İleri Haber

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul Milletvekili ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanvekili Sezgin Tanrıkulu, Türkiye'deki hak ihlallerine ilişkin düzenli olarak yayımladığı raporların aralık ayı verilerini paylaştı. 

Aralık Ayı Hak İhlalleri Raporu'nda Halk TV Youtube Koordinatörü Uğur Yanıkel'in ölümünde hastanede yaşanan ihmale ve başlatılan idari soruşturma ile Gezi Davası'nda verilen cezaların onanmasına dikkat çekildi. Ayrıca, Hatay Barosu eski Başkanı Ekrem Dönmez’i 29 Temmuz 2020 tarihinde "kimlik göstermediği" gerekçesiyle zor kullanarak gözaltına alan 3 polis memuru hakkında soruşturmaya İskenderun Kaymakamlığı tarafından izin verilmediği kaydedildi.

'MODERN KÖLELİK' VERİLERİ

2 Aralık Dünya Köleliğin Kaldırılması Günü kapsamında BM Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) verilerinin de aktarıldığı raporda, "Dünyada 49,6 milyon insan modern kölelik koşullarında yaşıyor" notu ile şu saptamalar paylaşıldı:

- Dünyada 4,9 milyon kadın ve çocuğa seks işçiliği yaptırılıyor.

- (3'te 2'si Asya-Pasifik bölgesinde olmak üzere) Dünya çapında 22 milyon insan zorla evlendirildi.

- Dünyadaki zorla çalıştırmanın (zorla seks işçiliği dahil) yüzde 86'dan özel sektördeki işverenler sorumlu.

- (ILO, dünya genelinde işverenlerin zorla çalıştırmadan 150 milyar dolar kar elde ettiğini tahmin ediyor. Bu paranın 51,8 milyar doları Asya-Pasifik bölgesinden, 46,9 milyon doları ise gelişmiş ülkeler ve Avrupa Birliği'nde elde edildi.)

Nüfusa oranla dünyada en fazla "modern köleye" sahip bölge Körfez Arap ülkeleri.

Zorla çalıştırma, borç esareti, soy temelli kölelik, zorla evlilik ve ev hizmetlerindeki köleliğin "modern kölelik" kapsamında yer aldığı belirtildi.

ÖZEL GÜVENLİK BÖLGELERİ

Özel güvenlik bölgelerine de dikkat çekilen raporda, "Şırnak Valiliği, Merkez, Cizre, Silopi, Beytüşşebap, Uludere ve Güçlükonak İlçelerine bağlı 15 bölgeyi 1-15 Ocak 2023 tarihleri arasında geçici özel güvenlik bölgesi ilan etti. Diyarbakır Valiliği de Lice ilçesinin Yalımlı Mahallesi'ne bağlı Hevsel ve Aliye mezralarını 28 Aralık itibarıyla 7 gün süreyle geçici özel güvenlik bölgesi ilan etti" hatırlatmasında bulunuldu.

POLİS KURŞUNUYLA 2 ÖLÜM

Raporun "yaşam hakkı" bölümünde, Bülent A. isimli yurttaşın İzmir'de dur ihtarına uymadığı gerekçesiyle polis kurşunuyla öldürüldüğü, 18 yaşındaki Zuhal E. Y.'nin İstanbul'da bir motosiklete açılan ateş sonucu yoldan geçerken isabet eden kurşunlar nedeniyle hayatını kaybettiği vurgulandı. Ayrıca, set emekçisi Çetin Kaya'yı öldüren polise "iyi hal" indirimi ile verilen 25 yıllık cezaya da dikkat çekildi. 

UĞUR MUMCU SUİKASTI

Raporda, Uğur Mumcu suikastında Mumcu'nun aracına bomba yerleştirdiği mahkeme kararıyla sabitlenen Oğuz Demir hakkında "kaçak" kararı verildiği aktarıldı.

Aralık 2022'deki nefret suçlarının da aktarıldığı raporda; Deniz Poyraz davası, mülteci ölümleri ile resmi ihmal ve hata sonucu ölümlere de yer verildi.

