Malumunuz Türkiye son derece olağanüstü bir dönemden geçiyor. Öyle ki gerçekten de sıra dışı olan, tüm ‘ağır gündemlerin’ hemen yanı başına Karaman’daki cinsel istismar vakalarıyla haftalardır ardı kesilmeyen istismar gündeminin gelmesi.
Evet haftalardır tecavüz, taciz, istismar haberleriyle cebelleşiyoruz.
İşte tam da bu noktada cinsel istismar, taciz-tecavüz ve şiddet haberlerinin nasıl sunulduğu daha da önemli hale geliyor. Genç Gazete’de Evin Arslan arkadaşımız yazdı.(1)
Biraz daha açmak gerekirse aslında konumuz daha özelde 'istismar ve şiddet haberleri nasıl yapılmaz?’ konusu.
Önce bir parantez.
Konu ‘ bu haberler nasıl yapılmaz?’ ise, bugün sol-sosyalist çizgideki yayınlarda bile çok hayati hatalarla karşılaştığımızı söyleyebiliriz. İki haber örneği vermek istiyoruz. İkisi de sosyalist çizgide bir haber sitesinden.
Birinci haber “Çin’de öğretmenden öğrenciye okul bahçesinde tecavüz” başlığı ve dev bir taciz fotoğrafıyla verilen haber. Fotoğrafta gördüğümüz, gündüz vakti, bir okulun bahçesinde kalabalık bir öğrenci grubunun içinde, bir kız öğrenciye tacize yeltenen çırılçıplak bir erkek. Dev taciz fotoğrafının altında üç cümle var. Olayın akıbeti, nasıl böyle bir şeyin olabildiği yok. Dev taciz fotoğrafını servis eden haber sitesi belli ki bununla ilgilenmemiş.(2)
Peki sormak lazım bu haber ne işe yarar? Çok işe yarar, çok tıklanır (!) Ne pahasına? Çıplak bir taciz fotoğrafı servis eden haber sitesi olma pahasına, fotoğrafı gören her istismar mağduru insanı rahatsız etme pahasına ve dahası sistematik tecavüz şebekelerinin, vakıfların ortaya döküldüğü günlerde sansasyonel-kriminal olanla sistematik-toplumsal olan arasındaki çizgiyi silikleştirme pahasına...
Doğrusu, bu haberin sunumunun değiştirilmesi ve çıplak fotoğrafın kaldırılmasıdır.
İkinci haber ise istismar gündemli değil aslında ama cinsiyetçi dile iyi bir örnek. ‘Türkiye’nin IŞID bağlantısına Ukrayna’dan destek’ başlıklı haber, Ukrayna’yı olması gerektiği gibi eleştirmiş. Ancak haber için kullanılan çizim-görselde, Türk bayrağı çıkartmalı şortuyla bir erkeğin kucağına, Ukrayna bayrağı renklerindeki bikinisiyle uzanmış bir kadın resmedilmiş.
‘Kucağa yatan kadın’ görseli, Ukrayna eleştirisini güçlendirmekte midir yoksa haklı olunan bir konuda bile düpedüz cinsiyetçi konumuna düşmek anlamına mı gelir? Yapılan hatadır ve sanırız ki tepkiler üzerine görsel kaldırılmıştır.
Peki baştaki soruya dönelim: İstismar ve şiddet haberi nasıl yapılmaz?
PORNO TÜCCARLIĞI
En sık karşılaşılan budur. Pornografik haber sunumunda, habere takipçinin hizmetine sunulmuş bir çift ‘bakan erkek’ gözü yerleştirilir. Üstelik bu röntgenci bakış oldukça tanıdıktır, bilirsiniz işte Yeşilçam filmlerinin olmazsa olmazıdır.(3)
Kadın tecavüze uğrayacaktır; kamera banyonun anahtar deliğine yerleşir, tecavüzcü ile izleyici, banyo yapan kadını seyreder ya da kadın bacaklarının arasına aldığı leğende çamaşır yıkıyordur, ‘bakan göz’ bacaklardan yavaş yavaş sıyrılan eteği takip eder; tecavüzün eli kulağındadır.
