İHD'den 3 aylık hak ihlali raporu: 10 tutuklu yaşamını yitirdi
İHD Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu’nun 2021 Temmuz-Ağustos-Eylül aylarına dair İç Anadolu Bölgesi’ndeki hapishanelerde yaşanan hak ihlalleri raporunu yayımlandı.
İleri Haber
İHD Ankara Şubesi tarafından temmuz-ağustos-eylül aylarına ilişkin hazırlanan hapishanelerdeki hak ihlali raporunda, tespit edilebilen 10 mahpusun cezaevinde yaşamını yitirdiği belirtildi. Cezaevlerinde 604’ü ağır olmak üzere en az 1605 hasta mahpus bulunduğu belirtilen raporda, işkence ve kötü muameleye de dikkat çekildi.
İnsan Hakları Derneği (İHD) Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu’nun 2021 Temmuz-Ağustos-Eylül aylarına dair İç Anadolu Bölgesi’ndeki hapishanelerde yaşanan hak ihlalleri raporunu yayımlandı.
Rapor, İHD Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu’na gelen başvurular, avukatların hapishanelere yaptıkları ziyaretler, mahpusların tarafımıza yolladığı mektuplar ve mahpus-aile görüşmelerinin aktarılması ile derlenen bilgiler sonucunda hazırlandı.
Rapor’da temmuz-ağustos-eylül aylarında derneğe İç Anadolu Bölge hapishaneleri için 35, İç Anadolu Bölge dışından Şanlıurfa 1 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi, Van F Tipi Kapalı Hapishanelerinden toplam 20 kişinin başvuruda bulunduğu belirtildi. Komisyona yapılan başvurular ile ilgili olarak hak ihlallerinin ortadan kaldırılması için ilgili kamu kurumlarına gerekli yazılar yazıldığı kaydedildi.
Raporda yer alan veriler şöyle:
CEZA İNFAZ KURUMLARI GÜNCEL VERİLERİ
30.06.2021 tarihinde Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan Ceza İnfaz Kurumları İstatistiklerine göre; Ceza İnfaz Kurumlarında toplam 292.074 tutuklu ve hükümlü bulunmaktadır.
HAK İHLALİ BAŞVURULARININ YAPILDIĞI İÇ ANADOLU HAPİSHANELERİ
- Afyonkarahisar 1 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi
- Aksaray T Tipi Kapalı Hapishanesi
- Bolu F Tipi Kapalı Hapishanesi
- Eskişehir H Tipi Kapalı Hapishanesi
- Eskişehir L Tipi Kapalı Hapishanesi
- Karabük T Tipi Kapalı Hapishanesi
- Kayseri/Bünyan Kadın Kapalı Hapishanesi
- Kayseri/Bünyan 1 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi
- Kırıkkale F Tipi Kapalı Hapishanesi
- Kırşehir E Tipi Kapalı Hapishanesi
- Konya E Tipi Kapalı Hapishanesi
- Konya/Akşehir T Tipi Kapalı Hapishanesi
- Konya/Ereğli T Tipi Kapalı Hapishanesi
- Kütahya Açık Hapishanesi
- Sincan Kadın Kapalı Hapishanesi
- Sincan 1 Nolu L Tipi Kapalı Hapishanesi
- Sincan 3 Nolu L Tipi Kapalı Hapishanesi
- Sincan 1 Nolu Yüksek Güvenlikli Hapishanesi
HAPİSHANELERDE ÖLÜMLER
Basına yansıyan haberlere dayanarak yapılan belirlemelere göre, 2021 yılı Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında Türkiye’nin çeşitli hapishanelerinde 9 mahpus yaşamını yitirdi.
- 1 Mahpus şüpheli şekilde yaşamını yitirdi.
- 2 Mahpusun intihar ederek yaşamını yitirdiği iddia edildi.
- 2 Mahpus Korona nedeniyle yaşamını yitirdi.
- 2 Mahpus kalp krizi geçirerek yaşamını yitirdi.
- 1 Mahpus 4. Evre kanser hastalığı nedeniyle tahliye edildikten 10 gün sonra kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi.
- 1 Mahpus geçirdiği komplikasyonlar nedeniyle yaşamını yitirdi.
