SON HABERLER

Alman partneri BioNTech ile birlikte geliştirdiği Covid-19 aşısı 11 Aralık’ta ABD’de acil kullanım onayı alan ilaç devi Pfizer, yoksul ülkelerin ilaca ulaşımını sağlamak için gösterilen uluslararası çabaya karşı çıkmakta.

Ekim ayında Hindistan ve Güney Afrika, Covid-19 için geliştirilen tedavi yöntemlerinin, Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) fikri mülkiyet anlaşmasının, “Fikri Mülkiyet Haklarının Ticarî Yönleri (FMHTY),” başlığı altında yer alan patent haklarının askıya alınması için bir önerge verdiler. Neredeyse yüz ülke tarafından desteklenen bu önerge, salgın sürecinde genel olarak kullanılan tedavi yöntemlerinin daha az maliyetle geliştirilmesine olanak sağlayacak.

Zengin ülkelerin aşı stoklarını adeta yağmaladığı ve bir araştırmanın, dünya nüfusunun çeyreğinin 2022 yılına kadar aşıya erişemeyeceğini gösterdiği günümüzde, bu önerge -eğer onaylanırsa- Küresel Güney’de sayısız hayat kurtarabilir.

Ancak şimdiye kadar ABD, Avrupa Birliği, Britanya, Norveç, İsviçre, Japonya ve Kanada bu önergenin kabulünü, her tür gecikmenin daha fazla ölüm getireceği kesin olan bu düzlemde, başarıyla engellediler.

Kârını korumak için çabalayan ilaç sektörü, Pfizer’in de öncülüğünde, bu muhalefetin önemli bir ortağı. Pfizer’in genel müdürü Albert Bourla geçen hafta yaptığı açıklamada, “Bu salgının çözümünü, özel sektörün kanı diyebileceğimiz fikri mülkiyet hakları getirdi ve şu anda da bu haklar bir engel teşkil etmiyor,” dedi. 5 Aralık’ta Lancet’te çıkan bir makaleye göre Pfizer, “Herkese uygun tek bir model geliştirme çabası her durumun, ürünün ve ülkenin özel koşullarını yok saymak anlamına gelir.” diyerek önergeye karşı görüşünü belirtti.

Pfizer’in ortaya koyduğu görüşe göre, fikri mülkiyet hakları ve ilaç tekelleri, insanlığa yararları apaçık ortada olan sağduyulu bir küresel düzeni temsil ediyor. Ancak, gerçekliğe baktığımızda, bu uluslararası normlar görece yeni ortaya çıktı ve bir kısmı bizzat Pfizer tarafından şekillendirildi.

Bu şirket, 1980’lerin ortasından 1990’ların başına kadar DTÖ’nün fikri mülkiyet kurallarının oluşumunda önemli bir rol oynadı ve günümüzde yoksul ülkelere aşı dağıtımının sağlanmasının karşısında, kendi koyduğu kurallardan yardım istemekte. Bourla’nın bahsettiği “özel sektörün kanı,” olayların doğal varoluşunu değil, hayatlarını kurtaracak ilaçlara ulaşamayan yoksul insanların zararına işleyen küresel ticaretin yapısını yansıtıyor.

BİR ŞİRKET KAMPANYASI

Seksenli yılların ortasında, Pfizer’in yönetim kurulu başkanı olan Edmund Pratt’a bir görev verildi: Gümrük ve Ticaret Anlaşması (GTA) tartışmalarının Uruguay bölümünde fikri mülkiyetin korunmasını garanti altına alınmasını sağlamak – ki bu çok uluslu anlaşmalar 1995’te DTÖ’nün kurulmasıyla sonuçlanacaktı. Meselenin aritmetiği basitti: Kendi şirketi ve diğer Amerikan şirketlerinin “rekabet gücünü” küresel anlamda korumak için bu tip önlemler hayatî öneme sahipti.

Pratt, kendi lehine olacak şekilde, şirketinin çapından çok daha fazla kurumsal güce sahipti. Charan Devereaux, Robert Z. Lawrence ve Michael D. Watkins’in Case Studies in US Trade Negotiation (ABD Ticaret Görüşmelerinden Örnek Çalışmalar) adlı kitapta belirttikleri gibi Pratt, Carter ve Reagan yönetimlerini temsilen Ticaret Görüşmeleri Danışma Kurulu’nda bulundu.

1986’da fikri mülkiyetin ticaret görüşmelerinde konu edilmesini sağlamak amacıyla Avrupa ve Japonya ile endüstriyel ilişkiler kuracak, Birleşmiş Milletler’in Dünya Fikri Mülkiyet Hakları Örgütü’nden görevlilerle görüşecek ve lobi yapacak olan Fikri Mülkiyet Hakları Komitesi’nin (FMHK) kurucuları arasında Pratt da vardı.

Gerek yurt içinde gerekse küresel anlamda Pfizer, ABD fikri mülkiyet kurallarını takip etmeyen ülkeleri “korsanlık” faaliyetinde bulunmakla suçlarken uluslararası ticaretin fikrî mülkiyet hakları konusunda kararlı ve güçlü durması gerektiği fikrinin güçlenmesinde önemli bir rol oynadı.

Peter Drahos ve John Braithwaite, Information Feudalism’de (Feodal Bilgi Çağı) şöyle yazıyorlar, “Fikrî mülkiyet haklarıyla ilgili mesaj, denizde yayılan dalgalar gibi iş çevrelerinden ticaret odalarına, çalışma konseylerinden yönetim kurullarına, ticaret örgütlerine ve şirketlere doğru yayıldı. Bunun sonucunda, önemli ticaret kurullarında kilit rollere sahip Pfizer yöneticileri, fikrî mülkiyet haklarına ticaret temelli bir yaklaşım için ihtiyaçları olan desteği buldular.”

Ticaret görüşmelerinde fikrî mülkiyet haklarının konu olması, o zaman söz konusu değildi. Pek çok Üçüncü Dünya ülkesi bu konunun önlerine gelmesine karşı direndi çünkü katı fikrî mülkiyet kuralları şirketlerin tekelini koruyacak ve yurt içi fiyat kontrolünü zayıflatacaktı (Case Studies in US Trade Negotiation)

1982 yılında, Hindistan başbakanı Indira Gandhi Dünya Sağlık Örgütü’ne şöyle seslendi, “Daha iyi bir dünya düzeni, tıbbî gelişmelerin patent haklarından muaf olduğu ve ölüm ile yaşamın kâr olgusuyla ele alınmadığı bir dünyadır.” 1986’da Christian Science Monitor ise şunu raporladı, “Brezilya ve Arjantin, görüşmelerin yeni etabına fikrî mülkiyet haklarının dahil edilmesi yönünde ABD’nin gösterdiği çabaya karşı koyan bir gruba öncülük etti.”

Ancak Pratt’ın, IBM yönetim kurulu başkanı John Opel gibi güçlü yandaşları vardı ve onların çabaları, fikrî mülkiyet haklarına dair kuralların görüşülmesinin Gümrük ve Ticaret görüşmelerine dahil edilmesinde önemli bir rol oynadı.

