Bir Binali Yıldırım hatırlatması: Pamukova’da da, Çorlu’da da direksiyonda hep sen vardın

Meramımız Binali Bey’in yolsuzluklarını ya da servetini ortaya dökmek değil. Bu konuda muhteşem habercilik örnekleri var. Züğürt olmamız ya da çenemizin yorulmasından korktuğumuzdan da değil. Dilimiz döndüğünce, gerekirse sokaklarda teneke çalarak da bunları anlatırız ancak Yıldırım’ın sicilinde yolsuzluktan çok öte göze çarpan şeyler var. 14 sene arayla 66 ölü ve hafızalara kazınan “O direksiyonu ben kullanmıyorum ki kardeşim” sözü…

Tugay Candan - Twitter: @TugayCandann

Mail: tugaycandan@ilerihaber.org

Kendisi şimdi İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığının ‘yenik’ adayı. Her gün, her yerde ama her yerde onunla karşılaşmanız mümkün. Gazetelerde, televizyonlarda, internette türlü reklamlarda, devlet dairelerinde, eğer İstanbul’da yaşıyorsanız dört bir tarafta…

31 Mart sonrasının ilk döneminin aksine çok konuşuyor bugünlerde. Bir “çünkü çaldılar” diyor, bir “seçmen tipine göre pusula verildi”; bir bakıyorsunuz söylediklerini inkar ediyor, bir de bakıyorsunuz ki “Sen Binali, ben Binali ettik iki bin Ali” şeklinde latife çabalarına girişiyor.

“İşin ehli” deniliyor Saray çevresinden onunla ilgili. “İstanbul’u işin ehline teslim edin” diye telkin ediliyor halka. AKP’nin ‘ikinci adamı’ olarak aday olduğu (ya da oldurulduğu) İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı yarışında aldığı yenilgi, hukuksuzluk yoluyla hükümsüz kılınmaya çalışılıyor.

Bir dönemin İstanbul Deniz Otobüsleri Genel Müdürü, AKP iktidarının büyük bölümünde Ulaştırma Bakanı, bir dönemin İzmir Büyükşehir Belediye Başkan adayı, atanmış Başbakan, TBMM Başkanı ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adayı AKP’li Binali Yıldırım’dan bahsediyoruz tahmin ettiğiniz gibi.

‘İŞİN EHLİ’

İşte bu ‘on parmağında on marifet’ Binali Yıldırım’ın ilk gündeme geldiği dönem, İDO Genel Müdürü olduğu sürece tekabül ediyor. İDO’yu akrabalarıyla birlikte yağmalayan Yıldırım, bu yolsuzluklar nedeniyle 1999 yılında görevinden alınıyor.*

Bunu bugün şöyle anlamak gerekiyor; Türkiye’de sağcılığın siciline işlemiş olan yolsuzluk, daha sonra başbakanlığa kadar yükselen Yıldırım’ın sicilinde de ilk sırayı alıyor. Sağcılık böyledir; halka karşı işlenen hiçbir suç, ödülsüz bırakılmıyor. Yıldırım ailesinin artık bilinen offshore serveti, Binali Bey’in çocuklarının kumarhanelerde çekilen görüntüleri, sağcılığın amentüsünün süsü oluyor.

Tabi meramımız Binali Bey’in yolsuzluklarını ya da servetini ortaya dökmek değil. Bu konuda muhteşem habercilik örnekleri var. Züğürt olmamız ya da çenemizin yorulmasından korktuğumuzdan da değil. Dilimiz döndüğünce, gerekirse sokaklarda teneke çalarak da bunları anlatırız ancak Yıldırım’ın sicilinde yolsuzluktan çok öte göze çarpan bir şey var. 14 sene arayla 66 ölü ve hafızalara kazınan “O direksiyonu ben kullanmıyorum ki kardeşim” sözü…

YIL 2004: 41 ÖLÜ VE DİREKSİYONDA BİNALİ YILDIRIM VAR

Yıl 2004… AKP iktidarının ilk yılları. Yıldırım bu defa karşımıza Ulaştırma Bakanı olarak çıkıyor. Tarihler 22 Temmuz’u gösteriyor. Haydarpaşa-Ankara seferini yapmakta olan hızlandırılmış trenin Sakarya'nın Pamukova ilçesinde raydan çıkarak devrilmesi sonucunda 41 kişi hayatını kaybederken, 81 kişi de yaralanıyor.

Siyasi şov ve vagonların alımına kadar bir rant projesi olduğu anlaşılan hızlı tren dayatması, 41 yurttaşın hayatına mal oluyor. “Dayatma” diyoruz, çünkü bakın Elektrik Mühendisleri Odası’nın olaya dair “Hızlandırılmış Kara Tren” bülteninde neler söyleniyor:

- Rayların yenilenmemesi

“TCDD’nin istatistik yıllığına göre, raylardan yüzde 23.68'i 30 yaş ve üzerinde. yüzde 29'u 10 yaşından küçük, yüzde 33.10'u 11–20, yüzde 14.22'si 21–30 yaş arasında. Yani rayların yüzde 71'i 11 yaşından büyük.

Raylı taşımacılıkta en çok kullanılan hat olan İistanbul -Ankara hattı, tam 100 yıllık.

İlk defa Abdülhamid döneminde, 1892'de işletmeye açılan hatta, son yıllarda sık sık kazalar oluyor. Kazaların bir kısmı yük trenlerinde gerçekleştiği için kamuoyunun pek de dikkatini çekmedi.

Yıllardır demiryollarının ihmal edilmesi nedeniyle bu hatta 2003 yılında tam 46 raydan çıkma vakası yaşandı. Demiryolu ağının tamamında ise yine 2003'de 226 raydan çıkma vakası gerçekleşti.”

- Hızlandırılan lokomotif ve trenlerin hıza uygun olmaması

“Hızlandırılmış trenden önce makinistler,  limitleri geçerse ceza kesiliyordu. Ancak hızlandırılmış trende limitleri yüzde 10 aşma hakkı tanındı. Yani makinist 80 km hızla girmesi gereken viraja 88 km hızla girme hakkına sahipti.

Hızlandırılmış tren için başlangıçta Ankara ve İstanbul’dan 10'ar makinist görevlendirildi. Ancak hepsi de son derece deneyimli olan bu makinistler riskli olduğu için hızlı treni istemedi.

Dolayısıyla kaza günü ilk kez uygulanan bir yöntemle ‘turnike’ sistemine geçildi. 65 makinistin nöbetleşe hızlandırılmış treni kullanması istendi. O gün hızlı treni kullanan makinist ilk kez bu sefere çıkıyordu.”

- Daha önce belli bir hızın altında giden lokomotif ve vagonlar için sorun olmayan virajların hesap edilmemesi

“Demiryollarının yüzde 64.6'sı düz, yüzde 35.4'ü ise virajlı.”**

Evet, işte Binali Bey’in Bakan olduğu dönemde niyetlenilen hızlandırılmış tren şovunun aslında bir katliam olduğu anlaşılıyor. 41 yurttaşımızın kanı, dönemin Başbakanı Erdoğan’la birlikte Binali Bey’in elinde duruyor.

Yetmiyor…

Katliamın ardından bugün yandaş olan bazı gazeteler “Rezalet”, “Seri Cinayet” gibi manşetlerle Yıldırım’ı eleştiriyor. Meclis’te muhalefet Yıldırım’ın istifası için gensorular veriyor. O ise çıkıp, “O direksiyonu ben kullanmıyorum ki kardeşim” şeklinde tuhaf bir cümleyle kendini savunmaya çalışıyor.

