David Harvey: Sosyalistler özgürlüğün sembolü olmalı

Sağcı propaganda sosyalizmin bireysel özgürlüklere düşman olduğunu iddia ediyor. Aslında bunun tam tersi doğru: Sosyalistler, kapitalizmin getirdiği katı sınırlar olmadan insanların gerçekten özgür olabilecekleri maddi koşulları yaratmak için mücadele ediyor.

Yazar: David Harvey

Çeviri: Metehan Akman

Peru’da katıldığım söyleşiler sırasında özgürlük konusu gündeme geldi. Öğrenciler şu soruyla çok ilgiliydi: “Sosyalizm bireysel özgürlüklerin askıya alınmasına mı ihtiyaç duyar?”

Sağcılar, özgürlük kavramını kendilerine mal olacak şekilde biçimlendirmeyi ve onu sınıf mücadelesi içinde sosyalistlere karşı bir silah olarak kullanmayı başardılar. Onlar dediler ki bireyin sosyalizm ya da komünizm tarafından uygulanan devlet kontrolüne boyun eğmesinin ne pahasına olursa olsun engellenmesi gerekir.

Benim cevabım ise özgürleştirici bir sosyalist projenin bir parçası olarak bireysel özgürlük fikrinden kesinlikle vazgeçmememiz gerektiği. Bireysel hak ve özgürlüklerin kazanılması, böylesi bir özgürlük mücadelesinin merkezi hedeflerinden birisi. Ancak bunun başarılması için gereken ön koşul, her birimizin potansiyel yeteneklerimizi gerçeğe dönüştürebileceğimiz imkanlara sahip olacağımız bir toplumu kolektif bir biçimde inşa etmek.

MARX VE ÖZGÜRLÜK

Marx’ın bu konuda değindiği birkaç ilginç nokta var. Bunlardan birisi, “özgürlük alanı ancak zorunluluk alanının bittiği yerde başlar”. Eğer karnınızı doyuramıyorsanız; sağlık, barınma, ulaşım, eğitim vb. hizmetlere ulaşımınız yoksa özgürlük bir anlam ifade etmez. Sosyalizmin görevi ise insanların hayatlarında tam olarak ne yapmak istiyorlarsa onu yapmakta özgür olmaları için bu temel ihtiyaçların karşılanmasını sağlamaktır.

Sosyalist dönüşümün son noktası, bireysel yeteneklerin istekler, ihtiyaçlar ve diğer politik ve toplumsal sınırlardan tümüyle arındığı, özgürleştiği bir dünyadır. Bireysel özgürlük algısının sağ siyasetin tekelinde olduğunu kabul etmektense, özgürlük fikrini sosyalizm mücadelesi için yeniden kazanmaya çabalamalıyız.

Ancak Marx ayrıca özgürlüğün iki ucu keskin bir bıçak gibi olduğunu belirtmiştir. Ona göre kapitalist bir toplumda yaşayan emekçilerin özgürlüğü iki anlam taşır. Emek piyasasında kendi emek güçlerini istedikleri bir kimseye özgürce sunabilirler ve bunu yaparken ortaya konan anlaşmanın koşulları hakkında pazarlık yapabilirler.

Fakat aynı zamanda özgür değillerdir çünkü üretim araçlarına ulaşmaktan ya da onların üzerinde kontrol sahibi olmaktan “kurtarılmışlardır”. Bu yüzden de yaşamlarını sürdürebilmek için emek güçlerini kapitaliste teslim etmek zorundadırlar.

Özgürlüğün iki yüzünü meydana getiren unsurlar bunlardır. Marx için bu durum, kapitalizm koşullarında özgürlüğün temel çelişkisidir. Kapital’deki iş günü üzerine olan bölümde sorunu şöyle koymuştur:

Kapitalist emekçiye şunu söyleme özgürlüğüne sahiptir: “Ben seni tam olarak benim tarif ettiğim işi mümkün olan en uzun çalışma saatleri içinde ve mümkün olan en düşük ücret karşılığında işe almak istiyorum. Bu, seni işe alırken senden istediğimdir.” Kapitalist bir ekonomide sermayedar bunu yapma özgürlüğüne sahiptir çünkü bildiğimiz gibi bu toplum şunun ya da bunun için fiyat belirlenmesiyle alakalıdır.

