Varlık Fonu'na ilişkin denetim raporu gecikmeli olarak Meclis'e sunuldu. 2020'ye göre borcun geçen yıl yüzde 45 arttığı belirtilirken, birçok kurumun verilerine ise erişilemedi.

AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın başında bulunduğu ve kamunun en önemli kuruluşlarını bünyesine alan Türkiye Varlık Fonu’na (TVF) ait denetim raporu, gecikmeli olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığı’na sunuldu. Raporda; Halk Bankası, BOTAŞ, PTT, Ziraat Bankası, ÇAYKUR, Türk Şeker gibi kamunun gelir getirici çok sayıda kurumunun bağlı olduğu TVF’nin her geçen yıl daha çok borçlandığı vurgulandı.

2 TRİLYON 302 MİLYAR TL BORÇ

BirGün'den Hüseyin Şimşek'in haberine göre 2021 yılına ait denetim raporunda, fonun 2019’da 950 milyar TL ve 2020’de bir trilyon 586 milyar TL olan borcunun yüzde 45 artışla 2 trilyon 302 milyar TL’ye yükseldiği ifade edildi. Raporda, TVF bünyesindeki kuruluşlara ait denetimlerin, "gizlilik" nedeniyle yeterli düzeyde gerçekleştirilemediği de kaydedildi ve "olumlu görüş" yerine "sınırlı olumlu görüş" bildirildi.

BORÇLANMANIN EN ÇOK ARTTIĞI KALEM FİNANS 

TVF 2021 denetim raporuna göre, borçlanmanın en çok arttığı kalem, "finans sektörü faaliyetlerinden kaynaklanan borçlar" oldu. 2020’de bir trilyon 367 milyar TL olan bu borç kalemi, ertesi yıl bir trilyon 955 milyar TL’ye yükseldi. Çok sayıda alım, satım faaliyeti bulunan fonun "ticari borç"ları ise 29 milyar TL’den 80 milyar TL’ye yükseldi.

MERKEZ BANKASI'NDA SERMAYE 111 MİLYAR TL AZALDI

TVF’ye bağlı kuruluşların ve alt işletmelerinin Merkez Bankası hesaplarında bulunan sermayelerindeki erime de raporda vurgulanan hususlar arasında yer aldı. Buna göre, Merkez Bankası’nda 2020’de 38 milyar TL tutarında eriyen fon sermayesi, 2021’de 111 milyar TL birden eksildi. Fonun 2020’de 63 milyar TL olan faiz gideri ise bir yıl sonra 125 milyar TL’ye yükseldi.

İşletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakit giriş ve çıkışı kaleminde de dikkati çekici değişimler ortaya çıktı. Rapora göre, 2020’de işletme faaliyetleri sayesinde 10 milyar TL gelir elde eden fon, 2021’de aynı işlemler nedeniyle 161 milyon TL zarar etti.

KREDİ ZARAR KARŞILIĞI 7 MİLYAR TL’YE DAYANDI

Fonun, bir yıllık "beklenen kredi zarar karşılığı" da arttı. 2020 yılı için 6 milyar 89 milyon TL olarak belirlenen kredi zarar karşılığı, 2021’de 6 milyar 856 milyon TL’ye yükseldi.

Fona bağlı finans kuruluşlarının "faiz, prim, komisyon ve diğer giderleri" kalemindeki tutarlar da raporda yer aldı. 2021’de bu giderlerin tümü 184 milyar TL olarak hesaplandı. Öne çıkan harcamalar arasından, mevduata ödenen faiz 83 milyar TL, para piyasası işlemlerine ödenen faiz 35 milyar TL, ticari zarar 18 milyar TL, kredilere ödenen faiz bir milyar 891 milyon TL, verilen ücret ve komisyonlar 3 milyar 977 milyon TL oldu.

'SINIRLI OLUMLU GÖRÜŞ' GEREKÇELERİ

Bağımsız denetim sonucunda TVF’ye "olumlu görüş" yerine "sınırlı olumlu görüş" verildi. Raporda bu durumun gerekçeleri şöyle sıralandı:

- Bağlı ortaklığı Turkish Energy Company (TEC)’e ait finansal tablolar gizlilik unsuru taşıması sebebiyle bağımsız denetimden geçmemiştir. 2 milyar 448 milyon TL tutarında net zarara ilişkin herhangi bir denetim kanıtı elde edilememiştir.

- BOTAŞ’ın 4 milyar 439 milyon TL tutarındaki ‘ilişkili olmayan taraflardan uzun vadeli diğer alacakları’ üzerinde, gizlilik unsuru taşıması sebebiyle, tarafımızca yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edilememiştir.

- PTT’nin 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla devam etmekte olan hukuki davalarının önemli bir bölümüne ilişkin ilgili dava karşılığının tamlığına yönelik yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edilememiştir. Ayrıca PTT’nin konsolide finansal tablolarda yer alan 154 milyon TL, 3 milyar 886 milyon TL ve 1 milyar 365 milyon TL tutarlarındaki sırasıyla ticari alacaklar, ticari borçlar ve hasılat tutarlarına ilişkin yeterli ve uygun denetim kanıtları elde edilememiştir.

- Türk Şeker ve Türk Tarım’ın mali tabloları bağımsız denetimden geçmemiştir.

- ABD New York Güney Bölge Mahkemesi nezdinde İran yaptırımlarının ihlal edilmesi ile ilgili Halk Bankası’na açılan ceza ve hukuk davalarına ilişkin herhangi bir ceza, tazminat, yaptırım veya önlem uygulanmadığını belirtmiş ve finansal durum tablosunda buna ilişkin herhangi bir karşılık ayırmamıştır. Davalar sonucunda Halk Bankası’nın finansal durumunu olumsuz yönde etkileyebilecek bir karar alınması konusu belirsizliğini korumaktadır.