Evrenin İlk Galaksilerinden Bazıları Samanyolu’nun Çevresinde

Gökbilimciler, Büyük Patlama’nın ardından oluşan ilk galaksilerden bazılarının Samanyolu’nun çevresinde döndüğüne dair kanıtlar buldular. 

İleri Haber

Çeviri: Metehan Akman

Durham Üniversitesi’ndeki gökbilimciler, Büyük Patlama’nın ardından oluşan ilk galaksilerden bazılarının Samanyolu’nun çevresinde döndüğüne dair kanıtlar buldular. Gökbilimcilerin araştırmasına göre iki galaksi kümesi keşfedildi. İkisinin de 13 milyar yıldan daha yaşlı olduğu ve Segue I, Bootes I, Tucana II, Ursa Major I’in de onların içinde olduğu düşünülüyor.

'KEŞİF, BÜYÜK PATLAMA'YI DESTEKLER NİTELİKTE'

Skynews'ta yer alan habere göre Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi ile işbirliği içinde olan Institute for Computational Cosmology’deki ekibe göre bu buluş “fazlasıyla heyecan uyandırıcı” ve “dünyada yaşayan ilk insanların kalıntılarını keşfetmenin gök bilimsel karşılığı”. Durham Üniversitesi Computational Cosmology Enstitüsü yöneticisi Profesör Carlos Frenk, konuyla alakalı şunları söyledi: “Samanyolu’nun çevresinde bulunan evrenin en eski galaksilerinden bazılarını keşfetmek, dünyada yaşamış ilk insanların kalıntılarını bulmanın gök bilimsel karşılığı. Fazlasıyla heyecan verici. Keşfimiz, evrenin geçerli olan evrim modelini, yani karanlık maddeyi oluşturan temel parçacıkların kozmik evrimin motor gücü olduğu ‘Lambda Soğuk Karanlık Madde Modeli’ni destekler nitelikte.”

LAMBDA SOĞUK KARANLIK MADDE MODELİ NEDİR?

Büyük Patlama Kuramı’nın etrafında gelişen Lambda Soğuk Karanlık Madde Modeli, evrenin genişlemesinin ve galaksilerin oluşumunun açıklanmasına yardımcı olmaktadır. Bu model, evren yaklaşık 380.000 yaşındayken ilk atomların oluştuğunu öne sürer. Bunlar, periyodik tablodaki en basit element olan Hidrojen atomlarıdır. Bu atomlar bulutlar oluşturdular, sonra soğumaya başladılar ve küçük kümeler ya da Büyük Patlama’nın sonucu oluşan ışık haleleri haline geldiler. “Kozmik Karanlık Çag” olarak bilinen soğuma süreci yaklaşık 100 milyon yıl sürdü. Işık haleleri içinde soğuyan gaz sonunda hareketli hale geldi ve ortaya çıkan ilk galaksiler olan yıldızları oluşturdu. İlk galaksilerin oluşumuyla birlikte evren adeta ışıl ışıl oldu ve Kozmik Karanlık Çağ sonra erdi.

BÜYÜK PATLAMA KURAMI NEDİR?

Büyük Patlama Teorisi; evrenin nasıl başladığına dair bir açıklama sunan teorilerden en bilindik olanıdır. En basit haliyle, bu teori evrenin küçük bir tekillik ile başladığını söyler ve sonrasında da bugün bilebildiğimiz kadarıyla 13.8 milyar yıldır da şiştiğini ileri sürer. Çünkü mevcut araç gereçlerle astronomlar evrenin doğum anını tam olarak bilemiyorlar ve Büyük Patlama hakkındaki kavrayışımız; matematiksel teori ve modelleri temel alıyor.

Modern İnsanın En Son Evrilen Uzvu ve Nedenleri Açıklandı

Bilim insanları, başparmağının evrim geçirerek bugünkü şeklini alan en son uzvu açıkladı.

Bilim insanları, ayak başparmağının evrim geçirerek bugünkü şeklini alan en son uzuv olduğunu ortaya koydu.

