Vitrin: Yeni çıkanlar

Sevgili kitapseverler, geçtiğimiz haftalarda yeni çıkan kitaplar arasından bu karantina günlerinde sizlere eşlik edebilecek kitaplar derledik. Keyifli okumalar ve iyi pazarlar dileriz.

UZUN SAVAŞ - STEPHEN BAXTER

Terry Pratchett ve StephenBaxter’ın heyecan verici UZUN DÜNYA serisi UZUN SAVAŞ ile devam ediyor.

Savaş, Uzun Dünya’ya gelmişti…

Serinin ilk kitabı Uzun Dünya’da yaşananlardan bir nesil sonra, Adımlama ve öncüler Joshua ile Lobsang sayesinde insan ırkı yeni dünyalara yayılmaya devam ediyordu. “Medeniyet” gelişiyor, Dünyalar arasındaki ticaret ve kültür alışverişi twain adındaki hava gemileri sayesinde iyiden iyiye artıyordu. İnsanlık, Uzun Dünya’yı şekillendiriyordu ve karşılığında Uzun Dünya da insan ırkını değiştiriyordu.

Kendisine “Valhalla” adını veren yeni bir Amerika, Esas Dünya’dan bir milyon adım ötede hayat bulmuştu. Tıpkı eskinin Amerikalı devrimcileri gibi Valhallalılar da uzaktaki bir gezegen tarafından yönetilmekten mutsuzdu. Bu sırada, şarkıları Uzun Dünya’yı saran insansı troller sessizleşmeye ve ortadan kaybolmaya başlıyordu.

Ve artık evli ve iyi bir baba olan Joshua, Lobsang tarafından tüm Uzun Dünyaları savaşın eşiğine getirecek kriz fırtınasını durdurabilecek yegâne insan olduğu için göreve çağrılacaktı. Çünkü bu savaş, kendisinden önceki hiçbir savaşa benzemeyecek gibiydi…

“Terry Pratchett, birlikte çalıştığım en iyi yazardı.”

NeilGaiman

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Uzun Savaş, Yazar:StephenBaxter, Çevirmen: Berna Kabacaoğlu, İthaki Yayınları, 2020, 488 Sayfa.

DOĞMAMIŞ KRİSTOF - CARLOS FUENTES

Herkes bilsin, annemin kara gözleri sırf kendine daha çok benzemek için değişen bir kumsal.

Herkes bilsin, babamın miyop, sarı-yeşil gözleri gelişimden ve varlıktan yoksun bir deniz: Babam sürekli değişiyor, ama hep aynı.

Herkes bilsin, babamla annem dansta bir araya geldiler, ama bunun da ölümü erteleyen bir törenden ibaret olduğunu biliyorlar.

Meksika için öngörülen bütün felaketlerin gerçekleştiği 1992 yılı, KristofKolomb’un Yeni Dünya’yı keşfinin de 500. yıldönümü. Gökten zehir yağan, siyasetçilerin kitleleri bilinçsizleştirme yoluyla zapt ettiği, ABD’nin sömürge politikalarına artık tamamen teslim olmuş Meksika’nın geçmişini olduğu kadar geleceğini de gören Kristof’un anlatısı bu. Anne rahmindeki Kristof doğmayı beklerken isimlerin esrarını çözmeye uğraşacak, bilinmeyene karşı savaşacak, dilleri karıştıracak, soracak, konuşacak, hayal kuracak, insanlara kendilerinin başka bir imgesini sunacak, aynı kalarak dönüşüme uğrayacak…

Yirminci yüzyılın en özgün romanlarından Doğmamış Kristof, Carlos Fuentes’in deneysel üslubuyla acımasız alaycılığını buluşturan benzersiz bir eser.

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Doğmamış Kristof, Yazar: Carlos Fuentes, Çevirmen: Aslı Biçen, Can Yayınları, 2020, 760 Sayfa.

ÇERKES KIZINDAN TARİFLER - SİNE BORAN ART

Belki de Çerkes mutfağının ülkemizde en bilinen örneği Çerkes tavuğudur. Osmanlı mutfağında da yerini almış olan Çerkes yemekleri aslında hayli zengindir. Çorbalardan et yemeklerine, sebze yemeklerinden hamur işlerine, soslar ve ezmelerden tatlılara kadar birbirinden farklı tarifler bu uzak ama bir o kadar da tanıdık mutfağın hazineleridir. Hiçbir gıdanın ziyan edilmediği, kendine has pişirme tekniklerinin ve saklama yöntemlerinin her zaman kullanılageldiği Çerkes mutfağı Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde de yerini almıştır.
Sine Boran Art da yıllar öncesinde annesiyle birlikte Çerkes mutfağından örnekler sunduğu lokantalarını kapatmak zorunda kalınca bu zengin kültürü tüm özgünlüğüyle tanıtmayı kendine görev edinmiş. Çerkes Kızından Tarifler kitabında da aile büyüklerinden, Kafkasya’daki ve Türkiye’deki dostlarından derlediği 130’a yakın tarifi bir araya getirmiş. Vedat Milor’un sunuş yazısının eşlik ettiği bu birbirinden lezzetli tarifler Kuzey Kafkasya’nın tatlarını mutfaklarınızave sofralarınıza taşıyacak. Afiyet olsun…

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Çerkes Kızından Tarifler, Yazar: Sine Boran Art, İş Bankası Kültür Yayınları, 2020, 296 Sayfa.