Pratt bu gelişme için takdir edildi. Pratt şöyle diyordu, “Gümrük ve Ticaret görüşmelerinde fikrî mülkiyet haklarının korunmasının temelinin atıldığı bu zafer, bir ölçüde ABD hükümetinin ve Pfizer’in de dahil olduğu ABD şirketlerinin otuz yılı aşkın süredir devam eden yoğun çabasıyla kazanıldı. Biz başından beri, öncü pozisyonunda bunun içindeyiz.” (Whose Trade Organization? A Comprehensive Guide to the WTO).

Fikrî mülkiyet hakları görüşmelerinde FMHK, katı fikrî mülkiyet hakları kurallarının desteklenmesi için ABD’li şirketlerin olduğu kadar Avrupalı ve Japon şirketlerinin liderlerinin örgütlenmesi noktasında aktif çalışmalarda bulundu.

Devereaux, Lawrence ve Watkins’in yazdıklarına göre bir ABD’li görüşmeci, “Fikrî mülkiyet haklarının bir görüşme maddesi olarak kabul edilmesini tasarlayan ve hükümeti bunu sağlamaya zorlayan” kişilerin Pratt ve Opel olduğunu söylüyor.

1995 yılında yürürlüğe giren FMHTY anlaşması “20. Yüzyılın en önemli fikrî mülkiyet hakları anlaşması” olacaktı (Drahos ve Braithwaite). Bu anlaşma dünyadaki çoğu ülkeyi fikrî mülkiyet söz konusu olduğunda, sınırlı bir esneklik payıyla da olsa asgari bir ortaklıkta birleştirdi ki bu ortaklık ilaç sektöründeki telif tekelini de içeriyor.

Ekonomi ve Araştırma Merkezi (EAM) kurucularından olan sol eğilimli ekonomist Dean Baker In These Times’da şöyle diyor, “Bu anlaşma gelişmekte olan ülkelerin ve dünyadaki diğer ülkelerinin Amerikan tipi patent ve telif kurallarını benimsemesini gerektiriyordu. Önceden bunlar ticaret anlaşmalarının kapsamı dışındaydı ve ülkeler kendi koydukları kurallara göre hareket edebiliyorlardı. Hindistan zaten 1990’a gelindiğinde oldukça gelişmiş bir ilaç endüstrisine sahipti. Bu anlaşmadan önce Hindistan ilaç şirketlerinin ilaçların patentini almasına müsaade etmiyordu. Sürecin patentini alabilirlerdi, ancak ilaçların değil.”

İLACA ULAŞIMIN ENGELLENMESİ

Anlaşma ilaç şirketlerine yüksek oranda kâr sağladı ve sermaye hareketlerini takip eden Public Citizen adlı kuruluşa göre “ABD’de ilaç üretim maliyetlerini artırırken aynı zamanda DTÖ içindeki gelişmekte olan ülkelerin sahip olduğu hayatî ilaçlara erişilebilirliği kısıtladı.”

Bu durum, DTÖ kurulduğu sırada filizlenen AIDS krizinde acımasız bir rol oynadı. Achal Prabhala, Arjun Jayadev ve Dean Baker’ın New York Times’da kısa zaman önce yayınlanan yazısına göre, “Ülkeyi esir alan ve insanları ölümle baş başa bırakan yabancı ilaç şirketlerinin tekelini kırmak, Güney Afrika hükümetinin neredeyse on yılını aldı.”

Fikrî mülkiyet yasalarının askıya alınması için küresel çapta bir salgından daha geçerli bir sebep düşünmek güç ve bu düşünce günümüzün politik bağlamında kesinlikle marjinal değil. Aktivistlerin çabalarına ek olarak ana akım insan hakları örgütleri ve BM insan hakları uzmanları da telif yasalarının askıya alınması talebini dillendirdi.

Onların çağrıları 90’ların ve erken 2000’lerin, şirketlerin gücünü yerel piyasalar aleyhine emek alanından çevreye ve toplum sağlığına kadar genişleten Dünya Bankası ve IMF gibi kurumlarla birlikte DTÖ’nün de yıkıcı rolüne odaklanan küresel adalet hareketlerine benziyor. ABD’nin ve ABD’li şirketlerin DTÖ içindeki orantısız gücü – ki bu güç Covid-19 aşısı ile alakalı telif tartışmalarının engellenmesinde de görülebilir – temel bir eleştiri konusu oldu.

Pfizer, fikrî mülkiyet kurallarının askıya alınması karşısındaki muhalefetinde yalnız değil. İlaç endüstrisinin ticarî örgütleri ve tekil şirketler – diğer bir Covid-19 aşısını geliştiren Moderna gibi – tüm güçleriyle telif hakkı yasalarına karşı verilen önergeye karşı çıkıyor.

“İlaç endüstrisinin etkisi çok büyük,” diyor Baker In These Times’da. “Söylemeye gerek bile yok ama Trump ilaç endüstrisiyle birlikte hareket edecek. Biden da ilaç endüstrisine kulak verecek ve onların istemediği bir şeyi yapmaması için baskı görecek. Telif hakları tartışmasına ilaç endüstrisinin kendisinden başka karşı çıkan kimse yok. Bunu dayatanlar onlar.”

İlaç endüstrisi Covid-19 tedavisi ve aşı ile ilgili kelimenin gerçek anlamıyla hayatî öneme sahip bilgileri gizli tutmak için ellerinden geleni yapıyorlar ve bunu, bu bilgilerin gelişmesini sağlamış olan kamusal fonlara rağmen yapıyorlar. Örneğin Pfizer’in ortağı BioNTech Almanya’dan azımsanmayacak miktarda ödenek aldı. Ancak ilk yüz milyon doz için belirlenen 19,50 dolarlık fiyatıyla, aşı pek çok yoksul ülke için büyük ihtimalle çok pahalı olacaktır, özellikle aşının muhafaza edilmesi için gereken gene oldukça pahalı depolama ihtiyaçları da göz önünde bulundurulduğunda.

Oxford ile bir aşı üreten bir diğer ilaç şirketi AstraZeneca, yoksul ülkelerin aşıya erişiminin sağlanması için bazı adımlar attı ve söylediğine göre salgın süresince aşı üzerinden kâr amacı gütmeyecek. Fakat bu şirket, Prabhala, Jayadev ve Baker’ın dikkat çektiği üzere, “salgının bittiğini Haziran 2021’de ilan etme hakkına sahip.”

Aslında, şu an elimizde bulunan veriler, aylar öncesinden tahmin edilebilecek bir şeyi gösteriyor: Herhangi birisi bir yoksulluk haritası oluşturup aşıya erişimi harita üzerinden gösterebilirdi ve bu neredeyse birebir günümüzdeki durumla eşleşirdi. New York Times’ın belirttiği gibi, “ABD, Britanya, Kanada ve diğerleri kendisini garantiye alıyor ve nüfuslarının ihtiyacını fazlasıyla aşan dozda aşıyı istifliyor. Buna karşılık, daha yoksul durumdaki pek çok ulus ihtiyacı kadar bile aşı bulamıyor.”