Yeni bir araştırmaya göre, dört ayak üstündeki atalarımız iki ayak üstünde yürümeye yeni başladıklarında, maymunlar gibi ağaçtan ağaca da atlayabiliyorlardı. Bu insansı maymunların sert yapıdaki ayak başparmağı da, diğer uzuvlara göre çok daha geç gelişti.

Yürüyüşleri bugünküne göre biraz tuhaftı belki ama etrafta rahatça hareket edebiliyorlardı.

Ayağın sert yapıdaki baş parmağı geç de olsa evrime ayak uydurdu, diğer ayak parmaklarının hizasına geldi, onların şekline yakınlaştı. Böylece geç de olsa onlara daha rahat yürümeleri ve koşmaları için gereken itme gücünü sağlayacak yapıya ulaştı.

EVRİM AĞACIYLA İLGİLİ YENİ FİKİRLER

Proceedings of the National Academy of Science adlı dergide yayımlanan araştırma, evrim ağacıyla ilgili yeni fikirler veriyor.

Araştırma için, primat atalarımızın farklı dönemlerden fosilleri ile bugünkü insan karşılaştırıldı. Farklı baş parmak örneklerinin kemik ve eklemleri, 3 boyutlu olarak tarandı.

Araştırmacılar, evrim ağacına bu veriler ışığında baktıklarında, insandaki ön ayağın gelişimine ilişkin yeni bilgiler keşfetti.

Zira bugünkü insanın ayak başparmağındaki kemiklerin zaman içinde şekil değiştirdiğini, diğer kemiklere göre de daha geç modern insan formunu aldığını gözlemlediler.

NEDEN ÖNEMLİ?

Araştırma ekibinin lideri ABD'nin Marquette Üniversitesi'nden Dr Peter Fernandez, ayak baş parmağının yürümenin mekaniğinde büyük rol oynadığını vurguluyor.

BBC'ye konuşan Fernandez, ayak başparmağının diğer ayak parmaklarına göre daha geç modern şeklini ve anatomisini aldığını söylüyor:

"İki ayak üstünde etkin bir şekilde yürümek ya da koşmak gibi yetenekler, insanın bugünkü haline gelmesinde kritik rol oynadı. Ayak kemikleri de bipedalizm (iki ayak üzerinde yürüme) için gerekli esas koşulları sağlamak için evrime uğramalıydı."

GECİKMENİN NEDENİ NE?

Peki atalarımızın ayak başparmakları, maymunsu geçmişlerine niye bu kadar uzun süre bağlı kaldı? Fernandez bunu, "Aralarında değişmesi en zor olan onlardı" sözleriyle açıklıyor:

"Bizce bu, aynı zamanda ödün verip vermeme meselesiydi. İki ayakla yerde yürümeye tamamen uyum sağlayana kadar atalarımız ağaçlar arasında bolca vakit geçiriyorlardı, ayak başparmağı da onların dalları kavramasını kolaylaştırıyordu. "
Modern insanın neden dört ayaktan iki ayağa geçtiği konusunda şu ana dek birçok farklı fikir ortaya atıldı.

‘İNSAN 4 MİLYON YILDIR DİK YÜRÜYOR’

Bilim insanları atalarımızın ağaçtan inip iki ayak üzerinde doğrulmalarını, iklim değişikliğiyle ormanların azalması, araç-gereç tutmak için ellerinin özgür kalmasına ihtiyaç duymaları gibi nedenlerle açıklıyor.

Bazı araştırmalar insanın 4,4 milyon yıldır dik yürüyor olabileceğine işaret ediyor.

200 Milyon Yıllık Dinozor Türü Keşfedildi

Keşfedilen dinozor türünün ilk uçan canlılar olduğu belirtiliyor.

ABD'nin Utah eyaletinde 200 milyon yıl öncesine ait olduğu belirtilen yeni bir uçan dinozor (pterosaur) türüne ait kalıntılar bulundu.

Brigham Young University'den (BYU) Jeoloji Bilimleri Profesörü Brooks Britt, keşif sırasında 18 bin adet kemik bulduklarını belirtti. 

