Vitrin: Yeni çıkanlar

İyi pazarlar sevgili kitapseverler, haftanın yeni çıkan kitaplarını sizler için derledik. Keyifli okumalar…

MİDWİCH'İN GUGUK KUŞLARI - JOHN WYNDHAM

Bilinmeyene karşı duyulan korku ruhu kemirince...

Krizalitler, Chocky, Triffidlerin Günü gibi, bilimkurgu edebiyatının kilometre taşı yapıtlarına imza atan, çağının çok ötesindeki kalemiyle fark yaratan kült yazar John Wyndham’dan, ilk sayfalarından okurun zihnini kıskaca alan bir eser daha: Midwich’in Guguk Kuşları.

60 yıllık mazisine rağmen güncelliğinden hiçbir şey yitirmeyen bu tedirgin edici roman, kendisinden daha üstün bir yaratımla karşılaşan insanın vereceği tepkiyi ve yaşayacağı korkuyu, etkileyici bir üslup ve kurguyla günümüze taşıyor.

Cezbedici hikâyesiyle iki kez beyazperdeye de uyarlanan Midwich’in Guguk Kuşları; kendi hâlinde yüzyıllardır uyuklayan önemsiz bir köyün yolunu tutarak, sakinlerinin başından geçen tekinsiz olayları gün yüzüne çıkarıyor.

Gözlerden ırak küçük bir İngiliz köyü olan Midwich, bir gün ansızın ve topluca uyuyakalır. Derin uykudan uyandıklarında köy sakinlerinin karşılaştığı manzara, başlangıçta pek şaşırtıcı gelmese de kısa süre sonra işin rengi değişir. Köydeki tüm doğurgan kadınlar hamiledir. Doğan çocuklar ise birbirinden tuhaf, birbirinden ürkütücü, birbirinden yetenekli ve birbirinin neredeyse aynısıdır. Peki, bu çocukların dünyaya gelme sebeplerinin ardından yatan gizem nedir? Soğuk Savaş’ın ürünü, yeni bir tür silah mıdır onlar? Evrimin ve doğanın insanlara bir oyunu mudur? Yoksa daha fenası, dünyadışı canlıların asalak guguk kuşu yumurtaları mıdır?

Hissettirdiği endişe duygusuyla, okurun ruhuna usul usul korku salan Midwich’in Guguk Kuşları, derinlikli hikâyesinin satır aralarında, kasaba ahlakından dünya siyasetine kadar pek çok konuyu sorgulayarak, güncelliğini kaybetmeyen çıkarımlarda bulunuyor.

“Hayatta kalma içgüdüsü, merhametten daha güçlüdür…”

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Midwich'in Guguk Kuşları, John Wyndham, DeliDolu Yayınları, 2019, 280 Sayfa

KANAYAK - GAMZE ARSLAN

“Buradayız! Size çiçek isimleri sayıp, romantizmi, oradan aşkı, oradan bağrı yanık yanık sızlatan sevdayı, hadi hiç olmadı belki sevgiyi anlatmak için değil! Hayır!

Size burada çiçekleri de hayvanları da anlatmayacağız. Görülmemiş bir çiçek açmadan bahsedeceğiz. Güzel bir ad seçtik bizce. ‘Görülmemiş bir çiçek açma.'”

Zorlu ana kız ilişkisi; kadın olmak; yakıcı tutkular; sahibine de tarihe de sahip çıkan giysiler; işçilerin hakkını kollayan fabrikalar; kimsenin uğramadığı kasabalarda yaşananlar ve sokaklarında hakkını arayan uzuvların gezindiği büyükşehirler... Toprak altında yatanlardan, rüyada yankılananlardan ve otopsi masasındaki artıklardan yola çıkıp yeniden kurgulanan hayatlar bunlar... Ölüleri öldürmeyen, cansıza ses veren, etin, kemiğin, kanın, toprağın ve düşün diliyle direnmeye, isyana ve özgürleşmeye çağıran öyküler.

İlk öykü derlemesiÇerçialan'la2016 Yaşar Nabi Nayır Öykü Ödülü'ne layık görülen Gamze Arslan yine şaşırtıcı ve özgün bir öykü kitabıyla okurların karşısına çıkıyor.Kanayakduru bir dil ve alabildiğine yaratıcı bir kurguyla kırsaldan büyükşehirlere geniş bir coğrafyayı kat ederek en acımasız gerçeklere tercüman oluyor.

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Kanayak, Gamze Arslan, Can Yayınları, 2019, 152 Sayfa

BIÇAĞIN KENDİSİ - JOE ABERCROMBİE

Lotus En İyi Fantastik Roman Ödülü Adayı

Dokuzparmak Logen nihayet talihinin sonuna gelmişti. Başa çıkabileceğinden çok daha fazla düşmanın ortasında kalan Logen ardında ölü dostlar, kötü bir şöhret ve bir sürü mutlu düşman bırakarak ölü bir barbar olmanın eşiğindeydi.

İttifak’ın asil doğumlu subayı Yüzbaşı Jezal dan Luthar’ın aklını, kumar masasında arkadaşlarını beş parasız bırakmaktan başka meşgul eden herhangi bir şey yoktu. Ama İttifak ordusu için savaş çanları çalıyordu ve Kuzey’in donmuş savaş alanlarında çok daha kanlı kurallar hüküm sürüyordu.

Bir zamanların parlak çocuğu, şimdinin kötürüm işkencesisi Sand dan Glokta, Jezal’ın evine bir tabutta dönmesinden büyük keyif alabilirdi. Öte yandan Glokta’nın nefret etmediği birini bulmak da zordu. İttifak’ın hainlerinden itiraf koparma konusunda ayrı bir yeteneği olan Glokta kendisini hükümetin yozlaşmış kalbine götüren bir iz üzerinde bulacaktı. Elbette bu izlerin götürdüğü yeri görecek kadar hayatta kalabilirse.

Ve burada Mecusların İlki, Yüce İlim’in ustası ve kadim bilgeliklerin sahibi Bayaz tekrar tarih sahnesine adım atacaktı. Bayaz ister gerçekten yüzlerce yıl önce yaşamış Mecusların İlki olsun, ister kusursuz bir taklitçi olsun, Logen’in, Jezal’ın ve Glokta’nın hayatlarını çok ama çok zorlaştırmaya geliyordu.

Bıçağın Kendisi’nde, iyiyle kötünün arasındaki sınır bir bıçak kadar keskin.

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Bıçağın Kendisi, Joe Abercrombie, İthaki Yayınları, 2019, 532 Sayfa

BEYAZ EV - PELİN ÖZER

Pelin Özer’den romandan şiire, anlatıdan hikâyeye tüm türleri kapsayan bir “söz büyüsü” Beyaz Ev.

Bütün evi kendi ezgisiyle anlattığı kitabında, ahşabın tene ne kadar yakın olduğunu dile getiriyor Pelin Özer.

Kıvrılıp dönen basamakları arasında yürürken, Beyaz Ev’de, hayal ve gerçeğin aslında aynı şey olduğunu göreceksiniz…

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Beyaz Ev, Pelin Özer, Kırmızı Kedi Yayınları, 2019, 184 Sayfa

SİYAH ENDİŞE-BİR ASIR SONU ANLATISI OLARAK HALİT ZİYA UŞAKLIGİL

Boğaziçi Üniversitesi’nde 28-29 Nisan 2016 tarihinde düzenlenen “Siyah Endişe: Bir Asır Sonu Anlatısı Olarak Halit Ziya Uşaklıgil Edebiyatı” başlıklı sempozyumda sunulan bildirilerin bir kısmı, yazarları tarafından genişletilerek, bu kitapta bir araya geldi.

Halit Ziya Uşaklıgil edebiyatına çok yönlü bir bakışın ürünü olan bu yazılar, Uşaklıgil’in romandan hikâyeye, tiyatrodan şiire, otobiyografik metinlerinden edebiyat eleştirisine uzanan yazınsal dünyasını tüm verimleriyle inceliyorlar. Ayrıca bu verimler hem edebiyat ve toplumsal tarihimiz içinde hem de yer yer dünya edebiyatından seçilen metinlerle birlikte düşünüyor, çok yönlü bir okumanın imkânlarını yaratıyorlar. Böylece Halit Ziya Uşaklıgil üzerine halihazırda var olan kanaatleri sorgulamakla kalmıyor, yeni bir bakış açısını da beraberinde getiriyorlar.

Siyah Endişe, Halit Ziya Uşaklıgil’in edebiyatımızdaki “varlığına” değerli bir katkı.

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Siyah Endişe-Bir Asır Sonu Anlatısı Olarak Halit Ziya Uşaklıgil, Yazar: Kolektif, İletişim Yayıncılık, 2019, 360 Sayfa

Böğürtlen Cini ve Sarı Gaga

Günler, haftalar geçer. Gök gürültülü, çok yağmurlu bir gecenin sabahında kuş ile Cin, ağacı görmek üzere ormana giderler. Gördükleri manzara onları çok üzmüştür. Belli ki yıldırım düşmüştür ağaca, simsiyah olmuştur dalları. Tam umutlar bitti derken bu iki arkadaş, kül olmuş ağacın üzerinde tek başına duran bir filiz bulurlar. Toprağa ekerler ve her bahar o filizin büyümesi ve yeniden ağaç olmasını izlerler...