KADIN CİNAYETLERİ VE İŞ CİNAYETLERİ

Kadın cinayetleri ve iş cinayetlerine ilişkin bölümde, şu veriler paylaşıldı:

"Bianet.org’un hazırladığı 'erkek şiddeti çetelesi'ne göre, aralık ayında -en az- 19 kadın ve 3 çocuk öldürüldü.

- Aralık ayında -en az- 65 kadına erkekler tarafından şiddet uygulandı.

- En az 29 kız ve erkek çocuğu istismar edildi.

- En az 16 kadın taciz edildi, 6 kadına da tecavüz edildi.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi'nin verilerine göre aralık ayında 181 işçi, iş cinayetleri sonucunda yaşamını yitirdi.

- 2022 yılında iş cinayetleri sonucunda yaşamını yitirenlerin 108’nin kadın, 64’nün çocuk/genç, 90’nın göçmen/mülteci olduğu belirlendi."

294 İŞKENCE OLAYI

Raporun "işkence ve kötü muame" bölümünde, "Aralık ayında biri çocuk en az 7 kişi gözaltında ya da gözaltı merkezleri dışında işkenceye maruz kaldığını basına açıkladı, suç duyurusunda bulundu ve/veya insan hakları örgütlerine başvurdu. Aralık ayında düzenlenen eylemlerde de biri çocuk en az 287 kişi polisin/jandarmanın fiziksel şiddetine maruz kaldı" denildi.

Gazeteci Beyza Kural'a yönelik polis şiddetindeki hukuki süreç de aktarılarak, "Polis memurları K.A., N.D., Y.Ş. hakkında gazeteci Beyza Kural’a şiddet uyguladıkları gerekçesiyle açılan dava 1 Aralık Günü sonuçlandı. İstanbul 35. Asliye Ceza Mahkemesi, polislere 'iş ve çalışma hürriyetinin ihlali' gerekçesiyle 6'şar bin lira adli para cezası verdi. Ceza 10 taksitte ödenecek. Anayasa Mahkemesi, Beyza Kural’ın bireysel başvurusunu 18 Şubat 2021 tarihinde sonuçlandırmış ve 'insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının', 'ifade özgürlüğünün' ve 'basın özgürlüğünün' ihlal edildiği gerekçesiyle yeniden soruşturma açılmasına ve 15 bin lira manevi tazminat ödenmesine karar vermişti" ifadeleri kullanıldı.

Raporda, "Ancak, toplantı ve gösterilerde dövülerek, gaz sıkılarak, ters kelepçe takılarak gözaltına alınanlar ile işkence gördüğü halde bunu açıklamayan, suç duyurusunda bulunmayanlar dikkate alındığında gerçek sayının bunun çok üzerinde olduğu ortaya çıkmaktadır" notu da yer aldı.

CEZAEVLERİNDE 3 ÖLÜM

Aralık ayında cezaevlerinde 3 kişinin hayatını kaybettiği ve işkence ile kötü muamele vakası yaşandığı kaydedilerek, "Ancak, cezaevleri ile haberleşme olanaklarının zorluğu dikkate alınınca, şiddet görenlerin sayısının bunun çok üzerinde olduğu anlaşılacaktır. Ayrıca, cezaevlerinde ayakta sayım uygulaması, çift kelepçe zorlaması gibi uygulamaların fiziksel şiddet olarak ele alınması gerekmektedir. Cezaevlerinde, yasaklama kararı olmadığı halde yayınların verilmemesi, görüş, havalandırma ve sosyal etkinliklerin keyfi biçimde kısıtlanması, hastane sevklerinin gerçekleştirilmemesi gibi birçok sorun yoğun bir biçimde yaşanmaktadır. Bu nedenlerle cezaevlerinde fiziksel ve/veya psikolojik şiddete maruz kalan, hakları keyfi bir biçimde ellerinden alınan tutuklu ve hükümlülerin gerçek sayısını vermenin olanağı bulunmuyor" vurgusunda bulunuldu.

