“Pnömokonyozların patolojik bulgularına göre sınıflandırılmasında ilk sıraya bakalım:

Akciğerde ağır fibrozis ( akciğer dokusunun elastikiyetini yitirmesi=bölgesel doku sertleşmesi) vardır, ağır iş görmezlik kendini gösterir (silikoz, asbestoz, talkoz)”(1)

“Neredeyse yarısını inşaat işçilerinin oluşturduğu 3. Bonaparte dönemi Paris’inde en ölümcül işler arasında sanılanın aksine inşaat değil, küçük imalathanelerdeki pek çok farklı “pis” iş vardır. Bunlardan birisi de fondöten imalatıdır, sokakta işsiz dolaşan işçilerin dahi çalışmaktan kaçınacağı, Paris’e daha yeni göç eden işçilerin hasbelkader girdiği ölümcül bir üretimdir, kısa sürede işçiler arasında kötü ünü yayılmıştır.” (2)

“Bu sağlıksız işçiler, İmparatorluk döneminin yoğun baskısı altında, kendilerine has direniş ve örgütlenme pratikleri yaratmışlar ve daha yirmi yıl olmadan insanlığın en büyük deneyimlerinden birisi olan Paris Komünü’nü gerçekleştireceklerdir. Ama Komünü insanlığa armağan eden işçilerin fotoğrafları çok çarpıcıdır, görünümleri sağlıksız, eciş bücüş, ergenliğini tamamlamamış gençleri andırırlar. O dönemin çalışma koşullarını anlamak için fotoğraflarına bile bakmak yeterlidir.

O yıllardaki yaygın deyiş bugün de geçerlidir: “emekçi için yaşamak ölmemektir.”(3)

Silikoz (silikozis) veya asbestos (asbestosis) tamam, bunları biliyoruz da, talkoz veya talkozis nereden çıktı? Daha önce pek çoğumuz duymamıştır muhtemelen. Ama talk pudrasını biliriz, özellikle de çocukları olanlar bilir. Talk dediğimiz madde, magnezyum silikat kayalarının ve ya metamorfozdolamitlerinin değişmesi ile meydana gelen tabii bir hidrosilikattır. Açık yeşil, beyaz ve gri renkte yaprağımsı ve pullu yapıda olabiliyor, boyalarda, seramikte, katran kâğıdında, çatı kaplamalarında, eczacılıkta, kâğıtta, kurşun kalemde, elektrikli cihazlarda ve en önemlisi kozmetikte kullanılıyor. Etkisi solunum yolu iledir. 10 yıl gibi uzun süreler sonucu talkoz veya talkozis hastalığına neden oluyor, elyaf halindeki tozlarının nefes darlığına neden olduğu biliniyor (4).

Dahası, talk asbest de içerebiliyor, bununla ilgili çalışmalar var ve asbest içeren talk tozlarının veya Amerikan Kanser Kuruluşu’nun belirttiği üzere asbest içerikli talk zerrecikleri insan yumurtalıklarında ve ciğerlerde tümöre neden olduğu da biliniyor. 1970lerden bu yana asbestsiz talk kullanılmasına rağmen güvenliğine dair kanıtlar kesinlik kazanmadığı söyleniyor (5).

Konu biraz ilgi çekici hale geldi mi sizce? Bir de kozmetik sektörü özeline indiğimizde, günlük makyajı kastetmiyorum, bizzat o kozmetik ürünlerini üretenleri, hele bir de bu üretenler kadın işçilerse onları kastediyorum:

"Talk toksiktir.Talk parçacıkları insan yumurtalıklarında ve akciğerlerinde tümörlere yol açar. birçok çalışma, kadınların genital bölgelerinde sık talk kullanımıyla yumurtalık kanseri arasında güçlü bir bağ olduğunu göstermiştir. Talk parçacıkları ürogenital sistem boyunca hareket edebilmekte ve yumurtalıklara yerleşebilmektedir. Araştırmacılar yumurtalık tümörlerinde talk parçacıkları olduğunu ve yumurtalık kanserine yakalanan kadınların genital bölgelerinde, sağlıklı kadınlara göre daha sık talk pudrası kullandıklarını ortaya çıkarmışlardır" (6)

Demek ki ortada tehlikeli bir madde, tehlikeli bir iş, önlem alınmadığında ise hastalıklara ve ölüme yol açabilen bir madde, bir proses var.