Sağcılığın amentüsü burada da işliyor. Katliamın ardından Binali Bey’in hemşehrisi, dönemin TCDD Genel Müdürü olan Süleyman Karaman hakkında 3.5 ay sonra verilen soruşturma izni, Mart 2005’te Ankara Bölge İdare Mahkemesi tarafından kaldırılıyor. İşte o Karaman, 11 yıl sonra AKP’den milletvekili olarak ödülünü alıyor.

Katliam davası ise önce zaman aşımına uğruyor, ardından Yargıtay kararıyla zaman aşımı düşürülerek makinistlere çeşitli cezalar veriliyor. Ne TCDD, ne de Bakanlık bünyesinde ise kimse yargılanmıyor. Yargılanmayı da geçelim, istifa etmeye bile yeltenmiyor.

41 yurttaş işte böyle bir sürece kurban ediliyor. Direksiyonda ise “işin ehli” Binali Bey’i görüyoruz.

YIL 2018: 25 ÖLÜ VE DİREKSİYONDA YİNE BİNALİ YILDIRIM VAR

Gelişi katliamla olan Binali Bey’in gidişi de katliamla oluyor. Bakan olarak gelen Yıldırım, hükümetten bu defa Başbakan olarak ayrılıyor. Daha doğrusu Erdoğan’a biat ederek, Başbakanlık mevkiinin son temsilcisi oluyor.

Yıldırım’ın Başbakanlığının resmi olarak son bulduğu 9 Temmuz 2018’den bir gün önce, Uzunköprü-Halkalı seferini yapan trenin vagonları, altı boşalan menfezden geçtikten sonra devriliyor. 25 yurttaş hayatını kaybederken, 338 yurttaş da yaralanıyor.

Neredeyse üzerinden geçen bir yıla rağmen hala yargılama sürecinin başlamadığı katliamla ilgili, olay öncesi ihmallerden tutun da yayın yasakları ve bilirkişilere kadar birçok skandal göze çarpıyor. Tıpkı 14 yıl önce olduğu gibi katliamla ilgili yargılanması istenen bir ‘üst düzey’ sorumlu bulunmadığı gibi, soruşturmaya uğrayanına bile rastlanmıyor. 4 ‘alt düzey’ sorumluya açılan dava ile diğer ‘üst düzey sorumluların yaşanan acı hadisedeki payı unutturulmak isteniyor. Katliamda yaşamını yitirenlerin aileleri ise bu adaletsizliğe isyan ederek adliye önlerinde, kent meydanlarında adalet arıyor.

Binali Bey ise yine direksiyonu tutuyor. Nasıl mı?

Yıldırım’ın Ulaştırma Bakanı olduğu 2011 yılında AKP hükümeti tarafından çıkarılan 655 sayılı KHK ile demiryolları tümüyle sermayeye peşkeşe açılarak, kamusal denetimin dışına çıkarılıyor. Toplumcu Mühendisler ve Mimarlar Meclisi’nin katliamdan 1 hafta sonra yayımladığı raporda, bu KHK ile ilgili şu ifadelere yer veriliyor:

“AKP hükümetinin çıkarmış olduğu 655 sayılı KHK’da demiryollarının sermayeye nasıl peşkeş çekildiği bütün çıplaklığı ile görülmektedir. Bu KHK ile demiryolu işletmeleri uluslararası sermayeye açılmış olup, demiryolu sistemi kamusal denetimin dışına çıkartılmıştır. TCDD parçalara ayrılmış, tecrübeli ve liyakat sahibi demiryolları çalışanları tasfiye edilmiştir. Aynı zamanda bu KHK ile birlikte demiryollarında yapılacak olan sistematik çalışmalar kamusal kurulların denetiminden çıkartılarak siyasi otoriteye teslim edilmiştir. Devlet Demir Yolları’nın 11 Haziran 2018 tarihinde Halkalı-Muratlı arasındaki tren yolunun bakımı için açtığı ilan siyasi otorite tarafından 21 Haziran 2018 de durdurulmuştur. Kamusal denetimin dışında gerçekleşen bu olay yaşanan facia ile birlikte demiryollarının sistematik çalışmalarının siyasi otorite tarafından değil kamusal kurumlar tarafından yönetilmesi gerektiğini göstermektedir.”***

Yazımızla ilgili olarak bu raporda anlatılmak istenen şu ki; 655 sayılı KHK ile demiryolları kamusal denetiminden çıkarılırken, bu hattın sinyalizasyon çalışmalarını yürüten bir şirketin yönetim kurulu üyesi olan Prof. Sıddık Binboğa Yarman, katliam dosyasına bilirkişi olarak atanabiliyor. İnanılması güç geliyor. Sinyalizasyon ihmalini saptayacak olan, bizzat ihmalin sahibinden seçiliyor. Kamusal denetim olmayınca ihmal, adalet olmayınca da ihmalin sorumlusu bilirkişi oluyor.

İşte Binali Bey’in Ulaştırma Bakanı olarak, yani demiryollarıyla ilgili birinci derece yetkili olarak yer aldığı hükümetin çıkardığı KHK, 25 yurttaşın katledilmesine giden sürecin en önemli yapı taşlarından birini oluşturuyor.

Binali Yıldırım, 14 yıl arayla 66 yurttaşın ölümünde birinci dereceden sorumlu olarak, şimdi İstanbul’u yönetmeye aday oluyor. 23 Haziran’a dair neyle hatırlanır bilinmez ama Binali Yıldırım deyince bu iki katliam ve “O direksiyonu ben kullanmıyorum ki kardeşim” sözleri akıldan hiç çıkmayacak.

O direksiyonda hep sen vardın Binali Bey, unutmayacağız.

* https://ilerihaber.org/icerik/arsivler-acildi-yolsuzluklar-dokuldu-binali-yildirim-idoyu-nasil-yagmaladi-97782.html

** http://www.emo.org.tr/ekler/cad8fa47bbef282_ek.pdf?dergi=2

*** https://ilerihaber.org/icerik/katliamin-inceleme-raporu-ozellestirme-rant-cinayet-87583.html

Bu bayram bizim sektöre de gelecek mi?

Cafer Yelsalı

Yine bir bayram arifesindeyiz. Öncelikli olarak, bayramın içeriğinin, komşu ziyaretleri, ihtiyacı olanlarla dayanışma olmaktan çıkıp, her yurttaşımızın tatilde olduğu, şehrin restoranlarını, kafelerini ve barlarını doldurduğu, sinema salonlarının boş kalmadığı, marketler ve mağazaların arife gününden boşaltıldığı günler olarak değiştiğini söyleyebiliriz.

“Nerede o eski bayramlar?” geyiği yerine, yeni bayramların içini tanımlamanın da işçi sınıfı için önemli olduğunudüşünenlerdenim. Nedeni, hiç şüphesiz hizmet sektörüne “gençliğini veren” biri olmamdır. Hizmet sektörü, öncelikli olarak genç nüfusun istihdam edildiği, devletin hiç olmadığı bir sektör olmasından dolayı, benim gibi “gençliğini verenlerin” zorunlu çalıştığı alandır.