Burcu Adıgüzel

Böğürtlen Cini, Sarı Gaga ve yaşlı bir ağaç... Üçünü bir araya getiren sıcacık bir dostluk ve dayanışma öyküsü... Biraz hüzün, biraz tebessüm barındırıyor.

Soğuk ve karlı bir günde ormanda yol alan Böğürtlen Cini, derinden bir ses duyar. Ama nedendir ki bu ses? Bu mevsimde kuş  sesi olmaz ki? Hızlı hızlı yürümeye başlar ve bir ağacın ona seslendiğini duyar. Yaşlı ağaç şaşırtıcı derecede heybetli ve mevsime uymayacak şekilde yemyeşildir. ''Yapraklarımı, dallarımı dökmedim, çünkü; kanadı dalıma takılan bir kuş var yuvamda'' der. Bunu duyan Böğürtlen Cini, ağaca tutunarak tırmanır ve kuşu, takılan dalından kurtararak birlikte yere inerler. Ağaca söz verir Cin. Ona evinde bakacak, besleyecektir. Kuşu Cin'e emanet eden ağaç ise kara kışa teslim olur ve heybetini indirir, yapraklarını döker...

Günler, haftalar geçer. Gök gürültülü, çok yağmurlu bir gecenin sabahında kuş ile Cin, ağacı görmek üzere ormana giderler. Gördükleri manzara onları çok üzmüştür. Belli ki yıldırım düşmüştür ağaca, simsiyah olmuştur dalları. Tam umutlar bitti derken bu iki arkadaş, kül olmuş ağacın üzerinde tek başına duran bir filiz bulurlar. Toprağa ekerler ve her bahar o filizin büyümesi ve yeniden ağaç olmasını izlerler.

Feridun Oral, masalları da çizimleri kadar güzel olan ve özellikle kış masallarını çocuklara çok iyi aktaran bir yazar.

Bu öyküsünde de doğanın döngüsünün hiç bitmeyeceğini, umudun her zaman var  olacağını, ölüm ve yaşamın iç içeliğini çocuklara şahane bir dostluk iç görüsü ile anlatmış.

KÜNYE: Böğürtlen Cini ve Sarı Gaga, Feridun Oral, Yapı Kredi Yayınları, 32 Syf.

Sonra bir haber gelir: 'Hitler öldü'

O güçlü kadın yine güçlüdür. O ailesiz bırakılan çocuklar kan bağı olmayan kocaman bir ailenin parçalarıdır. O dağılan aileler yeniden birleşir, eski hallerini ve hatırlayabildikleri sayılı hatıra ile devam ederler mutlu hayatlarına. Bir şey hep eksiktir. Bu şey nedir kimse konuşmaz, sadece hissederler ve yaşarlar ancak sevgi ve inanç yüreklerindeki sıcaklığı tekrar getirecektir.

Zilan Yıldırım

Savaşın cinsiyeti var mıdır?

Birçoğunuz bunu da kadın erkek diye ayırmamamız gerektiğini savunabilir ancak savaşın cinsiyeti ‘erkek’tir. Daha doğrusu ‘erkeklik’tir. En iyi şekilde ifade edecek olursak ataerkil sistemde yaratılan erkek modelinin sıfatlarına eş değerdir savaş. Gücün, yöneticiliğin, duygusuz ve acımasız olmanın, acılara daha dayanıklı olup barışçıl, uzlaşmacı olmamanın ataerkil sistemde erkeğin sıfatları olması ve aynı zamanda savaşta görülen bu tarz tutumların normal olması elbette ki tesadüf değildir. Beyaz Deniz’de de ana karakter Ingrid tam da bu ‘savaş sıfatları’ na getirilmiş bir eleştiri olan, savaş koşulların da yaşamını sürdürebilmek için ‘erkekleşmiş’ olan bir kadındır.

Norveçli yazar Roy Jacobsen, 1954’te Oslo’da doğmuş ve Tutsak Yaşam, Fatihler, Don adlı kitaplarıyla adını Norveç  edebiyatında duyurmuştur. En ünlü romanı  Görülmeyenler ve devamı niteliğindeki Beyaz Deniz, savaş öncesi ve sonrası değişen sosyo-politik toplum yapısını ve savaşın toplum üzerindeki etkisini anlattığı oldukça başarılı eserlerdir. Görülmeyenler 2016’da Türkçeye çevrilmiştir. Beyaz Deniz ise Deniz Canefe tarafından bu yıl Türkçeye çevrilmiştir.

Beyaz Deniz, 1944 yılında Norveç’in kuzeyinde bir ada olan Barroy’da yaşayan, İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi ordusu tarafından işgal edilen yurtlarından kaçmak zorunda bırakılan halkı ve adasını canından olmak pahasına bırakmayan inatçı, güçlü ve oldukça zeki olan Ingrid’i anlatıyor.

Savaşın başlarında yavaş yavaş boşaltılan ada da yalnızca bir aile kalır ve ailenin de üyeleri bir süre sonra farklı yerlere göç ederek farklı hayatlar kurmaya başlarlar. Ölüm döşeğindeki annesinin adanın sahibi olmasını istediği Lars bunu istemez ve adadan çok uzakta yaşayarak kendisine bir aile kurar. Yalnız başına dahi olsa adada kalmak isteyen Ingrid annesinin itirazlarına rağmen tek başına adada yaşar. Sonrasında savaşın ve işgalin büyük baskısı sonucu satamadıkları kuş tüyleri, satın alamadıkları erzaklar ve kesip yemek zorunda bırakıldıkları hayvanlarının da artık tükenmesi sebebiyle adayı terk etmek zorunda kalır.

Ingrid çok inatçıdır.  Her yerde Nazi askerleri cana, mala, kadınlara ve çocuklara kastederken ülkenin durumuna rağmen adasına tekrar dönmüştür ve burada batırılan bir gemiden kurtulan insanların nasıl öldürüldüğüne tanık olur. Küçükken oyunlar oynadığı, doğanın tüm nimetlerinin bahşedildiği güzelim adasında şimdi yüzlerce ceset vardır. Bu cesetlerden adasını başta anlattığım gibi bir ‘erkek’ soğukkanlılığında temizlemiştir. Yine Alman askerlerine yakalanma pahasına yaralı bir insanı iyileştirmiştir. Bir ‘erkek gibi’ cesurca davranmıştır. Bu insanın bir İngiliz askeri mi, bir Rus askeri mi, yoksa bir tutsak mı olduğunu bilmeden ona şefkat göstermiş ve ona aşık olmuştur. Onu kurtarmaya çalışırken yaralanmıştır.

Yaşadığı travmalar bununla kalmaz. Sevdiği adamın ölüm haberini alır, onu kurtarmaya çalıştığı öğrenildiğinde Alman askerleri tarafından dövülür ve tecavüze uğrar, savaş ve göçler yüzünden ailesiz kalan sayısız çocuktan biri olan Nelvy’i çok sever ve daha bir çok travma daha…

Savaşın yarattığı travmaların ve bu travmaların kadın ve çocuk üzerinde ikiye katlanan acısını net bir şekilde betimlemiştir romanında Roy Jacobsen. Ölümlerin verdiği acı ve normal karşılanması tezatlığını insan psikolojisi üzerinde ki sirayetini de gözler önüne sermiştir.

Sonra bir haber gelir: ‘’Hitler öldü.’’

O güçlü kadın yine güçlüdür. O ailesiz bırakılan çocuklar kan bağı olmayan kocaman bir ailenin parçalarıdır. O dağılan aileler yeniden birleşir, eski hallerini ve hatırlayabildikleri sayılı hatıra ile devam ederler mutlu hayatlarına. Bir şey hep eksiktir. Bu şey nedir kimse konuşmaz, sadece hissederler ve yaşarlar ancak sevgi ve inanç yüreklerindeki sıcaklığı tekrar getirecektir.

KÜNYE: Beyaz Deniz,  Roy Jacobsen, Çeviri  Deniz Canefe, Yapı Kredi Yayınları, 2019, 175 sayfa

Yasaklı bir dilin sürgün yazarı

DGM’da askeri savcı hükmediyor: Kürtçe diye bir dil yoktur! “Mahkemede, böyle bir durumda, insan kendini çok güçsüz hissediyor. Böyle hukuk olur mu, diye haykırmak geliyor içinden… Böylece bir duygu tomurcuklanması yaşamaya başladım hapishanede, modern bir dil olarak Kürtçeyi edebiyatta kullanmak için…”

Şilan Geçgel

Sürgün ceza olarak belirli bir sınırın, yerin dışında tutulma hali olarak tanımlanabilir. Hem Türkiye’de hem de dünyada toplumsal-siyasal kalıpların dışına çıkan birçok insanın –yazar, şair veya siyasetçinin- sürgün edilmesi devletlerin bir cezalandırma politikası olarak sık sık karşımıza çıkmakta.

Dünya edebiyatına ismini yazdırmış olan onlarca edebiyatçının öz yaşam öyküleri ne yazık ki sürgün hikâyeleri ile dolu. Kendi toprağından, kendi iradesi ve isteği dışında koparılmanın insanın hayatının geri kalan kısmında yarattığı tahribat bir yanda, yeni olana alışmaya çalışmanın zorluğu öte yanda… Sürgün demek, acı demektir… Ancak hüzne yenik düşmeden, sahip olduğu düşünceyi geri adım atmadan savunabilmenin erdemine sahip olanlar için sürgün; sağlam bir mürekkep olduğu gibi, “bir hasrete” farklı yollardan da olsa yürüyebilme cesaretidir.