Bu sahneler; banyo yapma, leğende çamaşır yıkama, camları silme, gazoz içme o kadar çok tekrar edilmiştir ki dramatik bağ deforme olmuş, Nuri Alçolu gazozlu en bayat ‘tecavüz espirilerinin’ (!) malzemesine dönüşmüştür.
İşte bu pornodan parodiye hızlı geçiş teması habercilikte de aynen vardır. Habertürk’ün tepkiler neticesinde arşivinden kaldırdığı "yatakta biten beyoğlu gecesi” başlıklı haber bunun çok iyi bir örneği.(4)
Gerçek bir tecavüz vakası, mağdurun boy boy fotoğrafları galeride sunulmuş, tanışmadan tecavüze adım adım pornografik unsurlarla, içilen bira sayısı gibi çeşitli ayrıntılarla bezenerek servis edilmiştir. Haberin başlığına göre ‘yatakta biten’ diye verilen olay bir tecavüzdür.
Okuyucu tecavüze uğrayan kadının bikinili fotoğraflarından başlamak üzere görsel ve kurgusal bir ‘tecavüz şölenine’ davet edilmiş, arada ‘Türk erkeğiyle imtihan olan İsviçreli turist’ gibi ifadeler kullanılarak milli erojen bölgeler uyarılmıştır.
TALİHSİZ KADINLAR VE DURUMLAR
Cinsel istismar, taciz, tecavüz ve şiddet haberlerinde en tehlikeli haber biçimi de NEDEN sorusuna yanıt vermeye çalışan ya da NEDEN ile ilgili olabilecek alt metinler yaratan haberlerdir. Gayrı meşrudur.
Neden sorusuna cevap oluşturabilecek alt metinler mağdurun işi, geçmişi, olay sırasında bulunduğu yer, kıyafeti, davranışı vs. diye uzatılabilir.
Bir haber örneği ‘Birahane çalışanlarının Fas uyruklu kadına tecavüzü’ başlığıyla verilmiştir.
“Tekirdağ'ın Kapaklı ilçesinde çalıştıkları birahaneye müşteri olarak gelen YABANCI UYRUKLU 29 yaşındaki B.G.'ye tecavüz ettiği öne sürülen E.Y. ve Y.Y. gözaltına alındı…Bir süredir Kapaklı'da yaşayan Fas uyruklu B.G. adlı kadın, ALKOL ALMAK İÇİN Bahçelievler Mahallesi'ndeki bir birahaneye gitti. TALİHSİZ KADINA iki çalışan tecavüz etti.” (5)
Dikkat edildiyse bu haberlerde hep bir ‘talihsiz kadın’ ifadesi vardır. İstisnanın müstesnası olarak, olmayacak bir saatte, olmayacak bir yerde boy gösterir. İşte bu aksilikler olmasa, belki biraz dikkat etse her şey güllük gülistanlıktır. Yabancı uyruklusun, ‘alkol almaya’ gidiyorsun -bu sevimsiz tabir de ayrı bir konu sanki pastaneye gidene karbonhidrat almaya gidiyor deniyor-, bir de kadınsın!
Talihsizlik yerine ‘su testisi su yolunda kırılır’ diyen Akit gazetesi gibi örnekleri saymıyoruz bile.
Yine de daha ince meseleler var. Sözgelimi haberin, güçsüzlük, çaresizlik, zavallılık, savunmaya muhtaçlık görselleriyle sunulduğu; kapının kenarından bakan ağlamaklı bir kadın ya da ağzı kapatılmış kocaman gözleriyle imdat diyen bir yüz, gerçekle dramatik bağı korumak adına güçsüzlüğü, güçsüzlükle kazanılması beklenen bir meşruluğu öne çıkarmakta.
FAİLİ PERDELEME: KISKANÇ KURŞUNLAR, TECAVÜZ SERVİSLERİ, ŞORTLU KURBANLAR
Failin gizlenmesi de yine çokça karşılaşılan bir durum.
