ÇEVİRİ | İsviçre banka sırları ve ABD

Yazar: Ernst Wolff

Çeviren: Özer Erdin

Ä°sviçre banka sırlarının arka planında Fransa, Almanya ve ABD gibi üç ülke ile ilgisi olan deÄŸiÅŸken bir tarih mevcut. Ä°sviçre banka sırları Almanya’da 1934’de “Bankalar ve Tasarruf Kasaları” hakkında çıkartılan ve 1935’de yürürlüÄŸe giren yasa ile yeterince güvence altına alınmıştı. Ancak yasanın içeriÄŸini oluÅŸturan uygulama zaten uzun zamandan beri vardı.

Ä°sviçre bankaları hâlihazırda 19. yüzyılda yabancı yatırımcılar tarafından bilhassa sır saklayan kurumlar olarak tanınmışlardı. 20. yüzyılın başında, ama özellikle I. Dünya Savaşı esnasında tarafsız Ä°sviçre’ye Avrupa’dan sürekli para aktı. Savaşın bitiminden sonra ise iki belirleyici geliÅŸme yaÅŸandı: Bir yandan Alman Ä°mparatorluk Bankası Alman markına çok hızlı deÄŸer kaybettirecek derecede enflasyonu körükledi. DiÄŸer yandan Almanya’da, savaşı kazanan ülkeler tarafından istenen tazminat ödemeleri yüzünden sert bir vergi hukuku uygulandı. Bu geliÅŸmeleri takiben daima daha çok Alman zengini parasını Ä°sviçre’ye taşımaya baÅŸladı. Alman devleti, yenen ülkelerin tazminat ödemelerini karşılamada vergi gelirlerinden yoksun kaldığı için zorlanmaya baÅŸladı. Bunun üzerine hükümet tazminat ödemelerinde çıkarı olan Fransa ile sermaye kaçışına karşı ortak tavır aldı. Sonuçta yıllarca baÅŸarısız olan soruÅŸturmalardan sonra 1932’de Paris’te bir Basel bankasının müdürü çantasındaki müÅŸteri listesiyle birlikte yakalanarak tutuklandı.

Birçok kiÅŸi o zamanlar Ä°sviçre bankalarının sırlarının çözüldüÄŸünü zannetti. Oysa söz konusu sistem bir yıl sonra Naziler iktidara gelince kendi anlayışı içinde daha da güçlendi. Ekonomik kriz esnasında açığa çıkan döviz kıtlığı ve yeni iktidar tarafından iÅŸletilen silahlanma politikası nedeniyle Nazi Partisi sermaye kaçışını ölüm cezası da dâhil olmak üzere ağır ceza yaptırımları ile engellemeye çalıştı.

Bu geliÅŸmelere karşısında Ä°sviçre, banka sırlarına son vermek yerine tam tersi bir yolu izleyerek müÅŸteri bilgilerinin açıklanmasını ağır ceza hükmüne baÄŸladı. Sonuç olarak yıllardan beri Almanya ve Fransa’dan akmakta olan paralar ile yetinilmedi ve buna ek olarak Ä°sviçre’ye dünyanın her yerinden gelmeye baÅŸlayan sermaye de burada sakin ve gizli bir ÅŸekilde çoÄŸalabildi. Ä°sviçreli bankacıların Yahudilerin sermayesini hümanist bir kaygıyla Nazilerden korumak amacıyla banka sırlarını uyguladıklarına dair olan iddialarından ne anlaşılacağını; Afrikalı, Asyalı ve Güney Amerikalı diktatörlerin müÅŸteri olarak kabul edilmiÅŸ olmaları gösteriyor.

20. yüzyılın sonuna doÄŸru ve 21. yüzyılın başında Ä°sviçre, banka sırları nedeniyle yeniden artan bir baskıyla karşı karşıya kaldı. Bu baskının arkasında yatan gerçek; dünyadaki sosyal eÅŸitsizliÄŸin patlamış olması, zenginlerin daima daha yüksek meblaÄŸları vergi cennetlerinde saklıyor olmaları ve bu vergi cennetlerini barındıran ülkelerin artık bu tarz iÅŸlere kapılarını açmak istememeleriydi.

Özellikle ABD’nin büyük bankaları kendi çıkarları uyarınca Ä°sviçreli bankalara hayatı zorlaÅŸtırmak istiyorlardı. Bu amaç elbette Washington’da açıkça dile getirilmiyordu. Gerekçe olarak daha ziyade zengin Amerikalıların vergi kaçırmalarının önlenmek istendiÄŸi ve bu nedenle daha etkili bir vergi adaleti için mücadele edileceÄŸi söyleniyordu. Böylece 2010 yılında ABD Kongresi’nde FATCA Yasası çıkartılarak (Yabancı banka hesapları için vergi talimatına uyma yasası) ABD topraklarının dışında yer alan bankalara ABD vatandaÅŸlarının hesap bilgilerini Amerikan vergi makamlarına bildirme yükümlülüÄŸü getirildi.

Ne var ki bu sadece bir baÅŸlangıçtı. ABD 2014’te düzenlenen G 8 ve G 20’de Ä°sviçre de dâhil olmak üzere tüm OECD üyelerinin ‘otomatik bilgi alışveriÅŸi’ hakkındaki anlaÅŸmayı onaylamalarını saÄŸladı. Bu anlaÅŸma ile neredeyse 100 devlet, yabancıların mali durumunu açıklamakla yükümlendirildi. Söz konusu anlaÅŸmayı sadece birkaç ülke imzalamadı: Vanatu, Paraguay, Lübnan, Guatemala, Botswana, Bahreyn ve elbette Amerika BirleÅŸik Devletleri.