- 1 Mahpus hastalığı nedeniyle hastaneye kaldırıldıktan 4 gün sonra yaşamını yitirmiş olmasına rağmen sebebi açıklanmadı.
SAĞLIK HAKKI
Hapishanelerde (en az) 604’ü ağır olmak üzere en az 1605 hasta mahpus bulunmaktadır. İç Anadolu Bölge Hapishanelerinde ise 41’i kadın olmak üzere en az 264 hasta mahpus bulunmaktadır. Bunların 85’i ağır hasta mahpustur.
SAĞLIK HAKKINA ERİŞİMDE TESPİT EDİLEN HUSUSLAR
- Tek kişilik, sağlıksız nakil araçları ile sevkler yapılmakta; bu durum özellikle kalp, astım, epilepsi hastalarının sağlıklarını kötü etkilemektedir.
- Mahpuslar kelepçeli muayene edilmekte, kelepçeli halde hastane sevkleri yapılmaktadır.
- Hasta mahpuslar revire geç çıkarılmakta, hastane sevkleri ya geç yapılmakta ya da hiç yapılmamaktadır. Ayrıca rutin yapılması gereken test ve kontroller de aksamaktadır.
- Adli Tıp Kurumu politik tutum izleyerek “Hapishanede Kalamaz” raporu vermemekte, tam teşekküllü hastane ve üniversite hastanelerinin “Hapishanede
- Kalamaz” raporları kabul edilmemekte ve ağır hasta mahpusların infazları ertelenmemektedir.
- Diyet yemeği ihtiyacı olan mahpusların diyet yemeği talepleri karşılanmamaktadır.
- Kendi öz bakımını yapamayacak kadar hasta olan mahpuslar durumlarına bakılmaksızın hapishanelere konulmaktadır.
- Ağır psikolojik rahatsızlıkları olan mahpuslar tahliye edilmiyor.
- Mahpusların diş tedavileri yapılamamaktadır.
- Bir mahpus hastaneye 8 aydır sevk edilmediği için ve diğer yaşanan sorunlardan kaynaklı olarak açlık grevi başlatmıştır.
- Mahpuslar kullanmış oldukları ilaçların temininde zorluklarla karşılaşmaktadır.
- Astım hastalarının sigara içilmeyen odalara geçme talepleri kabul edilmemektedir.
- Bir mahpusun, ücretini ödemiş olmasına rağmen 5 yıldır diş tedavisi yapılmamaktadır.
İŞKENCE ve KÖTÜ MUAMELE
İHD’nin belirlemelerine göre, 2021 yılı Temmuz-Ağustos-Eylül aylarında İç Anadolu Bölgesinde bulunan hapishanelerde en az 7 mahpus işkence ve/veya kötü muameleye maruz kalmıştır. Ancak, Adalet Bakanlığı’nın bu konudaki verileri paylaşmaması, hapishanelerle haberleşmenin sürekli olarak engellenmesi, haberleşmenin sıkı bir biçimde denetlenmesi, özellikle taşra hapishanelerinden haber alma konusunda yaşanan güçlükler, adli mahpusların yaşadıklarını basına, yetkili makamlara ve insan hakları örgütlerine (çoğunlukla) iletememesi nedeniyle işkence ve kötü muameleye maruz kalan mahpus sayısının belirtilen sayının çok üzerinde olduğunu ortaya çıkarmaktadır.
Hapishanelerde yaşanan işkence ve kötü muamelenin aşağıda dökümü yapılmıştır. Hapishanelerde uygulanan işkencenin ve mahpuslara yönelik kötü muamelenin temelinde Hapishane görevlilerine yönelik cezasızlık politikası yatmaktadır. Hapishane görevlilerinin soruşturulma, yargılanma kaygısı olmadan hareket etmeleri ve mahpuslar tarafından Adalet Bakanlığı’na yapılan başvuruların sonuçsuz kalması benzeri olayların sıklıkla ve artarak görülmesine sebebiyet vermektedir.
İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELEDE TESPİT EDİLEN HUSUSLAR
- İç Anadolu Hapishanelerinde 7 mahpus işkence, darp ve kötü muameleye maruz kaldıklarını ifade etmişlerdir.