Bu durum, daha en başından beri kolonyalizmin kemikleşmiş mirasıyla biçimlenmiş ve uzun süredir varlığını sürdüren güç ilişkilerini devam ettirmek için kurulan bir sistemin mantıksal sonucu. “Amaçtan” bağımsız olarak, nüfusu çoğunlukla beyaz olmayan ülkeler acı çekmeye ve ölmeye mahkûm edilirken, zengin Küresel Kuzey ülkeleri ihtiyaçları fazlasıyla aşıyor – ki bu durum Küresel Kuzey’in kendi içindeki eşitliği sağlama garantisine bile sahip değil.

Zengin ülkeler sürü bağışıklığını sağlayabilecek duruma gelirken yoksul ülkelerin yıkıcı kayıplar yaşamaya devam ettiği, aşı dağıtımına dayanan bir küresel apartheid ile karşı karşıya kalabileceğimizi düşündüğümüzde, şirketlerin vicdanına teslim olmak yeterli değil. Baker’ın ortaya koyduğu gibi, “Her aşının mümkün olduğu kadar yaygın hale gelmesini neden istemeyesiniz ki?”

Kaynak: Jacobin

İLGİLİ HABERLER

Mehmet Yayla yazdı | #NosEstánMatando: 'Bizi öldürüyorlar'

14-05-2021 13:03

Mehmet Yayla

Son günlerdeki gösterilerde en az 42 kişinin öldürüldüğü, yüzlercesinin de kaybedildiği Kolombiya'daki halk hareketi, sesini dünyaya sosyal medyada açtığı bu etiketle duyurmayı başardı. Latin Amerika'dan Avrupa'ya, Myanmar'dan ABD kentlerine kadar dünyanın birçok ülkesinde Kolombiyalı göçmenler ve dostlarının düzenlediği dayanışma etkinliklerine insan hakları savunucuları, demokratlar ve sosyalistler destek verdi.

Montreal, Kanada

İSYANIN ÇIKIŞI

Salgın krizi, toplumsal eşitsizlik, iktidardaki Duque hükümetinin ve aşırı sağcı Demokratik Merkez partisinin krizi yönetememesi, Kolombiya'daki toplumsal patlamanın zeminini hazırlayan etkenler oldu. Duque, göreve başladığı 2018'den beri ülkeyi polis devleti baskısıyla ve halkın gerçeklerinden kopuk bir neoliberal plan doğrultusunda yönetiyor. Bu yönetim tarzı, güçlü bir halk muhalefeti geleneğine sahip olan Kolombiya'da daha önce de iki önemli ayaklanmaya yol açmıştı, ancak bu son ayaklanma en şiddetlisi oldu.

Duque, “Sürdürülebilir Dayanışma Yasası” adlı bir paket-yasa çıkararak pandemiyle derinleşen ekonomik krizin faturasını işçilere, emeklilere ve orta sınıflara ödetmeye çalıştı. Paket, temel tüketim malları üzerindeki katma değer vergisini (KDV) artırmayı, vergi iadelerinin kaldırılmasını, gelir vergilerinin başladığı gelir eşiğinin düşürülmesini (neredeyse asgari ücretten bile gelir vergisi almayı) ve emekli maaşlarına gelir vergisi getirmeyi içeriyordu. Bunun ötesinde, 2020'de salgının ve karantinaların neden olduğu durgunluk sırasında halka elle tutulur bir yardım yapılmamıştı, devlet yardımından en çok yararlananlar, Avianca (havayolu 370 milyon ABD doları kurtarma paketi aldı) ve finans sistemi gibi büyük kapitalistlerdi. Hükümetin ana hedefi, 2020'de GSYİH'nın yüzde 8'ine yükselen açığı azaltarak Kolombiya'nın kredi notunu korumak ve böylece Uluslararası Para Fonu'na (IMF) ve uluslararası finans sermayesine güvenilir olduğunu göstermekti.

Duque, halkın cebine karşı böyle bir saldırıyı duyurmak için en uygunsuz anı seçti: Covid-19'un üçüncü dalgasının ortasında, 50 milyonluk toplam nüfusun 21 milyonunun fakirlik sınırında yaşadığı, 7 milyonunun günde sadece bir kez yemek yiyebildiği ve 4 milyon kişinin işsiz olduğu bir dönemde!

İşçiler, sendikalar, muhalif parti ve gruplar 28 Nisan'da bir ulusal grev başlattı. Hükümet derhal halk gösterilerine yönelik şiddetli bir baskı uygulamaya başladı ve bu baskılar uluslararası toplum tarafından kınandı. Halka karşı uygulanan düzenli sindirme yöntemleri arasında gözaltında veya gözaltısız kaybetmeler; cinayet ve cinsel şiddet; gösterici kitlelere karşı kanunsuz ve orantısız güç uygulamaları bulunuyor.

Baskılar gösterileri durduramadı ve Duque 2 Mayıs'ta reform paketini geri çekmek zorunda kaldı. Maliye Bakanı ertesi gün istifa etti. Ancak ulusal grevler, gösteriler ve ayaklanma dinmedi. Özel donanımlı polis mangalarıyla halk arasındaki çatışmalar devam etti. 10 Mayıs itibarıyla en az 42 kişi öldürüldü ve yüzlerce insan kayıp. Ülkenin üçüncü büyük şehri olan Cali, “direnişin başkenti” ilan edildi. Bu başkent halen, çoğunluğu köy ve varoşlardan gelen işsiz, örgütsüz, askeri eğitimi ve donanımı olmayan, ama kaybedecek pek bir şeyleri de olmayan kararlı gençler ile baskıcı bir devletin özel eğitimli, donanımlı, maaşlı uzman paramiliter güçleri arasında geçen amansız bir çatışmanın merkezi durumunda.

Kolombiya'daki durum, ülkenin hem siyasi, hem de kanun dışı derin devlet ilişkilerinde oyunkurucu olan ABD emperyalizmi için tam bir baş ağrısı. ABD ve Kolombiya arasında «Narko-terörizmle mücadele» bahanesiyle kurulan askeri işbirliği programı, bölgede eşi görülmemiş bir ABD müdahalesine olanak tanıyor. Pentagon doğal olarak bu potansiyeli yitirmek istemiyor. Ayrıca Duque ve bir zamanlar Trump'ın gözbebeği olan Kolombiya aşırı sağı, Biden'in başkanlığı altında da ABD'nin Küba ve Venezuela düşmanlığı politikasının temel müttefikleri olmaya devam ediyor.

SONUÇ

Kolombiya'daki isyan, Latin Amerika'da 2019'dan beri ivme kazanan sınıf mücadelesi sürecinin bir parçası. Ancak bu mücadele -yalnızca ilkesel ya da romantik bir yaklaşımla değil, reel olarak- hepimizin mücadelesi. Hepimizin, çünkü artık tepeden tırnağa küreselleşmiş olan emperyalizme, kapitalizme, sürekli daha despotça dayatılan neoliberal doktrinlere karşı dünya halklarının mücadelesinin bir parçası. Çünkü Duque'nin beslediği şirketler, Türkiye'deki iktidarın besledikleriyle aynı cephede ve bu şirketler de kendilerini besleyen elleri iktidarda tutarlar.