Sonuç itibarıyla ABD finansal gücünü kullanarak Ä°sviçre’yi ve dünyanın büyük bir bölümünü vergi sırlarını açıklamaları için zorlayıp, kabul ettirilen kurallardan kendini muaf tuttu. Ancak her ÅŸey bu kadarıyla sınırlı deÄŸil: Deleware, Wyoming, Güney Dakota ve Nevada gibi dört ABD eyaleti geçtiÄŸimiz yıllarda bu anlaÅŸma sayesinde dünyanın en büyük vergi cennetlerine dönüÅŸtüler. Bugün bankacılar çevresinde ABD’den “Yeni Ä°sviçre” olarak söz edilmesine halen daha ÅŸaşıran biri var mı?

Kaynak: Kenfm.de

Küba Devrimi 61 yaşında: Başka bir dünya mümkün

Seher Ünver

"Fidel de içlerinde,
bir yüz milyon insanlık oldular 
yıktılar Batista’yı,1959’un ocağında 
ve hergün biraz daha keyifli 
türkü söylüyerek geçiyorum,
Havana 
sokaklarından,
somos sosyalitas palante palante"

                                         Nazım Hikmet

Bu sene Küba Devrimi'nin 61. yıldönümü. 

Nazım, ”Sen mutluluÄŸun resmini yapabilir misin Abidin? / 1961 yazı ortalarında Küba’nın resmini yapabilir misin? / Çok ÅŸükür çok ÅŸükür, bugünü de gördüm, ölsem de gam yemem / Gayrının resmini yapabilir misin üstat?” dizelerini kaleme aldığında, Küba rotasını sosyalizme çevirmiÅŸti. Çünkü bağımsızlığın, eÅŸit, özgür, adil bir yaÅŸamın ancak sosyalizm ile birlikte korunabileceÄŸini ve saÄŸlanacağını biliyordu.

1 Ocak 1959’da iktidara gelen devrimci hükumetin kurduÄŸu toplumsal ve siyasî örgütlenme, Küba‘da yıllardır iktidarda olan köhneleÅŸmiÅŸ yapıları parçalayarak, halk kitlelerini seferber ederek, ülke kalkınması için gerekli koÅŸulları yaratarak, eÅŸit, adil ve özgür bir toplum kurma hedefiyle biçimlendi. Ancak birtakım engeller sürekli olarak Küba’nın karşısına çıktı. Bunların arasında doÄŸrudan doÄŸruya ABD’nin iktisadî ve siyasî ablukası, suikast giriÅŸimleri, sabotajlar, iÅŸgal tehditleri var.

Ancak bütün bunlara raÄŸmen Küba, eÄŸitimden saÄŸlığa kadar pek çok toplumsal alanda önemli dönüÅŸümler gerçekleÅŸtirdi, gerçekleÅŸtiriyor. Toplumsal ve uluslararası alanda güçleniyor. Ablukanın Küba üzerinde kuÅŸkusuz olumsuz etkileri var. Ancak Küba halkı dayanmaya ve direnmeye kararlı, dün olduÄŸu gibi bugün de…

Bu küçük ülkenin tüm müdahalelere raÄŸmen 61 yıldır dünya halklarının sempatisini üzerinde toplayan pek çok kazanımdan en önemlilerini sıralarsak;

- Küba Komünist Partisinin öncülüÄŸünde halkın toplumsal örgütlenmeler yoluyla yönetimlere doÄŸrudan katılımı saÄŸlanmıştır.

- Devrimi ezmek için her türlü saldırıyı gerçekleÅŸtiren ABD emperyalizmine karşı tavizsiz 61 yıldır direniÅŸ yürütülmektedir. 

- Bağımsızlık tutkusunun Latin Amerika’da güçlü olması, “Amerika Amerikalılarındır” fikri ile kendi tarihî baÄŸlarına dayanan güçlü bir yurtseverlik bilincinin oluÅŸmasını doÄŸurmuÅŸtur.

- Sosyalizmin büyük sorunların çözüm formülü olarak sürdürülmekte, ulusal bağımsızlığın korunması ve direniÅŸin sürdürülmesi için sosyalizmin önemi bilinmektedir. 

- Küba sosyal adalet uygulamalarına örnektir. Irk, cinsiyet, inanç ve iktisadî durumdan kaynaklanan ayrımcılık tamamen ortadan kalkmıştır. Herkese eÅŸit imkânlar sunulmaktadır. 

- Ä°ÅŸ, parasız eÄŸitim, saÄŸlık hizmetleri, çiftçilere toprak, kültürel geliÅŸimde elde edilen kazanımlar, spor ve bilimde atılımlar, yaÅŸlılara sosyal güvence sunan ender ülkelerden biridir. 

- Sokaklarda ne kaderine terk edilmiÅŸ ne de çalışmak zorunda bırakılan tek çocuk dahi bulunmamaktadır.

- Küba Devrimi siyasî yolsuzluÄŸa son vermiÅŸtir. Öyle ki, halk hükümet yetkilileri hakkında tahkikat açtırarak görevlerinden alabilir ve hükumet yetkilileri, halkla aynı koÅŸullarda yaÅŸamakta. Ne imtiyaz sahibi sınıflar ne de gruplar mevcuttur. Küba’nın tarihi geleneÄŸi, önderlerinin örnek oluÅŸuna ve özverisine dayanmaktadır. Bu da Küba halkına büyük bir güç vermektedir.

