Geçen hafta açıklanan Ocak-Temmuz 2022 dönemine ait Ödemeler Dengesi tablosuna göre cari işlemler açığı bir önceki yılın aynı dönemine göre 22 milyar 995 milyon dolar artmıştır: Ocak-Temmuz 2021 döneminde 13 milyar 677 milyar dolar olan cari açık bu yılın aynı döneminde 36 milyar 672 milyon dolar olmuştur. Ocak-Temmuz 2022 dönemi ödemeler tablosunda en dikkat çeken veri ise net hata noksan kalemindeki fazla olmuştur: Geçen yılın Ocak-Temmuz döneminde 10 milyar 208 milyon dolar olan net hata ve noksan fazlası, yani kaynağı belirsiz ya da nereden geldiği belli olmayan para girişi, bu yılın aynı döneminde 14 milyar 139 milyon dolar artarak 24 milyar 347 milyon dolar olmuştur. Böylelikle cari açığın yaklaşık %66,4’ü nereden geldiği belli olmayan para ile finanse edilmiştir. Türkiye’de açıklanan birçok resmi verinin “güvenilirliği” ile ilgili tartışmalar ortadayken, AKP iktidarı döneminde net hata noksan kalemindeki fazlalar, yani kaynağı belirsiz para girişleri, ciddi kaygılara neden olmakta ve üzerinde dikkatle durulması gereken son derece önemli bir konu haline gelmektedir.

Cari açık AKP iktidarının vazgeçilmezlerinden:

Türkiye ekonomisi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre 1984-2022 1  döneminde toplamda 643 milyar 243 milyon dolar cari açık vermiştir. Bu açığın 21 milyar 839 milyon dolarlık kısmı AKP öncesi döneme aitken kalan 621 milyar 404 milyon dolarlık kısmı AKP döneminde verilmiştir. Bu nedenledir ki Türkiye ekonomisi cari açıksız büyüyemez hale gelmiş; 2022’nin ilk çeyreği sonunda 451 milyar 168 milyon dolarlık dış borç stoku oluşmuş; bir yıl içerisinde ödenmesi gerek dış borç miktarı ise 181 milyar 990 milyon dolar olmuştur.

Kaynak: TCMB verileri kullanılarak yazar tarafından üretilmiştir.

Kaynağı belirsiz para girişleri “her ne hikmetse” seçim dönemlerinde artıyor ²:

1984-2022 döneminde toplam net hata ve noksan fazlası 74 milyar 941 milyon dolardır. AKP öncesi dönemde (1984-2001 dönemi) net hata ve noksan kalemi 1 milyar 778 milyon dolar açık verirken, yani kaynağı belirsiz para çıkışları varken AKP döneminde ülkemize tamı tamına 76 milyar 719 milyon dolar kaynağı belirsiz ya da nereden geldiği belli olmayan para girmiştir. AKP öncesi 18 yıllık dönemde sadece 8 yılda net hata ve noksan kalemi fazla verirken AKP’nin iktidar olduğu 21 yılın 14’ünde net hata ve noksan kalemi fazla vermiştir. Bir başka deyişle AKP’nin iktidar olduğu yılların yaklaşık %67’sinde ülkemize nereden geldiği belli olmayan para girmiştir. Cumhuriyet Gazetesi yazarı sayın Öztin Akgüç’ün ³ vurguladığı, “Emperyalistlerin Arap Baharı olarak pazarladıkları hareketin başlangıcından sonra”, “Net Hata ve Noksan” kalemindeki fazlaların arttığı iddiası, grafikte net bir biçimde gözlenmektedir: Arap Baharı’nı izleyen dönemlerde çok ciddi miktarlarda kaynağı belirsiz para girişi olmuştur.  Oysa, ödemeler dengesinde istatistiki hatalar nedeniyle kaçınılmaz olan net hata ve noksan hareketlerinin miktarının büyük boyutlu olmaması, en azından bir orta vadede dengelenmesi gerekir. Kaldı ki finans hesabından fazla bir net hata noksan kaleminin olması akıllara başka ilişkileri, gelişmeleri getirmekte ve bizlerde ciddi kuşkulara neden olmaktadır. Üstelik bu kaynağı belirsiz para giriş yılları da ne hikmetse çoğunlukla seçim yılları olmuştur. İzleyen grafik bu ilişkiyi bütün yalınlığı ile ortaya koymaktadır. İzleyen grafikte 2002 ile 2022 döneminde net hata noksan kalemi ile ABD doları/TL kurundaki gelişmeler yer almaktadır ⁴. İncelemede 5 genel seçim dönemi göz önüne alınmıştır. Bunlar, 2002; 2007; 2011; 2015 ve 2018 genel seçimleridir.

