Amerikan hegemonyasını sarsacak her gelişme, “Allahtan”, Dünya Bankası (DB), Uluslararası Para Fonu (IMF) gibi Amerikan emperyalizminin iki önemli kurumu ile Birleşmiş Milletler’i (BM) “insani” bazı yeni politikalar uygulamaya zorluyor; bu sayede yoksul ülkeler için göstermelik de olsa bazı adımlar atmaya itiyor. Kapitalizmin 2008 global krizi sonrası daha çok konuşulur hale gelen “kapsayıcı büyüme”, “kapsayıcı finans” bunların örneklerinden. Yine benzer kapsamda değerlendirilebilecek bir başka gelişme de, 25 Eylül 2015 tarihinde gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi'nde kabul edilen ''Dünyamızı Dönüştürmek: Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündemi''dir. Bu gündem, 2016-2030 arasında tüm dünyada insanların refah içinde yaşaması için izlenecek amaçları ve bu amaçlara ulaşmak için gerekli araçları içeren bir eylem planıdır. Bu eylem planı, 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amacı (SKA), 169 hedef ve 248 tekrarlı (232 tekil) göstergeye dayanmaktadır.[1]

Hemen hemen her yayımladığı veri ile gündemden düş(e)meyen Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), arada bir de olsa, iyi şeyler yapmaya çalışıyor. Bunlardan birisi de TÜİK tarafından “Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri Web Portalı” hazırlanmış olmasıdır. Bu sayede sürdürülebilir kalkınma göstergelerine ait verilere, içeriklerinden bağımsız olarak, daha etkin bir biçimde ulaşılabilecektir.  

Sürdürülebilir kalkınma amaçları:

2000-2015 yılları için BM tarafından ilan edilen “Bin Yıl Kalkınma Hedefleri (MDG)” sürecinin devamı niteliğinde olan “Dünyamızı Dönüştürmek: Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündemi”; devlet başkanlarının imzasıyla 25 Eylül 2015’te, BM Genel Kurulunda kabul edilmiştir. Hedefinde, MDG ile kaydedilen gelişmeleri sürdürmek ve eksik kalan hususları tamamlamak vardır. Küresel dayanışma ruhunu ön plana koyarak özellikle en yoksul ve kırılgan durumda olanların gözetilmesi ile “kimseyi geride bırakmama” ilkesi doğrultusunda uygulanması gereken bir programdır. Bu süreçte, hükümetlerin, yerel yönetimlerin, özel sektörün ve sivil toplum kuruluşlarının yoğun eşgüdüm içerisinde olmaları beklenmektedir. 2030 Gündemi'nin ilkeleri arasında yer alan bir diğer konu da; “Gündemin Amaç ve Hedeflerinin” izlenmesi için belirli coğrafi bölgelerin spesifik gereksinim ve önceliklerini dikkate alan gösterge setlerinin belirlenmesidir.

SKA’nın 17 amacı; yoksulluğa son, açlığa son, sağlıklı ve kaliteli yaşam, nitelikli eğitim, toplumsal cinsiyet eşitliği, temiz su ve sanitasyon, erişilebilir ve temiz enerji, insana yakışır iş ve ekonomik büyüme, sanayi, yenilikçilik ve altyapı, eşitsizliklerin azaltılması, sürdürülebilir şehirler ve topluluklar, sorumlu üretim ve tüketim, iklim eylemi, sudaki yaşam, karasal yaşam, barış, adalet ve güçlü kurumlar ve amaçlar için ortaklıklar. Görüldüğü gibi amaçlar insanca, barış, huzur ve refah içinde yaşamak için gerekli olan bütün yapılması gerekenleri içermekte. İktidara yürüyen güçlü bir siyasi partinin manifestosu gibi; kimsenin itiraz edemeyeceği, olmasın diyemeyeceği cinsten.