- Amerikan çıkarlarına boyun eÄŸen basının karalama kampanyalarına raÄŸmen, Küba insan haklarına saygıda bir örnektir. Devrimin 61 yıllık tarihinde vatandaÅŸlara baskı, iÅŸkence ve kaybolma gibi kötü muameleye dair hiçbir kanıt bulunamaz. Uluslararası örgütlerdeki Küba temsilcileri, insan hakları ihlalcilerini ortaya çıkarmakta ve duyurmaktadır. Buna baÄŸlı olarak da Küba kendisini BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) Ä°nsan Hakları Konseyi üyeliÄŸine büyük çoÄŸunlukla seçen Üçüncü Dünya ülkelerinin hemen hemen hepsinin desteÄŸini kazanmıştır.

- Küba devletlerarası eÅŸitlik, halkların egemenliÄŸi, savaÅŸ karşıtlığı, ortak hayallere dayalı dayanışma, bağımsızlığın savunulması ve hegemonyacılığın reddi ilkelerini dış iÅŸleri politikasının merkezine koymuÅŸtur. Bu politika tek taraflı çıkarlar yerine iÅŸbirliÄŸini benimsemekte ve diplomatik baÄŸlardan çok daha güçlü ve anlamlı uzun ömürlü baÄŸlantılar kurulabilmektedir.

- Küba’nın halk odaklı uluslararası iliÅŸkileri, rekabet yerine iÅŸbirliÄŸini öne çıkaran ALBA ve CELAC gibi bölgesel kurumlara katılmaya olan hevesinde görülebilir. Küba uluslararası dayanışmaya belki de en deÄŸerli katkısını, dünyanın en uzak köÅŸelerindeki 67 kadar ülkede yaklaşık 50 bin doktorunun yer aldığı tıbbi görevleri ile saÄŸlamaktadır. Küba’nın ilk tıbbi ekibi 1963’te Cezayir’e gönderilmiÅŸti. Ancak, dayanışma ve enternasyonalizm ifadesi olarak en olaÄŸanüstü tıbbi desteÄŸi 1998’de, Mitch kasırgası sırasında Honduras ve Guatemala baÅŸta olmak üzere Orta Amerika’da yaÅŸanan felakette sunmuÅŸtur. 

- Latin Amerika ve Karayipli 30 binin üzerinde öÄŸrenci Küba üniversitelerinde ve kurumlarında meslek sahibi olmuÅŸtur.

Dünya SaÄŸlık Örgütü, Küba’nın “temel saÄŸlık hizmeti sistemini iyi saÄŸlık hizmeti saÄŸlamanın temel gereksinimi’’ diyerek övmüÅŸ, Küba’yı tıbbi iÅŸbirliÄŸine yönelik eleÅŸtirilerden bu ÅŸekilde korumuÅŸtu.

Görünen o ki devrim sürecinde, Küba halkının elde ettiÄŸi kazanımlar kendi mücadelelerinin ürünüdür. Bu nedenle Kübalılar elde ettikleri bu kazanımları ciddi bir biçimde sahipleniyorlar.

Küba, içinden geçtiÄŸi her dönemde zorluklar ve engellerle karşılaÅŸmaya devam ediyor. Biricik sosyalist ülke Küba’nın küresel iktisadî buhrandan etkilenmemesi mümkün deÄŸildir. Ancak Küba’yı ayırt eden, krize bulduÄŸu çözümlerdir. Küba, krizde hiç kimseyi kendi kaderine terk etmemiÅŸtir.

ABD’nin bütün baÅŸkanları döneminde giderek yoÄŸunlaÅŸan abluka bugün de söz konusu. Haziran ayında Donald Trump’ın aldığı yeni önlemlerle daha da zararlı ve saldırgan hale gelmiÅŸtir.

Küba ABD güdümlü bu ablukayı, tüm dünyada ve uluslararası düzeyde BM’de inatla teÅŸhir etmeye devam ediyor. Nedeni ablukanın yasadışı, haksız ve tüm Kübalıların zararına olması.

7 Kasım'da BM Genel Kurulu, bir kez daha açık bir farkla ABD’nin tek taraflı yaptırımlarla Küba’ya karşı uyguladığı mali ve iktisadî ablukayı reddetme kararı aldı. 

Küba DışiÅŸleri Bakanı Bruno Rodriguez ABD’nin düÅŸmanca saldırılarındaki ani yükseliÅŸini BM’de ÅŸiddetle kınamış, Küba halkının ÅŸu ana kadar 130 milyar dolardan daha fazla iktisadî kayba uÄŸradığını ve bu kayıptan Küba’nın tüm dünya halkları ile geliÅŸtirmek istediÄŸi dayanışmadan faydalanamayan çok sayıda insanın da etkilendiÄŸine vurgu yapmıştır.
Biz sosyalistler, ilericiler, yurtseverler inanıyoruz ki; Küba tüm bu zorlukları aÅŸacak. Çünkü sosyalizmde direniyor, sosyalizme deÄŸer veriyor. Bu deÄŸer, Küba’nın ulusal kahramanı

Jose Marti de, her konuÅŸmasına yüz binlerce Kübalı’nın katıldığı Fidel de, Raul da, kumandan Ernesto da, Camilo da, Devrimi Savunma Komiteleri (CDR) de, 1 Mayıs devrim meydanlarında somutlanıyor. Küba Komünist Partisi kolektif bir iradeye ve genç bir liderlik kadrosuna sahip. Küba toplumu ise her ÅŸeyin güvencesi…

Nazımın sözleriyle baÅŸladık yine Nazımın sözleriyle devrimi, onu yaratan halkı ve liderlerini saygıyla selamlayarak bitirelim:

‘’Sende; ben, kutba giden bir geminin sergüzeÅŸtini,
Sende; ben, kumarbaz macerasını keşiflerin,
Sende uzaklığı,
Sende; ben imkânsızlığı seviyorum,
Fakat asla ümitsizliÄŸi deÄŸil …’’

ÇEVİRİ | İngiltere'de ne oldu?