Bir başka açıdan sürgün edilenin, sürgün edilmesine sebep olan fikir ya da ideal, gerisinde onu sahiplenen varsa sürgün kıymetli bir deneyim olup, yollar daha az zor gelmez mi insana?

Örneğin; Dante’ye ilişkin incelemeleriyle bilinen İsveçli yazar Olof Lagercrantz, “Cehennemden Cennete” isimli çalışmasının bir yerinde şöyle diyor:

“Ülkesinden uzakta, sürgünde yaşayan Dante’ye en fazla acı veren şeylerden biri de, ülkesinde durmadan karalanması, yaptığı tüm şeylerin çarpıtılması, olumsuz biçimde yorumlanması ve bunlara karşı durabilecek, onu savunabilecek kimsenin olmamasıydı.”

Kimilerine göre Dante uzak ve yaşadığı tarihsel aralık nedeniyle geri bir örnek olarak görülebilir. O zaman tarihi biraz daha ileri ve hatta coğrafi olarak yakınlara sarmakta, yanı başımızdaki sürgünlere bakmakta fayda var.

***

Siverek’te ilkokulun birinci günü, arka arkaya dizilmiş aralarında gülüşüp şakalaşan öğrenciler, Kürtçe konuşuyor. O sırada öğrencilerin dizildiği sıraya öfkeyle yaklaşan İstanbullu bir yedek subay, Türkçe konuş diye öfkeli bir tokat atıyor öğrencilerden birine. Bizim koyun tüccarı köylünün oğlu Mehmed’e.

Mehmed afallıyor. Evde, sokakta, ailesiyle hep Kürtçe konuşan Mehmed, birdenbire hiç bilmediği, öğrenmediği, konuşmadığı bir dilin cenderesinde buluyor kendini haliyle. Mehmed henüz bilmiyor ama 7’den 70’e Türkçeyle tanışma hep bir tokatla başlıyor, o yıllarda.

Anadili Kürtçe olan ve 7 yaşına kadar hayatında hiç Türkçe konuşmamış olan tüm çocuklar gibi, Mehmed için de -Türkçe konuş, çok konuş devri- böylece başlıyor.

Mehmed’in küçükken dinlediği deng bejler, babasının anlattığı “Meme Alan”, “Cembeliye Hekkare u Binevşa Nann”, “Siyabend ü Xece” ve diğer destanlar çocukluğunun masalsı dünyasının yegâne unsurları olsa da, bir zaman sonra Türkçe okuma ve yazma zorunluluğu Kürtçesini silikleştiriyor.

Çocukluktan gençliğe geçiş, kopuşlar ve yabancılıklarla sürerken ilk gençlik yılları ilkokulda yediği ilk tokatı sık sık hatırlatıyor Mehmed’e. Çünkü Türkçe konuşsa da gerçekte, ne Mehmedler değişiyor ne de tokat atan yedek subaylar…

Bundandır ki; 71 Muhtırası sonrası Siverek’in duvarlarına solcu yazılar yazılmışken, yedek subaygiller hemen Mehmedleri arama telaşına düşüyor. “Türkçe konuşan Mehmedler”, uzun sürmüyor Diyarbakır Askeri Cezaevi’ne gönderiliyor. Ancak Mehmed tek değil. Musa Anter, Mehmet Emin Bozarslan, Tarık Ziya Ekinci gibi isimler de orada.

İlkokul sırasında bir tokatla başlayan Türkçe konuşma ve yazma zorunluluğu, o dönem Mehmed için ışıksız bir tünel ise, cezaevine düşmesi ve yanı başındakiler Kürtçeye; yani özüne, anadiline dönmesi için birer  fener oluyor.

Mehmed’in Kürtçe ile tanışması, yazı ve okuma dilini öğrenmesi, bu alanda ileri yıllara da devredecek birikimi Musa Anter ve Ferit Uzun’un desteğiyle oluyor. Ancak çok geçmiyor 1976 yılında yayınlanmaya başlayan Rizgari (Kurtuluş) isimli Kürtçe-Türkçe derginin yayın yönetmenliğini yapan Mehmed, yine Kürtçülükten mahkeme, cezaevi yollarını tutuyor.

Kürtçe yoktur demenin en “vatansever” olmak olarak kabul edildiği bir dönemde, kendisini yargılayan mahkeme heyetine Kürtçe savunma yaparak, dilinin varlığını kanıtlamaya çalıyor, ancak nafile.

DGM’de askeri savcı hükmediyor: Kürtçe diye bir dil yoktur!

“Mahkemede, böyle bir durumda, insan kendini çok güçsüz hissediyor. Böyle hukuk olur mu? diye haykırmak geliyor içinden… Böylece bir duygu tomurcuklanması yaşamaya başladım hapishanede, modern bir dil olarak Kürtçeyi edebiyatta kullanmak için…”

Sonra Mehmed’e sürgün yolları görünüyor. Türkçe, Kürtçe ve İsveççe etrafında dönen edebi bir arayış ve bir dil yaratma serüveni de böylece başlamış oluyor.

***

Kürtçe herhangi bir dil bilgisi kaynağı ve yeterli edebi yayın bulmakta zorlanan Mehmed, işe önce bir yazı dili geliştirmekle başlıyor. Kendi edebi dilini de yetersiz bularak, Kürtçesini geliştirmek ve Kürtçenin tüm lehçelerine hâkim olmak üzere Irak ve Suriye yollarına düşerken, tek isteği, olmadığı söylenen Kürt dilini geliştirmek ve dilinin zenginliğini herkese kanıtlamak oluyor.

Irak ve Suriye ziyaretlerinde eski Kürt metinlerinden, deng bejlere birçok kaynağa ulaşan Mehmed’in Kürtçenin birkaç lehçesini de birleştirerek kendine özgü bir roman dili geliştirmesi uzun sürmüyor.

***

Evet evet, doğru bildiniz! Yazımıza konu olan Mehmed, Mehmed Uzun. Bugün modern Kürt Edebiyatı’nın kurucu isimlerinden biri olan Kürtçe, Türkçe, İsveççe birçok edebi üretimin yaratıcısı Mehmed Uzun.

Siverek’te yedek subaydan Türkçe konuş diyerek yediği tokattan, bugüne Mehmed Uzun’un kişisel yaşamı aslına bakarsanız minyatür bir Türkiye siyasetidir.

Roman, söyleşi, deneme, anlatı ve inceleme türünde 20’ye yakın esere imza atan Uzun, romanlarını Kürtçe, diğer edebi çalışmalarını ise Kürtçe, Türkçe, İsveççe yazmıştır. Kürtçe yazdığı yedi romanı olan yazarın, birçok kitabı yasaklanmış ve hakkında çeşitli siyasi davalar açılarak yargılanmasına sebep olmuştur.

Bugün bahsedeceğimiz “Nar Çiçekleri” isimli kitap ise Mehmed Uzun’un yasaklanan, yargılanan kitaplarından sadece biri. Çok kültürlülük üzerine denemeler denilerek kendisine esnek bir çerçeve çizen bu kitapta, yazar Mehmed Uzun çocukluğunun nar çiçekleriyle bezeli anılarını anlatarak kitaba ismini veren bir giriş yapıyor.

Yukarıda kronolojik sırayla öyküleştirilen anılar dizisi ise, Uzun’un “Nar Çiçekleri” kitabında hayatına ayna tuttuğu anlardan sadece bazıları.

Kitap, Türkçe kaleme alınan ve bugün her okurun hayatına değebilecek dokuz denemeden oluşuyor. Başta sürgünler olmak üzere çok dilli ve çok kültürlü bir yazarın –Mehmed Uzun’un- azınlık ve öteki olma sorununa, sürgünlere, yabancılaşmaya, aydın olma sorumluluğuna sıkça atıfta bulunduğu dokuz dertleşme gibi de görülebilir.

Mehmed Uzun, bugün siyasette egemen olan şiddet ve reddetme dilinin çözüm olamayacağını, anlayarak, duygudaşlık yaparak, kabul ederek bir arada ve onurlu bir yaşamın mümkün olduğunu tane tane anlatıyor.

Birçok Türkiyeli okurun romancılığıyla tanıdığı Uzun’un denemeleri de romanlarını pek aratmıyor.

Uzun kendi pozisyonunu da sıradanlaştırarak gündelik ve güncel olaylara bakışını estetik ve kavgacı olmayan bir dille okurla paylaşıyor. Yine romanlarındaki romantik geçişlerin aksine “Nar Çiçekleri”nde alabildiğine düz ve net bir tutumla fikirlerini masaya yavaşça bırakıyor.

Denemeleri okurken karşımızda salt bir dilin yazarını değil, içinde yaşadığı dünyaya dair dertleri, sözü ve eylemi olan bir dünya vatandaşının yer yer serzenişlerini görüyoruz. Bu bağlamda “Nar Çiçekleri”nde Mehmed Uzun tarafından ifade edilen bazı siyasi fikirlere mesafeli ve eleştirel yaklaşmak gerektiğini ise mutlaka vurgulamalıyız.