Uçan dinozor türüne ait olduğu saptanan sürüngene “Kutsal Rüzgar” anlamına gelen “Caelestiventus hanseni”  adını verdiklerini duyurdu.

DÜNYANIN İLK UÇAN CANLILARI

Keşfedilen dinozor türünün, Trias Devri boyunca yaşam sürdüğü tahmin edilen 30 uçan sürüngen türünden 65 milyon yıl daha önce yaşadığı düşünülüyor. Pterosaur türlerinin, dünyada yaşayan ilk uçan canlılar oldukları belirtiliyor.

Oldukça geniş bir çeşitliliğe sahip olduğu belirtilen uçan dinozorların ait kalıntılara rastlamanın çok nadir görüldüğünü kaydediyor.
 

Perseid Meteor Yağmuru Büyüledi

Çıplak gözle izlenebilen gökyüzü olayı şölen yaşattı.

Halk arasında 'yıldız kayması' olarak bilinen gök taşı yağmurunun en yoğun olanlarından Perseid Meteor Yağmuru bu yıl 12 Ağustos’u 13 Ağustos’a bağlayan gece gerçekleşti.

İleri Hatırlatıyor

Perseid Gök Taşı Yağmuru Bugün Başlıyor

Dünyanın farklı bölgelerinden çıplak gözle izlenebilen meteor yağmuru, izleyenlere bir gökyüzü şöleni yaşattı.

METEOR NEDİR?

Meteor, gökyüzünde gerçekleşen olağanüstü olay anlamına gelen Latince ‘meteoron’ sözcüğünden gelir. Meteor, Güneş sistemindeki maddelerin dünya atmosferine düşerken yüksek hızda hava ile sürtünmesi sonucunda akkor haline gelerek, yeryüzünden özellikle geceleri kısa süreli bir ışık çizgisi şeklinde görülmesine verilen addır. Diğer bir ifadeyle uzaydan yeryüzüne düşen taş ve kaya parçalarının genel adıdır.

Soğuk Su İçmek Hastalandırır Mı?

"Soğuk su içme hasta olursun" "Terli terli su içme hastalanırsın" "Soğukta kaldın hastalandın" mitleri gerçek mi?

Hemen herkesin dillendirdiği, annelerin sıkça tembih ettiği “Soğuk su içme, içersen hasta olursun! “ miti doğru mu? 

Soğuk veya sıcak havalar, kimi zaman hastalıklara giden yolu açan faktörler olabilirler. Bu bilinen bir gerçek fakat yapılan araştırmaların ezici bir çoğunluğu, soğuk içecekler veya soğuk ortamlarda kalmanın hastalıklarla doğrudan hiçbir ilişkisi olmadığını göstermektedir. Hava sıcaklığı, hipotermi veya hipertermi gibi doğrudan aşırı sıcaklık değişimiyle ilgili olan sorunlar haricinde, hastalıkların nedeni değildir.

Bu iddia ise kimi zaman soğukta kaldıktan ya da soğuk bir içecek tükettikten kısa bir süre sonra hasta olmanın, hastalığın nedeninin bu soğukluk kaynakları olması gerektiğine yönelik inançtan doğmaktadır. İki olay arasında zamansal bir sıralama olmasının, önce olan olayın, daha sonradan olan olayın nedeni olmak zorunda olmadığını hatırlamak gerekmektedir.

Evrimağacı.org’da yayınlanan bir makale ile bu iddia hakkında bilinen gerçekler masaya yatırıldı.

HASTALIĞIN ANA SEBEBİ SICAK YA DA SOĞUK ORTAMLAR DEĞİLDİR

19. Yüzyıl'da ünlü bilim insanı Louis Pasteur tarafından geliştirilen ve günümüzde gelişmiş bir versiyonu hala tek güçlü kuram olarak kullanılmakta olan Mikrop Teorisi'ne (İng: Germ Theory) göre, hastalıkların sorumlusu mikroskobik organizmalardır.

Sıcaklık veya soğukluk gibi fiziksel unsurlar, hastalıkların doğrudan nedeni olamazlar. Dolayısıyla terliyken soğuk su içmeniz, terli bir şekilde dışarı çıkmanız, soğuk bir ortamda kalmanız hasta olmanızın ana sebebi değildir.

