Yunus Başaran

Geçtiğimiz yıllarda farklı yayınevlerince Türkçe’ye çevrilen Ütopyadan Bilime Sosyalizmin Gelişimi adlı eser Erkin Özalp’ın Almanca aslından yaptığı çeviriyle Yordam Kitap tarafından yayımlandı. Burada kitabın adından kaynaklı doğabilecek yanlış anlamalara karşı not düşmek gerekirse, Ütopyadan Bilime Sosyalizmin Gelişimi, Friedrich Engels tarafından kaleme alınan “Anti-Dühring-Bay Eugene Dühring’in bilimi altüst edişi” adlı kitabın içinden seçilmiş üç bölümden oluşuyor. Kitabın önceki çevirileri genelde Fransızca’dan yapıldığı için Türkiye’de yaygın olarak “Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm” olarak biliniyor. Bunun nedeni ise eseri ilk kez yayımlayan Paul Lafergue’nin yukarıda belirttiğimiz ismi kullanmasıdır. Bir diğer dikkat çekici nokta ise Ütopyadan Bilime Sosyalizmin Gelişimi’nin büyük ilgi uyandırması, kısa sürede 10 dile çevrilip salt Almancası’nın 20.000 baskıya ulaşmasıdır. Kıyas yapmak için örnek vermek gerekirse yukarıdaki rakamlar, bugün dünya tarihinde en çok baskısı yapılan kitaplardan birisi olan Komünist Parti Manifestosu’nun katbekat üzerindedir. 

Kitabın içeriğine gelecek olursak, Karl Marx tarafından yazılan Fransızca baskıya önsöz, Engels’in kaleme aldığı Almanca, İngilizce ve Almanca 4. baskıya önsözlerle girişi yapılan eser, ütopyadan bilime sosyalizmin gelişimini üç bölümde ele alıyor. 

Ütopik sosyalizmin temsilcileri Robert Owen, Saint-Simon ve Fourier’in kapitalizmin erken döneminde yaptıkları tespitlerin doğal olarak yeterli maddi zemine dayanmadığını vurgulayan Engels, ütopik sosyalistlerin, burjuvazinin eşitliği getiremeyeceğinden yola çıkarak arayışçı bir yol izlediklerini vurgulamış, kimi konularda daha da derinleşmeyi gerektiren doğru tespitler yaptıklarını belirterek onları reddetmemiş, içererek aşmayı seçmiştir. 

Engels’e göre Karl Marx bu arayışçılığın bir sonucu olarak çağdaş materyalizmi diyalektikle buluşturup, kapitalist üretim sisteminin can alıcı noktası artı(k) değer teorisini geliştirerek ütopyayı ayakları üzerine dikerek bilimsel sosyalizmin yolunu açmış oluyordu. Orta Çağ toplumu üretim ilişkilerinin, kapitalist üretim ilişkilerine geçişle birlikte nasıl başkalaşımlar geçirdiğini bununla birlikte mevcut sistemin çelişkilerini irdeleyerek ortaya koyan Engels’e göre sistemin ortaya çıkarttığı çelişkileri çözecek yegane güç ise proletaryadır. “Proletarya Devrimi, çelişkilerin çözülmesi: Proletarya kamu gücünü ele geçirir ve bu gücü kullanarak burjuvazinin ellerinden kaymakta olan toplumsal üretim araçlarını kamu mallarına dönüştürür. Bu eylemle, üretim araçlarını bugüne kadarki sermaye olma özelliğinden kurtarır ve onların toplumsal karakterine eksiksiz bir kendini gösterme özgürlüğü verir. Önceden belirlenmiş bir plana dayalı toplumsal üretim artık mümkün hale gelir. Üretimin gelişmesi, farklı toplumsal sınıfların varlıklarını sürdürmelerini bir anakronizm haline getirir. Toplumsal üretim anarşisinin ortadan kaybolması ölçüsünde, devletin siyasal otoritesi de yok olur. Sonunda kendi toplumsallaşma türlerinin efendileri olan insanlar, böylece aynı zamanda böylece aynı zamanda doğanın efendileri, kendilerinin efendileri, tek sözcükle, özgür olurlar. Dünyanın kurtuluşunu sağlayan bu eylemi gerçekleştirmek, modern proletaryanın tarihsel işidir. Bu eylemin tarihsel koşullarını ve onlar aracılığıyla doğasını derinlemesine kavramak ve bu yolla kendi eyleminin koşullarını ve doğasını, eyleme çağrılan ve günümüzde baskı altında tutulan sınıfın bilincine çıkarmak. proletarya hareketinin teorik ifadesi olan bilimsel sosyalizmin görevidir.” (1)

Bu kitap neden okunmalı, özellikle günümüz koşullarında çıkış yolları arayan sosyalistler neden okumalı sorusunun yanıtı sanırız yukarıdaki alıntıyla berraklaşmış oluyor. Kitabı önemli kılan bir diğer nokta ise sosyalizmi kavramak için yorumlama ya da ikinci el fikirlerden önce bu eser gibi bilimsel sosyalizmin ana kaynaklarını okumak gerektiği notuyla birlikte kuşkusuz, Ütopyadan Bilime Sosyalizmin Gelişimi, bugün tekrar üstünde durulması gereken bir yapıt olarak karşımıza çıkıyor. 

 (1) Ütopyadan Bilime Sosyalizmin Gelişimi, sayfa 103 

Künye: Ütopyadan Bilime Sosyalizmin Gelişimi, Friedrich Engels, Çevirmen: Erkin Özalp ,Yordam Kitap, 2019, 112 Sayfa