Modern Kürt edebiyatının kurucularından olan Uzun’a bir adım yaklaşmak Türkiye’nin yakın geleceğine ve boyun eğmeden bir edebiyatın/bir dilin nasıl ayakta kalabildiğine şaşırarak ama en çok saygı duyarak bakmak demektir dersek sanırım isabetli bir söz söylemiş oluruz.

KÜNYE: Nar Çiçekleri, Mehmed Uzun, İthaki Yayınları, 2019, 168 sayfa.

Vitrin: Yeni çıkanlar

İyi pazarlar sevgili İleri Kitap okurları, bu hafta da yeni çıkan kitapları sizler için derledik. Keyifli okumalar…

SARI DUVAR KAĞIDI - CHARLOTTE PERKİNS GİLMAN

Deliliğin sınırlarında yalnız bir kadın portresi…

Birinci dalga feminist akımın önde gelen isimlerinden CharlottePerkins Gilman’ın kaleme aldığı, Maria Brzozowska’nın resimlediği Sarı Duvar Kağıdı, Delidolu’nun resimli kitaplar koleksiyonundaki yerini alıyor.

19. yüzyıl edebiyatının en önemli metinleri arasında gösterilen Sarı Duvar Kağıdı, sinirsel buhranları nedeniyle sayfiye evinde “dinlenmeye çekilen” bir kadının toplumsal rollerin baskısı altında adım adım delirmesini anlatıyor.

Sanatsal çizimleri ve sert kapaklıözel baskısıyla koleksiyon değeri taşıyan bu sarsıcıöykü, şimdiye dek delilik üzerine yazılmış en kült eserlerden biri olarak anılıyor.

Feminist edebiyatın kilometre taşlarından Sarı Duvar Kağıdı, doğumdan sonra yaşadığı sinirsel buhranları yüzünden hekim olan eşinin tavsiyesiyle dinlenmeye çekildiği yazlık malikanede, kocasının ve görümcesinin kontrol ve baskılarına rağmen gizlice yazı yazmaya çalışan ve kaldığı odadaki sarı duvar kağıdının deseninden yola çıkarak halüsinasyonlar görmeye ve delirmeye başlayan bir kadının hikayesini anlatıyor.

Toplum içerisinde keskin biçimde ayrılmış olan kadın erkek rollerini eleştiren Sarı Duvar Kağıdı, aynı zamanda ruhsal olarak “hasta” olduğu gerekçesiyle okumaktan ve yazı yazmaktan alıkoyularak eve hapsedilen kadın imgesini temsil ediyor.

CharlottePerkins Gilman’ın, sayısız farklı dile çevrilen; resim, görsel sanatlar gibi pek çok modern yapıta esin kaynağı olan; birçok kez tiyatro ve sinemaya da uyarlanan bu ölümsüz eseri, Başak Çaka’nın titiz ve dönemin ruhunu yansıtan özenli çevirisiyle yeniden okurlarla buluşuyor.

"Bu kağıtta benim dışımda kimsenin bilmediği ve hiçbir zaman bilemeyeceği şeyler var. Desenin kırık bir boyun gibi yana sarktığı yerde bir çift pörtlek göz baş aşağı beni süzüyor."

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Sarı Duvar Kağıdı, CharlottePerkins Gilman, DeliDolu, 2019, 48 Sayfa

KAYBOLAN BAĞLAR-DEPRESYONUN GERÇEK NEDENLERİ VE BEKLENMEDİK ÇÖZÜMLER - JOHANN HARİ

“Ben kendi hayatımda depresyon hakkında iki hikâyeye inanmıştım. Hayatımın ilk on sekiz yılında bunun ‘tamamen kafamın içinde’ olduğunu düşünmüştüm – yani gerçek değildi, hayaldi, sahteydi, şımarıklıktı, utanç vericiydi, zayıflıktı. Sonraki on üç yılda ise yine ‘tamamen kafamın içinde’ olduğuna inanmıştım ama bu defa çok farklı bir şekilde: Beyindeki bir arızadan kaynaklanıyordu. Ama bu hikâyelerin ikisinin de doğru olmadığınıöğrenecektim. Depresyon ve kaygının bu kadar yükselişte olmasının öncelikli sebebi kafamızın içinde değildi. Ben bu sebebin büyük ölçüde etrafımızdaki dünyada ve o dünyada nasıl yaşadığımızda yattığını keşfettim.”

Kaybolan Bağlar, gazeteci yazar Johann Hari’nin kendisinin de uzun yıllar mücadele ettiği depresyonun altında yatan nedenleri ve olasıçözümlerini bulmak üzere çıktığı yolculuğun hikâyesini anlatıyor. Şahsi olduğu kadar toplumsal da olan, deneyimler kadar bilimsel olgu ve araştırmalara da dayanan bu hikâye, mutsuzluğumuzu kanıksamak ve ilaçlar yoluyla bastırmaya çalışmak yerine daha kalıcı, daha sağaltıcıçözümlere yönelebileceğimizi gösteriyor. 

“Depresyon ve kaygının nedenlerine ilişkin okuma yapmanın ilk bakışta göz korkutucu geldiğini biliyorum, zira bu nedenler kültürümüzün derinliklerine kadar uzanıyor. Benim de gözüm korkuyordu. Ama yolculuğuma devam ettikçe diğer tarafta yatanın ne olduğunu fark ettim: gerçek çözümler. Bunlar pek çoğumuzda işe yaramayan o kimyasal antidepresanlara benzemiyor. Satın aldığınız ya da yuttuğunuz şeyler değiller. Ama ıstırabımızdan gerçek bir çıkış yolunun başlangıç noktasını oluşturuyor olabilirler.”

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE:Kaybolan Bağlar-Depresyonun Gerçek Nedenleri ve Beklenmedik Çözümler, Johann Hari, Metis Yayıncılık, 2019, 368 Sayfa

BOŞA GEÇİRECEK VAKİT YOK - URSULA K. LE GUİN

Ursula K. Le Guin’in yaşlılık hakkında söyleyecekleri var: Bana yaşlılığımın var olmadığını söylemek aslında benim de var olmadığımı söylemek demek. Yaşımı sildiğinizde, hayatımı da siliyorsunuz beni siliyorsunuz.

Fantazya hakkında anlatacakları var: Fantazya yalnızca “Ya işler şu anda olduğu şekliyle devam etmeseydi?” diye sormaz, öteki türlü olsaydı nasıl olabileceğini de gösterir.

Kahvaltı hakkında nasihatleri var: Bir yumurtayı kabuğunu soymadan yemek sadece pratik değil, azim, hatta cesaret ve muhtemelen suça iştirak etme arzusu gerektiriyor.

Ve ödüller hakkında da: Sanat bir at yarışı değil. Edebiyat da Olimpiyat değil.

Duru, samimi, muzip, zeki… Yaşamış en özel insanlardan biri olan Ursula K. Le Guin’den edebiyata, kahvaltıya, kedilere, ödüllere ve aslında hayata dair olağanüstü bir eser! Kitapların insanlarla nasıl arkadaşlık edebildiğini merak edenlere ve bu çok özel arkadaşlığa ilişkin hafızasını tazelemek isteyenlere, pek çok şeyin dertleşildiği ve günün sonunda hayatın biraz daha güzel olduğu bir hayat anlatısı.

Boşa Geçirecek Vakit Yok, seksenlerinde bir kadının nasihat etmeden, kibirlenmeden içini döktüğü sıcacık bir kitap.

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE:Boşa Geçirecek Vakit Yok, Yazar: Ursula K. Le Guin, Çevirmen: Damla Göl, Hep Kitap, 2019, 216 Sayfa

MEPHİSTO-BİR KARİYERİN ROMANI - KLAUS MANN

“Mephisto, 1930’lu yıllarda faşizm yükselirken, boyun eğme ve direnme, kariyer ve ahlak arasında kalanların hikâyesini anlatan en iyi roman.”
- Der Spiegel

Mephisto: Bir Kariyerin Romanı, Almanya’da kişilik hakları nedeniyle uzun yıllar yasaklanan, yayınlandığı tarihten itibaren ise fırtınalar koparıp kült statüsüne erişen bir başyapıt! Klaus Mann, 1930’lu yıllarda sürgündeyken yazdığı bu romanla, babası Thomas Mann’ın gölgesinden çıkarak kendini gerçek bir yazar olarak ispat ediyor.

Zorbaya boyun eğenlerin trajedisini, inandırıcı ve derin karakterleriyle işleyen Mephisto, 1930’lar Almanya’sında Naziler yavaş yavaş iktidara gelirken, şeytanla işbirliği yapan oyuncu HendrikHöfgen’in hikâyesini anlatıyor. Nazilerin ideolojisinden hazzetmese de, kariyerinde yükselmek için iktidara hizmet eden ve bu uğurda önce dostlarını, sonra da ruhunu kaybeden Höfgen, her devirde türlü türlü kılıklarda karşımıza çıkan oportünisti temsil ediyor.

İlk kez 1936 yılında yayınlanan ama oyuncu GustafGründgens’in kişilik haklarını ihlal ettiği gerekçesiyle uzun yıllar yasaklı kalan roman, 1981 yılında yeniden basıldığında hemen çoksatarlar arasına girdi ve günümüze kadar hep gündemde kalmaya devam etti. 1981 yılında Macar yönetmen IstvánSzábo tarafından filme de alınan Mephisto, bugün her zamankinden güncel!