YİRMİ BİRİNCİ YÜZYILDA ANTİKAPİTALİST OLMAK - ERİC OLİN WRİGHT

Kapitalizmin dünyadaki maddi koşulları dönüştürdüğü ve insan verimliliğini son derece arttırdığı bir yanılsama değil;  pek çok insan bundan fayda da gördü.  Ama kapitalizmin büyük zararlar verdiği ve pekâlâ ortadan kaldırılabilecek insan acılarını süreklileştirdiği de bir o kadar yanılsama değil.  Bu konudaki anlaşmazlığın kökeninde -temel bir anlaşmazlıktır bu- şu yatıyor: Kapitalizmde gördüğümüz üretkenliği, yenilikçiliği ve dinamizmi, kapitalizmin zararlarında kaçınarak elde etmek mümkün müdür? 1980'lerin başında Margaret Thatcher'ın "başka bir alternatif yok" sözü ünlüydü;  yirmi yıl sonra, Dünya Sosyal Forumu, "başka bir dünya mümkün" dedi.  Temel tartışma bu. 
Bu kitabın temel savı da şu: Birincisi, başka bir dünya gerçekten mümkündür.  İkincisi, bu başka dünya, çoğu kişi için, insanlığın gelişimini sağlayacak koşulları daha ileriye taşıyabilir.  Üçüncüsü, bu yeni dünyanın unsurları, şimdiki dünyada yaratılmaktadır bile.  Ve son olarak, buradan oraya gitmenin yolu vardır.  Antikapitalizm, yaşadığımız dünyadaki kötülüklere ve adaletsizliklere karşı sadece ahlaki bir duruş olarak değil, daha fazla insanın gönenç içinde yaşaması için bir alternatif inşa etme yönünde pratik bir duruş olarak da mümkündür.
Kitabın başlığı, bu nedenle, Yirmi Birinci Yüzyılda Nasıl Demokratik Sosyalist Olunur da olabilirdi.  Daha kapsamlı bir terim olan "antikapitalist" i kullanmaya karar verdim çünkü kitabın savlarının çoğu, kapitalizme karşı olup da sosyalizme şüpheci yaklaşan insanlar açısından da anlamlı. Argümanlarımın, en azindan bazı insanları, radikal sosyalist ekonomik demokrasinin, kapitalizmin ötesinde gerçekleştirilebilir bir hedef hakkında düşünmenin en iyi yolu olduğu konusunda ikna etmesini umuyorum ama kitabın sadece zaten bu görüşe sahip insanlara anlamlı görünmesini de istemedim. 
Erik Olin Wright 

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE:Yirmi Birinci Yüzyılda Antikapitalist Olmak, Yazar: EricOlin Wright, Çevirmen: Barış Yıldırım, Nota Bene Yayınları, 2020, 128 Sayfa.

MOLEKÜLER KIZIL-ANTROPOSEN ÇAĞININ TEORİSİ - MCKENZİE WARK

Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından zaferini ilan eden dizginsiz kapitalizm, kendi yarattığı için çözüm getiremeyeceği felaketlerle yüz yüze bugün. Artık insan türü olarak bozduklarımızı küçük rötuşlarla düzeltip kendi çıkarımıza kullanacağımız bütünsel, organik bir döngü varsaymamız mümkün değil. Kapitalist gerçekçilik de, hepimizi bambu bisikletlerde hayal eden ideolojik ikizi kapitalist romans da çare sunmuyor.

Melankoliye kapılmamak için bize alternatif bir gerçekçilik gerek, diyor McKenzieWark: işbirliği içindeki bilme ve yapma emeğine yakın duran; ekonomik, teknik, politik ve kültürel dönüşümleri ilişkilendiren bir gerçekçilik. Moleküler Kızıl, bu amaçla önce Sovyetler Birliği’nin kuruluş yıllarında bastırılan Marksist teori akımlarına dönüyor: emeğin bakış açısını merkeze koyan Bogdanov’untektolojisine ve Proletkült’üne; Platonov’un hayal güçlerini birleştirecek edebiyat fabrikası tasavvuruna, yoldaş bakış açısına... Sonra günümüzde kültür ve bilimler arasındaki sınırlarda çalışan yazarları ele alıyor: İnsanın başka organizmalar ve teknolojiyle geçirgen sınırlarını hatırlatan siborg kavramı ve feminist bakış açısıyla DonnaHaraway, farklı aygıtların nasıl farklı bilgi özneleri ve nesneleri üreten kesikler oluşturduğuna dikkat çeken Karen Barad, bir tür meta-ütopya öneren Kim StanleyRobinson…

Zihin ve beden emekçilerine bir Siborg Enternasyonali çağrısı yapıyor Wark: “Antroposenin bütün işleyişlerini dağıtacak araçlara ve iradeye hayal gücünde zaten sahip olan bir Enternasyonal. Eskisinin yıkıntıları üzerinde yeni canlı dünyayı inşa etmekten başka yapacak bir şeyi olmayan bir Enternasyonal. Bu uygarlığın kalıcı olamayacağını hepimiz biliyoruz. Birlikte yenisini yapalım.”

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Moleküler Kızıl-Antroposen Çağının Teorisi, Yazar: MckenzieWark, Çevirmen: Cemal Yardımcı, Metis Yayıncılık, 2020, 328 Sayfa.

Uğultulu Tepeler ya da aşk ve intikam

Uğultulu Tepeler, tipik romantik bir aşk hikayesi sunmuyor. Kitap, barındırdığı psikolojik ögelerle zenginleşerek beklentinin çok daha ötesine geçiyor. Geri dönüş ve zaman sıçramalarıyla örülü kurgusu ile okuyucuda merak uyandırıyor. Yazar, Victoria Dönemi’nin donuk ilişkilerini, bastırılmışlığın olumsuz dışa vurumunu, miras ve para merakını gotik üslubu ile başarıyla yansıtıyor. Bu yönüyle roman, dönemin kusursuz bir belgeseli olarak da değer taşıyor.