Yazar: Christian Bunke

Çeviren: Özer Erdin

Britanya’da 2017’de ve 2019’da olmak üzere iki yılda iki seçim yapıldı. Ä°ÅŸçi Partisi her iki seçime de sol bir programla girdi. Parti, 2017’de muhafazakâr çoÄŸunluÄŸun ağır bir kayıp vermesini saÄŸladı. 2019’da ise kesin kaybeden taraf kendisi oldu. Peki, 2017’nin 2019’dan farkı ne? Partinin iki yıl önceki seçim programında AB’den ayrılmaya iliÅŸkin yapılacak olan referandum için açık bir duruÅŸ mevcuttu. BaÅŸka bir deyiÅŸle “Brexit” kararına saygı duyulacak ve çalışan halkın lehine olan bir AB’den çıkış programı savunulacaktı. 2019’da bu durum deÄŸiÅŸti. Gazeteci Paul Mason gibi Corbyn’nin danışmanlığını yapan partinin saÄŸcı kanadı de facto bir biçimde ağırlık kazandı ve seçim sözü olarak ikinci bir AB Referandumunu öne sürdü.

Bu rota deÄŸiÅŸikliÄŸinin Nordengland’ın birçok iÅŸçi semtinde kullanılmış olan oylara nasıl yansıdığını anlamak için oradaki insanların mantıklarının nasıl çalıştığını bilmek lazım. Zira söz konusu iÅŸçilerin günlük yaÅŸamı iki faktör tarafından belirleniyor. Ä°lk olarak bu iÅŸçilerin yaÅŸamı 1980’li yılların ortasına denk gelmiÅŸ olan Thatcher Hükümeti’nden beri daima daha kötüye gitti. Kentin bütün bölgeleri endüstriden yalıtıldı ve geriye varoluÅŸu baÅŸkentin politikacılarını hiç ilgilendirmeyen bir halk kaldı. Ortaya çıkan kayıtsızlık Ä°ÅŸçi Partisi de dâhil olmak üzere tüm Britanya partileri için geçerlidir. Ä°kinci olarak Nordengland’ın birçok kenti Ä°ÅŸçi Partisi’nin yerel politikacıları tarafından yönetiliyor. Bu politikacılar geçen yıllarda yürürlüÄŸe giren kesinti politikalarının büyük bir bölümüne geçit verdiler ve hatta bunları ideolojik olarak savundular.

Buna ek olarak birçok Ä°ÅŸçi Partisi politikacısı direniÅŸçi olarak deÄŸil, yönetici elitlerin (establisment) bir parçası olarak görülüyor. Bu nedenle ikinci bir AB Referandumuna olan talep, söz konusu establisment’ın merkezi isteÄŸi olarak gündeme gelmiÅŸti. Bu da yetmezmiÅŸ gibi Ä°ÅŸçi Partisi Avam Kamarası’nda yeni seçimlere karşı iki kere onay verilmesi, geniÅŸ halk kesimlerindeki güvensizliÄŸi arttırdı. Hal böyle olunca halkta; “Onların amacı bizim hayatımızı iyileÅŸtirmek deÄŸil. Yalnızca Brexit’i engellemek istiyorlar.” duygusu ağırlık kazandı.

Boris Johnson’ın seçim ekibi ise bu durumu kullanmayı bildi. Bir dönem muhafazakâr hükümetin parçası olmasına raÄŸmen Johnson, geçmiÅŸ yılların kesinti politikalarının sanki kendisiyle hiçbir ilgisi olmadığı duygusunu seçim yarışı esnasında seçmene aktarmayı baÅŸardı. Bu nedenle, “Get Brexit Done” ve “Halk Parlamentoya karşı” sloganları çok etkili oldu. Johnson hatta bu stratejiyi AB’ye karşı da kullanacak. GeçtiÄŸimiz cuma kendisini “halkın baÅŸbakanı” olarak ilan etti bile.

Ancak bu, gelecek ayların ve yılların muhafazakâr bir yükseliÅŸe dönüÅŸeceÄŸi anlamını hiçbir biçimde ifade etmiyor. Muhafazakârların ekonomi ve sosyal programı halkın çoÄŸunluÄŸu tarafından reddedilmiÅŸti. Ä°ÅŸçi Partisi’nin devletleÅŸtirme politikası ise halen popülerliÄŸini koruyor. Bu nedenle sol güçler ve sendika hareketi parlamentonun kendilerini kurtaramayacağını anlamak zorundalar. Gerekli olan ÅŸey, muhalefeti sokaÄŸa ve iÅŸletmelere taşımak.

Kaynak: Junge Welt

Kentin Gündemi | Çukurova emekçileri

Bülent Ufuk AteÅŸ - Çukurova

Bu yazıyla birlikte Çukurova’nın gündemini, nabzını tutmaya çalışacağız. Ä°leri Haber yöneticileri anonslarında her ne kadar "Mersin" diye duyursalar da, bölgenin bütüncü bir yaklaşımla ele alınması gerektiÄŸi kanısındayım. Özellikle Adana ve Mersin büyük bir metropol olarak algılanır. Tarsus gibi büyük bir ilçeyi de katarsak 65 kilometrelik kesintisiz bir coÄŸrafi yerleÅŸim söz konusu. Aslında, Osmaniye’den geçip Hatay’a uzanan bir havzadır Çukurova. Ancak, özellikle Suriye sınır hattı oldukça farklı özellikler taşır.

Bu ilk yazıda özel bir konuyu deÄŸil de tabiri caizse Çukurova’yı kendimizce tanıtmayı, barındırdığı dinamikleri vb. anlatmayı yeÄŸledik. KuÅŸkusuz, Türkiye genelinden bağımsız bir bölge olduÄŸunu kastetmiyoruz; ne ki özgünlükleri oldukça fazladır. Özgünlüklerimizi, devrimci-sosyalist siyasetin olanakları olarak görmek gerek. 