Kamu harcamaları için tarım oryantasyon endeksi:

SKA amaçlarından “açlığa son” amacı; “Açlığı bitirmek, gıda güvenliğine ve iyi beslenmeye ulaşmak ve sürdürülebilir tarımı desteklemek” biçiminde özetlenmiştir. Bu amaç kapsamında çok sayıda hedef belirlenmiş ve bu hedeflere yönelik bazı göstergeler hesaplanmıştır. 2.a hedefi; “Özellikle en az gelişmiş ülkeler olmak üzere, gelişmekte olan ülkelerde tarımsal üretim kapasitesinin artırılması için geliştirilmiş uluslararası işbirliği aracılığıyla, kırsal altyapı, tarımsal araştırma ve yayım hizmetleri, teknoloji geliştirme ve bitki ve hayvan gen bankaları alanlarına yatırımın artırılması” biçiminde ifade edilmiş ve bu kapsamda “Kamu harcamaları için tarım oryantasyon endeksi” verilen bir gösterge hesaplanmıştır. Bu göstergeyi hesaplamak için, önce merkezi devletin tarım, ormancılık, balıkçılık ve avcılık hizmetleri için yapmış olduğu harcamanın merkezi devlet toplam harcaması içindeki payı bulunmakta; daha sonra bu pay, tarım sektörü katma değerinin Gayrisafi Yurt İçi Hasıla içindeki payına oranlanmaktadır.[2]

Endeksin 1'den büyük bir değer alması, iktisadi katma değere katkısına oranla devlet harcamalarından daha yüksek bir pay alan tarım sektörüne yönelik daha yüksek bir yönelimi yansıtır. Buna karşılık endeksin 1'den küçük bir değer alması, tarıma daha düşük bir yönelimi yansıtır. Endeksin değerinin 1 olması ise devletin tarım sektörüne yönelik yönelimindeki tarafsızlığını yansıtır. İzleyen grafik 2010-2020 yılları için kamu harcamaları için tarım oryantasyon endeksinin gelişimin göstermektedir.

Grafikteki veriler bize mevcut iktidarın tarım sektörüne bakışı; halkın enflasyonunun (gıda enflasyonu[3]) neden sürekli arttığı ve halkın enflasyonunu düşürmek için neden sürekli “iç düşman” aradıkları konularında önemli ipuçları sunmaktadır. Her şeyden önce, 2010-2020 arası ve kuvvetle muhtemeldir ki 2020 sonrasında da, devletin tarıma hep düşük bir yönelimi var. Yani, tarım hep üvey evlat muamelesi görmüş. Üstelik devletin tarıma yönelimi 2016 sonrasında hızla düşmekte. İzleyen grafikte de görüldüğü gibi, halkın enflasyonunda kayda değer kıpırdanmalar ve manşet enflasyonla ayrışması, bu yıllardan sonra daha da hızlanmış.

Gelmiş geçmiş en büyük sermaye yanlısı, kalkınmayı sadece inşatta gören, sanayi ve tarım dostu olmayan bir iktidardan daha fazlasını beklemek çok iyimserlik olur. Zaten mevcut iktidar döneminde sanayinin ve tarımın dışa bağımlılığı sürekli artmış, ülkemiz birçok tarımsal ürünü ithal eden bir ülke konumuna indirgenmiştir. Bu tarım politikaları ile bırakın açlığa son verecek bir tarım sektörü yaratmayı, açlık daha da artacak; geniş halk yığınları artan halkın enflasyonu ile daha fazla hayat pahalılığı ile yüz yüze kalacaktır. Eğer açlığa, artan hayat pahalılığı ile yoksulluğa son vermek istiyorsanız, finans kapitale, rantiyeye, beşli çeteye meylettiğiniz kadar, birazcık da olsa tarıma meyletmeye başlayın. 

[1] Konu ile ilgili daha fazla bilgiye https://sdg.tuik.gov.tr/ linkinden ulaşılabilinir.

[2] Devlet Mali İstatistiklerine (GFS) Göre Devlet Harcamaları ve Devlet Harcamalarının Sınıflandırılması (COFOG), Ulusal Hesaplar Sistemine (SNA) göre GSYH'nın tarım katma değeri kullanılmaktadır. Daha fazla bilgiye https://sdg.tuik.gov.tr/2-a-1/ linkinden erişebilirsiniz.

[3] SKA amaçları kapsamındaki 2.c hedefi ise, “gıda emtia piyasaları ve türevlerinin düzgün işlemesi için önlem almak ve gıda fiyatlarındaki dalgalanmaları sınırlandırmak için piyasa bilgilerine zamanında ulaşımı kolaylaştırmayı” amaçlamaktadır. Bu hedef kapsamında da gıda fiyatları anomalileri göstergesi hesaplanmıştır.