Şu uyarıyı başta yapmakta fayda var. Her yurttaşımız, elbette bu bayramda da eğlenecektir. Eğlenmeye, dinlenmeye karşıolduğumuzdüşünülmemelidir. Kapitalizmi alt edecek noktalar arıyorsak, “bir de burada örgütlenelim” fikrinin hizmet sektörü özelinde açılmasının, onların neden bayram yapamadıklarının düşünülmesini istemekteyim.

Hizmet sektörü nereleri kapsar?

Market, mağaza, otel, restoran, kafe, bar, sinema salonu, kültür/sanat evleri, spalar, çorbacılar, çay ocakları vb.şekilde uzayan geniş bir alandır. Yani maddi üretimin dışında kalan, “insana hizmet” fikrinin üretildiği her yer hizmet sektörünün tanımına girer. Fakat devletin belirlediği iş kolları açısından, ana olarak iki iş kolunda ortaya çıkar. Birincisi “10” numaralı iş kolu olan “Ticaret, Büro, Eğitim ve Güzel Sanatlar” adlı iş koludur. İkincisi ise “18” numaralı iş kolu olan “Konaklama ve Eğlence İşleri” adlı iş koludur. Diğer iş kolları içinde de hizmet sektörünün alanına giren işler olsada genel olarak bu iki iş kolunda şekillenmiştir.

Bu iki iş kolu, bayram tatili boyunca çok çalışır.

Çalışan işçi sayıları toplamı ise çok çarpıcıdır. Ocak 2019’da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından açıklanan istatistiklerde, ülke genelinde sigortalı işçi sayısı 13 milyon 411 bin 983 iken, 10 numaralı iş kolunda toplam sigortalı işçi sayısı, 3 milyon 596 bin 394’dür. 18 numaralı iş kolunda ise sigortalı işçi sayısı 840 bin 112’dir. 18 numaralı iş kolunun alanına giren şehir içi restoran, bar, kafeler özelinde sigortasız çalışan sayılarının çok yüksek olduğunu, herhangi bir çalışanına sorarak öğrenebilirsiniz.

Sektörlerin örgütlülük durumları ne durumda?

Yine bakanlığın Ocak 2019 tarihinde yayınladığı sendika üye sayıları istatistiğinden faydalanacağız. 10 numaralı iş kolu için genel durum şöyle: 3 milyon 596 bin 394 sigortalı işçisi olan sektörde, 188 bin 147 kişi sendikalı durumda, en örgütlü ise Türk-İş’e bağlı Tez- Koop-İş olmuş durumda... Tez-Koop-İş, büyük gıda ve teknoloji marketlerde örgütlü olan sendika olmasıyla birlikte, 66 bin 304 üyesiyle sürekli devinim halinde olan tek sendika... Bunu 1 Mayıs alanlarında ölçebiliyorsunuz.

Türk-İş’in diğer sendikası olan Koop-İş’in büro işçileri üzerinden yürüttüğü örgütlülüğün ise fason bir örgütlenme olduğu yine alanlardan ölçülebiliyor.

Alanın ikinci devinim halinde olan sendikası ise Disk’e bağlı Sosyal-İş olarak gözümüze çarpıyor. Üyesi bulunan 10 bin 369 kişinin çoğunluğunun market, mağaza işçilerinden oluştuğunu görüyoruz. Fakat 3 milyon 596 bin 394 gibi bir rakamdan bahsediyorsak, bu örgütlülük oranlarının sektör için çok yetersiz kaldığını unutmamak gerekir.

Bu iş kolu özelinde, mağaza örgütlülüğünün azlığı göze çarpıyor. Mağaza tanımının içini açmak gerekirse; giyim, ayakkabı, teknoloji, yapı market gibi yerleri kastediyoruz. Bu iş koluna yapılabilecek en büyük eleştirimiz bu boşluğunda ivedilikle doldurulması olacaktır.

Gelelim 18 numaralı iş koluna; çalışma hayatımın da önemli çoğunluğunuharcadığım bu iş kolunda, eski bir sendika yöneticisi de olarak fikirlerimi söyleyeceğim.

Sigortalı 840 bin 112 işçisi* olan, sigortasız olarak da binlerce işçininçalıştığı bir iş kolu olarak, toplam sendikalı işçi sayısının 35 bin 846 olması ve sigortasız işçilerlebuluşulabilecek bir faaliyetin/oluşumun bulunmaması en acı taraf olarak önümüze çıkıyor. Bu alan özelinde rahatsızlığın çok olması, derin bir sömürü mekanizmasının işlemesiyle birlikte, uzun çalışma saatlerinin olduğu gerçeklerini göz önünde bulundurursak, daha fazla örgütlü işçi sayılarıyla karşılaşmamızgerektiğinidüşünmekteyim. En son 1 Mayıs’da** alanlarda gördüklerimiz ise bu iş kolunun bir umuda ihtiyacı olduğu gerçeğini önümüze koyuyor.

İş kolunun en örgütlü sendikası olan Türk-İş’e bağlı TOLEYİS sendikasının aktif bir sendika olduğunu söylememiz olanaksız. Hem alanlarda, hem iş yerlerinde hiç göremediğimiz TOLEYİS’in 18 bin 571 üyesi bulunmakta... İkinci sendika konumunda, ki eski Disk, yeni Hak-İş sendikası OLEYİS’in ise 12 bin 312 üyesi var. Yine bu kadar üyesiyle birlikte göremediğimiz sendikalardan... Disk’e bağlı Dev Turizm-İş’in ise, alandaki en aktif sendika olsa bile, sınıfa giremediğini, onlara umut taşıyamadığını görmekteyiz. Yine 1 Mayıs alanlarındaki görüntüleri hiç iyi gözükmemekte... Bir değinmekistediğim noktada sendikaların tarihlerinin ne kadar iyi olursa olsun, günümüzün örgütlenmesini anlamaya tek başına yeterli olamayacağıdır.

İşin en can alıcı noktası, sigortasız işçilerin örgütlenmesi, onlarla buluşulması ve haklarının savunulması anlamında hiçbir girişimin olmamasıdır. “Hadi örgütlenelim” basitliğindedeğil, gerçekçi çözümler üreterek, dayanışarak ve geliştirerekörgütlenilebileceğidir.

Velhasıl, bu iş koluna gereken tek şey umutsuzluğun kırılmasıdır.

Son olarak...

Bu bayram tatilinde yurttaşlarımızşehir içinde gezecekler, alışveriş̧ yapıp, restoranlarda oturacaklar, gece barlara gidecekler ya da şehirdışında otellere... Gittiğiniz yerlerdeki çalışanların bayram tatili yapmadığını hatırlatmaya ve hizmet sektörünün durumunu paylaşarak onları anlatmaya çalıştık. Onlar yeri geldiğinde 15 dakika yemek yiyerek, yeri geldiğinde bu bayramda ailesini görmeyerek çalışacaklar.

Sizleri ağırladıkları için değil, örgütlülüklerini büyütemedikleri için bu bayramda da çok uzun çalışacaklar.

Örgütlenirlerse de hayatı durdurmaya aday sektör olduklarını da unutmayalım...

İyi bayramlar...

*Yaz sezonuna girişte bu rakam artmaktadır.

**İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya 1 Mayısları göz önüne alınmıştır.

Futbol, hegemonik erkeklik ve seks

İşte tüm bu “erkeklik” olayları, kırılganlıklar, güç fetişizmleri, narsisizmler, iktidar arzuları olanca cüssesiyle futbol kültürüne içerilir. Zira futbol homososyal ortamların en ihtişamlısı, en heybetlisidir. Tam da bu yüzden “erkekliğin” sansürsüzce, korkusuzca, tüm ilkel arzuları kışkırtırcasına performe edildiği alanlardandır futbol kültürü.