Çukurova’ya hiç yolu düÅŸmeyenlerin bile Yılmaz Güney, Orhan Kemal, YaÅŸar Kemal vb. sanatçıların yapıtları üzerinden fikirleri vardır. Güney’in Umut filminde arabacı Cabbar üzerinden yaÅŸanan büyük yoksulluÄŸu da umudu diri tutan insanları da bilir elbet Ä°leri okurları. Orhan Kemal roman ve öykülerinde ise iÅŸçileÅŸen köylüleri, kapitalist üretim iliÅŸkilerinin ne denli hızla geliÅŸtiÄŸine tanıklık edersiniz. YaÅŸar Kemal bir baÅŸka boyutunu orta yere serer, Ä°nce Memed örneÄŸinde olduÄŸu gibi. Zulme baÅŸkaldırının epik anlatımıdır. 

Örnekleri çoÄŸaltmak mümkündür. Çünkü Çukurova, salt tarım arazilerinin verimliliÄŸiyle anılmaz. Ä°ÅŸçi sınıfının yanında saf tutan aydınları ve sanatçı yetiÅŸtirmesi bakımından da verimli topraklardır. Sadece bir örnek daha vererek bu girizgahı kapatalım ÅŸimdilik. Ceyhun Can, 70’li yıllarda faÅŸistlerce katledilinceye kadar Türkiye Ä°ÅŸçi Partisi Adana Ä°l BaÅŸkanlığı görevini yürütüyordu. MesleÄŸi avukatlık olan sevgili Ceyhun Can, salt kendi ilinde deÄŸil Tarsus, Mersin, Osmaniye, Hatay hattında tüm devrimciler adına yılmaz bir hukuk savaÅŸçısıydı. Eksiksiz yürüttüÄŸü politik savaşımı sanatsal üretimine engel olmadı. Can, aynı zamanda çok iyi bir ÅŸairdir. Bu not düÅŸmeyi bir ahde vefa sayabilirsiniz! DoÄŸrudur. Ama organik aydının nasıl olması gerektiÄŸi konusunda çarpıcı, doÄŸru bir örnektir.

Åžimdi Çukurova’da umudu yeÅŸertmenin tam zamanıdır. Bu topraklar, yeniden kendi kahramanlarını (siz önderleri olarak okuyun) yaratmaya muktedirdir. Ä°ÅŸçi sınıfından, köylü-kentli yoksullarından, mahalle delikanlılarından mücadelenin yükselmesiyle birlikte yeni devrimci kadrolar çıkacaktır. Yakın tarihimizin en ÅŸanlı direniÅŸi ‘Gezi’nin kahramanlarını anımsayınız. Bu teze dayanak olarak, Ali Ä°smail, Ahmet Atakan, Abdullah Cömert, Mehmet Ä°stif…

Sosyalist devrimcilerin gündemi toplumsallaÅŸmak, siyaseten seçenek olma hali yakıcı biçimde beliriyor. Ä°stanbul baÅŸta olmak üzere metropol kentlerde, Anadolu’nun birçok yerinde bunun gereklerini yerine getirmeye çalışan, dahası mesafe kat etmeye baÅŸlayan örgütlü sosyalistler var. Bölgemizde de benzer aranışların varlığından bahsedebiliriz. 

YaÅŸadığım kent Mersin’den baÅŸlarsak; ağırlıklı biçimde yerel medya ve sivil toplum örgütleri (bunları sisteme entegre olarak görünüz) ‘’Mersin’in kimlik arayışı”ndan bahisle bir tartışma yürütürler. GörüÅŸler kabaca; ‘’Ticaret merkezidir’’, ‘’Sanayi kentidir’’, ‘’Turizm bölgesi olmalıdır’’, ‘’Asıl kimliÄŸimiz tarımdır’’ diye kategorize edilir. Ancak Mersin’e damgasını vuran limanda cam sanayi baÅŸta olmak üzere çok sayıda fabrikada çalışan iÅŸçiler, narenciye paketleme tesislerinde güvencesiz, sigortasız çalışan emekçiler, en vahÅŸi sömürü koÅŸullarına maruz kalan serbest bölge çalışanları, mevsimlik tarım iÅŸçileri, yoksul köylüler, iÅŸsizler… Bunlara yaÅŸamın görece daha ucuz olması nedeniyle yaÅŸanan emekli göçünü de ekleyiniz. Çizmeye çalıştığımız tablodan ‘’Mersin bir emekçi kentidir’’ saptaması çıkar. Adana’da da durum çok farklı deÄŸildir.

Resmi böyle çizince dayandığı sınıfsal dinamikler açısından sosyalist mücadelenin önünde örgütlülüÄŸe, siyasal güce evrilebilecek önemli bir potansiyel olduÄŸu açık. Potansiyeli enerjiye çevirmek için ise geçmiÅŸten farklı olarak daha kararlı, daha dirençli, kendi içinde daha örgütlü özneye gereksinim var. ‘’Bedel ödemekse buna hazırız’’ diyen bir toplama… Marksist külliyattan öÄŸrendiÄŸimiz doÄŸruları (politik, ideolojik, örgütsel) yineleyerek katedeceÄŸimiz yol bitmiÅŸtir.

Åžimdi devrimci cesaretle öne atılmanın zamanıdır. Çukurova’nın bu cüreti göstereceÄŸini umuyorum.

Haiti İsyanı’nın perde arkası: Bağımsızlık süreci

"Küçük bir ülke olan Haiti, günümüzde hala bu borçların yükünü taşımaktadır, öyle ki Latin Amerika’nın en fakir ülkesidir. Bağımsızlıktan sonra beyazların toprak sahibi olmaları yasaklandı, yapılan bir toprak reformuyla topraklar siyahlara dağıtıldı."

