Bir ekonomide enflasyon denildiğinde akla ilk gelen tüketici ve/veya üretici enflasyonudur. Bilindiği gibi bu enflasyon oranları, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) ve Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksindeki (Yİ-ÜFE) yıllık yüzde değişimlerle belirlenir. Bu iki enflasyon oranı, bir ekonomi için mal ve hizmet enflasyonunu gösterir. Bir ekonomi için mal ve hizmet enflasyonu yanında, varlık fiyatları enflasyonu denilen menkul[1] ve gayrimenkul değerlerin fiyatlarındaki yüzde değişimi gösteren enflasyon da vardır. Bu iki enflasyon oranındaki gelişmeler, kapitalist bir ekonominin işleyişi hakkında önemli bilgiler sağlar. Dahası bu iki enflasyon oranındaki nispi gelişmelere bakarak kapitalist sistemin sistemik krizleri[2] konusunda öngörülerde bulunmak olasıdır: Varlık enflasyonu, mal ve hizmet enflasyonunun üzerinde seyrediyorsa sistem eninde sonunda bir sistemik çöküşe girecek demektir.

Varlık enflasyonu mal ve hizmet enflasyonunun üzerinde seyrediyor:

İzleyen grafik, Ocak 2011 ile Kasım 2022 döneminde mal ve hizmet enflasyonu (tüketici ve üretici) ile varlık enflasyonunun (gayrimenkul) gelişimlerini göstermektedir. Grafikte yer alan mal ve hizmet enflasyonları TÜFE ve Yİ-ÜFE’deki; varlık enflasyonu ise TCMB tarafından yayımlanan Konut Fiyat Endeksindeki (KFE) yıllık yüzde değişimleri göstermektedir.

İnceleme döneminde varlık enflasyonu genelde mal ve hizmet enflasyonlarının üzerinde seyretmiştir. Bununla birlikte varlık enflasyonu, Ocak 2017’den başlayarak -Temmuz 2017 hariç- 2019 sonuna kadar tüketici enflasyonunun altında kalmıştır. Benzer biçimde Ocak 2017 ile Ağustos 2019 arasında üretici enflasyonundan da düşük seyretmiştir. Sonraki dönemlerde ise hep mal ve hizmet enflasyonunun üzerinde seyretmiştir. Hatta tüketici enflasyonu ile varlık enflasyonu farkı Ağustos 2022 ile Ekim 2022 döneminde 100 puanı aşmıştır.

Bu gidişat hayra alamet değil!

Varlık enflasyonunun mal ve hizmet enflasyonundan yüksek olması kapitalist sistem için sürdürülemez bir durumdur. Bir kere bu durum varlık (gayrimenkul) fiyatlarında ciddi bir balonun[1] oluştuğunu göstermektedir. Bu balonun da eninde sonunda patlayacağını, geçmişte de patladığını “Sağır Sultan” bile bilmektedir (2008 ABD konut piyasası krizini anımsayalım). Balon patlayınca konut kredileri ödenemez hale gelir. Ödenemeyen krediler panik satışları tetikler. Panik satışlarla düşen gayrimenkul fiyatları var olan krizin daha da derinleşmesine ve daha yıkıcı olmasına neden olur. Kriz derinleştikçe işsizlik artar, toplam talep daralır ve ekonomi büyüyemez hale gelir. Kapitalist sistem ve kapitalist ekonomiler böyle krizlerin sayısız örnekleriyle asırlardır çalkalanıp durmaktadır. Bu nedenle, “el parasıyla” inşaat yapanlara; inşaatla bir an önce kalkınacağını -siz bunu köşe döneceğini diye anlayın- zannedenlere duyurulur!..  

[1] Burada sözünü ettiğimiz balon, bir  menkul veya gayrimenkulün fiyatının herhangi bir sebeple temel değerinin üstüne çıkması, izleyen dönemlerde (hızla) artmaya devam etmesi ile başlayan ve yine, hiç beklenmedik bir zamanda hızla temel fiyata inmesi ile sonuçlanan olağan dışı fiyat hareketlerini içermektedir.

[1] Menkul değer, yatırım aracı olarak değerlendirilen, taşınabilir değerli evraklardır. Menkul değerlerin ihraç edilebilmesi için yetkili organdan (Türkiye'de Sermaye Piyasası Kurulu'ndan) izin alınması gerekir. Bu evraklar belli bir tutarı temsil eden değerli evraklardır ve sahip olan  kişilere ortaklık ya da alacak hakkı sağlar. Sermaye Piyasası Kanunu tarafından kabul edilen başlıca menkul değerler; pay (hisse) senetleri, hazine bonoları, gelir ortaklığı senetleri, finansman bonoları ve varlığa dayalı menkul kıymetlerdir. Menkul değerlerle ilgili daha fazla bilgiye https://www.haberturk.com/tubitak-ansiklopedi/menkul-kiymetler-nedir linkinden erişilebilir.

[2] Sistemden kaynaklı, tüm sisteme yayılan.