Ebru Pektaş

Geçtiğimiz hafta sonu Karşı Lig’in düzenlediği festivale “Futbolda şiddet ve eril kültür” başlığında bir söyleşiyi gerçekleştirmek üzere davet edildim.

Efen’im bendeniz şu hayatta futbola ilgi konusunda tanıyabileceğiniz en bigane insanlardan biriyim. Oyunla ilgili kale, fileler, topun ilerleyişi, gol olayı, doksan dakika gibi “kesin bilgi” denilebilecek konularda elbette bir fikrim var.

Başka fiyakalı bilgiler de yıllar içinde zihnime yerleşti kuşkusuz(!) Futbol işçi mahallelerinden çıkmıştır, futbol popüler kültürün iyi bir yansıtıcısıdır, kolektif çabayı esas alır, solcu takımlar vardır, kurşuna dizileceğini bile bile gol atan antifaşist takımlar olmuştur tarihte vs. Ama o kadar işte…

Yine de biraz daha yakından bakıldığında tüm bu devasa kültür alanının “toplumsal cinsiyet” perspektifinden nasıl süzüleceği futbola ilgili, ilgisiz hiç birimizin atlayabileceği gibi değildir.

KarşıFest etkinliğinde de paylaştığım, başlangıç niyetine, kara kalem hatların konuşulabileceği bazı notları sizlere de aktarmak istiyorum.

Toplumsal cinsiyet faslına geçmeden evvel, çokça “dışarıdan” bir bakışı sorgulamak gerekiyor.

Buna göre futbol özellikle geçmişin faşist diktatörlük rejimlerinde de görüldüğü üzere geniş yığınların uyutulduğu, aptallaştırıldığı, baskıcı rejimlere onay sunulmasına vesile olan bir araçtır. Ünlü 3 “F” den biri de nihayetinde futboldur vs. Bu yaklaşımı tekil örnekler açısından sorgulamak mümkün. Ne ki futbol ne içinde yer aldığı popüler kültür evreninden ne de toplumun bütününden ayrıştırılabilir.

Çok uzağa gitmeye gerek yok. Popüler kültür evreninin unsurları hiçbir zaman peşin peşin onay sunucu olmamıştır. En suya sabuna dokunmaz denilen pop şarkıları bir gün siyasi slogana dönüşebilmekte, kaderci-yoz denilen arabesk müzik yoksulların öfkesini bileyleyebilmektedir.

Futbol ve kültürü de pekala çeşitli örneklerde itaat etmemenin, direnmenin ölçeği haline gelebilmektedir.

Fakat iş burada bitmemekte…

Biliyoruz ki futbol kültürü özellikle mikro banal milliyetçiliğin, katıksız cinsiyetçiliğin, homofobinin, kadın düşmanlığının söz/söylem adacığı gibidir.

Niye böyledir? Yaşamın her alanı yeterince erkek egemenken neden futbol kültürü ataerkinin en koyusunu, en kıvamlısını, en azgınını karşımıza çıkarmaktadır?

Egemen ve yaygın olarak erkekler arasında, erkeklere dair spordan bahsediyoruz.

Erkek egemenliğinin en haz dolu unsuru olarak “erkeğin erkek üstünde iktidar kurmasının” gündeme geldiği bir alan karşımızdaki.

Sınır boyları hegemonik erkeklik tarafından çizilen bir alan.(1)

Peki nedir bu hegemonik erkeklik olayı?

Hakkında yazılmış tonlarca kitabın, akademide kürsülerin, tezlerin ortaya çıkardığı ama hemen yanı başımızda olan, evde, yatakta, mahallede, statta olan bir “erkeklik” bahsettiğimiz.

Basitleştirmek mümkün.

Ataerkil bir düzlemden bahsediyorsak hegemonik erkeklik, hiç bitmeyen bir kendini ispat etme uğraşıdır.

“Erkeklik”, yalnızca erkek olunduğunda ve bir seferde elde edilen bir şey değildir.

Erkeğin, erkekliği daima yitirilme tehlikesi altındadır.(2)

Erkek, kendine ilişkin bu ispat mücadelesindeyken, düşmanını “kadınsı” yapmak için, onun iktidarlığını, erkekliğini çalmak için muazzam çaba gösterir.

İşte tüm bu “erkeklik” olayları, kırılganlıklar, güç fetişizmleri, narsisizmler, iktidar arzuları olanca cüssesiyle futbol kültürüne içerilir. Zira futbol homososyal ortamların en ihtişamlısı, en heybetlisidir. Tam da bu yüzden “erkekliğin” sansürsüzce, korkusuzca, tüm ilkel arzuları kışkırtırcasına performe edildiği alanlardandır futbol kültürü.

'KOYDUK' MU?

Futbolda “gol atılması” anının sekse ait semboller ve cinsel şiddetle anılması başka nasıl açıklanabilir?

Gol sembolik olarak penisi, penis marifetini gösterir.

Gol sevinci, maharetli bir seksin finali gibi boşalma heyecanını taklit eder.

Gol atmak, edepsizce penetrasyonu yeniden adlandırır: Koyduk, çaktık, girdik, soktuk…

Burada kalmaz; gol yiyen taraf tecavüzle, “erkekliği” çalan “anal tecavüzle” anılır, gösterilir.(3)

Binlerin, milyonların iştirakçisi olduğu eril küfür, çoğaltılan hazlarla dalga dalga yayılır, “adamlık” söylemiyle romantize edilir, taraftarlığın/yerliliğin/”erkekliğin” duygudaşlığıyla kutsanır. Linç, cinayet, şiddet teferruat olur…

Elbette tüm bunlar basitçe statları yaygın olarak erkekler doldurduğu için, yaygın olarak erkekler futbol oynadığı için olmuyor. Daha ince bir damardan yakalamak istersek…

Bir tarafta tüm bu kültürü kışkırtan, küresel spor piyasasının milyon dolarlık transferleri, popüler futbol ikonları, yüksek teknolojili statlar, markalar, tirajlar, reklamlar, sponsorlar var.

Diğer tarafta günümüzün tekinsiz, güvenilmez küresel cangılında taraftarlıkta kimlik edinen, aidiyet bulan, hoşnutsuzluğunu bir nebze futbolda unutan milyonları, ekranlardan kahvehanelere barlara uzanan duygusal-sosyal ağ, bu ortamda mazur görülen küfür, şiddet…

PEKİ ÇÖZÜM?

Başlı başına ayrı bir konu olmakla birlikte, çözüm, taraftar gruplarını önemsemek, iyiyi, güzeli,  “mağdur etmeyen” tezahüratı, amatör sporluğun hazzını, paylaşmayı çoğaltmakta…Ve elbette kadınların, LGBTİ+ bireylerin taraftar ve sporcu olmalarını desteklemekte…

Not:

1-Hegemonik erkeklik kavramı için detaylara bakmak isterseniz, https://www.idefix.com/Kitap/Cinsellik-Siddet-Emek/Arastirma-Tarih/Sosyoloji/urunno=0001736462001

2-https://www.iletisim.com.tr/kitap/cin-isi-japon-isi/8568#.XOxidIgzbIU

3-http://www.toplumsol.org/tribunde-toplumsal-cinsiyet-ve-hallerimiz-mahmut-yilmaz/

Adalet çığlığı: ‘Burası Trakya, duy sesimizi Ankara…’

“Zenginler ve hükmedenler için adalet, sadece partilerinin isimlerinde zikrediliyor. 17 yıldır Adalet ve Kalkınma Partisi’nin iktidarda olduğu bir ülke, ne acı ve ironik ama bir o kadar da iktidarın karakteriyle uyumlu olarak ‘adalet’ çığlıklarıyla inliyor...”

