İleri Haber

CHP Milletvekili Sezgin Tanrıkulu'nun hazırladığı raporda, engelli yurttaşların eşit yurttaşlık haklarından yararlanamadığını ortaya koyan veriler yer aldı.

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü kapsamında hazırladığı raporu kamuoyu ile paylaştı. Türkiye'de yaşayan engelli bireylerin yaşadığı sorunlara dikkat çeken ve konuya ilişkin verileri paylaşan Tanrıkulu, uluslararası sözleşmeler ve Türkiye'deki kanunları hatırlattı.

"3 Aralık Dünya Engelliler Günü Raporu"nda Uluslararası Af Örgütü'nün "Irk, etnik köken, ulusal aidiyet, sınıf, kast, din, kanaat, cinsiyet, toplumsal cinsiyet, dil, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği, cinsiyet özellikleri, yaş, sağlık durumu veya diğer türde durumu ne olursa olsun herkesin eşit muamele görme hakkı" yaklaşımını hatırlatan Tanrıkulu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerini paylaştı.

'TÜRKİYE'DE EN AZ BİR ENGELİ BULUNAN 4 MİLYON 876 BİN KİŞİ BULUNUYOR'

Raporda, "Türkiye’nin nüfusu 31 Aralık 2021 itibarıyla 84 milyon 680 bin 273 kişi… Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni'nde (Eylül 2022) verilen bilgiye göre de Türkiye’de en az bir engeli olan (3 ve yukarı yaş) 4 milyon 876 bin kişi yüzde (6,9) bulunuyor..." denildi.

Birleşmiş Milletler'in (BM) 30 Mart 2007 tarihinde imzaladığı, tüm engelli bireylerin tüm insan hakları ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit olarak yararlanmasını amaçlayan Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına İlişkin Sözleşmesi'ninin Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından 3 Aralık 2008 tarihinde kabul edildiği kaydedildi.

'ENGELLİLER İÇİN ARAÇLARDA YAPILACAK DÜZENLEME MALİYET NEDENİYLE ERTELENDİ'

Tanrıkulu'nun raporunda, engelli yurttaşların kabul edilen bu yasa değişikliğine rağmen yaşadığı sorunlar şöyle ifade edildi:

"2005 yılında 'Engelliler Hakkında Kanun (5378)' kabul edildi. Kanunla, 'toplu taşıma araçlarında engelli bireyler için erişim kolaylığı sağlanması' da düzenlendi. Düzenlemeye, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın 'Erişilebilir Ulaşım Stratejisi ve Eylem Planı 2021-2025'de de yer verildi. Amaç; otobüslerin, dolmuşların, trenlerin, yolcu vapurlarının engelli bireylerin yaşamını kolaylaştıracak şekilde düzenlenmesiydi. Sonra ne oldu? Araçlarda yapılacak düzenlemenin maliyeti insandan daha önemli olduğu için 'torba kanunlarla' bu süre ertelendikçe ertelendi. Halen daha da engelli bireylerin araçlardan rahatça yararlanması mümkün değil…"

AÇIK ÖĞRETİME MECBUR BIRAKILAN ÖĞRENCİLER

Engelli bireylerin açık öğretime yönelmek zorunda bırakıldığı da raporda, "2020-2021 eğitim döneminde 54 bin 515 engelli birey yüksek öğrenim gördü. Ancak bu öğrencilerin çok büyük bir çoğunluğu (yüzde 70) 'okula gitmek' yerine Anadolu, Atatürk ve İstanbul Üniversiteleri'nin açık öğretim bölümlerinde kayıtlı…" ifadeleri ile hatırlatıldı.

'TÜRKİYE, AB ÜLKELERİ İÇİNDE ENGELLİLERİN OKULU BIRAKMA ORANININ EN YÜKSEK OLDUĞU ÜLKE'

Raporda, dernek ve konfederasyonların paylaştığı veriler de yer aldı:

"Engelli Anneleri ve Gönüllüleri Derneği (EAGD) Başkanı: Türkiye'de yaklaşık 600 bin ağır engellinin evde bakımı yapılıyor. Bakım verenlerin yüzde 91’i kadın…

Engelliler Konfederasyonu Eylül 2022'deki basın açıklamasından: 'Türkiye’de yüzde 60 ile AB ülkeleri içinde ilkokuldan sonra engellilerin okulu bırakma oranının en yüksek olduğu ülke…'"

BÜTÇEDE ENGELLİ YURTTAŞLARA YER YOK!

Hazırlanan bütçelerde de engelli yurttaşlara yönelik politikaların yer almadığı, Tanrıkulu'nun raporunda yer alan şu verileri ile bir kez daha ortaya çıktı:

"2022 yılı bütçesinin ilk halinde yüzde 1,6 olan 'Engellilerin Toplumsal Hayata Katılımı ve Özel Eğitim Programı (ETHKÖEP)' payı, temmuz ayındaki ek bütçede 'engelliler unutulduğu' için yıl sonunda yüzde 1,2'ye düşmüştür. Bu oran (yüzde 1,2) 2023 ve 2024 bütçelerinde aynı düzeyde tutuluyor ve 2025 yılında ise yüzde 1,3 olarak teklif ediliyor.

'ETHKÖEP İÇİN BÜTÇEDEN AYRILAN MİKTAR 60 MİLYAR TL'NİN ALTINDA'

2023 yılında 4 trilyon 808 milyar TL'yi aşan toplam bütçede ETHKÖEP için ayrılan miktar 60 milyar TL'nin altındadır. Nüfusun yüzde 10'unu oluşturan engelliler ve yakınları için iktidarın öngördüğü ana bütçe kalemi maalesef bu kadar. (…)

Bütçe teklifine göre '2025 yılı sonuna kadar' hedeflenen 'ilave' engelli kamu personeli alım sayısı sadece 4 bin 350 kişidir. EKPSS'ye giren 125 binden fazla engellinin kamudaki istihdam hakkının bu şekilde kısıtlandığı bilinmeli.