Hazal Bakan

Genç yaşta hayatını kaybeden Emily Jane Brontё’nin tek romanı olan “Uğultulu Tepeler”, aradan yaklaşık iki yüzyıl geçmesine rağmen hâlâ en popüler eserler arasındadır. Okuyucu üzerinde büyük etki bırakan bu klasik eser defalarca tiyatro oyunu, televizyon dizisi ve film haline getirildi. Ayrıca roman, Kate Bush'un popülerleşmiş bir şarkısına da ilham kaynağı olmuştur.

Yazar Emily Brontë 1818 yılında Thornton, Yorkshire'da doğdu.  Altı çocuğun beşincisi olan Emily, yazar Charlotte Brontë'nin küçük kız kardeşiydi. Küçük yaşlarda annelerini kaybettikten sonra kardeşleri Charlotte, Anne ve Branwell ile birlikte hayalî yerler düşledi ki bunların isimlerine hikâyelerinde yer verdikleri söylenir. Yirmi yaşına geldiğinde Mis Patchett'in Kızlar Akademisinde çalışan Emily, daha sonra kardeşi Charlotte ile birlikte Brüksel'deki özel bir okula devam etti.

Emily Brontё’nin çok az çalışması bugüne kadar ulaşabilmiştir. Emily, kız kardeşleri Charlotte ve Anne ile birlikte 1846'da ortak bir şiir kitabı yayımladı. O dönemde toplumda kadın yazarlara karşı var olan ön yargıdan ötürü bu şiir kitabını hem erkek hem de kadın ismi olarak kullanılan mahlaslarla basmak zorunda kaldılar. Kullandıkları mahlaslar ise gerçek isimlerinin baş harfleriyle aynı baş harfe sahipti: Charlotte için Currer Bell, Emily için Ellis Bell ve Anne için Acton Bell.

1847'de yayımlanan “Uğultulu Tepeler” esasında üç ciltlik bir setin ilk iki cildini oluşturmuştu. Son cilt, kız kardeşi Anne tarafından yazılmış ve bu cilde Agnes Grey adı verilmiştir. Romanın yenilikçi yapısı eleştirmenleri bir anlamda şaşırtsa da roman zamanla bir İngiliz edebiyatı klasiği haline gelmiştir. 1850'de ablası Charlotte romanı yayına hazırlayıp düzenlemiş ve Emily'nin gerçek ismiyle, tek başına bir eser olarak “Uğultulu Tepeler” ismiyle yayımlamıştır.

“Uğultulu Tepeler” ilk yayımlandığı zamanlarda dönemin saygın edebiyat dergileri arasında olan Quarterly Review’ın bir sayısında “onulmaz biçimde canavarca”, “isyan ettirecek nitelikte bir roman” olarak değerlendirildi. Bugün edebiyat tarihçileri hala kitabın bir başyapıt olduğu konusunda hemfikir görünüyorlar. Pek çok yazar, klasikler arasında “Uğultulu Tepeler”i favorileri arasında göstermiş ve kitabın önemine işaret etmiştir. Eserlerinde cinsiyetçi kalıplara meydan okuyan, fantastik ve bilim kurgu serileriyle edebiyat dünyasında eşsiz bir yer edinen yazar Ursula K. Le Guin “Uğultulu Tepeler tüm bir türü kökten etkiledi.” değerlendirmesini yapmıştır. Her ne kadar ilk başlarda Charlotte Brontë'nin “Jane Eyre” isimli eseri Brontë kız kardeşlerin çıkarttığı en iyi çalışma olarak değerlendirilse de sonradan gelen eleştirmenlerin çoğu “Uğultulu Tepeler”in özgünlüğü ve başarısıyla Brontë kız kardeşler tarafından çıkarılmış en iyi eser olduğunu ifade eder.

Eser, Heathcliff ve Catherine’in kendi hayatlarının yanı sıra pek çok insanın da hayatına etki eden aşkını konu ediniyor. Londra’nın hareketli yaşamından bunalan Joseph Lockwood, İngiltere kırsalında biraz yalnız kalmak ister ve Yorkshire’da bir malikâne kiralayıp yalnız bir yaşam kurma çalışmalarına başlar. Sabah yürüyüşünde ev sahibi ile tanışmak için onun evine gider ama gerek ev sahibi gerek evdeki genç kız ve delikanlı o kadar tuhaf insanlardır ki Lockwood şaşkına döner. Kendi evine döndüğünde, kâhyasının ev sahibi ve ailesini iyi tanıdığını öğrenir. Planlarını bir süre için unutan Bay Lockwood’un artık tek amacı, geçmişte neler olduğunu öğrenmektir. Kâhya Nelly yaklaşık otuz yıl geçmişe gider ve ailenin tüm yaşadıklarını anlatmaya başlar:

Catherine ve Hindley Earnshaw zengin ve mutlu iki kardeştir ve huzurlu bir hayatları vardır. Babaları çıktığı bir iş seyahatinden yanında esmer bir erkek çocukla birlikte döner. Eve gelen ve artık onlarla yaşamaya başlayacak olan bu sahipsiz ve yoksul çocuk evin bütün düzenini değiştirecektir. Heathcliff adı verilen bu çocuğun yeni ailesi içerisinde en iyi anlaştığı kişi Catherine olur ve bu sayede başlayan dostlukları giderek aşka dönüşür.  Ancak evlatlık bir “çingene” ile evin kızının evlenmesi o günün İngiltere'sinde imkansızdır. Bunu fark eden Heathcliff evden kaçar, bir kaç yıl sonra da Cathy evlenir. Çarpıcı güzellikteki sakin kırlar etkileyici bir maceraya sahne olur ve olaylar hiçbirinin beklediği gibi olmaz. Duygularıyla oynanan Heathcliff her iki aileden de öç almaya kalkar.