Tugay Candan

Bir yangın yeri tasavvur edin. Alevler etrafı sarmış, önüne geleni yutan bir canavarı andırıyor. Bu yangının içinde yükselen çığlıklar var. Bu çığlıklar kesilmeden yangın söndürülürse, yangından birileri ya da herkes kurtulmuş, belki birileri de yitirilmiş demektir. Ya çığlıklar duyulmazsa? Bu durumda da yangın sönmeden çığlıklar kesilmiş, ortada kül ve yitmişlikten başka bir şey kalmamıştır.

İşte Türkiye, 2019 yılında bir yangın yerini andırıyor. Çok uzun süredir devam eden bu yangında, yitirilenlerin sayısı ise oldukça fazla. Yangından çığlıklar yükseliyor. Şair, “Yaşamak görevdir, yangın yerinde” diyor. Yaşayanların çığlıklarına kulak verildiğinde “adalet” kelimesi duyuluyor. Adalet için günler boyu devam eden yürüyüşlere, milyonlarca insan katılıyor.

Adalet… Bugün ülkenin her yerinde çığlık şeklinde yükselen bu kelime, dünyanın da her bölgesinde ezilenlerin, hükmedenlere ya da ezenlere karşı isyanının bir haykırışı olarak biliniyor. Adalet talebi, en çok ezilenin çığlığı olarak duyuluyor.

Bizim ülkemizde de adalet talep etmek hep yoksula, ezilene, alın teriyle yaşamak isteyene düşüyor. Zenginler ve hükmedenler için adalet, sadece partilerinin isimlerinde zikrediliyor. 17 yıldır Adalet ve Kalkınma Partisi’nin iktidarda olduğu bir ülke, ne acı ve ironik ama bir o kadar da iktidarın karakteriyle uyumlu olarak “adalet” çığlıklarıyla inliyor.

Çığlıklar hep yoksula, ezilene, alın teriyle yaşamak isteyene; yani halka düşüyor. Nasıl düşmesin ki? Bir madende onuruyla evine ekmek götürmek için çalışan 301 kişi, sırf patron daha çok kazansın diye göz göre göre öldürülüyor. Genç bir kadın, patronu tarafından cinsel saldırıya maruz bırakılıp, 20. kattan aşağı atılarak yaşamını yitiriyor. Bir tarikat yurdunda 22 yoksul aile çocuğu, yanarak can veriyor. Çoğunlukla emekçilerin kullandığı ve dünyanın en güvenli ulaşım biçimi olan tren yolculuğuna çıkan 25 kişi yine göz göre göre ölüme gönderiliyor…

Ateş, düştüğünü yakıyor. Yananların ardında kalanlar ise çığlık çığlığa adalet istiyor…

FAİL HEP AYNI

Buradan devam etmek gerekiyor. Bugün ülkemizde “adalet arayışı” denildiğinde, akla ilk gelen örnekleri biraz incelediğimizde ortak bir köken görüyoruz. AKP iktidarının 17 yılı boyunca toplumsal vicdanı yaralayıcı, kitlelerde tepki oluşturan birçok olay ya da süreç oldu ancak bu süreçlerin hemen hepsinde ya AKP’nin artık bir parti teşkilatı gibi çalışan kurumlar üzerinden direkt etkisi, ya da AKP ile toplumda palazlanmış, kısacası AKP’de karakterize edilmiş failler var.

Soma için adalet…

Şule Çet için adalet…

Aladağ için adalet…

Rabia Naz için adalet…

Çorlu için adalet…

YİTİP GİDEN 25 CAN, ADLİYE BAHÇESİNDE ADALET ARAYIŞI

Örneklerin hepsinden aynı sonuca varılabilir. Ancak ben hem yaşadığım bölgede gerçekleştiği, hem de ailelerin adalet arayışlarının son dönemine şahit olduğum için Çorlu tren katliamı üzerinden ilerleyeceğim. 8 Temmuz 2018’de gerçekleşen bu elim hadise, direkt AKP tarafından işlenmiş olan cinayetlerden birisidir. Katliam sonrası yaşananlar ve hukuki açıdan bugün gelinen süreç; bu gerçeğe ulaşmayı bırakın, bu gerçeğin görülmesini bile engellemeye yöneliktir.

Şimdi kısaca katliamın ardından bugüne dek yaşananların bazılarına bir bakalım:

- 8 Temmuz’daki katliamın hemen ardından olayla ilgili yayın yasağı getirildi.

- 9 Temmuz’un erken saatlerinde olay yeri yetkililer tarafından daha tam anlamıyla incelenmeden, katliama neden olan menfez ve raylar onarıldı.

- 9 Temmuz’da cenazeler toprağa verilirken Erdoğan ‘tek adamlık’ yeminini etti ve Saray’da abı hayat içildi.

- 24 Temmuz’da muhalefetin Meclis’teki araştırma komisyonu önerisi AKP ve MHP’lilerin oylarıyla reddedildi.

- 16 Ekim’de katliamla ilgili bilirkişi raporu hazırlandı. Raporda, ihmaller açıkça ortaya konulurken “hiçbir üst düzey sorumlunun katliamda rolü olmadığı” söylendi. (Burada bir parantez açmak gerekiyor. Raporu hazırlayan 4 kişilik heyetten Prof. Dr. Bekir Binboğa Sıddık Yarman ve Prof. Dr. Mustafa Karaşahin’in Ulaştırma Bakanlığı ile ticari ilişkisi olduğu, dolayısıyla da bu raporun bilirkişi kanununa aykırı olduğu ortaya çıktı.)

- Savcılığa verilen bilirkişi raporuna, katliamda ölenlerin yakınları Dilek Kaplan, Nükhet Karasu, Ekrem Tuna, Erdem Tuna ve Saim Bilgin; avukatlar Turan Hançerli ile Hayrettin Çil aracılığıyla itiraz etti.

- 28 Şubat’ta Çorlu Cumhuriyet Başsavcılığı, yürüttüğü soruşturmada tren şefi Hüseyin Kahraman, makinistler Halil Altınkaya ve Suat Şahin ile siyasetçiler, bürokratlar, TCDD'nin üst yönetimi yer alan kişiler kovuşturmaya yer olmadığını karar verirken, TCDD 1'inci Bölge Müdürlüğü Halkalı 14'üncü Demiryolu Bakım Müdürlüğü'nde Demiryolu Bakım Müdürü olarak görev yapan Turgut Kurt, Çerkezköy Yol Bakım Şefliği'nde Yol Bakım ve Onarım Şefi Özkan Polat, Yol Bakım Şefliği'nde Hat Bakım ve Onarım Memuru olarak görevli Celaleddin Çabuk ile TCDD bünyesinde çalışan ve geçen mayıs ayındaki yıllık umumi muayene raporunda imzası bulunan ve Köprüler Şefi Çetin Yıldırım hakkında ise, Çorlu Ağır Ceza Mahkemesi'nce iddianame hazırlanmasına karar verdi.

- Bu kararın ardından aileler, “üst düzey sorumluların yargılanması” talebiyle 19 Nisan’da Çorlu Adliyesi önünde adalet nöbetine başladı.