- Aksaray T Tipinde bir mahpus işkence görmüş, hastaneye götürülmemiş ve şikayetleri kabul edilmemiş ve bu nedenle de açlık grevine başlamıştır.
- Kayseri 1 Nolu T Tipinde bir mahpus darp edildiğini, üç dört kere copla falakaya yatırıldığını, 7-8 memurun ellerini ve ayaklarını tuttuğunu, ayakkabısını çıkardıklarını ve ayaklarının altına vurmaya başladıklarını, acıdan birkaç gün ayaklarının üzerine basamadığını, çok işkenceye maruz kalan insan tanıdığını aktarmıştır.
- Konya/Akşehir T Tipinde bir mahpus gözaltına alınırken kolluk tarafından işkence ve hakaretlere uğradığını aktarmıştır.
- Konya/Seydişehir’de bir mahpus, tek tutulduğu ve kimse ile görüştürülmediği için kendisi ve aynı cezaevinde bulunan 4 mahpus açlık grevi başlatmışlardır.
- Sincan 1 Nolu Yüksek Güvenlikli Cezaevinde bulunan bir mahpus kendisine işkence yapıldığını aktarmıştır.
- Sincan 3 Nolu L Tipinde iki kadın mahpus şiddete uğradıklarını aktarmışlardır.
- Hapishanelerde mahpuslara çıplak arama uygulaması devam etmektedir.
DİSİPLİN CEZALARI VE İNFAZ
Hapishanelerde her türlü hak talebine ya da ihlallere karşı verilen tepkilere karşın hapishane idareleri, tutanak tutarak ve disiplin soruşturması başlatarak karşılık vermektedir. Üstelik bu uygulamalar mahpusların birbirleriyle selamlaşmaları ya da hal-hatır sormaları gibi son derece keyfi gerekçelere de dayanabiliyor. Hapishanede yaşanan hak ihlallerini ve baskıları dışarıya bildirmek de disiplin soruşturmasına gerekçe olabiliyor. Disiplin soruşturmaları neticesinde mahpuslara haberleşme hakkı cezaları, hücre cezaları verilebilmektedir. Ancak daha önemlisi bu soruşturma ve cezalar bahane edilerek infazları yakılmaktadır. Zaten İnfaz Kanunu’ndan kaynaklanan haklar hapishane idarelerinin tercihlerine göre uygulanabilmektedir. Ağır hasta olan ve cezalarının son yılında olan mahpuslar, iyi halli olan mahpuslar dahi tahliye edilmemektedirler. Disiplin soruşturmaları ve cezalar nedeniyle iyi halden denetimli serbestlik hakkı zaten mahpuslara kullandırılmamaktadır. Bu açıdan hapishanelerde mahpusların son üç ayda en çok karşılaştığı sorunlar şöyle sıralanabilir:
- Sincan Kadın Hapishanesi’nde 4 kadın mahpusa Kürtçe şarkı söyledikleri ve halay çektikleri için ceza verilmiş ve tahliyeleri ertelenmiştir.
- Afyon 1 Nolu Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
D. N. İ., 20.09.2021 tarihinde yazdığı mektupta “30 yıldır cezaevinde olduğunu, hakkında disiplin cezası olmadığı halde tahliye edilmediğini, bunun için gönderdiği itiraz ve başvuru dilekçelerinin kurum dışına çıkıp çıkmadığının bilgisinin kendisine verilmediğini, dilekçe hakkının engellendiğini düşündüğünü” aktarmıştır.
A. R. Ç. 30.08.2021 tarihinde yazdığı mektupta; “14 yıldır cezaevinde olduğunu, 5 Nisan 2021 tarihinde tahliye edilmesi gerektiğini ancak 8 aydır çeşitli gerekçelerle tahliyesinin sağlanmadığını” aktarmıştır.
- Sincan Kadın Kapalı T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
P. A. 10 Eylül 2021 tarihinde kardeşi J. A. ile ilgili yaptığı başvuruda; “Kardeşinin 27 Ekim 2021 yılında tahliye olması gerektiğini ancak cezaevi müdürünün Kürtçe şarkı söylemek ve halay çekmekte üst sınırdan iletişim cezası verdiğini ve tahliyesinin üç aylık ceza ile altı ay ertelendiğini, kardeşi ile birlikte üç arkadaşının da bu cezayı aldıkları için tahliyelerinin ertelendiğini” aktarmıştır.
