Hazırlayan: Deniz Burak Bayrak 

YAŞAM VE YAZGI – VASİLİ GROSSMAN

Grossman'ın eseri, toprak altında yatanların sesi, baskı rejimlerinin yaşama ve özgürlüğe asla galip gelemeyeceğinin ölümsüz bir belgesi olmaya devam ediyor. Sovyet Rusya'nın büyük yazarlarından ve tarihin en önemli savaş muhabirlerinden Vasili Grossman (1905-1964), başyapıtı Yaşam ve Yazgı'yı 1950'lerde kaleme aldı. Ustası Tolstoy'un dev eseri Savaş ve Barış gibi, büyük bir muharebenin, İkinci Dünya Savaşı'ndaki Stalingrad Savunması'nın etrafında şekillenen bir dönem romanı olan Yaşam ve Yazgı, her şeye rağmen direnen insanların kaderini anlatmakla kalmıyor, Stalin Rusyası'nda yaşananları gerçekçi bir dille gözler önüne seriyordu.

Stalin'in ölümünden sonra yaşanan yumuşama döneminde kitabın yayımlanabileceğini düşünen Grossman, yanılıyordu. Yetkililer yazarı değil ama kitabı mahkûm etti. KGB müsveddelerine, hatta daktilo şeritlerine bile el koydu. Politbüro'dan Mihail Suslov'un deyişiyle, "Kitabın yayımlanabilmesi için en az 300 yıl geçmesi gerekiyordu." Grossman, umutsuzluk ve hayal kırıklığı içinde, 1964'te öldü. Ancak Yaşam ve Yazgı'nın yazgısı, yazarından farklı oldu. Kitabın iki kopyası daha vardı ve gizlice ülke dışına çıkarıldı; 80'lerden sonra Batı'da basıldığında, özellikle Fransa, İngiltere ve ABD'de büyük yankı uyandırarak zamanla bir milyonun üzerinde okura ulaştı.

Eleştirmenlerin "XX. yüzyılı Savaş ve Barış'ı" olarak tanımladığı Yaşam ve Yazgı, yeniden Türkçede.

KÜNYE: Yaşam ve Yazgı, Vasili Grossman, çeviren: Ayşe Hacıhasanoğlu, Can Yayınları, 2022, 1192 sayfa.

KURTULUŞA GİDEN YOL – HO Şİ MİNH

20. yüzyılın en önemli, en dirençli, en kararlı devrimcilerinden biri… Dünyanın emperyalizme karşı en görkemli direnişlerinden birine imza atan Vietnam halkının Marksist önderi Ho Şi Minh ya da halkın ona verdiği adla Ho Amca! Günümüzün üretken Marksist aydınlarından Vijay Prashad, kapsamlı bir sunuş yazısıyla birlikte, Ho Şi Minh’in ömrü boyunca kaleme aldığı metinlerden, hazırladığı raporlardan, yaptığı konuşmalardan en öne çıkanlarını bir araya getirdi.

“Sömürgecilik”, “Devrim”, “Bağımsızlık ve Savaş” başlıklı üç ana kısımda, 48 bölümde, temel belgeler bir arada… Bağlam gereği araya giren birkaç metin dışında kronolojik sırayı takip eden bu seçki, hem direnişin büyüklüğüne hem de devrimin ve sosyalizmin inşasına dair bütünlüklü bir çerçeve ortaya koyuyor.

“Devrim” kısmında yer alan ve kitabın omurgalarından birini oluşturan “Devrimci Yol” adlı metin Vietnamca dışında ilk kez gün ışığına çıkarken, kitap bir bütün olarak “Ulusal Kurtuluş Marksizmi” gibi kavramların tartışılmasına olanak sunuyor. Ayrıca Ho Amca, “hareketin temel öğretmeni” görevini üstlenen biri olarak, ideolojik mücadeleye ve kuramsal birikime, Marksizm-Leninizmin kadrolar tarafından özümsenmesine özel bir önem verdiği için, eğitim ve öğretim konusu da bu seçkide özel bir yer kaplıyor.

En temel belgelere, hapishane günlüklerinden şiirlere, Parti ve Üçüncü Enternasyonal kongrelerindeki konuşmalara, ABD başkanları ile mektuplaşmalara, toprak reformuna dair açıklamalara, emperyalizme karşı Direniş Savaşı’nın ayrıntılarına, Ho Amca’nın vasiyetine ve daha birçok belgeye yer veren bu özel seçki, direnişin ve devrimin günlüğüyle birlikte büyük bir devrimcinin eşsiz bir portresini sunuyor.

