Biri cezaevinde, diğerleri meydanlarda eşit olduğu iddia edilen Cumhurbaşkanlığı Seçimlerine girecek adayların pek çok vaatleri var, tamam. Ben bazı veriler aktaracağım ve hepsine tek bir başlıkta soru soracağım: Bir insanlık suçu olan çocuk işçilik hakkında ne düşünüyorsunuz, programınız nedir? Belki biliyorsunuzdur, 12 Haziran “Çocuk İşçilikle Mücadele Günü”. Üstelik Türkiye nüfusunun yüzde 30’una yakını çocuk, tek başına bu sayı bile tüm adayların bu soruyu net bir şekilde yanıtlamasını zorunlu kılıyor!
Önce bazı veriler:

Gerek Ankara İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin rapor olarak hazırlayıp sunduğu, gerek Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri, gerek farklı raporlar ve gerekse de DİSK’in açıkladığı veriler önümüzde tam anlamıyla bir felaket olduğunu gösteriyor. Aşağıdaki rakamlara tarikat yurtlarında kalan ve orada çamaşırdan bulaşığa, mutfakta kıyma yapımından (12 yaşındaki o çocuğu unutmayın!)*, her türlü temizliğe koşturan çocukların dahil olmadığını, bu yurtlarda bir buçuk milyonu aşkın çocuğun yoksulluktan, çaresizlikten kaldığını da anımsayalım ve bir yere kaydedelim!

- 2015 yılı itibariyle dünyada 168 milyon çocuk çalışıyor

- Türkiye’de ise resmi olarak 900 bin, ama gayri resmi olarak 2 milyon çocuk çalışıyor.

- Ülkemizde çocuk işçilerin sayısına ilişkin güncel veriler sadece 15-17 yaş grubunda olan çocuk işçiler için mevcut olduğu ve15 yaş altı ve tarımsal alanlarda mevsimlik olarak çalışan çocuklara ilişkin veriler bulunmadığı için gerçek veriler bilinmiyor.

- Mesleki eğitim alan özellikle turizm sektöründe uzun saatler çalıştırılan stajyerler, yani “çocuk işçiler” ve çocuk işçiliği sayılabilecek uygulamalar ile çıraklık eğitimi alanlar resmi olarak çocuk işçi sayılmamakta.

- 2012 yılından itibaren çocuk işçi sayısı ülkemizde artmış. 2012 yılında 601 bin olan 15-17 yaş arası çocuk işçi sayısı, 2016 yılına gelindiğinde 709 bin olmuş.

- Ayrıca “çıraklık” veya “çıraklık eğitimi” denen şeyin fiilen çocuk işçilik olduğu net bir şekilde görülüyor. 2015 yılında 17 yaşına kadar çalıştırılan çırak sayısı ise 401 bin 464 olarak açıklanmış. SGK’nın yayınlamış olduğu verilerde ise çırak işçi sayısı oldukça yüksek. Aralık 2016 verilerine göre çırak işçi sayısı 1 milyon 170 bin.  (Bu verilere dayanarak çırak ya da çocuk işçi ayrımı yapmadan genel olarak ülkemizde çalışan çocuk sayısının yaklaşık 2 milyona yaklaştığını söyleyebiliriz.) 

- Çıraklık kurumsal olarak çocuk işçiliği haline geliyor

- TÜİK 2012 verilerine göre, ülkede 6 - 17 yaş arasında yaklaşık 900 bin çocuk işçi var. Çalışan çocuklar en fazla tarım sektöründe. 

- 2016 yılında ise yalnızca 15-17 yaş arası çocuk işçi sayısı 708 bin. Bu çocukların 558 bini kayıt dışı çalıştırılırken, 150 bini sigortalı. Bir başka ifadeyle çalışan her 10 çocuktan 8’i kayıt dışı!

- Çalışan çocukların yarısı da eğitim hakkından da mahrum. Çalışan çocukların yüzde 49,8’i okula devam ederken, yüzde 50,2’si okula devam etmiyor.

- TÜİK verilerine göre yoksul fertlerin yüzde 44,3’ü çocuk. 

- Çocuk maddi yoksunluğunda en yüksek oranlara sahip iki bölge Kuzey Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu. Yoksulluk çeken 7 milyondan fazla çocuğun yüzde 40’ı protein ihtiyacını et, tavuk ya da balıktan karşılayamıyor.  

- Okula gitmeyen çocuklar için haftalık çalışma süresi 54 saat

- Çocukların yüzde 3,4’ü yaralanmış ya da sakatlanmıştır

- Çocukların üçte birine işyerinde yemek verilmiyor

- Çocukların %36’sının haftalık izni yok

- Çocukların %89’unun yıllık ücretli izni yok

- Mesleki eğitim için çalışanların oranı %21.7 

- Yarısından çoğu 400 TL altında bir ücretle çalışıyor

- Çocuk işçilerin yüzde 80’e yakını kayıt dışı çalıştırılıyor.

