Belki sadece meraktan, belki olağanüstü derinlikteki eserlerin yaratıcılarını insan olarak algılayabilmemizi sağladığı için, ya da yaşandıkları dönemin duygusal dünyasını yansıttıkları için ölümsüzleşen bazı aşklar vardır. Clara Schumann–Robert Schumann, Clara Schumann–Johannes Brahms ve Gustav Mahler–Alma Mahler çiftlerinin aşkları, üzerinde en çok konuşulan ve yazılan aşklar olarak bilinirler.

Burada, bilmeyenler için henüz mutlu sona ulaşıp ulaşmadıklarını hemen belirtmek istemiyorum. Ancak tarafların tutkuyla ürettikleri sanat eserleri ve ilişkilerinin eserlerine yansımaları bu aşkları nesiller boyunca unutulmaz kılmıştır. Bu aşklar, tarafların sıradışı yaratıcılıkları ile dikkat çekici ve özeldirler. Günümüz kadın-erkek ilişkileri açısından farklı olsa da, çiftler arasındaki aşk ve sevgi bağının yanı sıra, mesleki kaygı ve sorumluluklar da bu aşkların belirleyeni olmuştur.

1934’te ABD.’de yayınlanan “Music and Letters” dergisinin XV. Cilt, 4 numaralı sayısında bu konuyla ilgili ilginç bir tercüme yayınlanmıştı. “Robert ve Clara Schumann’ın Günlükleri” başlıklı bu tercüme’de çiftin 12 Eylül 1840 tarihinde başlayan evlilikleri anlatılmaya başlıyordu. Hemen ertesi gün tutmaya başladıkları “ortak” günlükleri bu dergide ilk kez İngilizce olarak yayınlanıyordu. Leipzig’de o dönemde halen hayatta olan Schumann çiftinin tek kızı Eugenie Schumann’ın “Robert Schumann; ein Lebensbild meines Vaters” (Robert Schumann; babamın canlı resmi) adlı kitabında, günlükler ilk kez orjinal dili olan Almanca’da yayınlanmıştı. (1) İki büyük sanatçının evlilik hayatlarının henüz başlarındaki satırlarla, yaşadıkları döneme, içsel dünyalarına ve gündelik yaşantılarına küçük bir pencere açalım:

Robert Schumann:

Sevgili Eşim,

Bugün başladığım bu küçük defter bizim için derin önem taşıyor: Ev ve evlilik hayatımızla ilgili herşeyi içeren bir günlük olacak; dileklerimizin, umutlarımızın ve yapmamız gereken şeyler için tepkilerimizi, konuştuğumuz kelimeler ile ifade edemediğimiz durumlarda, bir arabulucu ve birleştirici olarak bu defter, yanlış yargılamaların ve yanlış anlamaların önüne geçecek. Kısaca, açık kalple başvurulduğu sürece kendisine başvuranlara iyi ve sadık bir dost olacak.

Günlüğümüz senin ve benim tarafımdan dönüşümlü ve haftalık olarak tutulacak, her Pazar sabahı el değiştirecek, eğer mümkünse kahvaltı vaktinde... Haftaya giriş burada okunacak, yüksek sesle veya konuların içeriğine göre sessiz. Unutulan herşey eklenmeli...

“Tagelbüchelchen” (günlükçüğün) bizim sanatsal erişimlerimizin ve performanslarımızın eleştirisini de kapsamalı; öğrendiğin eserlerin tam kaydını içermesi gerekiyor, bestelerinin veya öğrendiğin her yeni şeyin ve onun hakkında düşündüklerinin. Aynısı benim için de geçerli...

Eğer buna katılıyorsan adını benimkinin altına yaz; ve hayatın bize getirebileceği tüm mutluluğu getirmesi için “talisman”a (iyi şans getiren, şeytandan koruduğuna inanılan bir obje) üç kelime eklememize izin ver: “Mutluluk, üretim ve maddi yeterlilik”

13 Eylül, 1840

Robert Schumann

sadık eşin,

Clara.