Özgür Yılmaz

Haiti bugün büyük bir isyan ve protesto dalgasıyla karşı karşıya. Amerika BirleÅŸik Devletleri (ABD) destekli Devlet BaÅŸkanı Jovenel Moïse’nin istifasını talep eden eylemler, ülkedeki petrole gelen zamlardan sonra ortaya çıktı. Haiti bugün, Latin Amerika ve Karayipler’in en yoksul ülkesi konumunda. Ancak Haiti’nin bugünkü yoksulluÄŸuna yol açan sebeplerin kökeni, bağımsızlık sürecine dayanmaktadır.

1- L’OUVERTURE

Toussaint L’ouverture 20 Mayıs 1743 tarihinde Saint Dominique adasında doÄŸmuÅŸtur.  Ailesinin kökenleri Batı Afrika’daki Allada Krallığı’na dayanan aristokratlardır. 1740’da Dahomey Ä°mparatorluÄŸu (Batı Afrika’da bir imparatorluk) üyeleri onları yakalar ve Fransa’ya köle olarak satar. Veterinerlik eÄŸitimi alan L’ouverture, Cizvitlerden de dini eÄŸitim alır. L’ouverture’ün neden azat edildiÄŸi bilinmese de, azat edildiÄŸinde 33 yaşındadır. L’ouverture, azat edildikten sonra tıpkı adadaki diÄŸer 28.000 özgür köle gibi kendine köle alma yoluna gider. Bunun yanında L’ouverture, hayatının ilk dönemlerini bir at yetiÅŸtiricisi olarak geçirmiÅŸtir.

L’ouverture’ün yaÅŸadığı yıllarda ada büyük bir ÅŸeker yetiÅŸtiricisiydi. Bu durum Fransa için ciddi bir gelir kaynağıydı ve dolayısıyla bölgede ciddi bir köle emeÄŸi söz konusuydu. DoÄŸal olarak Haiti’nin nüfusu Afrika’dan getirilen siyah kölelerden oluÅŸuyordu. O dönem ada, dünyanın en zengin kolonisiydi, yarım milyon kölenin emeÄŸiyle 2000 plantasyonda ÅŸeker, pamuk, kakao, kahve ve tütün üretiyordu. “Code Noir” adlı köle yasası yürürlükteydi ve plantasyon sahibi köleler üzerinde her türlü hakka sahipti.

2- HAÄ°TÄ° DEVRÄ°MÄ°           

“Siyah Napolyon” olarak tanınan L’ouverture liderliÄŸindeki Haiti Devrimi’ni özgün kılan, modern tarihte baÅŸarıya ulaÅŸan ilk köle isyanı olmasıydı. L’ouverture, daha önce Fransa’nın köle ordusunda  yer aldığı için, savaÅŸ taktiklerini bilen bir komutandı ve ordularını gerilla savaşına uygun olarak yetiÅŸtirdi. 1795’te köleleÄŸi sonlandırmasında bu önemli bir faktördü. L’ouvertue bunu amaçlamamış olsa da Haiti Devrimi, Batı yarımkürede dengeleri deÄŸiÅŸtirdi ve Avrupalı devletlerin koloni faaliyetlerinin yıkılışına yol açan faktörlerden biri haline geldi. Öyle ki, Napoleon Bonaparte (1769-1821) Haiti Devrimi’nden sonra kolonileri kontrol edemeyeceÄŸini düÅŸünerek Kuzey Amerika’daki Louisana’yı Amerika BirleÅŸik Devletleri’ne sattı. Toussaint L’ouverture’ün öncülük ettiÄŸi devrim, kendinden sonraki yüzyılda Latin Amerika’daki birçok devrime ilham kaynağı oldu.

22 AÄŸustos 1791 tarihinde “AteÅŸ Gecesi” adı verilen gecede, Fransız kolonisi Saint Dominique’deki köleler isyan etti, beyaz plantasyon sahiplerini öldürdü ve çiftlikleri yaktı. Bu köleler açık ÅŸekilde Fransız Devrimi’nden etkilenmiÅŸti. Ä°lk baÅŸlarda L’ouverture, isyana karışmadı. Çünkü o tarihte artık 50’sine yaklaÅŸan, küçük bir topraÄŸa sahip olan bir toprak sahibiydi. Ancak isyan onun yaÅŸadığı bölgeye sirayet edince, “köleliÄŸi yasaklayan Katolik inancına” sahip olduÄŸu ve John Locke (1632-1704), Jean Jacques Rousseau (1717-1778) gibi aydınlanma filozoflarından etkilendiÄŸi için isyana katıldı..

Toussaint L’ouverture, en baÅŸta adanın doÄŸu kısmına kaçıp ailesini güvene aldı ve eski sahibi M. Bayou de Libertas’ın ABD’ye kaçışına yardım etti. Ä°lk baÅŸta, Ä°spanyollarla ittifak yapıp Fransızlara karşı savaÅŸan Georges Biassou’nun asileri arasına katıldı. KöleliÄŸi boyunca, alternatif tıp yöntemlerini öÄŸrenmiÅŸ olan L’ouverture, asi birliklerde doktor olarak hizmet etti. L’ouverture hızlıca yükseldi ve 600 kiÅŸilik bir gerilla birliÄŸine komuta etmeye baÅŸladı. Daha sonrasında bu birlik 4000 kiÅŸiye yükseldi. Jean-Jacques Dessalines (1758-1806) adlı eski köle, L’ouverture’a katıldı ve zamanla onun en güvendiÄŸi adamlardan biri haline geldi. Toussaint, Fransızca “Yol açmak” anlamına gelen “L’ouverture” soyadını bu süreçte aldı.  1793 yılında Haitililer, Fransız Meclisi’ne temsilci gönderdiler. 

