Sinema bilet indirimleri iptali ve majör yapımcılarla majör işletmeci arasında ezilen izleyiciler

06-07-2019 00:15

Kaya Özkaracalar

Türkiye’de sinemaseverler geçen Pazartesi günü ülkemizin en büyük sinema salonları zinciri Mars gruba baÄŸlı salonlarda öÄŸrenci indirimi dahil tüm indirimlerin kalkmış olduÄŸunu öÄŸrenerek büyük bir ÅŸok yaÅŸadılar. 

Geçen hafta bu köÅŸede bu dramatik geliÅŸmeden iki gün önce yayınlanan yazımda yılın ilk altı ayında yerli filmlerin biletli izleyici sayısının geçen yılın aynı dönemine kıyasla neredeyse yarı yarıya azalarak son on yılın en düÅŸük seviyesine gerilediÄŸini kaydetmiÅŸ ve bu gerilemenin olası sebeplerinin başında, yeni sinema yasasının promosyonlar ve indirimlerle ilgili hükümlerinin Temmuz’dan itibaren yürürlüÄŸe girecek olması dolayısıyla iki majör yapımcının bu yılki filmlerinin vizyonunu yılın ikinci yarısına ertelemiÅŸ ve bir diÄŸerinin ise filmini vizyondayken çevrimiçi bir platformda da izlenmeye açmış olmasının görülebileceÄŸini ifade etmiÅŸtim. Aynı yazıda ayrıca yılın ikinci yarısında bu gerilemenin telafi edilip edilemeyeceÄŸine veya ne ölçüde telafi edilebileceÄŸine dair projeksiyonları karmaşıklaÅŸtıran bir faktör olarak ise “sinema yasasının promosyonlara ve reklam sürelerine dair hükümlerinin yürürlüÄŸe girmesiyle birlikte bu kez sektörün bu uygulamalar sonucu gelir kaybı yaÅŸayacak iÅŸletme ayağının bilet fiyatlarına zam yapma olasılığını” anarak bu olası zammın, gerçekleÅŸmesi durumunda sinemaya gitme alışkanlığını ne ölçüde etkileyebileceÄŸinin önemli olacağını kaydetmiÅŸtim. Görünen o ki yeni yasanın tartışmalı hükümleri yürürlüÄŸe girer girmez henüz/ÅŸimdilik bilet fiyatlarında doÄŸrudan bir zam yerine indirimlerin iptaliyle dolaylı ve kısmi bir artış gerçekleÅŸmiÅŸ durumda.

Öncelikle yanlış algılara yol açmamak için ÅŸunu not etmekte yarar var ki bu indirim iptalleri uygulaması ülkedeki sinema salonlarının tamamında söz konusu deÄŸil, örneÄŸin “bağımsız” konumdaki Ä°stanbul’un BeyoÄŸlu ve Ankara’nın Büyülü Fener sinemaları rutin indirimleri halen sürdürüyorlar. Öte yandan Mars grubundan gelen sinyaller de bir süre sonra indirimlere veya en azından indirimlerin bir bölümüne bir ÅŸekilde geri dönülebileceÄŸi ÅŸeklinde. 

Konuyu mümkün mertebe açıklığa kavuÅŸturma adına önce yeni yasanın ilgili hükmünü aynen alıntılayalım: “Sinema salonu iÅŸletmecileri, filmin yapımcısı ve varsa dağıtımcısı ile yapılacak sözleÅŸme ile belirlenecek indirimli bilet fiyatlandırmaları hariç olmak üzere sinema biletini içeren abonelik, promosyon, kampanya ve toplu satış faaliyetleri gerçekleÅŸtiremez.” GörüldüÄŸü üzere konu “patlamış mısır” promosyonlarından ibaret deÄŸil; majör yapımcıların lobi faaliyetleri ile ve salt onların çıkarlarını gözeterek hazırlanan yasa örneÄŸin, belirli bir periyotta yedi bilet satın alan izleyicinin bu alımlarının bir karta iÅŸlenmesi ile satın alacağı sekizinci biletin ücretsiz olması gibi izleyici yararına ve izleyicileri sinemaya gitmeye teÅŸvik eden pek çok rasyonel uygulamayı da iptal ettiÄŸi gibi indirimli bilet uygulamalarını da yapımcı/dağıtımcı ile bu konuda sözleÅŸme yapılması ÅŸartına baÄŸlıyor (*).