“İki dünya savaşı arasındaki Almanya’yı, hatta Avrupa’yı anlamak için bu romanı okumalı.”
- MarcelReich-Ranicki

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE:Mephisto-Bir Kariyerin Romanı, Yazar: Klaus Mann, Çevirmen: M. Sami Türk, Everest Yayınları, 2019, 370 Sayfa

SAVAŞ SANATI TARİHİ - JOHN KEEGAN

“Savaş, siyasetin başka araçlarla sürdürülmesidir.” John Keegan, Clausewitz’in bu ünlü tezine karşıçıkarak söze başlıyor. Osmanlı ve Japon askeri kurumları ile Zulu ve Polinezya savaş kültürleri incelendiği takdirde bu genellemenin doğru olmadığının anlaşılacağınıöne sürüyor. Keegan’a göre bu tez savaşı kaçınılmaz saymaktadır ve Batılı devletlerin siyaset tarzının bir yansımasıdır. “İlkel” toplumlar savaştan olabildiğince kaçınmaya çalışırken, uygarlık ve kültür insanı savaşa yatkın hale getirmiştir. Eğer savaşları sonlandırmak istiyorsak, Doğu toplumları ile “ilkel” toplumların diplomasi, uzlaşma ve savaşı ritüelleştirerek kısıtlama eğilimlerinden birtakım dersler almalıyız. Bu başarılırsa belki savaş da tıpkı bugün insanlık müzesinin vitrinlerinde ibretle sergilenen insan kurban etme, bebek öldürme, kölelik ve düello gibi eski “çözümlerin” yanına yerleştirilebilir.

“Savaşa dair şimdiye dek kaleme alınmış belki de en çarpıcı inceleme.”
- The New York Times BookReview

“Muhteşem.”
- Sunday Telegraph

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE:Savaş Sanatı Tarihi, Yazar: John Keegan, Çevirmen: Selma Koçak, Say Yayınları, 2019, 536 Sayfa

Devrimci patates kızartmaları: Açların Şöleni

Maxime Lisbonne sıradan biri olmadı: bir baba, bir eş, aktör, yönetmen, komün barikatlarında savaşan bir kahraman... Dünyadaki adaletsizliklere başkaldıran, her şeye rağmen ezilenin yanında yer almaya çalışan, sonucu ne olursa olsun pes etmeyen ve bütün girişimlerinde ceza ile karşılaşan, ölüm cezasına çarptırılmasına rağmen yaptıklarından pişmanlık duymayan samimi ve farklı bir mizah anlayışıyla karşımıza çıkmaktadır.

Şadi Erarslan

“Her şeyi kabul ediyorum, hayatım boyunca üstlendiğim bütün rolleri. La Belle Poule’un  kapkara güvertesinde Çaylak Miço, Sivastopol Kuşatması sırasında sahneye konan oyunda Zouave askeri oyuncusu, Cezayir’de kepaze olmuş bir asker, bir komedyen ve hatta neden olmasın bir soytarı, imparatorluğun mezar kazıcısı, Komün’ün Turcoslarının albayı, Louis Michel’in yoldaşı ve eserlerinin sahneye koyucusu, Château-d’Eau barikatlarında ölüme terk edilen kişi, hiç desteği olmayan bir sakat, idam mahkûmu, Kaledonya sürgünü, kostümsüz tiyatronun yaratıcısı, Bouffes-du-Nord yöneticisi, ucuz lokanta işletmecisi, yayınlarına son verilen bir yığın gazetenin kurucusu, hatip, dişleri dökülmüş aslan terbiyecisi, milletvekili adayı, başarısızlığa mahkûm bir komisyoncu, sadık bir eş ve candan bir baba, hepsi.”(1)

Dipnot Yayınları’ndanKomün’ün öne çıkan figürlerinden Maxime Lisbonne’un hayatını ve mücadelesini anlatan ve bir dönem romanı olan “Açların Şöleni” geçtiğimiz ay yayımlandı. Kitabın yazarı Didier Daeninckx; matbaacılık, gazetecilik ve kültür koordinatörlüğü yapan, elliden fazla roman ve kısa öykü üretmiş bir Fransız.Kitabın girişinde bir prolog ve sonunda bir epilog bulunuyor.Maxime Lisbonne giriş kısmında kendi adına konuşuyor, sonunda ise tüm hayat hikayesi özetleniyor.

Açların Şöleni, kitabın kahramanı Maxime Lisbonne’un Komün günlerinin yanı sıra Fransa, Almanya, Portekiz ve Cezayir gibi coğrafyalardaki toplumsal dönüşümleri ve politik mücadeleyi anlatır. Kültürleri ve politik mücadeleyi edebiyatın diliyle bize ulaştıran bir metindir.Açların şöleni aynı zamanda biyografik roman kategorisinde de değerlendirilebilir.

 Maxime Lisbonne Kırım’da, Suriye’ de ve İtalya’da savaşmış ve sonrasında disiplin cezasına çarptrılarak disiplin kıtalarına gönderilir.  Orleansville Hastanesi Yangını’nda büyük bir fedakârlık yapması affedilmesini sağlayacaktır. Fransa’ ya dönünce tiyatro dünyasına girer ve 1870 yılına kadar des Folides- Saint Antine Tiyatrosu’nu yönettir. 1870’den sonra eline tekrar silah alır ve Paris kuşatmasından sonra Paris Komünü üyesi olur ve albaylığa yükselir. Komün barikatlarını kahramanca savunur. Savaştan vazgeçmesi için rüşvet teklif edilir, bütün teklifleri reddederek savaşmaya devam eder. Komün, düzen partisi tarafından bastırılınca Lisbonne yaralanarak esir alınır ve ölüm cezasına çarptırılır, cezası zorla çalıştırılmaya dönüştürülür ve tekrardan sürgüne gönderilir. Af çıkar ve Fransa’ya geri döner. Fransa’ya dönünce yine tiyatroyla ilgilenmeye başlar ve yeniden yönetmenlik yapar. Tiyatroculuk girişimleri başarıyla sonuçlanmaz. Salonu doldurmasına rağmen maddi sıkıntılar çeker.

Devrimci Patates Kızartmaları 

“… Beaumarchais’de Bouffes-du-Nord’da tiyatro yöneticiliği yaptı, Maphuhane Tavernası, Kapıcılar Casinosu, Devrimci Patates Kızartmaları ve benzeri diğer bazı girişimler gibi ‘artistik’ kabarelerin kurucusu oldu. Tiyatroculuk girişimleri mutlu sonuçlanmadı. Lisbonne’u herkes tanırdı. Ve Bouffes-du-Nord’dayken öncelikle tüm Pigalle gösterimlerinden itibaren salonu doldurdu. Yalnızca kasa, işte o, dolmuyordu.” (2)

Maxime Lisbonne sıradan biri olmadı: bir baba, bir eş, aktör, yönetmen, komün barikatlarında savaşan bir kahraman... Dünyadaki adaletsizliklere başkaldıran, her şeye rağmen ezilenin yanında yer almaya çalışan,  sonucu ne olursa olsun pes etmeyen ve bütün girişimlerinde ceza ile karşılaşan, ölüm cezasına  çarptırılmasına rağmen yaptıklarından pişmanlık duymayan biridir. Samimi ve farklı bir mizah anlayışıyla karşımıza çıkmaktadır. 

Açların Şöleni,  Kömün’ün direnişçi halkını, isimsiz kahramanlarını ve halkın tarih sahnesine çıkmasını edebi ve şiirsel bir dille aktarmaktadır. Belgesel, tarihsel ve biyografik roman türlerini kapsayan bu edebi metin, politik dünya tarihinin izleyicileri açısından önemli bir yere sahiptir.

KÜNYE: Açların Şöleni, Didier Daeninckx, Çev. Emrullah Ataseven, Dipnot Yayınları, 2019, 230 Sayfa.

[1]Açların Şöleni, Didier Daeninckx, Dipnot Yayınları, s:7-8
[2] s: 228

Gezip okumak

Çok gezen mi bilir, çok okuyan mı sorusunun yanıtı elbette bir kitap köşe yazısında gezmek olmayacaktır. Ancak bu demek değildir ki gezmek öğretmez; öğretir ama bu amaçla yaklaşılırsa, insan ne gördüğünü kavramaya çalışırsa. Aslında keyif almanın gerçek yolu da budur: Gördüğünü anlamak. Zaten hiçbir şey anlamadan sevilemez ki…

Yazının tamamını okumak için tıklayınız.

Vitrin: Yeni çıkanlar

Merhaba Sevgili İleri Kitap okurları! Kritik bir güne merhaba derken sizleri bu haftanın yeni çıkan kitaplarıyla selamlıyoruz! Keyifli okumalar…

MİDWİCH'İN GUGUK KUŞLARI - JOHN WYNDHAM

Bilinmeyene karşı duyulan korku ruhu kemirince...

Krizalitler, Chocky, Triffidlerin Günü gibi, bilimkurgu edebiyatının kilometre taşı yapıtlarına imza atan, çağının çok ötesindeki kalemiyle fark yaratan kült yazar John Wyndham’dan, ilk sayfalarından okurun zihnini kıskaca alan bir eser daha: Midwich’in Guguk Kuşları.