Öte yandan Catherine ile Heathcliff arasındaki bu aşk, yıllar geçtikçe masumiyetini de kaybetmeye başlar. Aralarındaki tutku, ortada adeta uğultulu tepelerin laneti gibi dolaşır. Aşk ile saplantıyı ayıran ince çizginin sınırlarında dolaşan karakterler, bu şiddetli duygunun girdabında kendileriyle birlikte başka hayatların da boğulmasına sebep olur. Her ne kadar birbirinin zıttı duygular olarak bilinse de aşkın nefrete, sadakatin ihanete ne kadar kolay dönüşebileceğini gösteriyor bize yazar. Öte yandan nefretin beraberinde getirdiği intikam duygusunun insanı körleştiren ve acımasızlaştıran yanını da gözler önüne seriyor.

“Uğultulu Tepeler”, tipik romantik bir aşk hikayesi sunmuyor. Kitap, barındırdığı psikolojik ögelerle zenginleşerek beklentinin çok daha ötesine geçiyor. Geri dönüş ve zaman sıçramalarıyla örülü kurgusu ile okuyucuda merak uyandırıyor. Yazar; Victoria Dönemi’nin donuk ilişkilerini, bastırılmışlığın olumsuz dışa vurumunu, miras ve para merakını gotik üslubu ile başarıyla yansıtıyor. Bu yönüyle dönemin kusursuz bir belgesi olarak da değer taşıyor. Ayrıca şiirsel anlatım yeteneğini bu eserde de göstererek keyifli bir okuma sunuyor. Ayrıca İngiliz edebiyatının klasikleri arasında yer alan başarılı romanın yazarın hayatından da izler taşıdığı düşünülüyor.

Emily Brontë, bu romanı ölümüne bir yıl kala tamamlamıştı. Yazarın sağlığı evde ve okuldaki zor şartlar sebebiyle zayıflayıp kötüleştiğinden, Emily 19 Aralık 1848'de tüberküloz sebebiyle yaşamını yitirmiştir. Brontё’nin otuz yaşında hayatını kaybetmesi ve yazmak için daha çok zamanının olmaması, İngiliz edebiyatı adına büyük kayıp olarak gösterilir. Romantizm akımının güçlü bir örneği olarak da kabul edilen “Uğultulu Tepeler”, özgünlüğü açısından günümüzde de en iyi romanlar arasında sayılır.

KÜNYE: Uğultulu Tepeler, Emily Brontë, Çev: Naciye Akseki Öncül, Can Yayınları, 405 Sayfa.

Amazon'un ruhu, bir ihtiyar ve aşk romanları üzerine

Tolstoy “bütün iyi hikâyeler iki şekilde başlar; ya bir insan bir yolculuğa çıkar ya da şehre bir yabancı gelir.” derken büyük ölçüde haklıydı. Ancak Aşk Romanları Okuyan İhtiyar ile Luis Sepúlveda her ikisini de yaptı. Kahramanımız Antonio José Bolívar Proaño şehre gelen yabancıyı yakalamak için bir yolculuğa çıktı. 

Berna Metin

Karantina sürecinin başladığı ilk zamanlar şu an ismini hatırlayamadığım bir yazarın “gençlerin okumasını önerdiğim kitaplar” isimli yazısına rastlamıştım. Genç sayılmazdım ama meraklıydım. Belki tanımadığım, hiç okumadığım bir yazara rastlarım düşüncesiyle kitap listesine göz atmaya başladım. Uzunca hazırlanmış listede daha önce adını ve kitaplarını hiç duymadığım bir yazar vardı. Latin Amerika edebiyatına damga vurduğu söylenen bu yazarla genç olmadığım bir yaşta tanıştığım için biraz utanmıştım. Latin Amerika edebiyatını severdim ve bir dönem okumaya çokça zaman ayırmıştım. Neruda, Borges, Juan Rulfo, Amado, Cortazar ve elbette Marquez. Nasıl olmuştu da şimdiye dek Luis Sepúlveda ismini hiç duymamıştım…

Henüz 25 yaşında bir gençken politik sebeplerle ülkesinden ayrılmak zorunda kalan bir direnişçi, Dünya’yı adım adım gezmiş bir seyyah, gördüklerini halka anlatmaktan çekinmeyen bir gazeteci, ülkesinden ayrılmasının ardından öyküler, romanlar, oyunlar, çocuklar için hikâyeler kaleme almış bir yazar, doğanın sürdürebilirliğine kendini adamış bir çevre aktivisti, Unesco’nun çalışmalarında görev almış bir gönüllü ve akciğer kanserinden kaybettiği kara kedisi Zorba için oturup bir veda mektuba yazacak kadar naif bir kalp… Geç tanıştığım ve hayran olduğum Luis Sepúlveda, Pinochet’nin işkence zindanlarından sağ çıkmayı başaran ve yazarak, anlatarak, direnerek dünyayı güzelleştirmeye kendini adayan bu yazar Nisan ayında covid-19 sebebiyle aramızdan ayrıldı. Sepúlveda’nın, Dünya’yı sarsan korona virüsüne Portekiz’de bir fuarda yakalandığı söyleniyor. Zaman bazen öylesine büyülü ki o aramızdan ayrıldığı tarihte ben yepyeni bir yazar keşfetmiş olmanın sevincini yaşıyordum. Neyse ki böylesine büyük yazarlar için ölüm bir yok oluş değil. Ben bu yazıyı kaleme alırken, Sepúlveda iki romanıyla masanın üzerinden bana bakıyor. Hüzünlü ve gerçek bir an; büyülü gerçek, tıpkı Luis Sepúlveda’nın anlattığı hikâyeler kadar...  

