Mert Akkurt

Çok da eskiye gitmeye gerek yok; bundan tam elli beş yıl önce Vietnam emperyalist güçler tarafından bombalanırken Nguyen Dınh Thi’nin bulduğu boşlukları değerlendirerek yaşadıklarını aktardığı bu eser, Cemal Süreya’nın çevirisiyle bizlere ulaşmış bir kahramanlık hikayesi.

Tekrar tekrar onarılmalarına rağmen yeniden yıkılan evler, seneyi rahat geçirmek için yoğun emek harcanarak ekilen fakat bombalar yüzünden verimi görülemeyen tarlalar, okullarda güle oynaya koşturup arkadaşlarıyla rahat vakit geçirebilecekken yer altındaki sığınaklarda eğitim görmek zorunda kalan çocuklar… Kısacası kaybedecek hiçbir şeyi kalmayan koca bir halk. Böylesi bir çaresizlikte yaşamayı kim isterdi ki? Nguyen Dınh Thi de bu çaresizliği reddedenler arasındaydı. 7. Filo’nun nefes aldırmayan güç gösterileri karşısında bütün halk efsanevi bir kahramanlık sergiler. Fakat, eserin ön sözünü de yazan Madeleine Riffaud’un da belirttiği gibi, Vietnam’da kahramanlık bir efsane olmaktan çoktan çıkmıştı. Eğer unutulmaz bir kahraman olunacaksa evinden dışarı çıkmanın yeterli görüldüğü bir zaman yaşanıyordu çünkü Vietnam halkı için savaş da zafer de sıradan birer olgu olmuştu artık.

Romanlaştırılmış destansı bir savaş günlüğü olan Gök Cephesi, bu özelliğinin yanı sıra Batı dillerine çevrilmiş ilk Vietnam romanı olmasıyla da biliniyor. Bir diğer ilk olma özelliği de Vietnam tarihinde hava mücadelesini konu alıp uçak ve makine temalarına değinen ilk edebi eser olması. Kitap Kuzey Vietnam’ın günlük yaşamını ve bu küçük ülkenin emperyalist güçlere karşı verilen hava mücadelesini konu alıyor gibi görünse de eserde ayrı başlıklar olarak değerlendirilebilecek konular da mevcut. Savaşın kişiler üstünde yarattığı korku, heyecan, sevinç gibi temel duygular ana karakter olan Luong üzerinden ayrıntılı ve başarılı bir şekilde okuyucuya aktarılmış. Göze çarpan bir diğer konu ise savaş koşullarına rağmen kişilerin engel olamadıkları aşk unsurudur. Yazar, ana karakter Luong’un ve diğer karakterlerin gün içinde yaşadıkları hava mücadelelerinin ardından eşlerini, çocuklarını, kardeşlerini, yeğenlerini, sevdiği ve aşık oldukları insanları da kafalarının bir köşesinde barındırdıklarını ince bir şekilde işliyor. Ayrı başlıklar altında Luong, So, Ban’ın çarpışma esnasında yaşadıkları gerilimi fakat bir o kadar korkusuzca gerçekleştirilen uçak manevralarını, Luong’un kardeşi Dao ve aşık olduğu Tuyen’in gönüllü olarak taşıdıkları savaşçı ruhlarını ve savaş esnasında yaşadıkları talihsiz olayları başarılı bir şekilde betimliyor Thi. Karakterlerle beraber kah üzülerek kah sevinerek kah gökyüzünde yaşanan savaşın ürküntüsüyle gerilerek adeta kahramanlarla beraber yaşıyor okur. Betimlemeler duygularla da sınırlı kalmıyor, küçük bir yüz ölçümü olan Vietnam coğrafyasını da geziyormuş havasına giriyorsunuz. Vietnam edebiyatının önemli yazarlarından olan Nguyen Dinh Thi’nin gökyüzünde uçaklar birbirini kovalarken, Amerika, Vietnam üstünde himaye sağlamaya çalışırken ve Vietnam halkıya birlikte korkusuzca emperyalist güçlere karşı savaşırken yaşanan gerçekleri ustalık ötesi bir üslupla anlatırken okuyucuyu da kitabın bir karakterine dönüştürüyor.

Nguyen Dinh Thi; bir şair, bir yazar ve bir müzisyendir. Ortaya koyduğu eser de bu açıdan lirik bir şiir, bir kahramanlık destanı ve dev bir koronun söylediği devrimci bir halk şarkısı niteliği taşır. Bu şarkının yankıları, yazar daha kırk üç yaşındayken bütün ülkeye yayılmıştır. Thi, daha üniversite öğrencisiyken ilericilerin safında Vietnam’daki devrimci harekete katılmıştır. Gizli gizli halka dağıtılan imzasız şarkılar ve şiirler yazmış ve iki kere tutuklanmasına rağmen devrimci mücadeleden vazgeçmemiştir. Çevirisi bir hayli zor olan bu kitap, Cemal Süreya’nın usta kalemi ve Yordam Yayınevi sayesinde günümüz okurlarıyla buluşmuştur. Vazgeçmeyişin bu eseri, devrimci iradenin nesilden nesle aşılanmasını sağlayan bir halk türküsüdür.

KÜNYE: Gök Cephesi, Nguyen Dinh Thi, Çev. Cemal Süreya, Yordam Edebiyat, Ekim 2021, 128 Sayfa.