Britanya hükümeti, bu köle isyanının kendi adası Jamaika’ya sıçramasından korkuyordu. Böylece, Fransa’ya isyanı bastırması için silah desteÄŸi yaptı.  Köle isyanlarının yayılmasından korkan Fransa, 1794 yılında, imparatorluk sınırlarındaki tüm kölelere özgürlük verdi. Fransa’nın bu kararından sonra Toussaint L’ouverture, Fransız kuvvetleriyle ittifak yapıp Ä°spanya’ya saldırmaya baÅŸladı. Ä°lk görevi, adanın doÄŸusundaki Ä°spanyol kontrol alanı olan Santo Domingo’ya saldırmaktı. Åžimdi, eski köle arkadaÅŸlarına karşı dövüÅŸüyordu. 1795’te imzalanan Basel AnlaÅŸması, Ä°spanya ve Fransa arasındaki savaşı bitirdi ve Ä°spanya Hispaniola adasından çıktı. L’ouverture, adadaki Britanya güçlerine karşı savaÅŸmayı sürdürdü ve bunlar da adadan çıkmak zorunda kaldı. L’ouverture, 4000 adamla, 7 gün süren 7 büyük çarpışmada 60.000 Ä°ngiliz askerini yenilgiye uÄŸrattı.

Böylece L’ouverture, 1796 yılında tüm kolonilerde bilinen askeri ve politik bir önder haline geldi. ÖzgürleÅŸtirilmiÅŸ köleler kadar, adayı teknik olarak yöneten Fransızlar da ona saygı duyuyordu. 1799 yılında, kölelerini geri isteyen bir Mulatto (Melez) ordusunu da püskürttü. Böylece L’ouverture, adanın fiili önderi konumuna yükseldi. Toussaint, ABD ve Britanya ile ticaret anlaÅŸmaları yaptı, tarımı iyileÅŸtirmek için hamleler yaptı. Fransız Devrimi yasalarına uymayarak, devrimden sonra kaçan plantasyon sahiplerini bağışladı. Ä°ÅŸ gücü üzerinde askeri bir disiplin uyguladı.

1799 yılında Napoleon Bonaparte Fransa’da iktidara geldi. Yeni bir anayasa ilan etti ve kolonilerin özel yasalara tabi olacağını açıkladı. L’ouverture bunu köleliÄŸe dönüÅŸ olarak algıladı. Tam bir bağımsızlık ilan etmekten çekindi ve bir Fransız olarak Napoleon’a sadakatini beyan etti.  Napoleon da adayı köleliÄŸi getirmeyeceÄŸini söyledi. Aynı zamanda Napoleon, L’ouverture’e Fransız yetkililerin Ä°spanyolların çıkmasından sonra düzeni tesis etmeye çalıştığı Santo Domingo’yu iÅŸgal etmeyi de yasakladı. Ancak Ocak 1801’de Toussaint adanın doÄŸusunu da iÅŸgal etti, bu savaÅŸta da 55.000 kiÅŸilik bir orduya komuta ediyordu. KöleliÄŸi yasaklayarak yeni anayasa ilan etti ve bunu Napolyon’a gönderdi. Bunun üzerine Napoleon adaya 20.000 kiÅŸilik bir kuvvet gönderdi. Yıllar sonra kendisi de sürgüne gönderildiÄŸinde, neden Toussaint’a bu kadar kötü davrandığı sorulduÄŸunda “Bir zencinin ölümü beni neden etkilesin ki?” diye yanıtladı.

SONUÇ

Toussaint direniÅŸi birkaç ay sürdürmeye çalışsa da, ittifakı çöktü ve adada yaÅŸayan melezler ve Avrupalılar Fransızların safına geçti. EÅŸ zamanlı olarak L’ouverture’ün en iyi generalleri de düÅŸman safına geçti. Bunun üzerine Toussaint yenildi ve Fransa’da sürgünde, açlıktan öldü. Ancak direniÅŸi Jean-Jacques Dessalines (1758-1806) sürdürdü, melezlerle bir ittifak kurdu, kendini imparator ilan etti ve 1 Ocak 1804 tarihinde Haiti’nin bağımsızlığını ilan etti.

Böylece, Haiti ilk bağımsız siyah cumhuriyeti ve Latin Amerika bağımsızlık sürecinde en önce bağımsız olan ülke haline geldi. Ancak Fransa Haiti’nin bağımsızlığını çok geç bir tarihte, 1825’te yüklüce bir tazminat karşılığında kabul etti. Haiti, 1804 yılında bağımsızlığını elde etmesinin karşılığında Fransa'ya 1825-1946 yılları arasında 121 yılda bugünün parasıyla yaklaşık 21 milyar dolar tazminat ödemek zorunda bırakıldı. Küçük bir ülke olan Haiti, günümüzde hala bu borçların yükünü taşımaktadır, öyle ki Latin Amerika’nın en fakir ülkesidir. Bağımsızlıktan sonra beyazların toprak sahibi olmaları yasaklandı, yapılan bir toprak reformuyla topraklar siyahlara dağıtıldı.

Deniz Öztürk yazdı | Kimin bu sokaklar, bu gök, bu yeryüzü?

Deniz Öztürk

Bu soruya "kimin" diye baÅŸlamak hemen bir mülkiyet iliÅŸkisini kabullenmek anlamına mı geliyor? O felsefi soruya girmeden, kamusal alanlarımıza/sadece geçip gidiverdiÄŸimiz yollara/ yarı kamusal ekranlara... bize içinde yaÅŸadığımız hakim ana dair bir ÅŸeyler hatırlatan yürüyüÅŸlere atıfla soruyorum. Kimin bu sokaklar?