Türkiye'de şu an üniversite okuyan engelli kişi sayısı 56 bin kişi civarındadır. Erişilebilir iş ve yaşam koşullarında, engelli iş gücü arzının milyonlarla ifade edilebileceği bir yerde, planlanan bu istihdam (4 bin 350 kişilik) çok yetersiz.

'ÖZEL EĞİTİM ALAN KİŞİ SAYISI 2023'TE BİN 777 KİŞİ ARTACAK'

Bütçe teklifinde 'Özel Eğitim Alan Kişi Sayısının' 2023 yılında tüm Türkiye genelinde sadece bin 777 kişi artacağı öngörülmüştür. 2024'te bu sayı sadece 5 bin, 2025'te ise 10 bin olarak tahmin edildi. (…)

Kocaeli’nde refakatçılı kart kullanan S.A., otobüs şoförü tarafından refakatçisi olmadan toplu taşıma aracına alınmak istenmedi. (Kasım, 2022)

Bütçede engellilere verildiği/verileceği ifade edilen bazı düzenlemelere dair kamuoyuna yeterli düzeyde veri sunulmamaktadır. Örneğin, herkese verilen 50 bin TL'lik KOBİ girişimci destek kredisinin engelliler için 70 bin TL verileceği ifade edildi. 2022 yılı boyunca bu teşvikten sadece 140 engellinin yararlandığı bütçe metinlerinde açıklanmıştır.

'BAKIMA MUHTAÇ ENGELLİ SAYISI 280 BİNE YAKIN'

Her ay yayınlanan ama içerisinde güncel olmayan (2011'de, 2017, 2019'da kalan veriler içermektedir) birçok veriyi barındıran 'Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni' verilerine göre 'Engel oranı yüzde 70 veya üzeri olan bakıma muhtaç engelli' sayısı 2021 yılı için 280 bine yakın.

Asgari ücretin 3'te 2'si kadar ödeme alan engelli 'bakıcılarının' bu miktarla kendilerine veya baktıkları engelliye nasıl bir yaşam kuracağı bu ülkenin temel meselesi olmalı.

'2023 BÜTÇESİ, ENGELLİ YOKSULLUĞU VE İŞSİZLİĞİNİ AZALTMIYOR'

2022 Temmuz zammıyla bu miktar 3 bin 340 TL'ye yükselmiştir. Açlık sınırının yarısı bile olmayan bu tutarla bir yaşamın idame edilmesi mümkün değil. Ayrıca on binlerce engellinin çeşitli bahanelerle bu miktardan dahi mahrum bırakıldığı, bu yardımların siyasi saiklerle istismar edildiği de bilinmeli. Özetle, 2023 bütçesinin engelli yoksulluğunu, işsizliğini ve muhtaçlık durumunu azaltacak yeni bir teklif sunmadığı ifade edilmelidir. 

'DÜNYA NÜFUSUNUN YÜZDE 15'İ ENGELLİ BİREYLERDEN OLUŞUYOR'

CHP'li Sezgin Tanrıkulu, raporunda, dünyadan verileri de paylaşarak Türkiye ile karşılaştırdı:

"OECD-AB ve Türkiye verilerine göre, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 15’i engelli bireylerden oluşuyor (yaklaşık bir milyar engelli birey). Yaşla birlikte engellilik oranı artıyor:

Görme engeli nedeniyle kendisine ayrımcı davranan bir kamu görevlisi hakkında şikayet dilekçesi vermek için Çağlayan Adliyesi'ne giren Avukat M.Ö., yine ayrımcılığa maruz kaldı… Cumhuriyet Savcısı, M.Ö.’yü 'ifade tutanağını tanımadığı kişilerden oluşan hazirun şahitliğinde imzalamaya zorladı' Avukat M.Ö. bu dayatma nedeniyle şikayet dilekçesini veremedi. (Nisan, 2022)

OECD ülkelerinde 20-34 yaş arasındaki engelli birey oranı yüzde 6. Bu oran 35-49 yaş arasında 2 katına çıkıyor. 50-64+ yaş arasında ise yüzde 24’ü buluyor.

Avrupa Birliği'nde 15-64 yaş arası temel etkinlik problemi yaşayan engelli birey sayısı 44 milyon, yaşam boyu süren bir sağlık problemi nedeniyle kısıtlı çalışma imkanına sahip engelli birey sayısı 35 milyon.

'İLKOKULDAN SONRA OKULU BIRAKAN ENGELLİ ORANI YÜZDE 60'

AB ülkelerinde ilkokuldan sonra okulu bırakan engelli oranı yüzde 25. Bu oran İsveç’te yüzde 11 iken, Türkiye’de yüzde 60!

AB’de engellilerin yüzde 29,9’u yoksulluk/sosyal dışlanmışlık riski altında; Türkiye’de bu oran yüzde 77,1!

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'na göre engellilerin yüzde 80’i gelişmekte olan ülkelerde yaşıyor.

OECD ülkelerinde engelli nüfusun istihdam oranı yüzde 44, engelli olmayanlar için yüzde 75… 

Aynı yıllar için işsizlik oranları ise engelliler için yüzde 14, genel nüfus için yüzde 7… İstihdam edilen engellilerin yüzde 22’i yarı zamanlı işlerde çalışıyor, bu oran engelli olmayan bireyler için yüzde 13 düzeyinde…"