Sürecin kısa özeti şeklinde ele aldığımız bu dönemde odalar, sendikalar ve siyasi partiler tarafından katliama dair ihmalleri anlatan birçok rapor hazırlandı. Raporlarda, bakımda olan hattın seçim dolayısıyla apar topar açıldığı, hat görevlilerinin azaltıldığı, hava durumuna ve uyarılara rağmen hattın sıkıntılı bölgelerinde önlemler alınmadığı gibi açık ihmal içeren unsurlar ortaya konuldu.

Ancak bu raporlardan bir tanesinde geçen şu ifadeler, asıl katilin kim olduğunu açıklar nitelikteydi:

“Geçmişi 160 yıla dayanan Kapıkule-Halkalı demiryolu hattı bakımsız bırakılan, 100 yıllık alt yapı durumu ile birlikte 2017’nin sonunda yolcu taşımacılığı kullanıma açılmıştır. Mevcut tren faciasında gördüğümüz gibi Çorlu-Sarılar mevkiinden geçen hatta kot farkından dolayı inşa edilmiş olan menfez, kesit yetersizliğinden dolayı biriken yağmur suyu menfezden taşarak üzerindeki alt yapıyı çökertmiştir. 2014 senesinde tadilat gerekçesi ile yolcu taşımacılığına kapatılan ve 3,5 sene sonra açılan bu hatta 3,5 yılda hiçbir alt yapı değişikliği yapılmadan dolguyla yükseltilerek yeni raylar döşenmiştir. Teknik açıdan uygun olmayan bu dolgu, 7 ay içerisinde yağışlarla birlikte zarar görmüş ve ray alt yapıları boşalmıştır. Ray alt yapısında rayları taşıyan travers ve traversleri taşıyan sağlam zemin üzerine kurulu balastlardan oluşması gereken alt yapı, menfez tabanının taşınan sediment ile yükselmesi ile kesiti daralmış olan eski menfezlerin üzerinde kalmıştır. Aynı zamanda mevcut dere yatağının zaman içinde debisinin yükselmesi de mevcut menfezlerin yetersiz kalmasına sebep olmuştur. Son yıllarda küresel ısınma sebebiyle ani ve şiddetli yağan yağmur, ülkemizdeki tüm karayolu ve demiryolu menfezlerinin gözden geçirilmesini gerektirmektedir. Bu facianın tek sorumlusu, raporda ayrıntılarına yer verilen KHK ve OVP’lerle alt yapı ve üst yapı çalışmalarını kamusal denetimden çıkartarak yandaş şirketlere devreden, denetim mekanizmalarını kamusal kurumların elinden alan, liyakat sahibi demiryolu emekçilerini kurumdan tasfiye eden siyasi iktidardır.” ¹

Tüm ihmaller ve sorumsuzlukların özünde yatan budur. Devletin elini ulaşım gibi önemli bir alandan çektiren, dahası bu alanı da diğer tüm önemli alanlar gibi rant ve peşkeşe açan, bir ‘komünist yuvası’ olarak gördüğü odaların denetimlerini kaldıran AKP’nin bu katliamdaki payı ‘failliktir.’ Başından sonuna dek hukuksuzlukla dolu olan bu süreçte mesela AKP’nin, Ulaştırma Bakanını yargılatacağı düşünülebilir mi?

Dolayısıyla bu davada yargılanması gereken tümüyle AKP’nin kendisidir. Özelleştirme ve rantla kamu kaynaklarını iliğine kadar kurutan, en temel insani hakları bile katliamlarla acıya dönüştüren; istismarcılara, tecavüzcülere, katillere kol kanat geren, halkın çocuklarını tarikat yurtlarında cayır cayır yanmaya mahkum eden bu iktidarı yargılayacak olan da “adalet” çığlığının sahipleri, yani halktır.

Tren katliamında anne ve babasını kaybeden İsmail Abi, oğlunu kaybeden Mısra Abla; yeğeni, kardeşleri ve kızını kaybeden Zeliha Abla, eşini kaybeden Ekrem Amca ve annesini kaybeden Erdem’in “adalet” çığlıkları sürüyor.

Yangın mı? Çığlıklar git gide daha net duyuluyor.

Bize yalan söylediler

Ücretli Çalışan ve İşsiz Mimarlar Forumu

“bir aleme indim yalnız
yerde toprak, gökte yıldız
bir yan susuz bir yan deniz.
iki el, bir baş verdiler
bir çift göz ağlar da güler
dört bir yana benim gibiler”

…

Bu yazı, mimarlık mesleğine henüz adım atmış ya da yakın zamanda atacak meslek insanlarına yönelik bir farkındalık çağrısıdır.

Mimarlık pratiğini salt tasarım sürecine indirgeyen dar bir görüşün hâkim olduğu meslek ortamımızda, üretilen çoğu sözün bu alanı/sınırı aşamadığını belirterek başlayalım. Eğitim hayatımızda bizlere öğretilen çok boyutlu, multidisipliner bir mesleğin, pratikte nasıl olup da tek bir aşamaya sıkıştırıldığı ayrı bir inceleme konusu. Ancak söylemek gerekir ki tasarım dünyasının yüceltildiği; tasarımcı olabilmek/olamamak ayrımında suni bir sınıflandırmanın dayatıldığı; mimarlığa dair sözü olan meslek insanlarının bu sınıflandırma üzerinden değerlendirildiği bir ortam bekliyor sizleri. Tüm toplam içerisinde %10’luk bir orana bile tekabül etmeyen, yeterince “iyi” bir tasarımcı olabilirseniz, görünür/duyulur olabileceğinizi düşündürten bir tohum yeşertilecek içinizde.

Fiilen yerdeki toprağa bassa da, s(g)özünü yıldızlara dikenlerin etrafını göremeyen bakış açısı ile karşılanacaksınız. Bir süre sonra yıldızlara ulaşma arzusu sizde de derinleşecek.

İşte bu arzuya kapıldığınızda yapamayacağınız şey olmayacak:

Öne geçme dürtüsü,

Verilecek tavizler,

Karşılıksız çalışma,

Piyasa beklentilerine uyum,

Sebat, sabır, özveri,

Her gün artan beklentiler…

Tüm bu koşturmacanın sonunda tecrübe ile sabit olan ise, tükenmiş bir mesleki tatmin ve “dört bir yanda sizin gibiler”…

“Genç mimar nasıl iş bulur?” sorusu üzerine dökülenler

Nisan ayı ortasında, Yapı Dergisi’nin girişimiyle, genç mimarların iş bulma süreçlerine katkı sağlamayı amaçladığı söylenen bir panel duyurusu yapıldı. Aynı zamanda Yapı Dergisi’nin Mart 2019, 445 sayısının dosya konusu da olan “Genç Mimar Nasıl İş Bulur?” sorusu, çarpıcı bir başlık olarak atılmıştı. Elbette böyle bir başlık, ayyuka çıkan krizi henüz deneyimlememiş olsa bile tedirginliğini yaşayan kesimin, mesleğe yeni dâhil olanların, uzun süredir iş arayanların ilgisini çekecekti.