Ayrıca, cezaevlerinde 86 kişinin de işkence ve kötü muameye maruz bırakıldığı belirtildi.

4 GAZETECİYE SALDIRI

Raporun "düşünce ve ifade özgürlüğü" bölümünde aralık ayında 4 gazecinin saldırıya uğradığı, en az 5 gazetecinin gözaltına alındığı, 2 gazetecinin tutuklandığı, en az 5 gazeteciye soruşturma veya dava açıldığı, en az 2 gazetecinin para veya hapis cezasına mahkum edildiği kaydedildi.

Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği verilerine göre 1 Aralık itibarıyla 64 gazetecinin cezaevinde bulunduğu vurgulandı.

Basın kuruluşlarına yönelik erişim engelleme kararları da raporda yer aldı.

Düşünce suçu kapsamında değerlendirilmesi gerektiği vurgulanan konuşma, yazı, şarkı söyleme, afiş asma, bildiri dağıtma gibi etkinlikler nedeniyle verilen cezalar ve açılan soruşturma ile davalara da dikkat çekildi.

Raporun örgütlenme özgürlüğü bölümünde şu veriler paylaşıldı:

"Yargılanan Parti ve Belediye Yöneticileri:

Aralık Ayında, parti, belediye, sendika ve derneklerin üye ve yöneticisi çok sayıda kişi gözaltına alındı. 

- Gözaltına alınanlardan en az 30’u tutuklandı. 

- Ay içinde sonuçlanan davalarda en az- 13 kişi hapis/para cezasına mahkum edildi. 

- Diyarbakır Büyükşehir Belediye Eş Başkanı Selçuk Mızraklı’ya Diyarbakır 9. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından verilen 9 yıl 4 ay 15 gün hapis cezası 6 Aralık günü Yargıtay 3. Ceza Dairesi tarafından bozuldu. Mızraklı, 19 Ağustos 2019 tarihinde görevden alınarak yerine kayyım atanmıştı.

Milletvekilliği Düşürme Kararı:

- HDP Diyarbakır Milletvekili Semra Güzel’in vekilliği 22 Aralık Günü TBMM Genel Kurulunda yapılan oylamada 'yasama faaliyetlerine katılmadığı' gerekçesiyle düşürüldü.

- HDP İstanbul Milletvekilli Zeynel Özen’in yurtdışına çıkışına İçişleri Bakanlığı talimatıyla şerh konuldu."

'PROTESTO EYLEMLERİNDE EN AZ 393 KİŞİ GÖZALTINA ALINDI'

Raporun "toplantı ve gösteri özgürlüğü" bölümünde ise şunlar kaydedildi:

"Aralık ayında, kolluk güçlerinin zor kullanarak müdahale ettiği basın açıklaması, bildiri dağıtma, protesto eylemi gibi en az 29 eylemde biri çocuk en az 393 kişi gözaltına alındı. 

Aralık ayında, en az 7 miting, etkinlik, basın açıklaması, toplantı, gösteri, festival, tiyatro/film gösterimi valilikler ve kaymakamlıklar tarafından engellendi, yasaklandı. 2911 sayılı yasa uyarınca yargılanan en az 73 kişi hapis/para cezasına mahkum edildi.

Aralık ayında 7 ilde eylem ve etkinlikler değişik sürelerle yasaklandı ya da mülki idare amirinin iznine bağlandı:

1. Siirt (1 Aralık itibarıyla 15 gün, 31 Aralık itibarıyla 15 gün)

2. Diyarbakır (11 Aralık günü)

3. Şırnak (14 Aralık itibarıyla 7 gün)

4. Hakkari (15 Aralık itibarıyla 15 gün)

5. Kahramanmaraş (16 Aralık itibarıyla 10 gün)

6. Muş (19 Aralık itibarıyla 13 gün)

7. Mardin (30 Aralık itibarıyla 15 gün)..."