21. yüzyıl başlarından beri dünyanın birçok yerinde, örneğin Latin Amerika hareketlerinde, Arap Baharı’nda, Kanada'nın Quebec ve yerli halk hareketlerinde, Gezi Direnişi’nde, Sarı Yelekliler ayaklanmalarında görüldüğü gibi tepkisel olarak patlak veren mücadelelerin kurulu yerel düzene ve küresel emperyalizme karşı kalıcı zafer kazanmasını sağlayacak bir halk uzlaşması sağlanamıyor. Ülke ölçeğinde devrimci parti ve oluşumlar temel hedefler çerçevesinde güçlerini birleştirmedikçe, uluslararası alanda da devrimci bir dayanışma ağına işlev kazandırılmadıkça, bu tarz ayaklanmaların somut ve kalıcı bir değişim sağlaması zor görünüyor.

''Kolombiya hayatta kalmaya uğraşmaktan bıktı, Kolombiya hayatı yaşamak istiyor.''

Kolombiya'da 2016'dan beri öldürülen binden fazla aydın, demokrat, sosyalist, işçi ve yerli halk önderinin adlarının yazılı olduğu flama.

Kaynaklar:

www.alternatives.ca

https://www.leftvoice.org/

Montreal'deki Kolombiyalı göçmenler

Kanada Komünist Partisi

Hüseyin Ağçal yazdı | Kutup Yıldızı'na saygıyla...

11-05-2021 08:25

Hüseyin Ağçal

Bir fotoğraf bazen her şeyi anlatmaya yeterdir derler ya işte öyle bir fotoğraf karesindeyiz.

Mücadelenin her anında fotoğrafın izlerine rastlarız. Sosyalizm mücadelesi içine girmiş liseli gençlerdik. Toplantılar, eylemler derken arkadaşlıklar, dostluklar ilginç bir kesişim kümesi içerisinde bir kişinin etrafında cereyan ederdi.

Her kritik uğrakta dönüp bakman gerekir Kutup Yıldızı'na.

İşte öyle zamanlardan geldik, dile kolay ve bir o kadar da hızlı, maceralı, zorlu bir 20 yıl yaşadık. Bu süreçte hiç değişmeyen bir Kutup Yıldızımız vardı.

Gece gündüz afiş yaparken dilimizde Sıyrılıp Gelen, elimizde fırçalar, yanımızda Kutup Yıldızımız.

Başın sıkıştığında ilk başvuracağın, sevgini ilk anlatacağın, üzüntünde seni yalnız bırakmayan, gel dediğinde kilometre hesabı yapmayacak bir dost, arkadaş, yoldaş. Onu görmeden geçen iki yıl bu konuda yeterli bir anlam çıkarttı bende, yalnızlık!

Yılmadan, usanmadan, bıkmadan, hep yeniyi, daha gelişkini arayarak geçen yılların sonunda güneş gibi doğan Türkiye İşçi Partisi.

Uzun yıllardır beklediğimiz an gelmiş gibiydi. Yerinde duramıyordu, her görevi almak, her şeyi yapmak istiyordu. Bir gün sordum: Utkan hayırdır ne oldu? Utkan, ''Güzel şeyler oluyor, başaracağız'' diyerek işçi çalışmalarındaki hedefleri, nasıl yapacağımızı heyecanla anlatıyordu. İşte o heyecan ve inanmışlık tarifi imkansız bir GÜVEN yaratıyordu.

Utkan, her zaman sosyalizm mücadelesini halklaştırmak, işçileştirmek gerektiğini vurguladı, bunun için üretti. Bugün geldiğimiz noktada senin de olman gerekiyordu, bu işin öncüsü sendin diyeceğimiz çok şey var. Temellerini attığın Türkiye İşçi Partisi koyduğun hedeflere ilerliyor. Akın akın işçiler, gençler, kadınlar partiye üye oluyorlar. Farkımızı yarattık ve hedefe ilerliyoruz. Tam da dediğin gibi.

Sen bu partinin temellerini attın, iyi bir temel atmışsın ki çok güçlü yükseliyor. Sana layık olanı yapacağız ve sosyalizmi kuracağız.

Utkan Adıyaman iyi ki bu dünyadan geçmiş, iyi ki bize önderlik etmiş, iyi ki yoldaşımız olmuş ve iyi ki kan kardeşim, can dostum olmuş. Sevgiyle özlemle…

Selcan Adıyaman yazdı | Teori ve politikada 'MASTEKİ'

“Master key diye yazılıyor” der kıdemlisi, “her odanın kapısını açan ana anahtar, anahtar panosunun üstünde”.

11-05-2021 01:43

“Ancak solun siyasal arenadan dışarıya itildiği, gücünün ihmal edilebilir düzeyde olduğu tespitini açıkça yaptıktan sonra artık hiçbir şey eskisi gibi olmaz. Başat sorununuz elinizi kolunuzu bağlayan bu tablonun tersyüz edilmesidir. Yapmanız gereken şey adlı adınca “solu toplumsal alanda yeniden inşa etmek” olmalıdır.”[1]

“Solu toplumsal alanda yeniden inşa etmek” isteyenlerin başlayacağı yer neresi olmalıdır; İlyas Torlak bu yazısında açıkça ifade etmiş “Aslında ihtiyacımız olan ışığı bir noktada toplayan bir mercektir… Bu kanal öyle “ekseniyle” falan değil doğrudan emek politikasıyla açılabilir.”[2]

Yazarın “eksensiz, doğrudan emek politikası” çağrısını müşterek hayatımızda bizleri çok etkileyen öğretici bir anısıyla somutlamak isterim.

2002 yılı yazında 20 yaşındayken örgütünün otel işçileri çalışmasına destek olmak amacıyla Hilton Otel’de kat temizliği işçisi olarak işe başlayan İTÜ’lü üniversite öğrencisi; otelde çalıştığı 6 ay içerisinde kişisel devrimci mücadele kitine en önemli aracını eklemiştir. Bu araç; yazısında “solun toplumsal yeniden inşası” olarak ortaya koyduğu meselenin adlı adınca “sınıfsal yeniden inşa” görevi olduğu bilincidir. Bu bilinci kuşkusuz bu 6 ay içinde kazanmamıştır. Ama devrimci hareketin nihai hedefine giden yolun; işçi sınıfı pratiklerinden ve işçi sınıfı kavramlarından uzak bir pratik içinde; “Fransız solunun ortak programı” gibi belgeleri kıraat etmekle [3] ya da “siyasi abi/abla” masalarından çıkacak yüksek vizyonlu parlak projelere bel bağlayarak yürünemeyeceği fikrinin güçlendiği zamanlar diyebiliriz.

Çünkü bir çırpıda sıralayabileceği büyük siyasal sorunlar ve çözümleri ile ilgili bilgi dağarcığının dışında bir sorunla karşı karşıya kalmıştır:

'MASTEKİ NEREDE?'

Yazarımız bir gece nöbetinde housekeeper şefinin “ bana acil masteki”yi getir demesi üzerine döner dolaşır mesul olduğu katta “masteki” arar durur, her sorduğu “her zamanki yerinde” der, yeri tarif eder. Gider bakar çeşitli şeyler tahmin eder, utanır soramaz çünkü herkes çok rahat bir şekilde yerini söyler ve onun da işteki ikinci ayıdır. En sonunda vakit iyice geçince gider sorar “abi bu masteki nedir gözünü seveyim?”

“Master key diye yazılıyor” der kıdemlisi, “her odanın kapısını açan ana anahtar, anahtar panosunun üstünde”.