60 yıllık mazisine rağmen güncelliğinden hiçbir şey yitirmeyen bu tedirgin edici roman, kendisinden daha üstün bir yaratımla karşılaşan insanın vereceği tepkiyi ve yaşayacağı korkuyu, etkileyici bir üslup ve kurguyla günümüze taşıyor.

Cezbedici hikâyesiyle iki kez beyazperdeye de uyarlanan Midwich’in Guguk Kuşları; kendi hâlinde yüzyıllardır uyuklayan önemsiz bir köyün yolunu tutarak, sakinlerinin başından geçen tekinsiz olayları gün yüzüne çıkarıyor.

Gözlerden ırak küçük bir İngiliz köyü olan Midwich, bir gün ansızın ve topluca uyuyakalır. Derin uykudan uyandıklarında köy sakinlerinin karşılaştığı manzara, başlangıçta pek şaşırtıcı gelmese de kısa süre sonra işin rengi değişir. Köydeki tüm doğurgan kadınlar hamiledir. Doğan çocuklar ise birbirinden tuhaf, birbirinden ürkütücü, birbirinden yetenekli ve birbirinin neredeyse aynısıdır. Peki, bu çocukların dünyaya gelme sebeplerinin ardından yatan gizem nedir? Soğuk Savaş’ın ürünü, yeni bir tür silah mıdır onlar? Evrimin ve doğanın insanlara bir oyunu mudur? Yoksa daha fenası, dünyadışı canlıların asalak guguk kuşu yumurtaları mıdır?

Hissettirdiği endişe duygusuyla, okurun ruhuna usul usul korku salan Midwich’in Guguk Kuşları, derinlikli hikâyesinin satır aralarında, kasaba ahlakından dünya siyasetine kadar pek çok konuyu sorgulayarak, güncelliğini kaybetmeyen çıkarımlarda bulunuyor.

“Hayatta kalma içgüdüsü, merhametten daha güçlüdür…”

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Midwich'in Guguk Kuşları, Yazar: John Wyndham, Çevirmen: Niran Elçi, DeliDolu Yayınları, 2019, 280 Sayfa

İNCİR TARİHİ - FARUK DUMAN

“Varlığımız, kendi bedenini arayan bir rüzgâr gibidir; bu rüzgâr çevremizde dolanıp duran dağlarda, ağaçların tepesinde, ırmaklarda, kayalık tepelerle su başlarında bir yumak gibi dönüp kutsal bir tığla kendi urbasını örer ve böylece görünmeye başlar.”

Zeyrek. İstanbul’da büyümüş, eğitim almamış, bildiği her şeyi çıktığı yolculukta gördüklerinden öğrenmiş. Bu yolculukta tanıdığı insanları, hayvanları, bitkileri, güzel kadınları anlatıyor. Her macerada bir masal başka bir masalın gölgesine yerleşiyor. Ve bir olgunlaşma hikâyesi Faruk Duman’ın eşsiz dilinde hayat buluyor…

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: İncir Tarihi, Yazar: Faruk Duman, Hep Kitap, 2019, 304 Sayfa

MODERN MİTLER - OREN HARMAN

Artık eski Çinliler gibi, dünyanın bir yumurtadan çıktığını ya da Maoriler gibi, iki âşığın birbirlerinin kollarından zorla alınması sırasında oluştuğunu düşünmüyoruz; evrenin işleyişinin sırlarını fizik bilimiyle çözüyoruz. Bilim müthiş bir kazanım, ama biz gerçekten eskilerden daha bilge miyiz? Bilim kader ve ölümsüzlüğün gizemini çözdü̈ mü? Bize kıskançlıktan korunmamızı ya da başkalarınca sevilmemizi sağlayacak araçlar verdi mi?

Bugün hakikati bilimle arıyor, ama mitolojiye kulak vermeden de edemiyoruz. Oren Harman bir adım öteye giderek bilim ile mitoloji arasında daha yakın bir ilişki kuruyor. Kozmolojik bir annelik görüşü̈ kurgulamak için Ay ile Dünya’nın ilişkisinden faydalanıyor; seks ve ölümün dünyaya gelişini bir mitokondrinin paniğe kapılışıyla açıklıyor; bilincin yalnızlığını ahtapotun belleğinden yola çıkarak betimliyor ve evrim sureci içinde dilin ortaya çıkışını insanın hakikatle imtihanına bağlıyor.

Bilim varoluş bilinmezini çözememiş olabilir, ama tıpkı en eski mitler gibi, onun büyüleyici keşifleri de hiç bitmeyecek olan hakikat arayışını sürdürmemizi sağlıyor.

“Bu cesurca, bilgece ve insanca yazılmış kitapta Oren Harman evrene ilişkin açıklamaları süsleyen mitler yaratıyor ve böylece insanların eski âdeti olan, en derin hakikat algılarını kodlama çabasını sürdürüyor...”

― Stephen Greenblatt, Pulitzer Ödüllü̈ yazar

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Modern Mitler, Yazar: Oren Harman, Çevirmen: Ilgın Yıldız, Say Kitap, 2019, 232 Sayfa

ŞANTİYE YAZILARI - DERVİŞ AYDIN AKKOÇ

Kararlı üşengeçliklerin, insanın doğaya değil de topluma doğduğu savının, betona sövgülerin, plastik zamanları hakir görmelerin, susmanın bir durum değil bir hak olduğunu hatırlatmaların, tarihin en vasat tımarhanesinin modern dünya denilen tımarhane olduğu tespitinin; Kafka’dan, Camus’den, Uyar’dan, Dıranas’tan, Cansever’den, Nietzsche’den, Dostoyevski’den, Béla Tarr’dan, Pinokyo’dan, Peter Pan’den, Küçük Kara Balık’tan ve elbette Benjamin’den Canetti’den, Bloch’tan el alan, onlarla itişen uzun terkiplerin, uzun cümlelerin kitabı Şantiye Yazıları.

Şantiye Yazıları “Yakınlığın yalanındansa uzaklığın belirsizliği evladır…” diyen Derviş Aydın Akkoç’un ilk kitabı!

Kitaptaki denemelerin gücü nereden gelmektedir? Bana kalırsa burada biz asıl olarak bir Duygular Tiyatrosuna tanık oluyoruz. Ya da bir Ruhun Sahnesine. […] Benjamin şantiyelerin bu derece, usandıracak kadar bizim gündelik hayatımızın bir parçası olacağını tahmin ediyor muydu, bilmiyorum ama Akkoç kuşkusuz farkında. Demek ki şantiye imgesi bugün çok daha etkili bir imgedir: Sözcüğün belki en düz anlamıyla şantiyeye dönüşmüş bir dünyada, her türlü aşkınlığın, ahlakın ya da değerin çöküşünün ardından, kendiyle baş başa, yüz yüze kalan insan – yoksa çocukluk evresinin işareti mi?”

AYHAN GEÇGİN

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Şantiye Yazıları-Everest Deneme, Yazar: Derviş Aydın Akkoç, Everest Yayınları, 2019, 256 Sayfa

KARA BAHAR - UNİCA ZÜRN

Hayat mutsuzluk yoksa katlanılmaz.

Kara Bahar, dünyaya bilenen küçük bir kızın büyüme ve sonunda yere çakılma öyküsüdür. Burada ibretin bulaşıcılığından zerre bulamayacaksınız.

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Kara Bahar, Yazar: Unica Zürn, Çevirmen: Osman Çakmakçı, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2019, 64 Sayfa

Engelleri aşmak: 'Farklı Ama Aynı'

'Farklı Ama Aynı' engeller üzerine yazılan bir kitapken içinde sevgiyi, dostluğu, merhameti ve kabullenişi de barındırıyor. Farklılıklarımızın bizler için sorun olmadığı ve tüm engellerin aşıldığı bir yaşam için…

Selda Salman

Farklılıklarımızın avantajdan çok başımıza dert açan, günlük yaşamlarımızda bizleri zorlayan; keyif almamız gerektiği halde bizleri sıkıntıya sokan bu dünyada ve özellikle coğrafyamızda, elbette ki çocuklara farklılığı anlatmak ve özümsetmek oldukça zor. Farklılıkların; değil insanlar için geriye kalan her şey için birer renk olduğunu anlatmak, gözlemledikleri ve deneyimledikleri yaşam çerçevesinde ebeveynleri ve öğretmenleri zorlayacak bir konuyken Feridun Oral, “Farklı Ama Aynı” kitabıyla çocukları bir nebze olsun rahatlatıyor.

“Farklı Ama Aynı”, engeller üzerine yazılmış bir kitap. Bir çobanın ve bir yavru keçinin içimizi ısıtacak hikayesinde sadece farklılıklara değinilmemiş. Kitapta aynı zamanda umut etmeye, çabalamaya ve sevgiye dair birçok cümle göze çarpıyor.

2015 yılında Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan “Farklı Ama Aynı” isimli kitapta, engelli doğan yavru keçiye sürünün çobanı bir süre yardım eder. Onu tehlikelerden korur kollar. Fakat yavru keçi nasıl zıplayıp oynayacak, nasıl koşacaktır? Çok geçmeden çobanın aklına bir fikir gelir. Yavru keçi için yaptığı tekerlekli sandalye ile artık yavru keçi özgürdür. Kırlarda istediği gibi koşup oynayacak, birisine bağlı olmadan özgürce yaşayabilecektir.