Buna rağmen hastalığın doğrudan sebebi olmasa da sıcak veya soğuk ortamlar, savunma sistemimizin ve vücudumuzun çalışma biçimini etkileyerek hastalığa yakalanma olasılığımızı değiştirebilir. 

Örneğin 2005 yılında yapılan bir araştırmada 90 insan deneğin ayaklarını her gün 20 dakika 0 dereceye yakın suda tuttular. 90 diğer denek ise bunu yapmadan, 20 dakika boş bir kaba ayaklarını sokarak bekledi. Bu sırada deneklerin vücut sıcaklığı dağılımları ve kan akışları takip edildi. 5 günün sonunda, ayaklarını soğuk suya sokan deneklerin %29'u soğuk algınlığı belirtileri gösterirken, diğer grupta %9 bu belirtileri gösterdi. Aradaki fark dikkate değer miktarda gibi gözükse de, araştırmacılar bu oranların soğuk ortamda kalma ile hastalık arasında bir ilişki olduğunu ileri sürecek kadar yüksek olmadığı sonucuna vardılar.

Yine de bulguları, sıcaklık ve kan akışı dağılımları hakkında bazı önemli bilgiler veriyordu: Soğuk ortamlarda, eğer üşüyorsak, vücudumuz en çok üşüyen bölgelerimize en çok kanı pompalar ve orayı ısıtmaya çalışır. Bu, evrimsel olarak mantıklıdır: Eğer ki birkaç saat içinde soğuktan donarak ölecekseniz, savunma sisteminizi güçlü tutarak günler sonra oluşabilecek bir hastalıktan korunmaya çalışmanın anlamı yoktur.

Soğukla mücadele etmek aciliyeti olan bir konudur. İşte bu soğuk kısımları ısıtma çabası sırasında, diğer bölgelerimizde kan akış miktarı düşer. Eğer bu bölgede bakteriler gibi patojen (hastalık yapıcı) unsurlar varsa (ki bunlar her yer de olduğu için, oralarda da olmaları çok olası), o bölgede yeterince beyaz kan hücresi bulunmayacağı için hastalık oluşumu meydana gelebilmektedir. Yani bizi hasta eden de bu patojenlerdir. Soğuk, muhtemel aracılardan birisidir.

SOĞUK İLE HASTALIK ARASINDAKİ İLİŞKİ

Bugüne kadar yapılan araştırmaların büyük çoğunluğu hava durumu veya sıcak/soğuk tüketimi ile hastalıklar arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki tespit edememiştir.

Öyle ki, 2007 yılında yapılan bir tarama makalesinde (İng: review paper) göre bugüne kadar soğuk ile hastalıklar arasında ilişki kurmayı başaran tek 1 adet makale yayınlanmıştır. 2005 yılında yapılan o araştırmada, insanlarda soğuk algınlığına (nezleye) neden olan rhinovirüsler mutasyona uğratılarak farelere bulaşacak bir şekilde değiştirilmiştir.

Sonrasında, soğukta bırakılan fareler ile normal sıcaklıktaki farelerin virüse olan tepkisi incelenmiştir. Görünen o ki, soğukta olan farelerin savunma sistemi, normal sıcaklıkta olanlara göre daha yavaş çalışmaktadır. Bu da, soğuğun hasta olmamızın yolunu nasıl açıyor olabileceğibi göstermektedir: Daha düşük sıcaklıklar, memelilerin savunma sistemini yavaşlatmaktadır.

Carl Zimmer, New York Times'da bu araştırmayı şöyle özetliyor: Normal vücut sıcaklığında, hücreler karmaşık bir savunmayla virüse cevap verdiler. Henüz enfekte olmamış hücrelere uyarı sinyalleri göndererek onları uyardılar. Bu hücreler, antiviral proteinler salgılayarak rhinovirüslere karşı savunmalarını güçlendirdiler. Ancak kısmen daha soğuk olan 91.4 Fahrenheit'ta (33 santigrat derecede) işler değişti. Komşu hücreler sadece zayıf bir savunma ileri sürebildiler. Bu sayede rhinovirüsler onlara kolayca bulaşıp üreyebildi. Bu durum, insanların soğuk havalarda nezleye neden daha kolay yakalanabildiğini izah edebilmektedir: Soğuk havalarda, savunma sisteminiz zayıflar.