Sepúlveda’nın kaleme aldığı en kısa romanlardan biri Aşk Romanları Okuyan İhtiyar… Bu, aynı zamanda sizi kalbinizden vuracak olan romanı… 120 sayfalık bir Amazon yağmuru, bir iz sürüş, bir avlanma hatta bir intikam hikâyesi… Edebiyat dünyasının prestijli ödüllerinden biri kabul edilen Tigre Juan Ödülü’ne layık görülen Aşk Romanları Okuyan İhtiyar, Sepúlveda tarafından Evrensel Ekolojik Hareket’in öncüsü ve Amazon’un önemli savunucularından biri olan dostu Chico Mendes’e ithaf edilmiştir. 

“Sevgili dostum, bu roman sana asla ulaşmayacak olsa da Tigre Juan Ödülü, bana olduğu kadar sana ve senin yolunda devam edenlere aittir; sahip olduğumuz biricik dünyayı savunmak için bu yola hep birlikte baş koyduk.”

Aşk Romanları Okuyan İhtiyar, Amazon'un derinliklerindeki El Idilio köyünde yaşayan Antonio José Bolívar Proaño’dur. Genç yaşta eşini kaybetmiş ve Amazon’un derinliklerinde nehre yakın bir yerde, kendi elleriyle inşa ettiği barakada yaşamaya başlamıştır. Ormana ve yaşama dair bildiği her şeyi Shuarların yerlilerinden öğrenmiştir. Yerlilerin yasalarını bilir ve onlara uyar, onlardan biri değildir ama onlar gibidir Antonio José Bolívar Proaño. Orman kanunlarını öğrenmiştir; iz sürmeyi, yılan ısırıklarıyla baş etmeyi, maymun ve papağan avlamayı bilir. Bunlar basit ve orman yaşamında oldukça sıradan işlerdir. Antonio José Bolívar Proaño’nun bilmediği şey ise aşktır. Okuma bildiğini tesadüfen öğrendikten sonra kasabaya yılda iki kez gelen dişçiden istediği tek şey aşk romanlarıdır. Küçük kulübesinde zamanının çoğunu aşk romanları okuyarak geçiren bu ihtiyar bir gün, konuşmaktan başka hiçbir işe yaramayan belediye başkanının deyim yerindeyse aba altından kendisini tehdit eden ricasını geri çeviremez ve altın bulmak için Amazon’u yağmalayann beyaz adamı öldürmüş bir jaguarın peşine düşer. 

Tolstoy “bütün iyi hikâyeler iki şekilde başlar; ya bir insan bir yolculuğa çıkar ya da şehre bir yabancı gelir.” derken büyük ölçüde haklıydı. Ancak Aşk Romanları Okuyan İhtiyar ile Luis Sepúlveda her ikisini de yaptı. Kahramanımız Antonio José Bolívar Proaño şehre gelen yabancıyı yakalamak için bir yolculuğa çıktı. 

Amazon’un derinliklerinde, beyaz adamın para hırsıyla yağmaladığı bu gür yeşillikler arasında, Bolívar Proaño avlamaya çalıştığı jaguar ile kazansa bile kaybedeceği bir mücadeleye tutuştu. Aşk Romanları Okuyan İhtiyar işte bu mücadelenin öyküsü... Bir kez okuyunca unutulmayacak olanlardan… Amazon nehrinin sesi, yerlilerin yasaları, maymunların çığlıkları ve tüm bunların içinde heceleyerek de olsa aşk romanları okuyan bir ihtiyarın mücadelesiyle örülmüş bu kısa roman, evde kalmaya özen gösterdiğimiz ve yaşamın kıymetini anladığımız karanlık karantina günlerinde nefes almamıza yardım edecek olanlardan... 

İyi ki yazdın Sepúlveda sayende beyaz adama, rüşvetçi belediye başkanına, yalana direnen bir ihtiyar Amazon’un derinliklerinde sonsuza dek aşk romanları okumaya devam edecek. 

KÜNYE: Aşk Romanları Okuyan İhtiyar, Luis Sepúlveda, Can Yayınları, Çevirmen: Emrah İmre, 2017, 120 Sayfa.

İki kelimenin an’lar sarmalı: Günaydın Bendi

Doğaya ve mucizelere sığınırken bizlere en çok çocuklar sarılıyor. Sevginin ve bir şeyleri alt etmenin peşinden en hızlı çocuklar koşuyor ve kelimeleri, koşullar her ne kadar karmaşık olursa olsun en güzel onlar yan yana getiriyor. “Günaydın Bendi” cesaretin, sevginin ve direncin çocuklarının sıcacık öyküsüyle kendisi sayfalarda sarmalanıp dururken en çok bizi kucaklıyor. 