Öyle de oldu; Ücretli Çalışan ve İşsiz Mimarlar Forumu iletişim ağına da aynı gün şöyle bir çağrı düştü:

“Genç mimarların iş bulma arayışında bir adım öne geçmek için neler yapmaları,kendilerini nasıl geliştirmeleri ve iş başvurularında nelere dikkat etmeleri gerektiği konularında ofis sahibi tecrübeli mimarların değerli yorumlarına yer verilecek olan panelde ayrıca, “Portfolyonun ve ön yazının önemi nedir?”, “Yabancı dil bilgisi ne derece önemlidir?”, “BIM temelli tasarım, ofislerde ne derece geçerlidir?”, “Revit bilgisi mimarların genç adaylarda aradığı özelliklerden biri midir?”, “Genç mimarlar çalışacakları ofislerden ne tür beklentiler içerisine girmeli?”, “Mimarlık ofislerinde kuşak çatışması söz konusu oluyor mu?” ve “Y kuşağının arayışları ve çalışma tarzları mimarlık ofislerinin çalışma disiplinine ne kadar uyum sağlayabiliyor?” sorularına da yanıtlar aranacak.” (Vurgular bize ait)

Henüz çağrı metninde rekabet, beklentileri sınırlama, y kuşağının disiplin eksikliği gibi yorumlara yer veren etkinliğin konuşmacıları belirtildiği gibi ofis sahibi mimarlardı. Elbette ki yorumları da kendi beklentilerini yansıtacaktı. Derginin Mart sayısına yansıyan ifadelerini Işık Üniversitesi’nde bir kez daha tekrarladılar.

Bu noktada, sözün hangi zeminden geldiği gerçeğinin en az sözün kendisi kadar önemli olduğunu hatırlatmak gerekiyor. Çünkü konuya dair bilgisine başvurulan değerli katılımcılarda tecrübeden biraz daha fazlası göze çarpıyor. Öyle ki, 4 katılımcıdan 3’ü 46 yıllık Yapı Dergisi’nin devredildiği, aynı zamanda bir PR şirketi olan yeni adresinden kurumsal iletişim danışmanlığı alan firmalar arasında gözüküyordu.

Ticari bir ilişki sınırında anlaşılır olacak PR çalışmasının, mesleğe yeni dâhil olmuş insanların kaygılarına ve gelecek hayallerine alet edilmesi anlaşılır değildir. Hele de yayınlanmış röportajlarda, “ehlileştirilmiş çalışan ol” mesajları öne çıkan kişilerin ayrıca panele davet edilmiş olması, en naif ifadeyle kaygı vericidir. Her ne kadar dergi, gelen tepkiler üzerine ilgili ifadeleri web sayfasından kaldırmış olsa da, bu ifadelerin yayınlanması ve farklı mecralarda tekrarlanıyor olması yayının yeni adresi ile 40 yıllık birikimin arasında ciddi bir makas oluştuğunu göstermektedir.

İşin bir noktası bu iken, halen ilgili sayıda ulaşabilecek içeriğe dönük de bir şeyler söylemek gerekiyor:

Kişisel gelişimi, hedef belirlemeyi, hayatın her alanından beslenmeyi gündemleştiren kıymetli önermelerin yanında, kimi meslektaşlarımızın yeni mezunlara yönelik bazı önerilerini kişisel gafların ötesinde kamusal alanda hesaplaşılması gereken birer gerçeklik olarak görüyoruz, es geçmeyeceğiz.

İşveren kimlikleri üzerinden, kendilerine daha fazla değer üretecek çalışan profilini arayan görüşlerin, kriz ortamında iş bulma çabası içine giren yeni mezunları “ehlileştirme” çabasına dönüşmesini normalleştirmemiz mümkün değildir.

Tasarımdan çok çizim tekniklerine ağırlık verilmesini salık veren, beklenen “özveri ve sadakat” karşısında “dayanım eşiklerinin” düşük olmasını problem eden, kendilerini öğrenme durağı olarak tanımlayarak para beklentisi ile gelenleri de entelektüel bir zeminde bertaraf etmeye çalışanlar… Bilin ki yalan söylüyorlar!

İnşaat sektörünün yakın geçmişteki suni parlaması ile birlikte açılan mimarlık okullarının son 15 yılda 4 katına ulaşması; her yıl 8 bin genç mezunun dâhil olduğu bir alanda, bir de krizin yansımaları ile boğuşmak zorunda kalacağınız sır değildir. Ancak bu durumu, mimarlığın yaratıcı doğası ile birleştirip işveren lehine çeviren fırsatçı anlayışlara da prim vermemek gerekiyor.

İşe alımlarda, -işin ne olduğundan bağımsız- sağlıklı olma koşulunun ilk sırada olduğunu artık hepimiz biliyoruz. Sadece bu farkındalık üzerinden dahi mesleki kariyerimizi “sürdürülebilir” şartlarda yapmak en insani ve mesleki talebimiz olmalıdır. Günlük pratikte bu koşulu zorlayan işveren beklentilerinin, uzun vadede mesleki tatmin ve sağlık koşullarımızı olumsuz etkileyeceğini, en nihayetinde yeni bir sağlıklı bireyin yerimizi alacağını unutmayın arkadaşlar.

Mimarlık mesleğinin meslek hastalıklarından azade olduğunu ima eden, bilimdışı görüşlerin artık ciddiye alınmaması gerekiyor. Bel ve boyun ağrıları, karpal tünel sendromu, migren, stres bozukluğu gibi hastalıkların meslektaşlarımız arasında yaygınlaşması kişilerin dayanıksızlığı değil, denetimsiz çalışma koşullarının sonucudur.

Bu gafları ticari hayatlarında iş sözleşmesi olarak sunan firma yetkililerinin ofislerinde sürekli bir sirkülasyon olması, aylık ücretlerin asgari ücret seviyesinde olması, sigortaların düşük yatırılması, bedelsiz fazla mesailer tesadüf değil, aksine meslek içerisinde yaygınlaşmasını umdukları koşullardır.

Bir adli suç olarak #ücretsizstajyerlik

İş kanununda yeri olmasa da bir istihdam şekli olarak dayatılan ücretsiz çalışmanın, mezuniyet sonrası staj olarak tanımlanarak yaygınlaşması sadece Türkiye’de değil uluslararası mimarlık ortamında da tartışılan önemli bir sorundur. Kendine güveni sistematik olarak zayıflatılan yeni mezunların bir de kriz dönemi ile birlikte işsiz kalma endişeleri eklenince bu dayatmaya karşı açık hedef oldukları görülmektedir.

“Genç mimarlar nasıl iş bulur?” sorusu vesilesi ile bazı deneyimli, işveren mimarların da ücretsiz stajyerliği gündeme getirdiğini, bunu eğitimin bir parçası olarak sunarak genç meslektaşlarımıza önerdiğini görüyoruz. Ağırlıkla özgeçmişe yazılması uzun vadede yeni kapılar açacağı ileri sürülen mimarların ofislerinde, iş gücünün bedelsiz sunulması olan ücretsiz stajyerlik her ne kadar işverene avantaj sağlasa da çalışanın ihtiyacı gibi sunulmaktadır. Böylelikle iş kanununda yeri olmayan, ücretsiz, sigortasız çalışmanın önünün kanunsuz biçimde eğitimin devamlılığı olarak açılmaya çalışıldığını biliyoruz. Y kuşağının disiplin eksiklerinden dem vuran deneyimli işverenlerimize, mevcut yasal düzenlemelere dahi uymayan bir öneri yaptıklarını hatırlatalım.