BASKILAR, İLETİŞİM YASAKLARI VE DİĞER SORUNLAR
- Sosyal faaliyetler (spor, sohbet, kurs) kimi yerlerde tamamen durdurulmuş kimi yerlerde de kısıtlanmıştır. Çok nadir spora çıkarılan yerlerde de mahpuslar aynı koğuştakiler çıkabiliyor.
- Kapalı görüşler ayda iki kez yaptırılıyor.
- Pandemi sürecinde haftalık 20 dakikalık telefon kullanma hakkı tek bir numarayı arama şekline indirgenmiştir.
- Cenazelerine katılmak isteyen iki mahpusun talepleri kabul edilmemiştir.
- Koğuş aramalarında görevlilerin kimi zaman koruyucu malzeme (maske, eldiven vb.) kullanmadıkları aktarılmıştır.
- Mahpuslara metal kaşık verilmemekte, onun yerine sağlıksız olan plastik kaşıklar verilmektedir.
- Mahpuslar tarafından her türlü mektup-kart gibi postaların idareye verilerek bedellerinin emanet paradan kesilmesi şeklinde uygulanmasına rağmen son değişiklikle mahpusların gönderilere kendilerinin pul yapıştırması istenmiş ancak her posta gönderisinin APS, taahhütlü, normal mektup olması ve gramajlarının da tespit edilmesinin olanaksızlığı nedeniyle bu uygulamaya uyum sağlanamamış, Posta İdaresi, bu uygulamanın kendilerinden kaynaklanmadığını, hapishane idaresi tarafından inisiyatif alındığına dair cevabı bir mahpusa yazılı olarak iletmişlerdir.
- Geçmişte aynı koğuşta bulunan mahpuslar bir den fazla mektubu aynı alıcıya gönderebiliyorken atık bu haktan yararlanamıyorlar.
- Yeni Yaşam, Evrensel gazeteleri mahpuslara verilmemekte, gerekçe olarak da Basın İlan Kurumu’ndan resmi ilan ve reklam yayınlama hakkı bulunmayan gazetelerin hapishanelere alınmadığı aktarılmıştır.
- Mahpusların kantinden alarak bir radyo bulundurma hakları olmasına rağmen radyoları toplatılmıştır.
- Ailelerinden uzak hapishanelerde bulunan mahpusların sevk talepleri kabul edilmemektedir.
- Afyon 1 Nolu’da kargoyla gelen kitapları ayda 2 kitap olarak verilmekte, odada kişi başı 5 kitap bulundurulmakta ve dış kantin yoluyla kendi paralarıyla satın almak istediklerinde ise sadece 1 yayınevi ile anlaşıldığı için istedikleri kitapların bulunmadığı söylenmektedir.
- Mahpuslara aileleri tarafından getirilen dergiler verilmemiş ve bunun için de bir gerekçe gösterilmemiştir.
- Afyon 1 Nolu’da bir mahpusun tutmuş olduğu 3 deftere aramada el konulmuş ve kendisine de gerekçe iletilmemiştir.
- Kırıkkale F Tipinde bir mahpusun yazmış olduğu 400 sayfalık romana el konulmuş ve geri verilmemiştir.
- Mahpusların sigara içilmeyen odalara geçme talepleri kabul edilmemektedir.
- Kantinde satılan ürünler hem çeşit olarak az hem de fiyatları yüksektir. Ayrıca verilen ürünler kalitesizdir.
- Her mahpusun ücretsiz olarak içme suyuna erişim hakkı olmasına rağmen musluk suyunun içilemez olmasından dolayı ücretle kantinden su almak zorunda kalınmakta, mahpusların çoğunun yoksul ve parası olmadığından bir külfet ve mağduriyet oluşmaktadır.
- Mahpuslara verilen yemekler besleyici değildir.
- 1 Mahpus maddi imkansızlıklar nedeniyle, kıyafet yardımı yapılmasını talep etmiştir.
- Sincan 3 Nolu L Tipinde iki kadın mahpusun kaldığı yerde kameranın biri banyo kapısını görmektedir.