Bu durumda sinema salonlarının önündeki seçenekler gerçekten de kendi salonlarında filmleri gösterilen aklı başında yapımcıların/dağıtımcıların öÄŸrenci indirimi ve benzeri gelenekselleÅŸmiÅŸ indirimlere kanuni yollara baÅŸvurarak itiraz edecek kadar alçalmayacaklarına ‘güvenmek’, ya da bu baÄŸlamda yapımcı/dağıtımcılarla tek tek sözleÅŸmeler imzalayarak kendilerini ‘saÄŸlama almak’ ve bu gerçekleÅŸinceye dek indirimleri durdurmak, ya da bu süreçle hiç uÄŸraÅŸmayarak indirimlerden temelli vazgeçmek olarak görünüyor. Tabii herhangi bir iÅŸletmecinin bu indirimleri iptal etmek için, üstelik bu konuda topu yapımcılara atmaya olanak saÄŸlayan yeni yasayı ‘bahane/vesile’ olarak kullanması olasılığı da göz ardı edilemez ama yerleÅŸik, geleneksel indirimlerin iptalinin, hele çevrimiçi film izleme platformlarının yaygınlaÅŸtığı bir ortamda, sinemaya gitme alışkanlığına getirebileceÄŸi zarar ışığında uzun vadeli düÅŸünebilen bir iÅŸletmecinin buna tenezzül etmesi bana çok yüksek bir olasılık gibi gelmiyor.

Uzun lafın kısası, sektörün tamamını dengeli biçimde gözetmeyen ve sektörün esas can damarı izleyicinin çıkarlarını göz ardı eden bir ÅŸekilde bir avuç majör yapımcının lobi faaliyetleri sonucu salt onların çıkarlarını kollama kaygısıyla hazırlanmış yeni yasanın ÅŸekillendirdiÄŸi sinema ortamının, sinemanın geleceÄŸi açısından büyük riskler taşıdığı her geçen gün daha net biçimde teyit ediliyor. 

Majör yapımcıların zihniyetinin arka planında ÅŸayet bu baÄŸlamda ‘biz yalnızca cebimize giren paraya bakarız, bizim cebimize giren parayı azaltıyorsa izleyiciyi sinemaya çekecek uygulamalar olmaz olsun, bu tavrımız sonucu sinemada film izleme olarak sinema zarar görürse de nasıl olsa çevrimiçi platformlar var, biz yine yolumuzu buluruz’ benzeri düÅŸünceler varsa herkes için çok vahim günler yaklaşıyor olabilir. Netflix gibi çevrimiçi platformlar bugün için yapımcılara iÅŸtah kabartacak meblaÄŸlar, izleyicilere cazip kolaylıklar saÄŸlıyor olabilir ama bunun sinemanın güçlü bir alternatif olarak mevcut olduÄŸu bugün için geçerli olduÄŸunu ve yapımcıların da izleyicilerin de çevrimiçi platformlara muhtaç olabileceÄŸi günlerde çevrimiçi platformların ne yapımcılara ne de izleyicilere böylesine cömert davranmayacağını öngörmek için kahin olmaya gerek yok. 

Ne yazık ki dağıtım/iÅŸletme/salon sahipliÄŸi ayaklarında entegrasyona gitmiÅŸ bir yapının tek başına belirleyici olduÄŸu bir sinema ortamından, (zamanında filmlerini Mars’ın salonlarında Mars’ın dağıtımcılığı ile gösterime sokarak bu entegrasyondan en fazla nasiplenmiÅŸ olan!) bir avuç majör yapımcının sözünün geçer akçe olduÄŸu bir sinema ortamına geçiÅŸ, Netflix’in tekel olduÄŸu bir sinema ortamına geçiÅŸ ile sonuçlanabilir. Bu arada da, filler tepiÅŸirken çimenin ezildiÄŸi gibi, olan seyirciye oluyor.

(*) Haklı çıkmış olmayı istemezdim ama bu riske daha yeni yasa meclisten geçtikten hemen bir gün sonra bu köÅŸede yayınlanan yazımda iÅŸaret etmiÅŸtim: “ÖÄŸrenci biletlerinde indirimli fiyat uygulaması, iÅŸletmecinin yapımcıyla anlaÅŸması ÅŸartına baÄŸlı artık!” https://ilerihaber.org/yazar/sabaha-karsi-iki-saatte-gecirilen-yeni-sinema-kanunu-92731.html