Peki konu nereden mi açıldı? Sözü sendikalaştığı için direnen ve bundan dolayı işten atılan Flormar işçilerine verelim:

“İki yıldır Flormar’da çalışan Semra’da direnişteki arkadaşlarına destek verdiği için işten atılan onlarca kadından biri. Hasta eşi ve üç çocuğuyla birlikte borç içinde yaşamaya çalıştıklarını dile getiren Semra, çalışma koşullarını şöyle anlatıyor: “Kimyasal olduğu için boğazım sürekli tahriş oluyordu. Havalandırma yetersizdi, cam yoktu. Eve geldiğimiz zaman sürekli boğaz ağrısı çekiyorduk. Yoğurt yiyerek kendimize gelmeye çalışıyorduk. Senelerdir çalışıyoruz, doğru düzgün zam olmadı. Yakacak parası 50 lira veriyorlardı. 2 senelikle 14 senelik işçi bile aynı ücreti alıyor. Daha önce de talep ettik, ama hiçbir şey yapmadılar” (7).

“Pudra ve farların üretiminde tozlu ortamlarda çalışıyoruz, ne havalandırma ne bir şey var, verdikleri incecik maskeler, birçok arkadaşımız ciğerlerinden rahatsızlandı ama hala havalandırma yapmadılar. Bu koşullarda 15 yıldır çalışıyorsun ve asgari ücret alıyorsun, maaşlarımıza zam istediğimizde yüzde 2 ya da yüzde 3 civarı zam yapıyorlar. Bıçak kemiğe dayandı. Biz sendika olmadan buraya girmeyiz, sendikasız bizi işe geri alsalar bile ben bunu kabul etmem, hiçbir arkadaşım kabul etmez, çünkü kendimi içeride güvende hissetmiyorum, benim 2 tane evladım var ve 15 senemi buraya verdim, bir 15 sene daha veremem, nasıl dayandığıma kendim bile şaşırıyorum” (8).

Flormar’ın ana hissedarı olan Yves Roche 1959 yılında kurulduğunda, çalışma koşulları nasıldı bilmiyoruz. Ama en azından 19. Yüzyılda Fransız işçi sınıfının koşullarından daha iyi olduğu, savaş sonrası komünistlerin ve sosyalistlerin kitlesel, siyasal ağırlıklarının ise etkili olduğu, Fransız işçilerinin örgütlü olduğu bir dönemde kurulduğunu, işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından haklar aldıklarını biliyor, tahmin ediyoruz.

Ama Flormar’da işçilerin en basit ekonomik talepleri, tüm bunların yanısıra işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin talepleri yüzünden pudranın tozuna karşı sendika kozu kullandıklarını, bundan dolayı işten atıldıklarını ve onurlu mücadelelerini yürüttüklerini de biliyor, görüyor, destekliyoruz. İşçilerin sağlık ve güvenliklerinden bağımsız bir sendikal mücadele olamayacağını da her geçen gün yeniden farkına varıyoruz. Flormar işçileri yalnızca yaşamlarını sürdürebilmek için değil, aynı zamanda sağlıklı kalabilmek, ölmemek, yaşayabilmek için de direniyorlar. Aklımız da gönlümüz de onlarla…

Kaynaklar

(1) http://content.lms.sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/66395/31652/mesleki_akci%C4%9Fer_hastal%C4%B1klar%C4%B1.pdf

(2) Harvey, D. Paris Modernite’nin Başkenti. Sel Yayınları, 2013. İkinci Baskı

(3) http://ilerihaber.org/yazar/175-yil-oncesinin-parisinden-isci-manzaralari-75568.html

(4) https://www.eforosgb.com/is-yerinde-maruz-kalinan-kimyasal-madde-turleri/

(5) www.yesilist.com/kozmetikteki-alti-zehir

(6) http://www.milliyet.com.tr/talk-pudrasinda-tehlike-pembenar-detay-bebek-2206312/

(7) https://www.evrensel.net/haber/353410/flormar-iscisi-selda-kuscu-isciden-yana-olmayana-oy-yok

(8) https://www.artigercek.com/flormar-bildiginiz-gibi-degil

Talk, asbest içeren talk ve sağlığa etkileri için aşağıdaki kaynaklara da bakılabilir:

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/3527600418.mb1480796nfae0002

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3185388/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3834382/

http://www.ijmrhs.com/medical-research/a-rare-case-of-occupational-lung-disease--talcosis.pdf