Takvim gazetesi bir kadın cinayeti haberini ‘kıskanç kurşun’, minibüste gerçekleşen bir tecavüz vakasını da ‘tecavüz servisi’ başlığıyla vermiştir. Katile ya da tecavüzcüye toz kondurmayan bu ‘artistik’ başlıklar faili tek hamlede kenara itmekte.(6)
Faili perdelemenin bir diğer biçimi de haberin ilişkisiz pek çok ayrıntıyla, hikayeleştirilerek sunulması. Oda tv haberden bir örnek vermek istiyoruz. Tecavüze uğrayan bir kadının (Gullaksen); öldürülen ve failleri hala bulunamamış bir vakanın sunumu:
“Bolçova Termal Tesisleri'nin ARKASINDA DEV ÇAM AĞAÇLARININ, TÜRLÜ ÇİÇEKLERİN SÜSLEDİĞİ DAĞLIK ALAN, turistlerin çok tercih ettiği yürüyüş bölgesi olduğu için Gullaksen de ŞORTUNU, TİŞÖRTÜNÜ GİYİP ormanda yürüşe çıktı. Başına geleceklerden habersiz bir şekilde bir otomobilin geçebileceği yoldan yürüyüşe başladı, bir daha da kendisini gören olmadı.”(7)
Bu metin Termal tesis reklamı mı, yörenin bitki örtüsünü mü anlatıyor yoksa bir tecavüz-cinayet haberi mi?
Dahası faili perdelemenin ötesinde haklı çıkaran haber metinleri de var. Sabah Gazetesinden bir örnek:
“İstanbul Sultangazi'de karısının kendisini başka bir erkekle aldattığından şüphelenen Serdar K. (38) önceki sabah "işe gidiyorum" diye çıktığı evine yarım saat sonra baskın yaptı. Evin banyosunda eşi Rukiye K.'nın (33) yasak aşkı Sinan Y. (45) ile karşılaşan KOCA ÇILGINA DÖNDÜ.”(8) Eh koca çılgına döndüyse öldürmesi normal olacaktır!
İşte kimi zaman çok ince kimi zaman da kör gözüm parmağına işler bunlar. Ancak tüm bu anlatılanları ideolojik mücadelenin bir parçası saymak, kılı kırk yaran tartışmalardan yorulmayanlara da sunmak önemlidir.
1-http://gencgazete.org/cinsiyetci-dil-ekseninde-haberde-kadinin-varolusu/
2- Kaynak gösterilen haber ajansına baktığımızda anlıyoruz ki daha önce psikolojik tedavi gördüğü için laboratuarda görev yapan -yani aslında öğretmenlik yaptırılmayan- bu zat okulun bahçesinde birden soyunup kız öğrenciyi taciz etmeye çalışıyor, bu arada okul idaresi olaya müdahele ediyor, tecavüz gerçekleşmiyor, doktor ve polis çağrılıyor. http://www.dailymail.co.uk/news/peoplesdaily/article-3513674/Shocking-moment-high-school-teacher-strips-naked-tries-RAPE-female-student-broad-daylight.html
3-http://www.filmloverss.com/turkiye-sinemasinda-tecavuz-algisi/
4- https://eksisozluk.com/haberturkun-yatakta-biten-beyoglu-gecesi-haberi--3688804?nr=true&rf=isve%C3%A7li%20turistin%20t%C3%BCrk%20erke%C4%9Fiyle%20imtihan%C4%B
5- http://www.haberler.com/birahanede-tecavuz-iddiasi-1-kisi-tutuklandi-7891560-haberi/
6- http://www.takvim.com.tr/guncel/2013/12/23/kiskanc-kursun
ve http://www.takvim.com.tr/guncel/2015/10/02/tecavuz-servisi
7- http://odatv.com/katilleri-14-yildir-aramizda-2001131200.html
8- http://www.sabah.com.tr/yasam/2016/02/05/yasak-ask-baskini