Bununla birlikte işçi de şöyle söylemekte özgürdür: “Beni günde 14 saat çalıştırma hakkına sahip değilsin. Benim emek gücümle istediğini yapma hakkına, hele ki bu benim yaşam süremi kısaltıyor ve benim sağlığımı tehlikeye atıyorsa, sahip değilsin. Ben yalnızca insanca bir ücret karşılığında insanca bir iş yapmak istiyorum.”

Kapitalist ekonominin doğası gereği kapitalist de işçi de kendi taleplerinde haklıdırlar. Yani, der Marx, ikisi de piyasa güçlerini yönlendiren değişim yasası gereğince eşit derecede haklılar. Eşit derecede haklı olanlar arasında belirleyici olan güçtür. Sermaye ve emek arasındaki sınıf savaşımı anlaşmazlığı karara bağlar. Çıkacak sonuç ise sermaye ve emek arasındaki, kimi zaman zor kullanımını ve şiddeti gerektiren güç ilişkilerine bağlıdır.

İKİ UCU KESKİN BIÇAK

Özgürlüğün iki ucu keskin bıçak olarak tasviri daha fazla tartışılması gereken öneme sahip. Konuyu detaylandıran en önemli makalelerken birisi Karl Polanyi’ye ait. Büyük Dönüşüm (The Great Transformation) kitabında Polanyi özgürlüğün iyi ve kötü biçimlerinin olduğunu ortaya koyar.

Özgürlüğün Kötü Biçimleri başlığında, bir başka insanı sınırsızca sömürme, topluma sunulan hizmetle aşırı derecede orantısız büyüklükte kazanç elde etme, teknolojik gelişmelerin toplum yararına kullanılmasını engelleme, bir kısmı kişisel çıkar için kasıtlı olarak üretilmiş olan toplumsal ya da doğal felaketler üzerinden kar elde etme özgürlüklerini sıralar.

Ancak, diye devam eder Polanyi, bu özgürlüklerin müsebbibi olan piyasa aynı zamanda çok değer verdiğimiz özgürlükleri üretmiştir: Düşünce özgürlüğü, ifade özgürlüğü, toplantı düzenleme özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, kişinin yapacağı işi seçme özgürlüğü.

İkinci kategorideki özgürlükleri el üstünde tutsak da onlar, kötü tipte özgürlüklerin ortaya çıkmasına sebep olan ekonomik düzenin büyük ölçüde yan ürünleridir. Neoliberal düşüncenin günümüzdeki hegemonyası ve mevcut siyasal iktidarlar tarafından özgürlüğün nasıl sunulduğu düşünülünce, Polanyi’nin bu ikiliğe sunduğu çözüm bir hayli ilginçtir.

Polanyi şunu söyler: “Pazar ekonomisinin aşılması” –yani onun ötesine geçilmesi– “daha önce örneği görülmemiş bir özgürlükler çağının başlangıcı olabilir.” Piyasa ekonomisini geride bıraktıktan sonra gerçek özgürlüğün başlayacağı ifadesi oldukça şaşırtıcı. Bu ifadeden sonra devam eder:

Yasal ve gerçek özgürlükler geçmişte olduğundan çok daha geniş ve çok daha genel hale getirilebilir. Kurallar ve denetim sadece bir azınlık için değil, herkes için özgürlüğü getirebilir – temelde kusurlu, ayrıcalığın uzantısı olan değil, politik alanın dar kalıplarının ötesine, toplumun örgütlenme biçiminin kendisine uzanan yerleşik bir hak olarak özgürlük. Böylece eskiden devralınan haklar ve özgürlükler, sanayi toplumunun herkese sunduğu güvence ve boş zaman sayesinde ortaya çıkacak yeni özgürlüklere eklenecektir. Böyle bir toplum hem adil hem de özgür olmayı başarabilir.

ADALET OLMADAN ÖZGÜRLÜK

Bu noktada, adalet ve özgürlük temeli üzerinde yükselen bir toplum fikri bence 1960’lardaki öğrenci hareketi ve 68 Kuşağı'nın politik hedefiydi. Hem adalet hem de özgürlük için geniş çapta bir talep vardı: Devlet baskısından özgürlük, kurumsallaşmış sermayenin baskısından özgürlük, kapitalist pazarın baskısından özgürlük ve bununla beraber karakteristik bir özellik olarak toplumsal adalet talebi.