KÜNYE: Kurtuluşa Giden Yol: Seçme Yazılar ve Konuşmalar, derleyen: Vijay Prashad, çeviren: Ali Haluk İmeryüz, Yordam Kitap, 2022, 320 sayfa.

SIRTIMDAKİ ÖLÜLER – YAVUZ EKİNCİ

Yavuz Ekinci’nin henüz yirmili yaşlarının başındayken kaleme aldığı öyküleri bir araya getiren Sırtımdaki Ölüler, yazarın-yaratıcının, hikâyenin ve trajedinin seyrüseferine bakıyor. 2005 yılında Milliyet Haldun Taner Öykü Ödülü’ne layık bulunan kitap, Ekinci’nin sonraki eserlerinde daha da belirginleşen üslubunun ve temel temalarının işaret fişeği niteliğinde...

KÜNYE: Sırtımdaki Ölüler, Yavuz Ekinci, Everest Yayınları, 2022, 104 sayfa.

BİR KADIN BİR EV BİR ROMAN – WILHELM GENAZINO

Wilhelm Genazino Bir Kadın, Bir Ev, Bir Roman’da bu sefer alışılmışın aksine çok genç bir anlatıcının izlenimlerine davet ediyor okurlarını. Weigand liseden atılmış, ailesini hayal kırıklığına uğratmış, yazar olma hayalleri kuran on sekiz yaşında bir gençtir. Gündüzleri bir toptan fidancılık şirketinde çırak, akşamları da yerel bir gazetede muhabir olarak çalışmaya başlar. Bu ikili yaşamın koşturmacası içinde oradan oraya savrulan Weigand, bira köpüğü kıvamında bir gençliğin ilk adımlarını, yaşından beklenmeyecek bir melankoli ve ironi duygusu eşliğinde atar.

2018’de yitirdiğimiz kült yazar Genazino’nun 2003’te yayımlanan Bir Kadın, Bir Ev, Bir Roman’ı Tevfik Turan’ın Almanca aslından çevirisiyle…

KÜNYE: Bir Kadın Bir Ev Bir Roman, Wilhelm Genazino, çeviren: Tevfik Turan, Jaguar Kitap, 2022, 136 sayfa.

RUSYA’DA SOL: MUHALİFLER ARASINDAKİ MUHALİFLER – ILYA BUDRAITSKIS

Rusya’nın önde gelen siyasi yorumcularından biri olan Ilya Budraitskis, şu anda Rusya’da hüküm süren serbest piyasa ideolojisi ile postmodern milliyetçiliğin garip bileşimini irdeliyor ve Rus solunun Sovyet sonrası evrimini anlatıyor. Kremlin’in jeopolitik fantezilerinin can alıcı noktalarının ve çelişkilerinin keskin bir dille anlatıldığı bu kitapta saldırgan Soğuk Savaş söylemlerinin yeniden canlandırılışına ve Putin rejiminin yönüne dair ipuçları aktarılıyor. Budraitskis, Kruşçev’in Thaw döneminden Gorbaçov’un perestroykasına kadar alternatif bir Marksist ve sosyalist düşünce geleneğinin haritasını çıkarıyor, SSCB’nin muhalif solunun unutulmuş tarihini yeniden inşa ederek bu anlamda paha biçilmez bir katkı sunuyor. Liberallerin hâkim olduğu entelijansiya içinde Sovyet döneminin bütünüyle kınanması ile Komünist Parti yönetimine yönelik kapsamlı bir nostalji arasındaki çıkmazdan potansiyel bir çıkış yolu sunuyor ve solun keşfetmesi için yeni yollar öneriyor.

KÜNYE: Rusya’da Sol: Muhalifler Arasındaki Muhalifler, Ilya Budraitskis, çeviren: Aydın Çavdar, Ayrıntı Yayınları, 2022, 240 sayfa.

EŞYALARIN PATRİYARKASI: DÜNYA KADINLARA NEDEN UYMAZ? – REBEKKA ENDLER

Kadınlar neden tuvalet sırasında daha uzun beklemek zorunda kalıyor? Elektrikli aletleri neden erkekler daha rahat kullanıyor? Bilgisayar oyunlarının büyük çoğunluğu neden erkeklerin ilgilerine, heveslerine hitap ediyor? Maddi dünyamızı, bütün eşyamızı şekillendiren tasarımcı, patriyarkanın ta kendisi olabilir mi? Rebekka Endler Eşyaların Patriyarkası’nda, içinde yaşadığımız maddi dünyaya hükmeden erkek egemen tasarımın izini sürüyor: Sadece ofis mobilyaları ya da kot pantolon gibi günlük eşyaların değil, kamusal alanı oluşturan mimari, altyapı ve ulaşım düzenlemelerinin de, hatta Batı tıbbında uygulanan teşhis ve tedavi yöntemlerinin bile erkeklere göre belirlendiğini gösteriyor.