Kent mekanları tüm kent bileÅŸenlerinin ortak birikimi ve üretimiyle oluÅŸur. Kent mekanının belleÄŸi bu ortak birikime yaslanır ve ona muhtaçtır. Lefebvre'den alıntıyla; " Mekân artık yalnızca ka­yıtsız bir alan, artı-deÄŸerin ÅŸekillendiÄŸi, üretildiÄŸi, bölüÅŸüldüÄŸü yer­lerin toplamı deÄŸildir. Toplumsal emeÄŸin, yani üretimin çok genel nesnesinin ve sonuç olarak artı-deÄŸerin oluÅŸumunun ürünü haline gelir." (Lefebvre, Kentsel Devrim)¹

"Efsane Günler, Kara Cumalar" diye nitelenen; tüketmen, satın alman, istiflemen gereken bir zaman diliminin "fırsatını kaçırmaman" için baktığın her yerde reklam görüyorsun. Bu zaman diliminin ayrıca internet alışveriÅŸ sektörünün biliÅŸim, çaÄŸrı merkezi, taşımacılık gibi alanlarında çalışanlar açısından "korkunç mesai günleri" olduÄŸunu da bir kenara yazalım. Kentsel mekanda sermayedar gözü olan reklam panoları bizi her yerden takipteler. Bu anlamıyla billboardlar sadece birer ekran deÄŸil; içeriÄŸini "henüz" belirleyemediÄŸimiz yarı kamusal çerçevelerdir. Yalnızca sermayenin faaliyetlerini izlediÄŸimiz ve onun bizi gözlediÄŸi bu sokaklara sözümüzü özgürce iÅŸleyebileceÄŸimiz günler de gelecektir.

"Kara Cuma" Haftası, İstanbul

Ä°stanbul'da 2019 yerel seçimler dönemini yeniden bir hatırlayın. Seçim öncesi E5'i kat ederken yol kenarlarındaki panoları da aşıp inÅŸaat cephelerini kaplayan "icraat" ilanlarına maruz kaldık. Gasp edilen sonuç ve bitmeyen seçim sürecinde BüyükÅŸehir Belediyesi'ni kimin kazandığı bile reklam panolarında, sokaklarda, üst geçitlerde pankartlarla duyuruldu. Reklamcılıkta kentsel mekanın kullanımının tahakküm kurmanın ne büyük bir aracı olduÄŸunu deneyimledik. Görmemek mümkün deÄŸildi; çünkü baktığımız her yerdelerdi. 

Ä°BB’ye ait, kamusal alan açısından önemli yerlere konuÅŸlandırılmış reklam panoları oldukça büyük gelir getiren bir kalem. Bunu söylerken yalnızca pano olarak düÅŸünülmesin; duraklar, otobüs ve raylı sistemlerdeki iç reklam alanları, araçların dış giydirmeleri, hatta otobüste tutunma askısı bile deÄŸerlendirildiÄŸinde Ä°BB için 2018’de hazırlanan Sayıştay Denetim Raporu’nda tam tespit edilemeyen rakama göre 24 milyon lira getiri hesap edilmiÅŸ.² Bu ihalenin ne kıymetli olduÄŸu anlaşılır sanırım. 

2019 Yerel Seçimleri öncesi Üsküdar

25 Kasım Kadına Yönelik Åžiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü’nde kadınlar yine seslerini çıkarmak için Tünel Meydanı’ndaydı. Valilik yürüyüÅŸü önce yasakladığını, sonra “izin” verdiÄŸini açıkladı. Güya izne raÄŸmen yürüyüÅŸün sonunda polis gazla, plastik mermi ile kadınlara saldırdı. Yine Lefebvre’yi analım; “Ä°ktidardakilerin kendilerini tehdit altında hissetmeleri durumunda ilk yapacakları ÅŸey sokaklarda gezinmeyi ve toplanmayı yasaklamak olacaktır.” (Kentsel Devrim, s.24)¹Bu kentin sokaklarında, kuytularında da demiyorum meydanlarında dolanmak zımnen yasak zaten. DönüÅŸtürülmüÅŸ mekan ve sizi de dönüÅŸtürmeye niyetli girdiler;  artık ait olamadığınız mekanı tanıyamama/özlem/anı; toplumsal yaÅŸayabilme beceresini deneyimlediÄŸimiz sokaklarımızın her anlamıyla yıkılması… Bu kentin emekçilerinin tek krizi ekonomik deÄŸil; bahsettiÄŸimiz derin bir yoksunluk! 

Ve soruyu yeniden soralım: Kimin bu caddeler?

Ä°stiklal Caddesi 25 Kasım’da da, 8 Mart’ta da kadınlarındır! Ama yetmez, her anını istiyoruz! O uzun caddeyi dolduran; ışıklı, coÅŸkulu, öfkeli, acılı, umutlu kadınların fotoÄŸrafı, tene ve taÅŸa** kazınmış, kent belleÄŸine yer etmiÅŸtir.

Kentsel mekanın belleÄŸi de yer döÅŸemesini söküp yeniden yapmakla silinmez!

NOTLAR:

1 Henri Lefebvre, Kentsel Devrim, Sel Yayınları

2 http://www.seffaflik.org/wp-content/uploads/2019/05/%C4%B0stanbul-B%C3%BCy%C3%BCk%C5%9Fehir-Belediyesi.pdf

*Bu cümleyi her aklımdan geçirdiÄŸimde Ahmet Telli’nin Belki Yine Gelirim ÅŸiiri devamında dökülür.

**Bir okuma önerisi olarak Richard Sennet’in Ten ve TaÅŸ kitabını anmış olayım.