13-20 Eylül 1840, Robert:

Birkaç olay, ancak mutluluk sonsuz. Eşim hergün büyüyen bir hazine. Beni ne kadar mutlu ettiğini sadece o bilse! Ayın 13’ünü güzelce kutladık. Grimma’ya doğru erkenden yola çıktık, ikimiz yanlız, mükemmel bir havada...

20-27 Eylül 1840, Clara:

Yeni haftaya başlamadan önce belirtmem gerekiyor sevgili eşim, hiçbir zaman son birkaç günde olduğu kadar mutlu zamanlar geçirmemiştim, kuşkusuz dünyadaki en mutlu eş benim...

20 Eylül’de Bach Füg’lere başladık. Robert bana temaların girişlerini gösteriyor. Fügler üzerine çalışmak çok ilginç ve her gün daha fazla seviyorum. Robert bana bir pasajın oktavlarla katlanması konusunda destek verdi ve, yanlış olarak 4-sesli bir esere beşinci partiyi eklemiş olduk. Hatırlatmakta haklıydı, ve bunu kendim hissetmemiş olduğum için ikilemde kaldım. Her akşam Chopin’in mi minör konçerto’sunu çalışmaya yeniden başladım, ve çok ciddi olarak Robert’in eserlerini çalışıyorum. Rieffel benim tehlikeli rakibim, benim yorumlarımı tercih ettiğini belirtti. Bu üzerimde önemli etki yarattı. Benim parçaları daha doğru çaldığımı belirtti, Robert’in müziğinde bolca bulunan küçük ancak birçok önemli nüansı daha iyi yorumladığımı belirtti. Belirtmem gerekir ki onun eselerinde her notanın farklı bir varlık sebebi var. Eserlerle ön ilgilenmem sırasında, yorumlamaya çok fazla ilgi göstermiyorum; kendi yollarımı deneyerek ideal olana ulaşmanın yollarını bulmalıyım...

Robert’in bana doğum günümde verdiği şarkı albümü (Myrten); ve daha önce vermiş olduğu bir diğer şarkı gerçek birer hazine; kendimi onların içlerine sokmak istiyorum. Nasıl sağlıklı bir hayal gücü ve duygusal derinlik var bu şarkılarda!

27-4 Ekim 1840, Robert:

Eserlerimin yorumlanması hakkında bir uzlaşmamız vardı. Ancak Klaerchen, (sevgili Clara’cık anlamında) haklı değilsin. Besteci, ve sadece o, eserlerinin nasıl seslendirileceğini bilebilir. Eğer daha iyi yapacağını düşünürsen, örneğin bir ressamın tanrı’dan daha iyi bir ağaç yapacağını sanmasını hayal etmesi gibi olur. Elbette daha güzel bir ağacı çizebilir, kuşkusuz. Ancak çizmek istediği ağacın aynısı olmayacaktır. Bu, bu konu hakkındaki belirtmek istediğim herşey. Elbette yorumcunun da yaratıcı olduğu istisnai durumlar olabilir ancak bu durumlar ilgi çekici olmamalıdır. Yorum, her zaman besteciye ait olması ve yorumcunun kendisine olmaması gerekli bir durumdur.

Clara’m çok üretken oldun; müziğe çok tutkulu aslında. Eski ve yeni Chopin çalışmalarını yorumladığını, Henselt’in, Bach’tan birkaç eserin, benim Fantasy ve Kreisleriana adlı eserlerimi çaldığını duydum. Ayrıca Beethoven’in fa minör sonatı’nı. “48”in günlük çalışmasına devam ediyoruz. (Ç.N. Bach 48 Prelüd ve Füg)

Chopin’in dün basılan yeni bir “Ballade”ı bana ithaf edildi. Bu bana bir saray nişanından çok daha fazla mutluluk verdi...

4-18 Ekim 1840, Robert:

Son Pazar sabahı Clara, Beethoven’in do majör piyano sonatını daha önce hiç duymadığım gibi seslendirdi; Moscheles varken de öyle çaldı, Kreisler’in bazı parçalarını ve Perşembe gecesi verdiğimiz partide, Moscheles ve Mendelssohn’un trio’larını aynı güzellikle yorumladı...

(1) Eugenie Schumann, Robert Schumann; ein Lebensbild meines Vaters, Leipzig 1931: Koehler und Amelang.