- Türkiye, Avrupa ülkeleri içerisinde çocuk yoksulluğunda en kötü ülke.

- Suriyeli çocuklar ile çocuk emeği sömürüsü derinleşti.
- 2013 yılından 2018 yılının ilk 5 ayına kadar 319 çocuk yaşamını yitirdi. 

- Bu yıl, diğer yılların ilk 5 ayı ile kıyaslandığında en yüksek düzeyde. Üstelik 2018 yılı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca ‘Çocuk İşçilikle Mücadele Yılı’ ilan edildi.

- Ölen, hayır aslında öldürülen çocukların:

- Yüzde 29’u mülteci/göçmen.

- Yüzde 16’sı kız çocukları. Genel iş cinayetleri istatistiklerinde kadın işçilerin oranından hayli fazla!

- Yüzde 53’ü tarım, %12’si inşaat, %8’i metal, %4’ü ticaret, %4’ü eğlence/konaklama sektöründe.

- 319’ çocuktan 100’ü 14 yaş altında

Bu uzun verilerden sonra da sorular:

1. Çocuk işçilik yasaklanacak mı?
2. Çıraklık adı altında çocuk emeği sömürüsü son bulacak mı?
3. Çocukları piyasanın insafına terk eden, bunu neredeyse teşvik eden eğitim sistemi tamamen değiştirilecek, 12 yıl temel, kesintisiz zorunlu ve ücretsiz eğitim sağlanacak mı?
4. Çocuk işçi çalıştıranlar cezalandırılacak mı? Cezalar nasıl olacak?
5. Çocuk işçi çalıştırmanın önüne nasıl geçilecek, bunun için neler yapılacak?
6. Çocuk emeğiyle ilgili geçmiş ve güncel veriler bilimsel, güvenilir ve düzenli bir şekilde yayınlanacak mı?
7. Çocuklarımızın eşit, parasız ve erişilebilir spor, kültür, sanat faaliyetlerine gerek aktif, gerek izleyici olarak katılımı için neler yapılacak?

Sanırım çok zor sorular değil diye düşünüyorum, elinizde her türlü yetki olacak, ne dersiniz?

(*) "Süleymancılara ait Kütahya Özel İkizhöyük Orta Öğretim Erkek Öğrenci Yurdu’nun mutfak kısmında, 12 yaşındaki çocuğun kolunu kıyma makinesine kaptırmasına ilişkin bilirkişi raporu hazırlandı. Raporda, yurt yöneticilerinin olaydan sonraki ses kayıtlarına yer verildi. Kayıtlarda, “çocuğun kolunu kendi kendine makineye soktuğu” yönünde senaryo hazırlanıyor ve yurtta kalan ağabeyi de “Sen de öyle dersin, tamam mı? Şimdi senin de başın belaya girmesin” denilerek, baskı altına alınıyor. Yurt yöneticilerinin çocuk işçi çalıştırma yasağını hiçe saydığı vurgulanarak, “Ne genç, ne de çocuk işçi olarak, hiçbir şekilde çalıştırılamayacak küçük bir yaştadır. Mağdur yurdun sigortalı çalışanı değildir. Aksine yurtta bile kalmayan, abisini ziyarete gelen bir çocuktur” denildi.” İsmail Saymaz’ın haberi için: http://www.hurriyet.com.tr/gundem/insanligin-oldugu-yurt-kolu-daha-kiyma-makinesindeyken-tehdit-baslamis-40590361 

DİĞER KAYNAKLAR

Türkiye'de Çocuk İşçiliği ve Çocuk İş Cinayetleri Raporu - Ankara İSİG Meclisi

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM) 2014

2017’de DİSK’in yayınladığı Çocuk İşçilik Raporu da hiç iç açıcı veriler içermiyor:

DİSK-AR: Türkiye'de Çocuk İşçiliği Gerçeği Raporu-2015

TÜİK, 2013 verileri

ILO (2013) Marking progress against child labour – Global estimates and trends 2000-2012 / International Labour Office, International Programme on the Elimination of Child Labour (IPEC) – Geneva: ILO, 2013.

TÜİK ve ILO (2013) Çalışan Çocuklar 2012, Türkiye İstatistik Kurumu, Türkiye            İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara: TÜİK, Ağustos 2013.

TÜİK (2012) Çocuk İşgücü İstatistikleri 1994,1999, 2006, 2012, Türkiye İstatistik Kurumu, www.tuik.gov.tr,

WB (2013) Labor participation rate, female (% of female population ages 15+); World Bank http://data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.CACT.FE.ZS 

TÜİK (2013); Hanehalkı İşgücü Anketi, Türkiye İstatistik Kurumu, www.tuik.gov.tr