Ancak belirtmek lazım ki bu araştırmanın sonuçlarıyla çelişen bazı araştırmalar da bulunuyor. Örneğin 18-65 yaş arası 3000 insan üzerinde yapılan bir çalışmada, kendilerini 90 saniye buz gibi soğuk suyla şoka maruz bırakan kişilerde savunma sisteminin tetiklenerek daha da güçlü hale geldiği tespit edildi. Bu, daha kısa bir süre olsa da, soğuğun tek başına hastalık sebebi olamayacağını gösteriyor.

BOĞAZ AĞRISININ SEBEBİ SOĞUK SU MU?

Dünya çapında birçok doktor arasında yapılan bir araştırmaya göre, doktorların %95'inden fazlası boğaz ağrısının (faranjit) mikrop sebepli olduğunda hem fikirdir. Yapılan araştırmada hastaların faranajit durumlarının %40-60 arasının virüslerden kaynaklandığı, %15'i Streptococcus cinsi bakterilerden kaynaklandığı, geri kalan yüzdenin ise diğer mikroorganizmalardan kaynaklandığı tespit edilmiştir. Hiçbir araştırma deneğinde, hastanın faranjit olmasına rağmen mikroorganizma bulunmaması durumuna rastlanmamıştır.

Yani tek başına sıcaklık unsurunun hastalık yapması mümkün gözükmemektedir. Dolayısıyla hastalık öncesinde, sırasında ya da sonrasında içeceğiniz soğuk suyun, hastalık ile doğrudan hiçbir ilgisi olmayacak, hastalığınızı büyük ihtimalle kötüleştirmeyecektir.

ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü'nün konuyla ilgili açıklaması şu şekildedir: Soğuğa maruz kalmak ile soğuk algınlığı (nezle) gibi hastalıklara yakalanma ihtimalinizin artması arasında ilişki olduğunu gösteren hiçbir deneysel çalışma bulunmamaktadır.

Yapılan bir diğer çalışmada bilim insanları soğuk havaların değil, soğuk havalarla ilişkilendirilen; ancak hava sıcaklığına tamamen bağlı olmayan "nemlilik" durumunun, daha doğrusu "nem eksikliği"nin (kuru havaların) canlıları daha fazla hasta edebildiği ortaya çıkarılmıştır. Ancak yine kuru hava, hastalığın ana sebebi değildir; sadece hastalığın yolunu açmaktadır.

Kuru havalarda nazal boşlukta (burun boşluğunda) bulunan mukoza tabakası kurur. Böylece burundan nefes alırken tutulup etkisiz hale getirilebilen virüs ve bakteriler etkili bir şekilde durdurulamamaya başlar. Bu da, hasta olma şansımızı katlayarak arttırır. Ancak eğer ki savunma sistemimiz yeterince güçlüyse, bu sorunun üstesinden gelinecektir. Yine de tavsiyemiz, soğuk havalardan değil de, kuru havadan uzak durmanızdır. Şunu belirtmekte de fayda var: Kuru havada burnunuzun akmasının sebebi, mukoza tabakasını ıslak tutma çabasıdır. Eğer kuru havaya çok fazla maruz kalırsanız, bu çaba başarısızlıkla sonuçlanacaktır.

SOĞUK HAVALARDA TİTREME DAVRANIŞI HASTALIK BELİRTİSİ MİDİR?

Soğuk havalardaki titreme davranışı, hastalık belirtisi değildir. Beyin, vücut sıcaklığını korumak amacıyla kasları kısa sürelerle ama şiddetli bir şekilde uyarıp gevşetir. Bu sayede, hareket ve ısı üretimi sağlanır. Bu ısı üretimi sayesinde vücudun ısınması hedeflenir. Yine, yukarıda açıkladığımız gibi, soğuktan kaynaklanan bu titremenin hastalıkla doğrudan bir ilgisi yoktur.

