Röportaj: Şilan Geçgel

Öncelikle amaçla başlayalım. Hem Engels hem de Lenin haklarında çokça yazılmış isimler. Bu kadar çok kaynak varken neden bu iki kılavuzu hazırlama gereği duydunuz?

Bu iki kılavuzu hazırlarken temel motivasyonumuz, gerçekten de halihazırda bereketli, bolca ürün vermiş bir alana bir de bugünün ihtiyaçları içinden bakmak oldu. Her iki devrimcinin doğum günlerini bu vesileyle anmak daha doğru olur diye düşündük. Biraz daha ince bir perdeden bakıldığında başka yararlar da var kuşkusuz. Örneğin günümüze değin yayınlanmış bu türden kılavuzlar külliyatına baktığımızda bir yaklaşım “anlama kılavuzu” oluşturmayı hedeflemiş. Bu yaklaşımdaki “okumayı kolaylaştırma” vaadinin entelektüel çoraklığımıza ne kadar derman olduğu tartışmalı. Zira günümüzün hız kültürü içinde “okumayı kolaylaştırmanın” pekala klasikleri okumaya ikame etmesi mümkün. İleri Kitaplığı olarak bu türden kolaycılıkları reddediyoruz. Bunun yerine “okumayı kışkırtma”, tartışma başlıkları açma, güncelleme, sınanmaya değer tezler ortaya atma vb. çabalar “klasik okumalarına” eşlik etmeli.

Bir düşünürün eserlerini merkeze alan kılavuz kitaplar son yıllarda Türkiye’de de yayınlanmaya başladı. Ancak bunlar genellikle çeviri eserler olarak göze çarpıyorlar. Bildiğimiz kadarıyla Türkçe birkaç kaynak dışında bu tür bir kılavuz yok. Kılavuz türü kitaplar neden önemli? Okura ne tür olanaklar sunuyor?

Çeviri eserler de elbette çok kıymetli. Ne var ki yerli kılavuz kaynaklar, başta Marksist klasik eserlerdeki çeviri sorunları olmak üzere, kendi anlam ve dil coğrafyamızı da gündeme getirmesi bakımından ayrıca değerli. Bu türden özgüllükleri ortaya koymak önemli. Daha genel bir perspektiften bakıldığında ise “kılavuz olmanın” bugünün bilgi bombardımanından sersemleşmiş dünyasında özel bir yeri de olduğu kanısındayız. Bilgi kaynaklarının hiç görülmemiş biçimde genişlediği, ama aynı zamanda ortaya dökülen bilgi yığınının hiç olmadığı kadar “kirli” olduğu bir dönemdeyiz. Dahası kolay ya da “hap bilginin” önlemez yükselişi karşısında anlama ve değiştirme çabası daha da kritik bir hal alıyor. Elbette tüm bunları tespit ederken, günümüzün geçmişten farklı olarak yeni olanakları olduğunu yadsıyamayız. Ve aslında tam da bu olanaklara ve onların sorunlarına odaklanmak, “kolay ama imkansızlaşan” bilgiye ulaşmanın alternatifi olmak, kıymet kazanıyor. Kılavuzlar bilgiyle ilgili bu hengamede son derede değerli.

Kolektif çalışma ve üretme sürecinin özellikleri hakkında ne düşünüyorsunuz? Sosyalist harekette kolektif eserlere rastlıyoruz, ancak bu sürecin nasıl işlediğini, tüm katkıların nasıl bir bütünlük içinde tutulduğunu paylaşabilir misiniz?

Kolektif üretim sosyalistler için temel nitelikte elbette. En başta neyi, niye seçtiğinizden, ne zaman ve nasıl bir bağlamda ele aldığınıza uzanan çok katmanlı bir soruşturmayı davet ettiği için temel nitelikte. Tüm bunlar belli bir siyasal perspektifle birebir ilişkili. Dolayısıyla entelektüel vaatlerinin ötesinde “kılavuz yaratmak” belli bir siyasal dertle, amaçla, hedefle ilişkili. Kolektif üretim hem gerçekten zor hem de sıra dışı olanakları gündeme getirmesi bakımından değerli. Zor olan, kimi zaman mücadele gündemlerinin, belki daha pratik meselelerin hayhuyu içinde kuramsal titizliği kaybetmemek, tarih-kuram-ülke üçgeninde belli bir arayışta ısrarcı olmak. Bu zorluk ise kolektif çalışmada tersine çevrilebiliyor.

Lenin Okuma Kılavuzu’na gelirsek, toplu eserleri 50 ciltten fazla tutan Lenin’in eserlerini seçerken hangi ölçütü kullandınız?

Teknik olarak Lenin’in (Engels’in de) sadece kitap veya broşür olarak yayınladıkları eserleri seçtik. Bunlar dışında sayısız makale, rapor, mektup, taslak var elbette ve aralarından bazıları son derece önemli. Dolayısıyla, bu kılavuzlarla yazarların okunması gereken tüm eserlerini kapsadığımızı söyleyemeyiz. Öğretici anlamdaki kimi faydaların ötesinde, gerçekte ölçütümüz daha çok özgül bağlamlı tartışmalara yer vermek oldu. Burada birebir bir takipten ziyade, bugünün Türkiye’sindeki devrimci mücadeleye ışığını en çok yansıtan eserleri seçmeye gayret ettik. Bunun, bir düşünce sistemini veya bir düşünürün mirasını ele almanın en doğru yolu olduğunu sanıyoruz. Yani Marx, Engels için olduğu gibi Lenin için de yapılması gereken onu bugünün devrimci mücadelesinin ihtiyaçları içerisinde anlamaya ve yeniden üretmeye çalışmak olmalı.

Kılavuzlarda katkıların üzerinde ortaklaştığı bir çerçeve ya da önerme var mı? Farklı farklı yazarların kaleminden çıkmış olsalar da kılavuzların temelde ortak bir doğrultuya işaret ettiği söylenebilir mi?

Evet, aslında kolektif ürünlerde kimi zaman birbirinden bağımsız bile olsa “ortak bir doğrultu” sunulan katkılarda ortaya çıkmakta. Örneğin belirgin bir tarihselcilik, örneğin yöntemsel ve kavramsal titizlenme ya da örneğin güncel ile tarihsel arasında aranışın olduğu alanlarda yoğunlaşma…Bu türden bir perspektif ortaklığının ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Az önce vurguladığım “yeniden üretim” de bu ortak yaklaşımın zeminini oluşturdu. Dolayısıyla, her bir yazar elbette kendi görüş ve değerlendirmelerini kaleme aldı, ama öncesinde paylaştığımız bu zemin ve doğrultu ekseninde yapıldı bu.

Engels ve Lenin’den sonra Marx için de benzer bir kılavuz hazırlayacak mısınız?

Elbette. Yine kılavuz iddiasında olan bir çalışma gündemimizde. Marx üçü içinde en çok kılavuzlarla eşleştirilen kişi olsa da güncel ve seçici bir perspektif oluşturmanın faydalı olacağını düşünüyoruz. 2021 içinde böyle bir çalışmayı da okurlarla buluşturmayı amaçlıyoruz.

Son olarak okurların kitaplara nasıl ulaşabileceği hakkında bilgilendirme rica ediyoruz.

Kitaplara ulaşmak için hem İleri Kitaplığı sitesinden http://www.ilerikitapligi.com/ doğrudan sipariş verilebilir hem de online olarak kitap pazarlayan sitelerden ulaşılabilir.