İnsanın temelde iyi mi yoksa kötü mü olduğu epeyce eski bir felsefi tartışma. Akademik eğitim düzeyi, yaşı, cinsiyeti ya da yaşadığı coğrafya farklı olsa da pek çok kişi insanların kötücül birer varlık olduğunu düşünür. Yaygın bilimsel görüşe göre insan bebekliğinden itibaren her şeyi koşullandırma yoluyla öğrenmek zorunda ancak Yale Üniversitesi Bebek Biliş Merkezi'nden Psikolog Karen Wynn ve ekibi* bebeklere ve farklı yaşlardaki çocuklara uyguladıkları testlerden sonra iyilik ve kötülük algısıyla doğduğumuzu, insanları 'biz' ve 'onlar' olarak ayıracak yapıda ve bizim gibi olmayanlara zarar verenleri sevmeye eğilimli olduğumuzu fakat yaş ilerledikçe ve çevresel / eğitsel faktörlerle bu durumu törpüleyip adil, eşitlikçi, cömert birer kişiliğe bürüneceğimizi söyleyerek ahlaki gelişimimizi vurguluyor.

Hayatın zorlaştığı bazı zamanlarda, baskı hissettiğimizde, arzularımızı duyumsadığımız anlarda kendi küçük benliklerimize yüzümüzü dönüyoruz ve bizi daha “iyi insan” kılan tarafımız silikleşiyor. Fakat zor zamanlar içimizdeki “iyi tarafı” da ortaya çıkarıyor. Karşılık beklemeden adil ve eşitlikçi olmak, bize benzemeyen insanlar ve diğer canlılar için karşılıksız özveride bulunmak gibi… Ne de olsa büyük ve kusursuz bir iyilik, büyük bir fedakarlık, tarafsız bir adalet duygusu doğduğumuz anda bizlerle birlikte var oluyor.

Rutger Bregman'ın "Çoğu İnsan İyidir - Yeni Bir İnsanlık Tarihi" adlı araştırması da insanlığa olan sevgimizi ve güvenimizi artırıyor. Haneke filmleri, Dogville, Marina Abramovic deneyi, kırık camlar teorisi usumuza düşünce bu dünyanın çokça merhamete ihtiyacı olduğunu kanıksıyoruz. "Neye inanıyorsak o oluruz. Aradığımız şeyi buluruz. Şayet çoğu insanın kötü olduğuna inanırsak birbirimize öyle davranmaya başlarız ve birbirimizin içindeki kötülüğün ortaya çıkmasını sağlarız. Dünyayı biçimlendiren, etkileyen fikirler arasında en güçlü olanı insanlığa bakış açımızdır." cümlelerini okuyunca umutlanıyoruz. Çünkü her şeye rağmen "Bütün iyi kitapların sonunda / Bütün gündüzlerin, bütün gecelerin sonunda / Meltemi senden esen, soluğu sende olan / Yeni bir başlangıç vardır."**

Ah! Ama kimseyi kırmadan, incitmeden, özgürlüğüne zarar vermeden, içten ve hesapsız davranan, diğer insanlara, hayvanlara, doğaya, yaşadığı gezegene faydası olan, üreten, üretenin safında duran, yardımsever, paylaşımcı, duyarlı, empati yeteneği yüksek, adil, okuyan, sorgulayan, fikir beyan eden, kültüre, sanata, zanaata değer veren, nezaket sahibi insan; iyi insandır. İyi insan, kötü olma ihtimali varken iradesini kötü olmamak için kullanan kişidir.

Kadına şiddeti, tacizi hoş görenler, on altı yaşındaki kızları zorla evlendirmeye çalışanlar, kısa etek giydiği veya gece dışarı çıktığı için kadının tecavüzü hak ettiğini öne sürenler, farklı dinden / mezhepten / ırktan / kültürden olanları dışlayanlar, vicdan & adalet & empati olgularından yoksun olanlar, çalışanını ezenler & çaresiz bırakanlar, saatlik ücretlerine 4 liralık zam istedikleri için G. Aksu ve arkadaşlarını işten atıp aşağılayanlar kötüdür.

Bir mesel var epey zaman önce kulağıma çalınan. Dedeyle torunu konuşuyor. Dede "İçimde bir savaş sürüyor, iki kurdun savaşı. Biri kötü, öfkeli, açgözlü, kıskanç, kendini beğenmiş ve korkak. Diğeri ise iyi, sakin, sevecen, mütevazı, eli açık, dürüst ve güvenilir. Bu kurtlar hepimizin içinde savaşıyor." der. Torunu biraz düşündükten sonra "Sonunda hangi kurt kazanacak?" diye sorar. Yaşlı adam gülümseyerek "Beslediğin kurt." diye yanıt verir. Bu yüzden içinizde ne büyüttüğünüze dikkat edin ve "Dünyayı güzellik kurtaracak." *** bilin.

* https://www.youtube.com/watch?v=RPMMdqQ31fU

** Umuş / Edip Cansever

*** http://www.kitapdusleri.com/icerik/kitap-dusleri/bir-insani-sevmekle-baslar-hersey/39

 Künye:

Çoğu İnsan İyidir - Yeni Bir İnsanlık Tarihi, Rutger Bregman, Çev: Gül Özlen, Mundi Kitap, 2021.