Ertesi gün sabah bir yandan gece nöbeti çıkışı getirdiği sıcak poğaçaları yerken diğer yandan gece yaşadığı teknik sıkıntıyı konuştuk. Bu arada masteki meselesi, kişisel dikkatsizliğinden işçilerin diline yabancı olmaya ve oradan devrimci mücadelenin yükselişinin kapısını açacak ana anahtara uzanan; bir kısmı O’nun uykusuzluğunun da etkisiyle artık fanteziye varan sabah sohbetimizin çokça güldüğümüz gündemi olmuştu.

Hapishane katliamlarının ardı sıra olan bu zamanlarda, saldırının ağırlığının altından kafasını kaldırmaya çalışan devrimci hareketin farklı öznelerinde örgütlü bir kadro kuşağı “master key’i” aramaktaydık. Kimimiz emekçi mahallelerinde, kimimiz fabrikalarda, kimimiz hapishanelerde, amfilerde, tarlalarda, dik yamaçlarda… Ama kavganın ortasında; devrimci gençlik hareketinin tarihsel mirası olan “kurucu irade” genç, cılız, tedirgin; alışık olmadığı mekânlarda ama devraldığı özgüvenle işçi sınıfı iktidarının izini sürmekten bir an olsun vazgeçmemiştir.

Sebebi aşikâr ama konu dışı nedenle girmeyeceğimiz ‘boğaziçi kolpacıları’ olarak hafifsediği Boğaziçililerin, mahçupça gülümseteceğini bildiğim yazarımızın ve Boğaziçi isyancılarının ayağını bastığı toprak işte bu Türkiyeli devrimci gençlerin dün olduğu gibi bugün de Denizlerden, Mahirlerden, İbolardan aldığı eldir. Bu el gerçek ve ağır yenilgilerden sağ çıkıp önce bir direniş hareketi biçiminde var olmuş ve yenilgi içinde yeşermeye başlayanın kurucu iradesi olmaya talip olmuştur.

Türkiye devrimci hareketi AKP iktidarına karşı etkin bir kitlesel direniş çizgisini hayata geçiremese de adeta bir bayrak yarışı gibi işçi sınıfından, feministlere; feministlerden devrimci gençliğe; devrimci gençlikten LGBTİ harekete el değiştiren ve bayrağı bir şekilde yere düşürmeyen direniş odaklarıyla birlikte toplumun topyekûn yıkımının önünde engel teşkil etmeye devam ediyorlar.

Devrimci hareketimiz yenilgiler, başarılar ve bu arada yeri doldurulamayacak kayıplarımızla kesintisiz sürecinin evriminde yol alıyor. Gerçek olan şu ki havuzu boşaltana kıyasla dolduran musluk sayısının çok gerisindeyiz. Havuzu dolduracak muslukların oluşturulması çetin olacak fikir ve eylem mücadelelerinin içinden geçecektir. Ama güncel direniş hareketlerinin taleplerinin ilk maddelerini bile alt alta sıralasak devrimci/sosyalist bir programın, proleter bir politik hattın doğrultusunun ipuçlarını verdiğini görebiliriz.

İRADE, İNAT, UMUT

“….umudun en sahih türü, her tür garantiden soyut olarak, genel bir dağılmadan çekilip kurtarılacak olandır. Yıkılmayı reddeden indirgenemez bakiyedir o; kendi direncini katıksız felaket ihtimaline açıklıktan koparıp alır. Bu yüzden iyimserlikten hayal edilemeyecek ölçüde uzaktır.”[4]

1 Mayıs’tan bir gün önceki konuşmamızda TİP işçi kortejinde bir süre de olsa yürümemin bana faydası olacağını söylemişti her zamanki muzipliğiyle.. Halkevleriyle alana girdikten sonra dediğini yaptım, iyi ki de yapmışım. O son Mayısımızdan bu yana umut üzerine çokça düşünmeye ihtiyacım ve olanağım oldu.

Evet, 2019 1 Mayıs’ındaki TİP işçi korteji “indirgenemez bakiyeye” göz diktiğini dosta düşmana ilan etmişti. 2019 1 Mayısında heyecandan yerinde duramayan TİP işçi sekreteri Utkan Adıyaman’ın bilincine ve eylemine güvenim daimdir. Bu bilinç ve eylemin TİP işçi örgütü tarafından, proletaryanın salgın kapitalizminin ve faşizmin karşısında bükülmüş belini doğrultmasına katkı sunmak için güçlendirileceğine ilişkin umudum güçlüdür.

‘Az okumuş, teorisi zayıf, köylü, sınıftan uzak’ denilerek hiç başarı şansı verilmeyen bir grup kadın ve erkek devrimcinin “suların sesini, ormanın fısıldayışlarını dinleyerek” ortaya kişisel tarihlerini de koydukları iradeye tanığım. Korunaklı, uydumcu, sığ sulardan; sonlarının ne olacağını göz etmeden, boğulmayı göze alarak fırtınalı denizlere kulaç atmaya karar verdikleri zamanların tanığıyım. Heyecanını kara gözlerinden gördüm, titreyen sesinden duydum!

Bu kavgada sesi, soluğu, emeği olan Hüseyin’den Utkan’a tüm devrimcilere selam olsun!

[1] https://ilerihaber.org/icerik/gercek-sorunlarla-yuzlesmek-iyi-bir-baslangic-92437.html

[2] https://ilerihaber.org/icerik/gercek-sorunlarla-yuzlesmek-iyi-bir-baslangic-92437.html

[3] https://ilerihaber.org/yazar/cesaret-30036.html

[4] Eaglaton, Terry, “İyimser Olmayan Umut”, Ayrıntı Yayınları, 2015,s.156

Bora Ercan yazdı | Çok garip çok

10-05-2021 01:34

Bora Ercan

Bazı kelimelere biraz daha derinden baktığımızda bir sünger avcısı gibi basınç yemiş bir hale gireriz ancak iyileşmemiz de yine basınç odasında gerçekleşecektir ya da bir serbest dalgıç gibi derinlik sarhoşluğu içinde sudan çıkmak istemeyiz.

Böylesi sözcüklerden biridir garip. Bu ‘gariban’ sözcüğün böylesine kapsamlı anlamlarının olduğunu pek de tahmin edemeyiz. Hayat garip işte, dil hayattan da…

Garip, Arapça uzaklaştı anlamındaki ‘garaba’dan türeme. Bu bağlamda, gün batımı demek olan ‘gurup’, batı demek olan ‘garb’, ‘mağrip’ hep aynı kökten. O zaman garip; alışık olunmayan, yakın olmayan, uzak bir durumun ifadesi gibi anlaşılabilir.

Her ülkenin, her topluluğun kendini adlandırmasıyla, başkalarını adlandırması gayri resmi düzlemde farklılık gösterir, ancak resmi düzlemde farklılık göstermesi işte garip durumlardan biridir. Örneğin, Türkiye Cumhuriyeti için Kıbrıs Cumhuriyeti, Güney Kıbrıs Rum Yönetimidir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olarak Türkiye haritalarında tanımlanan yer ise Kıbrıs Cumhuriyeti ve Yunanistan için işgal altındaki topraklardır. Bizim “yavru vatan” Avrupa ve dünya haritalarında ise sadece Kuzey Kıbrıs olarak geçer.