Genç meslektaşlarımız da böyle bir sistemin bizlere rağmen yaygınlaşamayacağını bir düşünsün. Proje üretimi sürecinde en büyük gider kaleminin çalışan maaşları olduğu bir gerçeklikte, işverenlere kendi ceplerinden nasıl muazzam bir kârlılık sunduklarını görecekler. Hiç bir işveren böyle bir kârlılığı reddetmek istemez, peki siz bu sistemi maaşsız sürdürebilecek kadar zengin misiniz?

İngiltere’de ücretsiz stajyerlik gündeminin çalışanlar nezdinde çok yönlü tartışılması sonucu bazı gelişmeler yaşandı. Serpantine Galeri’nin 2019 yılı pavyon tasarımı için görev verdiği ünlü bir mimarlık ofisine ücretsiz stajyer bulundurması durumunda birlikte çalışamayacaklarını açıklaması, bu yönde atılmış önemli bir adım olarak değerlendirilmelidir. Tüm dünyada ücretsiz stajyerlik kişisel gelişimin parçası değil kanunsuz bir işleyiştir.

Bize Yalan Söylediler

“Mimarlığın yaratıcı doğası böyledir” şeklindeki ifadelerle üniversite eğitiminden başlayarak her fırsatta yeniden üretilen kabulleniş, ücretsiz ve plansız fazla mesailer, pazar günü, resmi tatil, hastalık durumu gözetilmeden önceliğin sadece işe verilmesi, buna uyum sağlayanların takdir görüp, insani koşulları arayanların ötekileştirildiği dönem kapanıyor arkadaşlar.

Bilinmelidir ki, mimarlık mesleğinin sonuç ürün üzerinden değerlendirildiği anlayış günümüz koşullarında geçerli değildir. Mimar artık mimari ürünün geçtiği tüm aşamalardaki sorumluluğu üzerinden de değerlendirilmektedir. İşveren kimliği de bu sorumluluklardan biridir.

Artık “piyasa küçük” endişesi, sadece hakkını arayan ücretli mimarın değil, çalışan arayan işverenin gündemine de yerleşecektir. Mimarlığa dair önermelerini yüksek sesle ifade edip, özlük hakları konusunda ses çıkarılmasına izin vermeyen işveren profili için işler artık eskisi kadar kolay olmayacak, hep birlikte göreceğiz.

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de kolektif hafıza ve kolektif pratik üzerinden bir deneyim yaşıyoruz. Başta iş ilanları ve iş görüşmeleri olmak üzere bu karşılaşmalar çalışan ile birlikte artık işverenlerin de sınandığı alanlar olacaktır.

Denetim sağlama noktasında zafiyet gösteren meslek kuruluşları bekleyedursun, mesleğin itibarını sağlayacak öncelikli tartışma meslektaş ilişkileri ve mimarın emeğine yabancılaşması üzerine olacaktır. Her türden hukuksuzluğu kâra dönüştüren anlayış ile meslek etiğine uygun davranan meslek insanları birbirinden ayrışacak, mimarın bireysel saygınlığı da mesleğin saygınlığı da ancak bu sayede artacaktır.

Yeter ki farkındalığımızı yüksek, deneyimlerimizi şeffaf tutalım.

Mayıs ‘19

Merhaba Utkan, merhaba 'sıyrılıp gelen'

Geç kalmış olmanın ah’ı burada kalsın. Bu yazı, aynı menzile baş koymuş olanların birbirine daha fazla geç kalmaması içindir biraz da, birbirimize ikirciksiz “merhaba” diyebilmek içindir.

Levent Turhan Gümüş

Bu bir ah! yazısıdır.

Karşılaştığı herkeste iz bırakmış bir devrimciyi ölümünden sonra tanımış olmanın getirdiği bir yazıklanmayla yazılan bir ah! yazısıdır.

Onun geçtiği yerlerden yıllar önce geçmiş, belki el verdiği gençlerin çocukluğuna bakışınız değmiş, belki aynı 1 Mayıs kortejlerinde birlikte yürümüş ama keyifli bir gülümsemeyle birbirinize hiç merhaba dememişsinizdir; ancak yine de tuhaf bir şekilde birbirinizi tanıyorsunuzdur.

Sevenlerinin umutla  bekledikleri birkaç gün boyunca kendisiyle ilgili anlattıkları, cenaze töreni sırasında konuştuğum arkadaşlardan dinlediklerim bana hep aynı şeyi söyledi: Ben bu arkadaşı Büyük Eğitim Yürüyüşü’nden, 15-16 Haziran’lardan, Kavel, Tariş ve Tekel direnişlerinden tanıyorum; Utkan, benim özbeöz sınıf kardeşimdir, yoldaşımdır.

İnsanların nasıl yaşadıkları, nasıl öldükleri önemlidir ama nasıl uğurlandıkları da önemlidir.

Utkan Adıyaman bir devrimciye yakışır şekilde, yoldaşlarının omuzlarında, marşlarla, şiirlerle uğurlandı.

Solun, sosyalist kesimin ahde vefa bilen, dayanışmacı ruhu, temsilcileri oradaydı. Uzun denilebilecek uğurlama sırasında birçoğunu tanıdığım arkadaşların acılı yüzlerine, yüzlerindeki boşluğa sinmiş Utkan’ın suretine, kendimize, bir diğerimizin koluna girmekle ilgili o doğal, insani ihtiyaca baktım. Dini inancı olan bazı insanlar, onca kötülüğe rağmen hala yerli yerinde duran dünyayı anlamlandırmakta zorlandıkları zaman, iyilik timsali olarak gördükleri kimi insanları işaret ederek dünyanın onların yüzü suyu hürmetine döndüğünü söylerler. Ölümün en büyük hakikat olduğunu bize hatırlatan duygusal bir ortamda söylenmiş bir söz olarak yorumlanabilir, varsın yorumlansın: Utkan Adıyaman, devrimci değerlerin vücut bulmuş bir temsilcisi olarak  yan yana gelme özürlü solu cenazesinde bir araya getirdi. Yarın sol sosyalist toplam içinde bir başka şarkı öne çıkarsa eğer, belli ki biz bunu, sessiz sedasız işini yapan, “ormanın fısıldayışlarını” hepimizden önce duyan Utkan gibi tevazu sahibi devrimcilere borçlu olacağız.

Mezar başında yapılan konuşmalarda ilk gençlik yıllarından beri birlikte oldukları arkadaşları, genç yoldaşları onunla ilgili düşüncelerini güçlükle de olsa dile getirdiler.

Öğreticiydi: Onu en çok seven, en iyi dostu, yoldaşı olduğunu düşünenler başka sevenleri, dostları, yoldaşları olduğunu gördü.

Önemliydi: Kendisine hem abilik hem yoldaşlık ettiği genç bir arkadaşımız, karanfillerle bezenmiş mezarının başında kendisinden genç kardeşlerine Utkan gibi abilik edeceğine, onları kollayıp koruyacağına söz verdi.

Belki benim gibi Utkan’a geç kalmış olanlar da vardı mezarlıkta. Konuşmalar bitti ama kimse yerinden kımıldamadı, Utkan’ı bırakıp gidemedi.

“Güle güle” denilerek uğurlandı Utkan.

Geç kalmış olmanın ah’ı burada kalsın.

Bu yazı, aynı menzile baş koymuş olanların birbirine daha fazla geç kalmaması içindir biraz da, birbirimize ikirciksiz “merhaba” diyebilmek içindir.

Merhaba Utkan, yoldaşlarının hüzünlü kararlılığına emanet ettiğin hayallerin ve hayallerini kanatlandırdığın bir nice çocuğa bıraktığın hayat için Merhaba!