12-Ton, Schönberg ve HauerDodekafoni, (dodeka=12, foni=ses) genellikle mucidi ve kuramcısı besteci Arnold Schönberg’in (1874-1951) geliştirdiği kabul edilmektedir. Aslında bu konu büyük bir kavga konusu olmuştur. Müzik tarihinin bu dönemindeki olaylara bakalım. 

Avusturya’lı besteci Josef Matthias Hauer (1883-1959) kromatik 12 Ses’e bağlı kompozisyon kuramını Arnold Schönberg’ten önce geliştirmiştir. Kimin önce keşfettiği çok önemli olmasa bile, tarihe bir not olarak düşülmesine yetmiştir... Günümüzde artık yeni kuramlar yaratılması pek kolay değil, sanatçıların ise yeniye olan arayışı ise sürekli devam ediyor. Schönberg ve Hauer ortak noktadan hareket etmesine rağmen, 12-Ses’in kullanımı iki besteci/kuramcı için farklıdır.  Müzik çevrelerinde günümüzde pek tanınmayan ancak kuramıyla ilginç bir kişilik olarak tanınması gerektiğini düşündüğümüz Hauer hakkında kısaca özgeçmişinden notlarla başlayalım. 
Babası Matthias Hauer, bir cezaevinde gardiyan olarak görev yapıyordu. Viyana’ya 100 km kadar uzak küçük bir şehir olan Wiener Neustadt'ta yaşıyorlardı. 1897 yılından itibaren şehirdeki öğretmen okuluna gitti. Burada başta piyano olmak üzere, org, viyolonsel ve şan dersleri aldı. Müzik teorisi ile ilgisi de bu yıllarda başlamaktadır. 1902 yılında mezun olduktan sonra küçük bir köyde ilkokul öğretmeni olarak göreve başladı. 1904 yılında tekrar Wiener Neustadt’a dönebildi. Hayatının bu döneminde, orgçu, koro şefi olarak çalıştı. Bir yaylı çalgılar dörtlüsünde (quartett) viyolonsel çaldı. Aynı zamanda liselerde müzik dersi verebilmesine olanak tanınacak şekilde kendini geliştirdi. 1907 yılında Leopoldine Hönig ile evlendi. Üç çocukları olduktan sonra 1934 yılında erken bir şekilde eşini kaybetti. 1914 yılında, I.Dünya Savaşı’na katılmak üzere askere çağrıldı. 1915 yılında Viyana’ya taşındı. 1918 yılında askerliği biti. 1919 yılında sağlık sebepleri ile öğretmenlikten ayrıldı. Babasının güzel hatırasına adını Josef Matthias Hauer olarak değiştirdi.

Geçtiğimiz yazıda, Schönberg ve yarattığı binlerce diziden bahsetmiştik. Ancak Hauer bu sesleri/dizileri farklı bir düzlemde kullanır.Hauer’e göre 12-ton müziğinde, seslerin sürekli olarak disonans kullanılmasına gerek yoktu. Geç romantik dönemdeki kromatik dizinin genişletilmiş hali olarak görüyordu. Müziği hem yenilikçi, hem de konstruksiyon olarak Schönberg’e göre daha yalın ilkelere dayanıyordu. Birçok eseri atematik idi (tek temalı). 
Tekrar kuramın ilk yıllarına gidelim. 1912 yılında “Baustein teknik” olarak da geçen 12 Ses’e dayalı tekniğinin temellerini atıyordu. 1919 yılına kadar geçen bu dönem, "serbest atonal dönem” olarak da adlandırılabilir. Ardından 1919-1940 yılları "erken 12-ton dönemi", ve 1940-1959 yılları arası ise "esas yaratı dönem"i olarak gruplandırılabilir. 1924 tarihli bir yazısında “Tropen” kuramından bahseder Hauer.

“Tropen Kuramı”na göre 12-Ton’dan oluşan bir dizi, iki tane 6 ses’e (hexachord) ayrılıyordu. Böyle bir sistemde üretebilmek için, bestecinin ön çalışması çok önemlidir. İstediği özelliklere göre tıpkı klasik dönemdeki eserlere benzer bir yapıda, yatay, dikey veya motifleri belirleyecek şekilde eserin yapısını belirliyebiliyordu “Trope”’ler. 
Müzik dışından da ilham almaktaydı Hauer, Goethe’nin “Renklerin Öğretisi” kitabı, Hauer için oldukça büyük anlam ifade etmektedir. 1910 ve 1920’li yıllarda içinde yaşadığı toplumu etkisi altına alan Faşizm ne yazık ki bu besteciyi de etkilemiştir. Hauer bir müzikçi olarak yahudi düşmanı olduğunu belirtirken, bir insan olarak pekala insana değer verebileceğini de belirtmeyi ihmal etmemiştir. Yine de eserleri Nazi işgali döneminde yasaklanmış ve hiçbir yerde seslendirilmemiştir.

Uzun süre Schönberg’e ulaşmaya çalışan Hauer sonunda 1917 yılında bu isteğine ulaşabilmiştir. Hauer, 1921 yılında 12-ton sistemini sunan Schönberg’e bu kuramın düşünce hakkının kendisinin olduğunu belirtmiştir. İki sanatçının ilişkileri gerilimlidir. Bazı kötü açıklamalardan sonra yine de Schönberg ile 1920’li yıllara gelindiğinde Hauer ile tekrar görüşmüştür. Bu dönemde Schönberg’e piyano için “9 Etüd”ünü itaf eden Hauer’e cevap mektubunda Schönberg’te bir kitap üzerinde birlikte çalışmayı teklif etmiştir.

Kendi öğrencileri ile kendi ekolünü yaratmak isteyen Hauer ve aynı dönemde öğrencileri ile özel olarak çalışan Schönberg’in dersleri ve yaratıları artık ayrıdırlar. 1937 yılından itibaren Hauer’in imzasının altına bir cümle ekler: "12-ton müziğinin fikir babası ve (taklitçilerine rağmen) tek bilen ve bilir kişisidir.” Bu Hauer'in, Schönberg'e olan yaklaşımını açıklamaya fazlasıyla yeterli.

Ancak, eleştirmenlere ve müzikçilere gelindiğinde ise eserleri pek beğenilmiyordu. Dönemin ünlü düşünür ve eleştirmeni Theador Adorno eserlerini bir saatçi’nin ürettiği saatlere benzetiyordu hatta bir eleştiri yazısında. Aslında sağlığında yalnızca yalnızca az sayıda eserinin çalınmasının sebebi de bu bu olsa gerek. Ünlü A.B.D.'li besteci, modern müziğin önemli kişiliklerinden John Cage, Hauer'in eserlerine özel bir ilgi göstermiştir.