Garip kelimesinin Arapçadan önceki kökleri güneşin uzaklaşması, batması anlamındaki ‘erebu’ olarak Akad dilinde kayda geçmiş, Fenike dilinde ise batı ve akşam anlamlarında ‘ereb’, Europeyani Avrupa kelimesinin geldiği yer olarak düşünülür. Kıbrıs, coğrafi olarak ‘Levant’ havzasında yer alır ancak tarihsel ve kültürel olarak Avrupa’ya ait. Kıbrıs Cumhuriyeti, Avrupa Birliği’nin bir üyesi. KKTC ise birkaç ülke dışında resmi olarak tanınmıyor. Küçücük adanın bir tarafı garb, bir tarafı şark. Sınırsa bazı evlerin bahçelerinden geçmekte.

Türk toplumu içinse Kıbrıs bir yavru vatan. Resmi tarihe göre son büyük çıkartma, cihat orası için verilmiş. O topraklar uğruna can, kan verilerek soydaşlar kurtarılmıştır. Büyük vatanın, ana/baba/ağabey vatanın yavrusu, kardeşi, yedeğidir. Dolayısıyla, bu tarih anlayışıyla zihni dolu olan Türkiyeli Türkler orada her türlü hakka sahip olarak görürler kendilerini. TC’de kumarhaneler yasaktırama orada serbest. Kıbrıs’ın Türkiye için pek de bir kültürel değeri yoktur, kahramanlık hislerinin tazelenmesi, sıcak bir hava, gece kulüpleri ve casinolardan başka bir de tabii o bitmek tükenmek bilmeyen jeopolitik mevzi mücadelesi.

Adada farklı adlarla anılan her iki ülke de resmi olarak birbirlerinin tarihsel düşmanı. Her ikisi de sırtlarını biri mavi-beyaz diğeri kırmızı-beyaz iki bayrağa dayamışlardır. Sınırda dört ayrı bayrak dalgalanıyor. Lakin, gariplik bu ya, ikliminin güzelliğinden dolayı dünyanın belli başlı ülkelerinden gelir düzeyi yüksek olan insanları ülkelerine çekme, onlara toprak, mal, mülk satma, oturum izni ve pasaport verme derdinde her iki ülke de. Örneğin, Güney’de İngilizce zaten resmi dil olduğu için onu geçelim, Çince, Rusça emlak ilanları gündelik yaşamın doğal bir parçası. Kuzey’deyse durum, onlarca üniversite sayesinde özellikle Afrika ve Orta Doğu ülkelerinden okumak için gelen gençlerin nüfusta belirli bir yüzdelik oluşturmasından öte pek de farklı değil.

Yazının odağına geri dönelim. Buraya kadar garip olan bir şey yok gibi görünebilir. Günümüzde vatandaşlık parayla alınıp satılan bir olgu. Geçen günlerde Kuzey’in sağcı devlet başkanı Ersin Tatar’ın “düşman ülke”nin pasaportuna sahip olduğu ortaya çıktı. Aslında sadece o değil Kuzey’de 160 bin kişinin Kıbrıs Cumhuriyeti pasaportu var, bu zaten orası için çok doğal zira KKTC pasaportu tanınan, geçerli bir pasaport değil. Bu nedenle, bütün KKTC vatandaşlarının bir de TC pasaportları olmak zorunda. TC pasaportu da seyahat için pek makbul değil. Durum böyle olunca bütün KKTC doğal olarak Kıbrıs Cumhuriyeti pasaportuna sahip. Pasaportta Türkçe de resmi dil olarak kullanılıyor. Yalnız bütün bu durum tüm bir resmi tarih paradigmasını, milliyetçiliği yerle bir ediyor. Devleti ve milletiyle bölünmez bir bütün olarak TC’nin mütemmim cüzü KKTC’nin vatandaşları, sokaktaki en milliyetçisinden, meclisteki milletvekillerine kadar başka bir ülkenin pasaportuna sahip. Ülkenin devlet başkanı dahil.

Buraya kadar, garip sınırlarını genişletelim ve bütün bu pasaport durumunun çok da garip olmadığına kendimizi inandıralım eğer adanın birleşmesi, sınırların kalkması yönünde bir politik duruşunuz varsa zaten bu çok da anlaşılır. Anlaşılmaz olansa milliyetçi politikalar güden devlet başkanının da bu pasaporta sahip olmasıdır. Ancak, Ersin Tatar diyor ki, evet, bir pasaportum var, ama kullanmadım, geri iade edeyim. İşte bu da mı garip değil? Harakiri yapması gerekirken…Her şey insanı deli edercesine…
80 sonlarında ‘alışamadım’ eylemleri Türkiye’yi sarmıştı. Bir sürü garip olaya alışamamak ve bunu eyleme dökmek zihinsel bir sağlık göstergesiydi. Cemal Süreya da Turgut Özal’ı Kadıköy meydanında birlikte intihara davet etmişti. Sivil itaatsiz bir eylem olarak bu çok da anlamlıydı.

Şaşırmak tasavvuf ve zen felsefelerinde önemlidir. Hocanın görevi öğrenciyi şaşırtarak onun aydınlanmaya ulaşmasını sağlamaktır. Şaşırma anları bir tür aydınlanma (satori) anlarıdır.

Yunus Emre, “Aceb şu yerde var m’ola şöyle garib bencileyin / Bağrı başlı gözü yaşlı şöyle garib bencileyin”, demiş. Yunus bir gariptir, zira yine gariple ortak kökten gelen bir kelime olan gurbettedir. Bu dünya ona gurbettir, yaban eldir. Buraya atılmış, sürülmüş, kendini burada bulmuş ve asıl yurdunun özlemindedir. İşte bu nedenle burayı garipsemektedir, kolay kolay ‘bu dünyaya’ alışamamaktadır.

Son Yunus’larımızdan biri Neşet Ertaş da bu gariplik haliyle doğmuş, sazını çalmış, yine bu gariplik halinde bu dünyayı terk eylemiştir. Ertaş’ın türkülerinde sayısız kez geçer garip kelimesi. Der ki bir yerde: “Garip olmayan bilmez / Gariplerin halından.”

O zaman biz, alışamayanlar, garipseyenler, inatla yazanlar, bağıranlar da kendimizce birer garibiz, birer Yunus’uz, Ertaş’ız.

Madenlerimizin kaderi

Bor madeninin hikayesi uzundur, üzerinde oynanan oyunlar bir türlü bitmez. Zaman gelir devletler arasında krize neden olur, çoğu defa yabancı şirketlerin kasalarını doldurmak için kullanılır. Çünkü sahipsizdir. Sahip çıkmak isteyenlerin de sesleri kısılmak için her türlü yol denenir.