SOĞUK SU İÇEREK ZAYIFLAMAK

Amerikan Spor Tıbbı Üniversitesi, yapılan egzersizler sonrasında soğuk su içilmesini (~15 derece) tavsiye etmektedirler. Çünkü yapılan çalışmalar, soğuk suyun oda ya da vücut sıcaklığındaki suya göre daha fazla kalori yakımına sebep olduğunu göstermektedir. Günde, soğuk bir şekilde içeceğiniz 2 litre su, sadece 70 kalori yakmanıza sebep olacaktır. Ancak tabii kalorilerini detaylıca sayan insanlar için uzun vadede bu günde 70 kalori son derece faydalı olabilecektir.

Bu noktada uyarmakta fayda var: Vücudunuz çok sıcakken aniden soğuk su içmeniz baş dönmesine sebep olabilir, çünkü merkezi sinir sisteminiz bu değişikliğe adapte olabilmesi için vücudu uyarır. Bu sebeple tavsiyemiz, egzersizler sonrasında soğuk suyu kafanıza dikmeden önce 2-3 küçük yudum alarak vücudunuzu adapte etmeniz, sonra geri kalanını içmenizdir.
 

Korunmuş Halde 40 Bin Yıllık Tay Fosili Bulundu

Tayın tam olarak ne zaman yaşadığı bilimsel incelemelerden sonra belirlenecek.

Sibirya’da Paleolitik dönemde yaşadığı tahmin edilen üç aylık at yavrusunun tamamen korunmuş bedeni bulundu.

Gazete Karınca’dan Lokman Sazan’ın çevirisi ve siberiantimes’ın haberine göre, bilim insanlarının araştırmaları sonucu bulunan yavru atın 40 bin yıl önce yaşadığı tahmin ediliyor.

Aşağıda gördüğünüz fotoğraf, yavru atın Sibirya’nın Yakut bölgesinde bulunan ve “cehennem ağzı” olarak bilinen Batagai Çukuru.

DONMUŞ TOPRAKTA BULUNDU

At yavrusunun korunmuş bedeninin Batagai Çukuru’ndaki donmuş toprakta bulunduğunu söyleyen Yakut Mamut Müzesi Başkanı Semyon Grigoryev, “Tay öldüğünde yaklaşık olarak üç aylık olduğunu tahmin ediyoruz. Yavru atın bedeni buz zemin sayesinde tamamen korunmuş olarak bulundu” dedi.

Eşsiz at bedeninin bulunmasının toprak zemininden de örnek almalarını sağladığını söyleyen Grigoryev, bu sayede tayın yaşadığı ortamın resminin yeniden ortaya çıkarılabileceğini söyledi.

'BİRÇOK YERİ KORUNMUŞ'

Yapılan incelemede at yavrusunun 40 bin yıl öncesinde yaşadığı tahmin ediliyor. Yaklaşık 30 metre derinlikte bulunan at yavrusunun tam olarak ne zaman yaşadığını bilimsel incelemelerden sonra belirleneceğini açıklayan Grigoryev, “Tayın iç organlarının yanı sıra koyu kahverengi saçları, kuyruğu ve yelesi de korunmuş. Ayrıca bedeninde herhangi bir yara izine rastlanmadı” diye ekledi.

Rusya Kuzey Doğu Federal Üniversitesi ve Japonya Kindai Üniversitesinde görev alan bilim insanları da ‘tarih öncesi döneme ait genç yaşta ve bedeni korunmuş bir at yavrusunun ilk defa bulunduğunu’ vurguladı.

DAHA ÖNCE DE BULUNMUŞTU

Dokuz yıl önce de Batagai bölgesinde bulunan bir köyde yerli halk bir bizon ve antik döneme ait olduğu düşünülen bir atın vücudunun bir kısmını bulunmuştu.

Uzak Yakutya bölgesinde yaşayan yerli inancına göre bu olağanüstü krater “yeraltı dünyasına açılan kapı” olarak görülüyor.