Umut Dağlar

Gün geçtikçe karmaşıklaşan ve çoğunlukla dile getirildiği gibi “kirlenen” dünyamızda bir şeyleri aramak, yolculuklara çıkmak, sarılmak veya inanmak bizleri oldukça zorluyor. Elbette bu zorlanışın tek aktörleri biz yetişkinler değiliz. Hatta yetişkinlerden çok daha fazla zorlanan, yaşamı kavraması ve anlaması gittikçe içinden çıkılmaz bir hal alan çocuklarımız var. Onların dünyası, biz yetişkinlerin kaygılarından daha bağımsız olmakla birlikte bambaşka biçimlerde karşımıza çıkıyor. Elbette ki değişen bir dünyayla birlikte onlar da değişiyor, gelişiyor; bazen anlamlandıramıyor, kayboluyor ve yeniden yola koyuluyorlar. En çok da baştan yola koyuluyorlar.  Yaşam ne kadar değişirse değişsin, dünya ne kadar kirlenirse kirlensin; onların içlerinde olan merak ve araştırma duygusu ise belki de bu yaşamın en güzel tarafı. Üstelik merakları ve bir yolculuğa ait inançları sevgi rüzgarına kapılan bir uçurtmaysa… İşte tam da burada Müge İplikçi’nin kaleminden çıkan “Günaydın Bendi” bizlere merhaba diyor! Değişen ve kirlenen bir dünyanın içinden sıyrılan çocuklarla ve muhteşem bir yolculukla, yan yana gelen iki kelimenin yolunun sıcak bir dokunuştan geçtiğini bize hatırlatan bir mucizevi öyküyle…

“Günaydın Bendi” birkaç öyküyü barındırırken sayfalarında, bu sarmalın en güzel karakterleri elbette ki çocuklar olarak karşımıza çıkıyor. Merak eden, değişseler de içlerindeki sevgiyi bir dokunuşla taçlandırmadan pes etmeyen; azmin, cesaretin ve umudun çocuklarıyla buluşturuyor bizleri. Hayatın gerçeklerinden kaçmadan üstelik! Korkuya rağmen iyiliğin direnciyle dikiliyor çocuklar karşısına canavarların, zorbalığın ve kötülüğün. 

Tüm kötülüklerin, kirlenmelerin-hatta MaysCanavarı’nın bile!- karşısındaki direnç öylesine farklı ki “başka bir dünyaya ait” olanları bir hikayenin baş kahramanlarından biri yapıyor çünkü bahsedilen direnç,  yaşamın devamlılığı için belki de şart olan tüm zıtlıkların karşısına çocuklarla birlikte çıkıyor. Karşısına dikildiğinde ise birçok şeyi sorgulatarak, zamanların içinden geçirerek,  geri döndürerek ve hatta tekrar aynı yollardan geçirerek müthiş bir çaba ile yaşamın çarklarını yeniden yeniden döndürüyor. Hatta çoğu zaman o çarklar tam da tersine dönüyor, şayet çocukların elindeyse!

Neşe’nin hikayesi, kirlenen bir orman yüzünden çok da umutsuz bir anda başlıyor. Fakat bu başlangıç bizlere öyle bir anıyı beraberinde getiriyor ki içimizde bir parıltı doğuveriyor. Neşe’nin hikayesiyle başlarken kendimizi annesinin ormanında, düşlerinde, otizmli arkadaşının “başka dünyası”nda ve elbette umut ve sevgi dolu bir hikayenin içinde buluyoruz. 

“Günaydın Bendi”, sıcacık bir sohbette anlatılan bir  “anı”nın nasıl “başka dünyaya ait” çocukların hiç unutulmayan “an”larında izler bırakabileceğini anlatırken yan yana gelen herhangi iki kelimenin böylesine mucizevi olabileceğini de bizlere gösteriyor. Saç bandının ucuna takılmış bir kozalağa madalya rolü verilirken içinde çocukların olduğu bir hatıranın nasıl bizleri uçsuz bucaksız bir sevgiyle sarmalayabileceğini anlatıyor.

“Günaydın Bendi”, sadece otizmli bir çocuğun ağzından çıkan ve öylesine arka arkaya sıralanmış kelimeler değil; mucizelere inanırken mücadeleye sırtımızı dayandığımız azmin, sevginin, direnmenin ve arayışın hikayesi…

KÜNYE: Günaydın Bendi, Müge İplikçi, Res. Huban Korman, Günışığı Kitaplığı, 2020, 120 Sayfa.

Körleşme

Körleşme Elias Canetti’nin 26 yaşında yazdığı bir roman. Birinci Dünya Savaşı bitmiş fakat ikincisine doğru hızla yol alındığı kaotik bir dönemin tanığıdır Canetti. Viyana’da yaşadığı dönem kozmopolit bir ortamdır ve Profesör Kien’le birlikte romanda yarattığı karakterler, içinde yaşadığı toplumun bir yansımasıdır

Metin Cabadağ

Hayatını yalnızca sahip olduğu 25000 kitapla örülü fildişi bir kulede yaşayarak geçiren bir kişi Profesör Kien. Kendi de dahil olmak üzere hiç kimseye karşı duygusal bir bağ kurmayan kuramayan bir insan. Herkese ve her şeye karşı mesafeli, her gün sabah altıda mutlaka uyanan, kuralları olan, titiz, pimpirikli, çocukları sevmeyen, dış dünya ile arasında bağ oluşturmamak için evinin pencerelerini bile tavana yakın yaptıran, bilginin yaşam içinde neye yaraması gerektiği düşüncesinden uzak ama bilgiyi de herkesten daha fazla önemseyen, yani esas olarak akla önem veren bir insan Profesör Kien

Körleşme Elias Canetti’nin 26 yaşında yazdığı bir roman. Birinci Dünya Savaşı bitmiş fakat ikincisine doğru hızla yol alındığı kaotik bir dönemin tanığıdır Canetti. Viyana’da yaşadığı dönem kozmopolit bir ortamdır ve Profesör Kien’le birlikte romanda yarattığı karakterler, içinde yaşadığı toplumun bir yansımasıdır.