07-05-2021 18:32

Maden Mühendisi Mehmet Torun

Yaklaşık 170 yıl önce 1850’li yıllarda Batı Anadolu’da alçıtaşı işletmeciliği yapan Polonya’lı bir göçmen, Fransız bir mühendise hediye olarak bir biblo gönderir. Mühendis gelen bibloyu tetkik eder ve bu malzemenin bor madeni olduğunu tespit eder. Hemen ilgili kişiyle temasa geçer ve Türkiye’ye gelir, madenin yerini bulurlar. Burası Balıkesir ili, Susurluk ilçesindeki Sultançayır ve Aziziye Köyleri civarıdır. 15 yıl boyunca “hediye olarak” giden bor madeni yeterli gelmeyince 1865 yılında bir şirket kurulur ve padişahtan izin alınarak bor madeni işletilmeye başlanır. Ancak işletilen madenin alçıtaşı olduğu söylenerek ve de ucuz ücretler ödenerek bor cevheri yurt dışına kaçırılmaya devam edilir. Bu arada Paris yakınlarında bir bor rafine tesisi de kurulmuştur. Kaçırılan madenimiz orada işlenir, pazarlanır. Cumhuriyetin ilanından sonra madenlerin işletilmesi için kurulan Etibank, ancak 1958 yılında bor cevheri üretimi ile dünya bor piyasasına girebilir ve 1964’de ilk rafine ürün işletmesini devreye alır. Yani tam 100 yıl sonra.

Bor madeninin hikayesi uzundur, üzerinde oynanan oyunlar bir türlü bitmez. Zaman gelir devletler arasında krize neden olur, çoğu defa yabancı şirketlerin kasalarını doldurmak için kullanılır. Çünkü sahipsizdir. Sahip çıkmak isteyenlerin de sesleri kısılmak için her türlü yol denenir.

Bor madeni gibi krom madenleri de benzer akibeti yaşar. Dünyanın en kaliteli krom cevherleri yıllarca gemilere yüklenip üzerine saman örtülerek kaçırılır. Anadolu’nun dağlarından Avrupa’nın kentlerine ulaştırılır, paslanmaz çelik üretimi için yabancıların malı olur.

Dünyanın pek çok yoksul ülkesinde yaşanmış bu hikayeler bugün farklı şekilde yaşanmaktadır. O günlerde saman altında maden kaçıranlar bugün saman altından su yürütmekteler. Yani bugün farklı yöntemlerle soygun, talan devam etmekte. Bilim, teknik gelişince sistemde kendini yeniledi. Önceden gizli saklı yapılan bu işler artık ticari anlaşmalarla, yapılan hukuki(!) sözleşmelerle aleni olarak yapılmakta. Çok uluslu şirketler (ÇUŞ), yoksul ülkelerin kanunlarını kendi çıkarlarına göre düzenletip “yasal” olarak düzenlerini devam ettirmekte. Son yıllarda 90 ülkenin Maden Kanunu değiştirilmiş, sermayenin önceliklerine uygun hale getirilmiştir. Bu ülkelerin büyük çoğunluğu maden açısından zengin ama yoksul ülkeler. Buralarda kendilerine direnen yapılara ve gruplara karşı zor kullanma dahil her yol denenmekte gerektiğinde iktidarlar devrilmektedir. Tüm bunlar yapılırken elbette işbirlikçiler gereklidir ve her ülkede bunlardan bol miktarda bulunmaktadır.

Ülkemiz maden çeşitliliği açısından zengin bir coğrafya üzerindedir. Yapılan bir çalışmaya göre Türkiye; dünyada madencilikte, 132 ülke arasında toplam üretim değeri itibarıyla 28. üretilen madenlerin sayısı itibarıyla 10. sırada yer almaktadır.

Bu doğal zenginliğe karşın madenlerimizden yeterince yararlandığımız söylenemez. Maden üretimini gündelik ekonomik çıkarlar doğrultusunda, sermaye kesimlerine kaynak yaratmak için gerçekleştirenler, ülkemizin geleceğine ve halkımızın ortak çıkarına ihanet içindedir. Halkın yararına bir politikanın olmaması, sanayimizin gelişememesi ve buna bağlı olarak nihai ürünlerin üretilememesi madenlerin hammadde olarak satılması sonucunu getirmiştir. Ancak, hammadde satarak gelişen ve zenginleşen bir ülke yoktur. Yenilenemeyen maden kaynaklarını plânsız ve hesapsız şekilde tüketen ve hammadde olarak satan ülkeler ne yazık ki sömürge olmaktan kurtulamamıştır. Yeraltı zenginliğinin mümkün olan en kısa sürede ülke dışına çıkarıldığı, geride ise tümüyle verimsizleştirilmiş ve kirletilmiş bir toprağın bırakıldığı bu anlayış, sadece madenciliği değil, yaşamı da sürdürülemez hale getirmektedir. Bu madencilik anlayışı, sağlıklı bir üretim faaliyeti değil bir sömürü faaliyetidir. Madenleri olduğu gibi, doğayı ve halkı da sömürmektedir.

Madenlerimiz yerli ve uluslararası sermaye gruplarının yağma alanı olmaktan çıkarılmak zorundadır. Hepimizin ve gelecek nesillerin ortak zenginliği olan madenlerimiz toplumun genel çıkarı için kullanılmalı, ülkenin tüm ortak zenginlikleri hakça paylaşılmalıdır. Türkiye’nin tam bağımsız, demokratik ve gelişmiş bir ülke olabilmesinin temel koşulu; diğer sektörlerin yanı sıra, madencilik sektörünün de sağlıklı bir şekilde gelişmesi, "Yeni Dünya Düzeni"ne karşı temelinde sömürge madenciliğini reddeden politikaların oluşturulması ve uygulanmasından geçmektedir.

Hükümet ve ticari kurumlar arası yolsuzlukla sonuçlanan para akışları: İngiltere örneği

An itibarıyla İngiltere’nin bazı şehirlerinde (Birmingham) işsizlik oranı %15’e gelmiş durumda. Öte yandan, özellikle pandeminin etkisiyle altı milyona yakın kişi İngiltere’de evrensel kredi yardımı alıyor ve daha yüz binlerce kişi pandemi nedeniyle ekonomik sıkıntı çekmesine ragmen utandıkları ya da beleşçi gibi bir takım damgalar almak istemedikleri için evrensel krediye başvurmayı reddediyor.

07-05-2021 00:32

Çigdem Gelegen

Mart 2021’de İngiliz Basınında 2010-2016 yılları arasında Birleşik Krallık Başbakanı olarak görev alan David Cameron’un 2018 yılından beri bağları olduğu Greensill Capital finans şirketini ekonomik çöküşten kurtarmak amacıyla 2020 Nisan ayında arka arkaya telefon mesajları ve özel içkili toplantılar yoluyla Muhafazakar Parti Üyesi ve Maliye Bakanı Rishi Sunak’dan hükümet destekli kredi talep ettiği ortaya çıkarıldı. Cameron’un hükümetten talep ettiği kredi Covid Şirketler Parasal Yardımı (Covid corporate financing facility) olarak adlandırılan, hükümetin pandemi döneminde büyük şirketlere yaptığı bir yardım idi. Sunak’a gönderdiği mesajlara ek olarak Cameron diğer parti üyeleri arasında lobi oluşturarak, Hazine ve ‘Bank of England’ görevlileri ile temasa girerek Covid yardım fonundan Greensill şirketine para aktarmayı denedi. Sonuçta Cameron’un girişimleri bir meyve vermedi ve Greensill Capital Mart 2021 tarihinde beş yüze yakın iş kaybıyla çöktü.