Eşyaların Patriyarkası, verili kabul ettiğimiz yapılı çevreye feminist bir gözle bakıyor - ve bizi eşyaya sinmiş olan erkek-egemenliğine dair yeni bir farkındalığa davet ediyor.

KÜNYE: Eşyaların Patriyarkası: Dünya Kadınlara Neden Uymaz?, Rebekka Endler, çeviren: Çiğdem Canan Dikmen, İletişim Yayınları, 2022, 312 sayfa.

LORD JIM – JOSEPH CONRAD

Joseph Conrad, Ekim 1899’dan Kasım 1900’e dek Blackwood’s Magazine’de tefrika edilen başyapıtı Lord Jim’de, yitirilen onur, yalıtılmışlık, yanılsama ve gerçeklik arasındaki tezat, güven ve ihanet temalarına odaklanır. Patna adlı yolcu gemisi batma tehlikesiyle karşı karşıya kalınca, genç bir İngiliz olan ikinci kaptanı Jim gemiyi terk etmiştir. Bu “korkakça” eylemi yüzünden duyduğu suçluluk ve pişmanlık, hayatı boyunca peşini bırakmaz. Kamuoyu önünde kınanır. Sonrasında uygar dünyadan dışlanan ve büyük hayallerle başladığı denizcilik kariyerini sürdüremeyen Jim’in kendisiyle ve geçmişiyle hesaplaşması gerekir. Conrad’ın başlangıçta öykü olarak tasarladığı, ancak kontrolünden çıkmasıyla hacimli bir romana dönüşen yapıt, anlatım tekniğiyle dikkat çeker. Jim’in Endonezya’nın bir parçası olduğu varsayılan hayali Patusan’a uzanan hikâyesini aktaran Marlow’un anlatısına diğer karakterlerin seslerinin de karışması, okura olayları farklı bakış açılarından değerlendirme fırsatı verir. Lord Jim, 1998 yılında Modern Library’nin 20. yüzyılda İngiliz dilinde yazılmış en iyi yüz roman listesine dahil edilmiştir.

KÜNYE: Lord Jim, Joseph Conrad, çeviren: Hüseyin Gündoğdu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2022, 424 sayfa.

OTOBÜSÜN PENCERESİNDEN – KOLEKTİF

Çağdaş edebiyatımızın on yedi yazarı bir otobüste. Şehirden şehire, geceden gündüze, geçmişten geleceğe ve sonrasında şimdiye mıhlanan on yedi hikâye.

KÜNYE: Otobüsün Penceresinden, Kolektif, derleyen: Sibel Oral, Doğan Kitap, 2022, 232 sayfa.

ARKADAŞIM – EZGİ KELEŞ

Ali ile Hasan en yakın arkadaşlardı.  Birlikte öyle çok eğlenir, öyle güzel zaman geçirirlerdi ki...  Ta ki bir gün Hasan başka bir şehre taşınana dek.  Peki Ali şimdi ne yapacaktı?  Hasan gibi bir arkadaş nereden bulacaktı? Çocuk edebiyatının sevilen yazar ve çizeri Ezgi Keleş’ten arkadaşlığın eşsiz doğası üzerine sıcacık bir öykü.

KÜNYE: Arkadaşım, Ezgi Keleş, Doğan Çocuk, 2022, 32 sayfa.

JIP İLE JANNEKE: BERABER OYNAYALIM MI? – ANNIE M.G. SCHMİDT

Jip ile Janneke beraber oynamaya bayılırlar. Beraber saklambaç oynar, salıncakta sallanır, su birikintilerinin üstüne zıplarlar. Janneke’ye yeni bir top alındığında, Jip futbol oynamak ister, hem de içeride, oturma odasında! Eh, her şeyi kırıp dökmeseler bari...Andersen ödüllü Annie M.G. Schmidt’i dünya çapında üne kavuşturan Jip ile Janneke’nin birlikte oynamaya dair bu eğlenceli öykülerine Fiep Westendorp’un unutulmaz siyah-beyaz çizimleri eşlik ediyor.

KÜNYE: Jip ile Janneke: Beraber Oynayalım mı?, Annie M.G. Schmidt, çeviren: Mustafa Özen, resimleyen: Fiep Westendorp, Can Çocuk, 2022, 136 sayfa.