Dünyasız bir kafa, kafasız bir dünya ve kafadaki dünya olmak üzere üç bölümden oluşan roman, akışı boyunca toplumun kaçınılmaz olarak içine sürüklendiği faşizme (nasyonal sosyalizm) doğru bir gidişi ustalıkla anlatmaktadır.

Dünyanın gerçekliğine karşı duyarsız olmakla birlikte kendisinin dışında herkesi akılsız bulan fakat gündelik hayat karşısında ise bir o kadar çaresiz ve beceriksizdir.

Dış dünyanın tehditleri karşısında kurduğu fil dişi dünyayı koruyamaz. Sahip olduğu her kitap onu dış dünya ve sıradan insanların dünyasına karşı koruduğuna inandığı birer duvardır. Kien körleşen bir toplumun aklını ve vicdanını yitiren bir toplumun temsilcisidir. Kien karakterinde açığa çıkan en çarpıcı ikilem aklının dünyanın içine sürüklendiği sorunları çözebileceğine olan inancı ile gündelik hayat karşısındaki acizliğidir.

Bir gün rüyasında sahip olduğu 25000 kitabın yandığını görür. Bu korkunç rüyanın ardından evinde uzun zamandır temizlik işleri yapan kitaba önem vermediği halde öyleymiş gibi görünen, aslında gözü paradan başka hiçbir şeyi  görmeyen, bencil, bir o kadar cahil, sıradan bir kadın olan Therese ile evlenir. Therese ise Kien’in servetine el koymak için kitap seven biri gibi görünerek onunla evlenir. Therese romanda faşizmi temsili niteliğindedir.

Bu evlilikten sonra somutlaşan faşizm ile birlikte Profesör Kien’in yaşam alanı gitgide daralmaya başlar. Bununla birlikte romanın karakterlerini de tanımaya başlarız. Karakterler arasında belirgin olan şey ise iletişimsizliktir.

Sosyal ve kültürel, kadın erkek ayrımı, sınıfsal farklılıklarla birlikte eğitim, cinsiyet ayrımları da eklenebilir. Hiçbir karakterin dünyası diğerinin dünyasına karışmaz. Herkes kendine özgü algısı, hisleri, düşünce ve ifadesi ile diğerinden kopuktur, birbirilerini anlama gayretinden yoksundurlar, söyleneni bir diğeri duymaz, baktıkları şeyi görmezler.

Evliliği ile birlikte Therese, Kien üzerinde her geçen gün artan bir egemenlik kurar. Karısı ile yaşadığı çatışmaların her aşamasında Kien’in dünya ile ilgisinin olmadığı, daha doğrusu dünya denilen şeyi yalnızca kafasında taşıdığı şey olduğuna inanır ve tüm fikirlerini, umut ve umutsuzluklarını, etrafını saran insanlara hatta eşyalara, kitaplara; onları kişileştirerek nutuk çeker. Gerçekliğin silikleştiği anlatımda her eşya, her kitap birer sembol haline gelip Kien’in sorunlu gerçekliğini yansıtır. Bu nedenle giderek görmemek için gözlerini ve bir süre sonra da duymamak için kulaklarını kapatır, gerçekleri görmek istemez. Bu bir anlamda Canetti’nin aydın eleştirisi olarak okunabilir.

 ‘’Dört bir yana doğru büyüyen, yeri göğü ta ufka dek uzanan, tüm boşluğu dolduran bir kitap görüyordu şimdi. Çevresindeki kor halindeki ateş onu ağır ve sakin bir şekilde kemirmekteydi. Kitap da ses çıkarmaksızın dayanmaktaydı bu işkenceli ölüme. Çığlıklar yükseliyordu insanlardan, kitaplar ise ses çıkarmadan yanıyordu. Ermişlerle din uğruna acı çekenler bağırmazdı.’’  

Dünyasız bir kafanın, salt aydın olmanın, bilgi sahibi olmanın neye yaradığının sorgulanmasıdır anlatılan. Canetti , “Körleşme” kitabından bahsederken  “İnsanoğlunun hayatta kalma içgüdüsünün en aşağılık tezahürü, öldürmektir.” der.

Romanın ikinci bölümü kafasız bir dünya; Kien’in, karısı Therese tarafından evden atılıp dış dünyanın gerçekliği ile yüz yüze geldiği bölümdür. Kien için tuhaf bir dünyadır burası. Kitapları yoktur artık ama onları kafasında taşır. Kitabın bu bölümünde karşımıza çıkan karakterler çok sayıdadır ve her birine ilişkin fazlasıyla detay vardır bu anlamda okuyucuyu yoran bir bölümdür. Kör biri, kapıcı, lağımcı, gezgin bir satıcı, kamburu olan bir cüce... Tanıştığı her insan sahtekâr, üçkâğıtçı, ikiyüzlü, her biri öfkeli, nefret duygusuyla dolu insanlar. Karısını öldüren bir kapıcının kızıyla ilişkiye girmesi, sonra onu da döverek öldürüşü… Her türlü kötülüğün somut olarak yaşandığı bir yerdir kafasız bir dünya.