“Farklı Ama Aynı” engellere çözüm bulma, yaratıcılık, merhamet ve bir dostluk hikayesiyken aynı zamanda çocuklara aynı ve farklı kavramlarının öğretilmesi  sürecini de destekleyici bir kitap olarak karşımıza çıkıyor. Ama kitabın en önemli taraflarından biri; günlük yaşam içinde görmezden geldiğimiz, dikkat etmediğimiz engelli yaşamlar için bir farkındalık oluşturması. Feridun Oral, bu hikayeyi kaleme alırken de incitmeden ve sevgi dolu bir şekilde çocuklarımıza ulaşıyor.

“Farklı Ama Aynı” sıcacık bir farkındalık hikayesi. Feridun Oral, yolu bu kitaptan geçen çocukların engellere, farklılıklara ve hayata dair bakış açılarına minik bir iz bırakıyor.

KÜNYE: Farklı Ama Aynı, Feridun Oral, Yapı Kredi Yayınları, 2015, 28 Sayfa.

Vitrin: Yeni çıkanlar

İyi pazarlar sevgili kitapseverler, haftanın yeni çıkan kitaplarını sizler için derledik. Keyifli okumalar…

MİDWİCH'İN GUGUK KUŞLARI - JOHN WYNDHAM

Bilinmeyene karşı duyulan korku ruhu kemirince...

Krizalitler, Chocky, Triffidlerin Günü gibi, bilimkurgu edebiyatının kilometre taşı yapıtlarına imza atan, çağının çok ötesindeki kalemiyle fark yaratan kült yazar John Wyndham’dan, ilk sayfalarından okurun zihnini kıskaca alan bir eser daha: Midwich’in Guguk Kuşları.

60 yıllık mazisine rağmen güncelliğinden hiçbir şey yitirmeyen bu tedirgin edici roman, kendisinden daha üstün bir yaratımla karşılaşan insanın vereceği tepkiyi ve yaşayacağı korkuyu, etkileyici bir üslup ve kurguyla günümüze taşıyor.

Cezbedici hikâyesiyle iki kez beyazperdeye de uyarlanan Midwich’in Guguk Kuşları; kendi hâlinde yüzyıllardır uyuklayan önemsiz bir köyün yolunu tutarak, sakinlerinin başından geçen tekinsiz olayları gün yüzüne çıkarıyor.

Gözlerden ırak küçük bir İngiliz köyü olan Midwich, bir gün ansızın ve topluca uyuyakalır. Derin uykudan uyandıklarında köy sakinlerinin karşılaştığı manzara, başlangıçta pek şaşırtıcı gelmese de kısa süre sonra işin rengi değişir. Köydeki tüm doğurgan kadınlar hamiledir. Doğan çocuklar ise birbirinden tuhaf, birbirinden ürkütücü, birbirinden yetenekli ve birbirinin neredeyse aynısıdır. Peki, bu çocukların dünyaya gelme sebeplerinin ardından yatan gizem nedir? Soğuk Savaş’ın ürünü, yeni bir tür silah mıdır onlar? Evrimin ve doğanın insanlara bir oyunu mudur? Yoksa daha fenası, dünyadışı canlıların asalak guguk kuşu yumurtaları mıdır?

Hissettirdiği endişe duygusuyla, okurun ruhuna usul usul korku salan Midwich’in Guguk Kuşları, derinlikli hikâyesinin satır aralarında, kasaba ahlakından dünya siyasetine kadar pek çok konuyu sorgulayarak, güncelliğini kaybetmeyen çıkarımlarda bulunuyor.

“Hayatta kalma içgüdüsü, merhametten daha güçlüdür…”

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Midwich'in Guguk Kuşları, John Wyndham, DeliDolu Yayınları, 2019, 280 Sayfa

KANAYAK - GAMZE ARSLAN

“Buradayız! Size çiçek isimleri sayıp, romantizmi, oradan aşkı, oradan bağrı yanık yanık sızlatan sevdayı, hadi hiç olmadı belki sevgiyi anlatmak için değil! Hayır!

Size burada çiçekleri de hayvanları da anlatmayacağız. Görülmemiş bir çiçek açmadan bahsedeceğiz. Güzel bir ad seçtik bizce. ‘Görülmemiş bir çiçek açma.'”

Zorlu ana kız ilişkisi; kadın olmak; yakıcı tutkular; sahibine de tarihe de sahip çıkan giysiler; işçilerin hakkını kollayan fabrikalar; kimsenin uğramadığı kasabalarda yaşananlar ve sokaklarında hakkını arayan uzuvların gezindiği büyükşehirler... Toprak altında yatanlardan, rüyada yankılananlardan ve otopsi masasındaki artıklardan yola çıkıp yeniden kurgulanan hayatlar bunlar... Ölüleri öldürmeyen, cansıza ses veren, etin, kemiğin, kanın, toprağın ve düşün diliyle direnmeye, isyana ve özgürleşmeye çağıran öyküler.

İlk öykü derlemesiÇerçialan'la2016 Yaşar Nabi Nayır Öykü Ödülü'ne layık görülen Gamze Arslan yine şaşırtıcı ve özgün bir öykü kitabıyla okurların karşısına çıkıyor.Kanayakduru bir dil ve alabildiğine yaratıcı bir kurguyla kırsaldan büyükşehirlere geniş bir coğrafyayı kat ederek en acımasız gerçeklere tercüman oluyor.

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Kanayak, Gamze Arslan, Can Yayınları, 2019, 152 Sayfa

BIÇAĞIN KENDİSİ - JOE ABERCROMBİE

Lotus En İyi Fantastik Roman Ödülü Adayı

Dokuzparmak Logen nihayet talihinin sonuna gelmişti. Başa çıkabileceğinden çok daha fazla düşmanın ortasında kalan Logen ardında ölü dostlar, kötü bir şöhret ve bir sürü mutlu düşman bırakarak ölü bir barbar olmanın eşiğindeydi.

İttifak’ın asil doğumlu subayı Yüzbaşı Jezal dan Luthar’ın aklını, kumar masasında arkadaşlarını beş parasız bırakmaktan başka meşgul eden herhangi bir şey yoktu. Ama İttifak ordusu için savaş çanları çalıyordu ve Kuzey’in donmuş savaş alanlarında çok daha kanlı kurallar hüküm sürüyordu.

Bir zamanların parlak çocuğu, şimdinin kötürüm işkencesisi Sand dan Glokta, Jezal’ın evine bir tabutta dönmesinden büyük keyif alabilirdi. Öte yandan Glokta’nın nefret etmediği birini bulmak da zordu. İttifak’ın hainlerinden itiraf koparma konusunda ayrı bir yeteneği olan Glokta kendisini hükümetin yozlaşmış kalbine götüren bir iz üzerinde bulacaktı. Elbette bu izlerin götürdüğü yeri görecek kadar hayatta kalabilirse.

Ve burada Mecusların İlki, Yüce İlim’in ustası ve kadim bilgeliklerin sahibi Bayaz tekrar tarih sahnesine adım atacaktı. Bayaz ister gerçekten yüzlerce yıl önce yaşamış Mecusların İlki olsun, ister kusursuz bir taklitçi olsun, Logen’in, Jezal’ın ve Glokta’nın hayatlarını çok ama çok zorlaştırmaya geliyordu.

Bıçağın Kendisi’nde, iyiyle kötünün arasındaki sınır bir bıçak kadar keskin.

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Bıçağın Kendisi, Joe Abercrombie, İthaki Yayınları, 2019, 532 Sayfa

BEYAZ EV - PELİN ÖZER

Pelin Özer’den romandan şiire, anlatıdan hikâyeye tüm türleri kapsayan bir “söz büyüsü” Beyaz Ev.

Bütün evi kendi ezgisiyle anlattığı kitabında, ahşabın tene ne kadar yakın olduğunu dile getiriyor Pelin Özer.

Kıvrılıp dönen basamakları arasında yürürken, Beyaz Ev’de, hayal ve gerçeğin aslında aynı şey olduğunu göreceksiniz…

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Beyaz Ev, Pelin Özer, Kırmızı Kedi Yayınları, 2019, 184 Sayfa

SİYAH ENDİŞE-BİR ASIR SONU ANLATISI OLARAK HALİT ZİYA UŞAKLIGİL

Boğaziçi Üniversitesi’nde 28-29 Nisan 2016 tarihinde düzenlenen “Siyah Endişe: Bir Asır Sonu Anlatısı Olarak Halit Ziya Uşaklıgil Edebiyatı” başlıklı sempozyumda sunulan bildirilerin bir kısmı, yazarları tarafından genişletilerek, bu kitapta bir araya geldi.

Halit Ziya Uşaklıgil edebiyatına çok yönlü bir bakışın ürünü olan bu yazılar, Uşaklıgil’in romandan hikâyeye, tiyatrodan şiire, otobiyografik metinlerinden edebiyat eleştirisine uzanan yazınsal dünyasını tüm verimleriyle inceliyorlar. Ayrıca bu verimler hem edebiyat ve toplumsal tarihimiz içinde hem de yer yer dünya edebiyatından seçilen metinlerle birlikte düşünüyor, çok yönlü bir okumanın imkânlarını yaratıyorlar. Böylece Halit Ziya Uşaklıgil üzerine halihazırda var olan kanaatleri sorgulamakla kalmıyor, yeni bir bakış açısını da beraberinde getiriyorlar.

