Şilan Geçgel

1906 yılında İtalya’da doğan Ettore Majorana, nötrino kütleleri üzerinde çalışan bir İtalyan teorik fizikçiydi. 25 Mart 1938'de Palermo'dan Napoli'ye gemiyle seyahat etmek için bir bilet satın aldıktan sonra ansızın ortadan kayboldu.

31 yaşındaki genç fizikçinin ortadan kayboluşuna dair o günden bugüne onlarca tez öne sürüldü. İntihar etmiş, kaçırılmış yahut gizlice yeni bir hayata başlamış olabilirdi. Ancak bu tezlerin neredeyse hiçbiri bu kayboluşu açıklamaya bir çare olamadı. Bununla birlikte Majorana’nın kayboluşunun ardından ortaya atılan önemli tezlerden biri Schrödinger kedisi deneyi de uzun zaman merak edilen unsurlardan olageldi.     

Schrödinger’in kedisi deneyinde; bir kedi, küçük bir şişe zehir ve radyoaktif bir kaynakla kapalı olarak bırakılır. Radyoaktif kaynağın, bir saat içinde ışıma ihtimali ışımama ihtimaline eşittir. Eğer içerideki sensör radyoaktiflik algılarsa küçük şişeyi kıran mekanizma çalışmaya başlar ve zehir kediyi öldürür. Fizik alanında birçok farklı yorumu olan bu deneyin, Kopenhag yorumuna göre bir saatin sonunda kedinin canlılık ve ölülük halleri eşdeğerdir.1

Fizikçi Oleg Zaslavskii, uzun zaman Majorana’nın tıpkı bu deneydeki kedi gibi hem ölü hem hayatta olmayı gösterdiğini savundu.

Napoli Üniversitesinde profesör olan Majorana, o gün vereceği derse gitmedi. Rektöre önce intihar edeceğini ima eden bir mektup gönderdi, sonra ise bu fikirden vazgeçtiğini anlatan bir telgraf… Ancak asıl ilginç olan intihar mektubu ve sonrasında gelen intihardan vazgeçme telgrafı değildi. Majorana son bir mektup daha yazdı: “Sevgili Carelli, umarım telgrafımı ve mektubu aynı zamanda almışsınızdır. Deniz beni reddetti ve yarın Bologna Hotelinden belki de elimde bir mektupla geri döneceğim.”²

Bu mektuplarına ve dolayısıyla gizemli kayboluşuna anlam veremeyen ailesi ve dostları uzun zaman bir ikilemde yaşadı; Majorana öldü mü, yoksa yaşıyor mu?

Dipnot Yayınları, geçtiğimiz aylarda Leonardo Scıascıa’nın kaleme aldığı Majorana Kayıp isimli felsefi polisiye romanı okurla buluşturdu. Fransızca aslından çevirisini Merih Can Taymaz’ın üstlendiği bu kitap, fizikçi Ettore Majora’nın kayboluşunu ele alıyor.

Bu kitapta, yazar, tıpkı kendisi gibi Sicilyalı olan Majorana’nın kaybına dair birbirinden alakasız gibi görünen birçok farklı meseleyi “Sicilyalı tutumu” ile açıklıyor. Annesi hariç, herkesin öldüğünü kabul ettiği ve dava dosyasının özensiz bir arama faaliyeti sonrası kapatıldığı bu gizemli olayı irdeleyen Scıascıa, en başta Majorana’nın garip karakterine odaklanıyor. Yazar, bunu yaparken bilim, felsefe, edebiyat, sanat gibi onlarca farklı noktaya dokunarak hatta biraz da bu noktaların üzerine basarak ilerliyor.

Mussolini döneminde eğitim bakanlığı yapan İtalyan filozof Giovanni Gentile’nin, Majoranı’nın bulunması ricasıyla “ekselanslarına” yazdığı mektupla başlayan bu kitap; okura, dikkatli bir okuma yapmak koşuluyla felsefi polisiyenin denizinde yüzme olanağı veriyor.

KÜNYE: Majorana Kayıp, Leonardo Scıascıa, Çev. Merih Cemal Taymaz, Dipnot Yayınları, 149 Sayfa.

1- https://tr.wikipedia.org/wiki/Schr%C3%B6dinger%27in_kedisi

2- https://www.matematiksel.org/ettore-majorana-hem-canli-hem-de-olu-olan-bir-fizikci/