Salgın günlerinde sıklıkla gündeme gelen ve yaygın bir çalışma biçimi haline gelen uzaktan çalışma nedir?

Soruya cevap vermeden önce bir konuda açıklama yapmak gerekiyor. Pandemi süreci ile birlikte çalışma hayatında ortaya çıkan pek çok sorunun yasal düzenlemede bir karşılığı yok ve bugüne kadar da bir yargı konusu haline gelmedi. Bu nedenle bazı soruları cevaplandırırken yorum yapmamız, olması gerekenin ne olduğu üzerinde durmamız kaçınılmaz bir hal alıyor. Özetle bazı sorunların pratik karşılığını, yargı konusu olduğunda ne sonuç doğuracağını yaşayarak ve bunu yaparken de mücadele ederek göreceğiz.

Pandemi sürecinde pek çok işçi evden çalışmaya başladı. Bununla birlikte yemek giderleri ödenmemesi, çalışma için gerekli teçhizat sağlanmaması, iş sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerinin alınmaması gibi sorunlar da gündeme geldi. Bunlara cevap ararken önce bir yasal düzenlemeye bakalım:

Uzaktan Çalışmanın Yasal Mevzuatta Düzenlenen Temel Koşulları:

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesi “Uzaktan Çalışma”yı yani “Evden Çalışma”yı düzenler. Sadeleştirerek düzenlemedeki esaslı noktaları yazalım;

-Uzaktan çalışmanın işçinin iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesine dayalı olan ve yazılı olarak kurulan bir iş ilişkisidir.

-Yazılı olarak kurulması gereken bu çalışma biçiminde işçinin yapacağı işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenme biçimi, işin görülmesi için sağlanacak ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, genel ve özel çalışma şartları yazılmalıdır.

Sonuçlar:

Bu temel açıklamadan ilk çıkacak sonuca baktığımızda bu çalışma biçiminin işçiye yazılı olarak bildirilmesi ve işçinin rızasının alınması gerektiği açıktır. Nedeni ise bir önceki yazıda değindiğimiz “çalışma koşullarında esaslı değişiklik” kavramı ile ilgilidir. Yani uzaktan çalışmaya geçilmesi çalışma koşullarını değiştiren bir hal olduğundan işçinin rızasının alınması şarttır. İşçi rıza göstermez ise uzaktan çalışmak zorunda değildir.

Uzaktan Çalışmanın Kabul Edilmesi Halinde Uyulması Gereken Şartlar:

Yasal düzenlemeye bakmaya devam edelim;

-Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt uzaktan çalışma yapıyor diye emsal işçilere göre farklı işleme tabi tutulamaz.

-İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri konusunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak, sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.

Sonuçlar:

Yasal düzenlemenin bu bölümlerine bakarak uzaktan çalışan işçinin yol ve yemek giderinin kesilmesi yasaya uygun mudur? Sorusunun cevabını bulabiliriz. Uzaktan çalışma işçinin yol, yemek ve var ise diğer sosyal haklarından feragat ettiği anlamını taşımaz. İşçi, emsal işçilere göre farklı işleme tabi tutulamaz. Dolayısı ile işçi uzaktan çalışıyor olsa da bu ödemelerin yapılmaya devam ettirilmesi gerekir. Diğer taraftan ücretinde düşüklük yoluna da gidilemez.

Uzaktan çalışmayı kabul ettiniz ve bir bilgisayara ihtiyacınız var yine yasal düzenleme gereği işin yapılması için gerekli tüm ekipmanın sağlanması da bir zorunluluktur.

 “nasıl olsa işyerine gelmiyor evde ve rahat” denilerek işçi fazla mesai ücreti alsa bile günlük 11 saati aşacak şekilde çalıştırılamaz. Haftalık 45 saati aşan çalışma var ise fazla mesai ücretinin ödenmesi gerekir. Yani bu kurallar sadece işyerine giderek çalışan işçiler için değil, uzaktan çalışan işçiler için de uygulanmaya devam edilir.

Evden çalışılan tüm zamanlar, işyerine gidilerek çalışılan zamanlar gibi olduğundan bu süreler kıdem hesabında, yıllık ücretli izin hakkında, hafta tatili hakkında dikkate alınır. Yani “zaten evde idi, hafta tatiline gerek yok, yıllık izne gerek yok” denilemez.

Özetle; evden çalışan işçi ile işyerine giderek çalışan işçi arasında ayrım yapılamayacağı gibi evden çalışan işçinin ücreti ve sosyal yardımlarında kesintiye gidilemez. Son olarak şunu da belirtmek gerekir ki bugünkü yazıda evden çalışma ile ilgili temel bilgileri yer alıyor ancak daha pek çok soru ve sorun ile karşılaşıyoruz ve karşılaşmaya devam edeceğiz. Yasal düzenlemelerde yer almayan, yer almasına rağmen işçi aleyhine düzenlenen ya da pandemi ile birlikte ilk kez karşılaşılan sorunların çözümü ise mücadele etmekten geçiyor.