Siyah Endişe, Halit Ziya Uşaklıgil’in edebiyatımızdaki “varlığına” değerli bir katkı.

(Tanıtım Bülteninden)

KÜNYE: Siyah Endişe-Bir Asır Sonu Anlatısı Olarak Halit Ziya Uşaklıgil, Yazar: Kolektif, İletişim Yayıncılık, 2019, 360 Sayfa

Böğürtlen Cini ve Sarı Gaga

Günler, haftalar geçer. Gök gürültülü, çok yağmurlu bir gecenin sabahında kuş ile Cin, ağacı görmek üzere ormana giderler. Gördükleri manzara onları çok üzmüştür. Belli ki yıldırım düşmüştür ağaca, simsiyah olmuştur dalları. Tam umutlar bitti derken bu iki arkadaş, kül olmuş ağacın üzerinde tek başına duran bir filiz bulurlar. Toprağa ekerler ve her bahar o filizin büyümesi ve yeniden ağaç olmasını izlerler...

Burcu Adıgüzel

Böğürtlen Cini, Sarı Gaga ve yaşlı bir ağaç... Üçünü bir araya getiren sıcacık bir dostluk ve dayanışma öyküsü... Biraz hüzün, biraz tebessüm barındırıyor.

Soğuk ve karlı bir günde ormanda yol alan Böğürtlen Cini, derinden bir ses duyar. Ama nedendir ki bu ses? Bu mevsimde kuş  sesi olmaz ki? Hızlı hızlı yürümeye başlar ve bir ağacın ona seslendiğini duyar. Yaşlı ağaç şaşırtıcı derecede heybetli ve mevsime uymayacak şekilde yemyeşildir. ''Yapraklarımı, dallarımı dökmedim, çünkü; kanadı dalıma takılan bir kuş var yuvamda'' der. Bunu duyan Böğürtlen Cini, ağaca tutunarak tırmanır ve kuşu, takılan dalından kurtararak birlikte yere inerler. Ağaca söz verir Cin. Ona evinde bakacak, besleyecektir. Kuşu Cin'e emanet eden ağaç ise kara kışa teslim olur ve heybetini indirir, yapraklarını döker...

Günler, haftalar geçer. Gök gürültülü, çok yağmurlu bir gecenin sabahında kuş ile Cin, ağacı görmek üzere ormana giderler. Gördükleri manzara onları çok üzmüştür. Belli ki yıldırım düşmüştür ağaca, simsiyah olmuştur dalları. Tam umutlar bitti derken bu iki arkadaş, kül olmuş ağacın üzerinde tek başına duran bir filiz bulurlar. Toprağa ekerler ve her bahar o filizin büyümesi ve yeniden ağaç olmasını izlerler.

Feridun Oral, masalları da çizimleri kadar güzel olan ve özellikle kış masallarını çocuklara çok iyi aktaran bir yazar.

Bu öyküsünde de doğanın döngüsünün hiç bitmeyeceğini, umudun her zaman var  olacağını, ölüm ve yaşamın iç içeliğini çocuklara şahane bir dostluk iç görüsü ile anlatmış.

KÜNYE: Böğürtlen Cini ve Sarı Gaga, Feridun Oral, Yapı Kredi Yayınları, 32 Syf.

Sonra bir haber gelir: 'Hitler öldü'

O güçlü kadın yine güçlüdür. O ailesiz bırakılan çocuklar kan bağı olmayan kocaman bir ailenin parçalarıdır. O dağılan aileler yeniden birleşir, eski hallerini ve hatırlayabildikleri sayılı hatıra ile devam ederler mutlu hayatlarına. Bir şey hep eksiktir. Bu şey nedir kimse konuşmaz, sadece hissederler ve yaşarlar ancak sevgi ve inanç yüreklerindeki sıcaklığı tekrar getirecektir.

Zilan Yıldırım

Savaşın cinsiyeti var mıdır?

Birçoğunuz bunu da kadın erkek diye ayırmamamız gerektiğini savunabilir ancak savaşın cinsiyeti ‘erkek’tir. Daha doğrusu ‘erkeklik’tir. En iyi şekilde ifade edecek olursak ataerkil sistemde yaratılan erkek modelinin sıfatlarına eş değerdir savaş. Gücün, yöneticiliğin, duygusuz ve acımasız olmanın, acılara daha dayanıklı olup barışçıl, uzlaşmacı olmamanın ataerkil sistemde erkeğin sıfatları olması ve aynı zamanda savaşta görülen bu tarz tutumların normal olması elbette ki tesadüf değildir. Beyaz Deniz’de de ana karakter Ingrid tam da bu ‘savaş sıfatları’ na getirilmiş bir eleştiri olan, savaş koşulların da yaşamını sürdürebilmek için ‘erkekleşmiş’ olan bir kadındır.

Norveçli yazar Roy Jacobsen, 1954’te Oslo’da doğmuş ve Tutsak Yaşam, Fatihler, Don adlı kitaplarıyla adını Norveç  edebiyatında duyurmuştur. En ünlü romanı  Görülmeyenler ve devamı niteliğindeki Beyaz Deniz, savaş öncesi ve sonrası değişen sosyo-politik toplum yapısını ve savaşın toplum üzerindeki etkisini anlattığı oldukça başarılı eserlerdir. Görülmeyenler 2016’da Türkçeye çevrilmiştir. Beyaz Deniz ise Deniz Canefe tarafından bu yıl Türkçeye çevrilmiştir.

Beyaz Deniz, 1944 yılında Norveç’in kuzeyinde bir ada olan Barroy’da yaşayan, İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi ordusu tarafından işgal edilen yurtlarından kaçmak zorunda bırakılan halkı ve adasını canından olmak pahasına bırakmayan inatçı, güçlü ve oldukça zeki olan Ingrid’i anlatıyor.

Savaşın başlarında yavaş yavaş boşaltılan ada da yalnızca bir aile kalır ve ailenin de üyeleri bir süre sonra farklı yerlere göç ederek farklı hayatlar kurmaya başlarlar. Ölüm döşeğindeki annesinin adanın sahibi olmasını istediği Lars bunu istemez ve adadan çok uzakta yaşayarak kendisine bir aile kurar. Yalnız başına dahi olsa adada kalmak isteyen Ingrid annesinin itirazlarına rağmen tek başına adada yaşar. Sonrasında savaşın ve işgalin büyük baskısı sonucu satamadıkları kuş tüyleri, satın alamadıkları erzaklar ve kesip yemek zorunda bırakıldıkları hayvanlarının da artık tükenmesi sebebiyle adayı terk etmek zorunda kalır.

Ingrid çok inatçıdır.  Her yerde Nazi askerleri cana, mala, kadınlara ve çocuklara kastederken ülkenin durumuna rağmen adasına tekrar dönmüştür ve burada batırılan bir gemiden kurtulan insanların nasıl öldürüldüğüne tanık olur. Küçükken oyunlar oynadığı, doğanın tüm nimetlerinin bahşedildiği güzelim adasında şimdi yüzlerce ceset vardır. Bu cesetlerden adasını başta anlattığım gibi bir ‘erkek’ soğukkanlılığında temizlemiştir. Yine Alman askerlerine yakalanma pahasına yaralı bir insanı iyileştirmiştir. Bir ‘erkek gibi’ cesurca davranmıştır. Bu insanın bir İngiliz askeri mi, bir Rus askeri mi, yoksa bir tutsak mı olduğunu bilmeden ona şefkat göstermiş ve ona aşık olmuştur. Onu kurtarmaya çalışırken yaralanmıştır.

Yaşadığı travmalar bununla kalmaz. Sevdiği adamın ölüm haberini alır, onu kurtarmaya çalıştığı öğrenildiğinde Alman askerleri tarafından dövülür ve tecavüze uğrar, savaş ve göçler yüzünden ailesiz kalan sayısız çocuktan biri olan Nelvy’i çok sever ve daha bir çok travma daha…

Savaşın yarattığı travmaların ve bu travmaların kadın ve çocuk üzerinde ikiye katlanan acısını net bir şekilde betimlemiştir romanında Roy Jacobsen. Ölümlerin verdiği acı ve normal karşılanması tezatlığını insan psikolojisi üzerinde ki sirayetini de gözler önüne sermiştir.

Sonra bir haber gelir: ‘’Hitler öldü.’’

O güçlü kadın yine güçlüdür. O ailesiz bırakılan çocuklar kan bağı olmayan kocaman bir ailenin parçalarıdır. O dağılan aileler yeniden birleşir, eski hallerini ve hatırlayabildikleri sayılı hatıra ile devam ederler mutlu hayatlarına. Bir şey hep eksiktir. Bu şey nedir kimse konuşmaz, sadece hissederler ve yaşarlar ancak sevgi ve inanç yüreklerindeki sıcaklığı tekrar getirecektir.

KÜNYE: Beyaz Deniz,  Roy Jacobsen, Çeviri  Deniz Canefe, Yapı Kredi Yayınları, 2019, 175 sayfa