Greensill Capital kimdir? Greensill Capital tedarik zinciri finansmanı olarak işlev görmek üzere 2011 yılında Lex Greensill tarafından kurulmuş bir şirkettir. Greensill Capital’in borç para verdiği ticari kurumlardan biri olan çelik üreticisi ‘Liberty Steel UK’ ve Greensill Capital arasındaki ilişkiyi biraz açarak şirketin işlevini biraz daha iyi anlayabiliriz. Liberty Steel düşünün ki ürettiği materyelleri bir alıcıya satıyor. Ancak bu satış karşılığı alıcıdan parasını 1-2 ay içinde alabilecek. Bu durumda Greensill Capital devreye girerek Liberty Steel’in satış yaptığı müşterisinden parasını almak üzere bir ay beklemek yerine üretime hiç ara vermeden devam etmesi için Liberty Steel’e sattığı ürünün karşılığını indirimle veriyor ve satış yapılan müşteriden 1-2 ay içinde paranın alınmasını takiben Greensill’e geri ödeme yapılıyor. Tabi Greensill Capital’in bu parayı vermesi için kendisinin de farklı finans kurumlarından parasal destek alması gerekiyor. Bu ilişkiler ağına baktığımızda bir kurumun diğer kuruma, onun da bir diğer kuruma borç para vererek ticaretin devam ettirildiği tipik bir kapitalist mekanizmanın varlığını açık şekilde görüyüroz.

Greensill Capital ve Liberty Steel’e zaman içinde ne oldu? 2011 yılında kurulan Birleşik Krallık kökenli tedarik zincir finansmanı Greensill Capital, ilk olarak Tokio Marine sigorta şirketi ve daha sonra iki İsviçre Bankasının şirketin değerinden kaygı duymalarından dolayı şirkete yaptıkları finansal desteği kesmelerini takiben 2 Mart 2021 yılında iflas etti. Bu iflası takiben kısa bir süre sonra Liberty Steel varolan nakit para rezervlerini koruyabilmek amacıyla İngiltere’deki bazı fabrikalarında üretimi tamamen durdurdu. Greensill Capital’in iflası ve takibinde Liberty Steel’in bazı üretim yerlerinde üretimi durudumasına bağlı olarak bugüne değin yüzlerce çalışan işini kaybetti.

David Cameron ve Greensill Kapital arasındaki ilşkinin doğası nedir? Greensill Capital kurucusu Avustralya vatandaşı Lex Greensill tedarik zinciri finansmanı girişimi üzerine ücretsiz danışmanlık hizmeti vermek üzere 2014 yılında Cameron hükümeti tarafından işe alındı. Bundan 2 yıl sonra Cameron AB referandumu kaybetmesini takiben başbakanlık görevinden istifa etti ve iki yıl sonra, yani 2018 yılında Greensill Capital şirketinde ücretli olarak çalışmaya başladı. Cameron şirket tarafından danışman olarak işe alındı, aynı zamanda kendisine şirket hisselerinden pay alması olanağı verildi. Her ne kadar David Cameron bugüne değin Greensill Capital’den ne kadar kazandığına dair bir açıklamda bulunmamış olsa da Mart ayı sonunda The Times gazetesinde yayınlanan bir haberde arkadaşlarına çalıştığı süre boyunca şirketten 60 milyon dolara yakın para kazandığını ilettiği yazılmıştır.

Ticari kurumlar ve Hükümet arasında yolsuzluklara açılan döner kapılar – İngiliz Private Eye dergisi yıllardan beri İngiltere’de ticari kurumlar ve hükümet arasında varolan bir döner kapıdan söz eder. Bu döner kapı modelinde Bakanlar Hükümetteki görevlerini bırakmalarını takiben birtakım şirketlerde kendi uzmanlık alanlarına uyan bazı işlere alınırlar. Böylesi bir işe alınmanın şirket için büyük bir avantajı olabilir, keza işe alınan Bakanın doğal olarak hükümette birçok tanıdığı vardır ve bu temasları gerektiğinde rahatlıkla kullanabilir (David Cameron’un Rishi Sunak’a özel telefon ile erişmesi gibi). Bu duruma çok iyi bir örnek olarak Geroge Osborne’u verebiliriz. Osborne, Cameron’un Başbakan olduğu dönemde Maliye Bakanı olarak çalışmış ancak Cameron’un istifasını takiben yerine geçen Theresa May tarafından Temuz 2016 tarihinde Maliye Bakanı görevine son verildi. Osborne 2017 yılında dünyanın en büyük fon operasyon sorumlusu Amerika kökenli BlackRock şirketine danışman olarak alındı. Ayda sadece dört gün çalıştığı bu isten Osborne yılda 650.000 £ maaş aldı. O dönemde BlackRock şirketi Osborne’u işe alarak hükümetle olan derin bağlarından ve Maliye Bakanı iken emeklilik yasalarında yaptığı reformlardan faydalanma yoluna girdi. Tabi bu döner kapı olayı diğer yönde de çalışabilir, yani uzun süre ticari kurumda çalışan bir kişi hükümet tarafından örneğin vergi kaçırma kanunlarının reformu ya da başka bir amaçla işe alınabilir. Greensill skandalında döner kapı kavramının ne kadar iyi çalıştığını net bir şekilde görebiliriz.

Bütün bu yolsulukların çalışan sınıf üzerindeki etkisi nedir? An itibarıyla İngiltere’nin bazı şehirlerinde (Birmingham) işsizlik oranı %15’e gelmiş durumda. Öte yandan, özellikle pandeminin etkisiyle altı milyona yakın kişi İngiltere’de evrensel kredi yardımı alıyor ve daha yüz binlerce kişi pandemi nedeniyle ekonomik sıkıntı çekmesine ragmen utandıkları ya da beleşçi gibi bir takım damgalar almak istemedikleri için evrensel krediye başvurmayı reddediyor. Greensill şirketinin iflası şu ana değin yüzlerce kişinin işini kaybetmesine neden oldu ve ilerideki günlerde daha binlerce kişinin işinden olma riski var. Pandeminin de etkisiyle İngiltere’de çocuk yoksulluğu sayısı beş milyona yaklaştı. Bütün bunlar varken Pandemiyi fırsat bilip vergi mükelleflerinin cebinden çıkan para ile sağlanan para fonlarından faydalanmaya çalışmak klasik yıkım kapitalizminin belirgin bir özelliği. Öte yandan, bu iflas ve sonrasında kapanan üretim tesislerinin sosyal yaşam üzerine olumsuz etkileri İngiltere’de vergi mükelleflerinin cebinden çıkacak milyonlarca sterlin ile tamir edilmeye çalışılacak. Sonuç olarak, dönen kapı kavramının Cameron–Greensill örneğindeki gibi çirkin uygulamaları ancak tüm ekonomik sistemin kamu mülkiyetine geçirilmesi ve sosyalist ekonomik işleyişin demokratik uygulanması ile mümkün olacaktır.

https://www.theguardian.com/politics/2017/mar/08/george-osborne-to-be-paid-650000-for-working-one-day-a-week-blackrock-salary

https://www.theguardian.com/politics/2021/apr/22/david-cameron-kept-pushing-bank-to-risk-20bn-to-help-greensill

https://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-56578838

https://www.wsws.org/en/articles/2021/03/09/gree-m09.html