Romanın son bölümü kafadaki dünyada, Kien’in kardeşi Georges çıkar karşımıza. Onun psikolojik çözümlemeleri ile roman daha çekici ve rahat okunur bir hale geliyor, keyifle okunabiliyor. Kien’in çıldırarak parmağını kesmesi, karısının daha önce ölüm haberini alıp sonrasında onu gördüğünde bile yaşadığına inanmaması, deliliğin şizofrenliğe varışı, kendini sorgulamaları ve bu sorgulamaları tarihten destanlarla açıklamaya çalışması, Homeros Destanı’nı yeniden yorumlaması, Buda ya Hint özdeyişlerine uzanan yolculuğu ve sonunda delirerek kitapları ile birlikte kendini yakışı.

Bu eserle birlikte Oğuz Atay’ı da anmamız yerinde olur. Uzun zaman harcayarak bu eseri Türkçeye kazandıran Ahmet Cemal’in söylediğine göre “Körleşme”nin Türkçeye çevrilmesi için kendisine Oğuz Atay çok ısrar etmiş ve Ahmet Cemal bu ısrar üzerine romanı çevirmiş.

KÜNYE: Körleşme, Elias Canetti, Çev: Ahmet Cemal, Sel Yayıncılık, 2014, 565 Sayfa.

Düşlerin sesine yolculuk: Bulut Kuş

Yoksa neden bir papağan mutlu olsun diye “evcil hayvanlar partisi” düzenleyen insan, bir kedi mutlu olsun diye önce bir kedi daha sahiplenip sonra iki kedi mutlu olsun diye bir sürü zilli top alsın ki evine?

Evrim Sayın

Bu sıralar kütüphanemden rastgele seçtiğim her kitap hayvanlara ve onların insanlara hatırlattıklarına dair oluyor nedense. İçinde bulunduğumuz sürecin uzaması ve gittikçe muğlaklaşması hepimizi zorlarken kitaplar yoluyla kendimi, hayvanların öğrettikleriyle hep yeni baştan örgütlemem en büyük kazanımlarımdan biri kendi adıma. Kitaplar dışında onlara temas edip dostluklarına sarmalanabilecek kadar da şanslıyım aslında çünkü üç yıl önce sahiplendiğim iki kedim var ve benim için bilmeden yaptıkları en iyi şey olan yol arkadaşlığı, üç yıldır fazlaca öğrettiği gibi bu olağanüstü zamanlarda da başrolü üstleniyor.

“Evcil hayvan” statüsündeki kedilerim Kek ve Yoğurt adına konuşan bir papağanla tanıştım kısa bir süre önce. Bu papağan, kendi hikayesini anlattıkça dünyanın her yerinde evlerde yaşayan bir sürü hayvanın varlığını anımsadım ve durup kendi evimden başladım elbette sorular sormaya: İnsan kendini nerede konumlandırıyor?

“Bulut Kuş”, Çince aslından çevrilen bir çocuk kitabı. Görsellerinden bağımsız olarak düşünülemeyecek bu çocuk kitabı, yetişkinlere de çok şey anlatıyor ve beraberinde birçok kıymetli soru bırakıyor zihinlere. Bu sorulardan birini yaklaşık üç aydır kendimize soruyoruz aslında: “Ev” neresidir? Ev, herkes için aynı şeyi mi ifade ediyor? Koruyup kollayan mıdır ev yoksa zaman zaman kendimizi tehlikenin göbeğinde bulabileceğimiz bir korku kaynağı mıdır? Öyküdeki “bulut kuş”, düşler kurup neşeyle şarkılar söylerken ormandadır. Bulutlara yakın uçarken özgür ve mutludur. Orman onun yaşam kaynağıdır ve kendini yalnız hissettiğine dair bir bilgiyle karşılaşmayız burada. Ancak bir gün özgürlüğün tadına vardıran uçmak, yalnızlığı da öğretecektir ona. İki küçük çocukla karşılaştığı bir evin penceresi onun için açıldığında yeni başlangıçlara doğru uçtuğunu bilir aslında ama bir evin onun için bir kafese dönüşeceğini nereden bilsin? Onu seven insanlar onun için en iyisini isteyip en büyük kafesi alırlar onun için. Papağanın mutsuz olduğunu gördükçe daha çok üstüne düşerler ve onu mutlu etmek için ellerinden geleni yaparlar. “Eksik”liği hissedenin yerine koyacağı şeyi muhattabından başkası karşılayamaz elbette. İnsanlar tam da bu eksiklikten yola çıkıp yalnızlığa varırlar sonunda. Yalnızlığa varanın papağan olduğunu fark ederler. İnsanlar, papağanı mutlu etmek için ne yapacaklar peki? Papağan tekrar şarkılarını söyleyip düşlerini kurmaya devam edecek mi?

Başkaları tarafından sevilmenin mutlu olmak için çoğu zaman yetmeyeceği, insan-hayvan fark etmeksizin, evinde hissetmenin ilk koşulunun topyekün kendin hissetmek olduğu gerçeğini bir papağanın yaşadıklarından okumak; iki hayvanla birlikte dört duvar arasında yaşayan biri olarak beni düşündürmekle kalmayıp vicdanımla hesaplaştırdı. Her zaman tek doğru ya da tek yanlış olmadığına inananlardanım fakat birçoğumuzun hayvanlar için-üzerinde iyi niyetle girdiği çözüm yollarının iki tür için de bir keşmekeş yarattığını düşünüyorum. Yoksa neden bir papağan mutlu olsun diye “evcil hayvanlar partisi” düzenleyen insan, bir kedi mutlu olsun diye önce bir kedi daha sahiplenip sonra iki kedi mutlu olsun diye bir sürü zilli top alsın ki evine?

KÜNYE: Bulut Kuş, Bai Bing, Çev: Yuan Zhang, Günışığı Kitaplığı, 2012, 33 Sayfa.