Bu taleplere 1970’lerde düzen siyasetinin verdiği yanıt ilgi çekiciydi. Bu talepler üzerine çalışmayı bir şarta bağladı. Dediği şey fiilen şuydu: “Özgürlükler konusunda (kimi şerhlerle de olsa) size teslim oluyoruz ama adaleti unutun.”

Özgürlükler konusunda verilen tavizler sınırlandırıldı. Çıkan sonuç büyük ölçüde piyasa mekanizmaları içinde bir seçim özgürlüğüydü. Devlet denetiminden özgürlük ve serbest piyasa özgürlük sorununa verilen yanıtlardı. Ancak adaleti unutun. O, güya herkesin hakkını kesin olarak alacağı şekilde düzenlenmiş pazardaki rekabet tarafından belirlenecekti. Sonuç ise gerçek özgürlüklerin yerine pek çok kötü özgürlüğün (örneğin başkalarını sömürme) zincirlerinin kırılması oldu.

Bu yönelim Polanyi tarafından da açık bir şekilde fark edilmişti. Geleceğe dönük vizyonu karşısında bir engel olduğunu gördü ve bu engeli “liberal ütopyacılık” olarak ortaya koydu. Bana kalırsa bugün hala liberal ütopyacılığın ortaya çıkardığı sorunlarla karşı karşıyayız. Bu öyle bir ideolojik yaklaşım ki medyaya ve siyasi söylemlere nüfuz etmiş durumda.

Örneğin (ABD’deki) Demokrat Parti, gerçek özgürlüğe ulaşmamızın önündeki engellerden birisi. “Planlama ve denetim,” diye yazıyor Polanyi, “özgürlüklerin reddi denilerek saldırıya uğruyor. Girişimcilik ve özel mülkiyet özgürlükleri özgürlüğün temeli olarak sunuluyor.” Bu görüş neoliberalizmin ideologları tarafından ortaya konmuştu.

PİYASANIN ÖTESİ

Bana göre bu, günümüzün en önemli problemlerinden birisi. Piyasa tarafından sınırlanan özgürlüklerin ve hayatlarımızın arz-talep yasalarıyla şekillenmesinin ötesine geçecek miyiz yoksa Margaret Thatcher’ın söylediği gibi başka bir alternatif mümkün değil mi? Devlet kontrolünden sıyrılmış ama piyasaya köle olmak… Bunun karşısında bir seçenek yok, bunun ötesinde özgürlük yok. Sağ siyaset bunu vaaz veriyor ve pek çok insan buna inanıyor.

Bugünkü durumumuzun açmazı bu olsa gerek: Gerçek özgürlüğe ulaşmanın önünde bir engel olan liberal ütopyacı ideolojiyi gene özgürlük adına kabul ettik. Ancak ben eğitim almak isteyen bir insanın bunun için saçma miktarda para ödemek zorunda olduğu ve belirsiz bir geleceğe uzanan bir borcun altına girdiği bir dünyanın özgür bir dünya olduğunu düşünmüyorum.

1960’larda Britanya’da barınma ihtiyacının büyük bir bölümünü kamu sektörü karşılıyordu, yani konutlar sosyal konutlardı. Gençliğimde sosyal konutlar bir ihtiyacın makul seviyede düşük fiyatlarla karşılanmasına yarıyordu. Daha sonra ise Margaret Thatcher geldi ve bunların hepsini özelleştirdi ve şunu söyledi: “Eğer mülk sahibi olursanız çok daha özgür olacaksınız ve mülk sahibi olunan bir demokrasinin gerçek bir parçası haline geleceksiniz.”

Böylece bir anda yüzde 60’ı kamu sektörüne ait olan konut sektöründen sadece yüzde 20’sinin –belki de daha azının– kamu tarafından karşılandığı bir konut sektörüne doğru ilerliyoruz. Barınma bir meta haline geliyor ve meta vurguncu bir etkinliğin parçası oluyor. Bir spekülasyon aracı olduğu ölçüde ise mülk fiyatları artıyor ve üretimde gerçek bir artış olmaksızın artan konut fiyatlarıyla karşı karşıya kalıyorsunuz.

Şehirler inşa ediyoruz, evler yapıyoruz ancak bunlar üst sınıflara müthiş bir özgürlük sağlarken nüfusun geri kalanı için gerçek bir tutsaklık oluşturuyor. İşte Marx’ın özgürlük alanına ulaşabilmek için zorunluluk alanının ortadan kalkması gerektiğini dile getirdiği meşhur ifadesi benim için bunu ifade ediyor.