Kaynak: TCMB verileri kullanılarak yazar tarafından üretilmiştir.

2002 seçimlerini bir yana bırakırsak her seçim yılında, öncesinde ve hatta izleyen yılda net hata ve noksan kaleminde ciddi miktarlara ulaşan fazlalar oluşmuştur. Bu fazlalar -yukarıda da vurguladığımız gibi- Arap Baharı’nı izleyen seçim yıllarında (2011, 2015 ve 2018) daha belirgin olarak görülmektedir. Unutmayalım ki 2010 referandumu sonrası dönemde AKP Türkiye’yi yönetme konusunda ciddi sorunlar, başarısızlıklar yaşadı ve keskin rota değişikliklerine gitti. Her yeni seçimi kazanmak bir öncekine göre daha zor hale geldi. Seçim yıllarında kaynağı belirsiz para girişleri artmakla kalmıyor, bu kaynağı belirsiz para girişlerinin yoğun olduğu dönemlerde dolar kurunda da ciddi sıçramalar gerçekleşiyor. Bu bağlantıları gördükten sonra şu soruyu sormak kaçınılmaz oluyor: Acaba seçim dönemlerinde gelen kaynağı belirsiz paralar yüksek kurdan TL’ye çevrilerek seçimin finansmanında mı kullanılmaktadır? Eğer böyleyse bu parayı kimler ve neden vermektedirler? Sayın Öztin Akgüç’ün vurguladığı gibi⁵  “Yabancı güçler; Türkiye’de bazı siyasal, hatta dini akımları, kişileri çeşitli şekillerde fonlamakta, desteklemektedir. Kişi, yayın organı satın alma, hatta terörü destekleme amacıyla yabancıların yaptıkları ödemeler, transferlerin ‘Net Hata ve Noksan’ kalemi içinde alalanması, gizlenmesi kuşkusu giderek artmaktadır. Birileri Türkiye’deki hareketleri fonluyor. Atatürk’ün ifadesi ile külliyetli ecnebi parası, “Net Hata ve Noksan” olarak resmi tablolarımıza yansıyor.” mu acaba?  

Kaynakça:

¹ 2022’nin Ocak-Temmuz dönemi itibarıyla.

² Burada yapılan analizlerde göz önünde tuttuğumuz bazı önemli noktalar vardır. Her şeyden önce net hata ve noksan kalemi kaynağı kesin olarak, yani nereden geldiği, belli olmayan paradır. Bununla birlikte bu kaynağı belirsiz para girişlerinin illaki “kara para”, “uyuşturucu parası” veya “yasa dışı” para olması gerekmez. Ayrıca bu kalemdeki fazla veya açıklar, bu kalemin boyutunu, cari işlemler, sermaye, finans hesaplarının kesin olmadığını, tahmin hatalarının ve/veya kayıt dışı işlemlerin varlığını göstermektedir. Bu nedenle de yaptığımız değerlendirmelerde özellikle kalemin ulaştığı boyut kadar işaretinin eksi ve artı olmasının da üzerinde durulmuştur. Ayrıca analizlerde sadece genel seçimlerin olduğu yıllar dikkate alınmıştır.

³ https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/oztin-akguc/net-hata-ve-noksan-339824.

⁴ Burada yapılan analizlerde göz önünde tuttuğumuz bazı önemli noktalar vardır. Her şeyden önce net hata ve noksan kalemi kaynağı kesin olarak, yani nereden geldiği, belli olmayan paradır. Bununla birlikte bu kaynağı belirsiz para girişlerinin illaki “kara para”, “uyuşturucu parası” veya “yasa dışı” para olması gerekmez. Ayrıca bu kalemdeki fazla veya açıklar, bu kalemin boyutunu, cari işlemler, sermaye, finans hesaplarının kesin olmadığını, tahmin hatalarının ve/veya kayıt dışı işlemlerin varlığını göstermektedir. Bu nedenle de yaptığımız değerlendirmelerde özellikle kalemin ulaştığı boyut kadar işaretinin eksi ve artı olmasının da üzerinde durulmuştur. Ayrıca analizlerde sadece genel seçimlerin olduğu yıllar dikkate alınmıştır.

⁵ https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/oztin-akguc/net-hata-ve-noksan-339824.