ÖZGÜRLÜK ALANI

Bu yolla piyasa temelli özgürlükler ihtimalleri kısıtlıyor ve buradan hareketle bence sosyalistler tam da Polanyi’nin önerdiği gibi hareket etmeli; yani özgürlüğe, insani barınma koşullarına ulaşma sorununu toplumsallaştırmalıyız. Onu basitçe piyasanın sorunu olmaktan çıkarıp toplumsal alana taşımalıyız. Kamuya ait konutlar bizim sloganımız olmalı. Bu, mevcut düzen içinden çıkacak sosyalist fikirlerden yalnızca birisi – meseleleri toplumsal bir zemine taşımak.

Sürekli söylenenlere bakacak olursak sosyalizme ulaşmak için benliğimizi bir kenara bırakmalı, bir şeylerden feragat etmeliyiz. Doğrusunu söylemek gerekirse, evet, bunun doğru tarafları olabilir; ama Polanyi’nin ortaya koyduğu gibi, bireyci kapitalist özgürlüklerin acımasız gerçekliğinin ötesine geçtiğimizde kazanacağımız çok daha büyük bir özgürlük var.

Benim Marx okumama göre bireysel özgürlükleri en ileri düzeye çekme görevimiz var ama bu yalnızca zorunluluk ve ihtiyaç alanını kontrolümüz altına aldığımız zaman gerçekleşebilir. Sosyalist bir toplumun görevi kesinlikle toplumda olan her şeyi düzenlemek değildir. Sosyalist bir toplumun görevi tüm temel ihtiyaçların –ücretsiz olarak– karşılanmasını garanti altına almaktır ki böylelikle insanlar istedikleri zaman istedikleri şeyi yapabilsinler.

Şu anda herhangi birisine, “Ne kadar boş zamanın var?” diye sorsanız alacağınız cevap, “Neredeyse hiç boş vaktim yok. Tüm zamanım şununla bununla dolu” olacaktır. Eğer gerçekten özgür olduğumuz bir dünya istediğimiz şeyleri yapacak boş zamana sahip olduğumuz bir dünyaysa, özgürleştirici bir sosyalist proje, temel politik görevlerinden birisi olarak bunu öneriyor. Bu hepimizin uğrunda mücadele edebileceği ve mücadele etmek zorunda da olduğu bir görev.

Kaynak: Jacobin

ÇEVİRİ | Küresel Kuzey’in* sol medyası Bolivya’daki sağcı darbenin yollarını nasıl döşedi

Morales’in görevden alınmasından hemen sonra, Özgürlüğe Doğru gazetesi bazı Bolivyalı ve Latin Amerikalı entelektüellerin görüşlerini yayımladı; darbenin gerçekliğinin önemini azaltarak, Morales hükümeti ile faşist sağın eşdeğer tutulduğu bir duruş sergiledi. Aynı gazetenin başka makaleleri, hükümeti yolsuzlukla suçlayarak gelmekte olan darbenin meşrulaştırılmasında rol oynadı. Tarafsızlar hareketiyle tarihsel bağı olan Vermont-temelli bu kuruluş, darbeye açıkça karşı çıkan alternatif Bolivya değerlendirmelerine ise yer vermedi.

Yazar: Lucas Koerner

Çeviren: Alper Önsu

Çevirenin notu: Elinizdeki çeviri 2019 yılından. Bolivya’daki darbenin sokak mücadelesiyle geriletilmesinin ve devamında gelen seçim yenilgisinin ardından medyanın çeşitli kanatlarından farklı yorumlar son derece hızlı bir şekilde tekrar hayatımızda yer almaya başladı.  Bu yazıyı çevirmekteki hedefim dünya uluslarının ilerleme mücadelelerine soldan yapılacak ve çok kez haklı da olabilecek eleştirilerin, merkez medyada yaratılan algıdan beslenmesi durumunda halklar için her zaman felaket anlamına gelmiş dış müdahalenin önünü açabileceğini örnekleriyle gösteriyor olmasıdır. Özellikle de tarihin sonunu ilan etmiş emperyalist sistemin dengesini bozacak ülkelerle alakalı haberlerin sorgulanmasının, daha iyi bir dünya hayal eden tüm insanlar için bir zorunluluk olduğunu düşünmekteyim. Keyifli bir okuma olması dileğiyle.

Cesur yeni dünyamızın karma savaşlarında, büyük medya, cephanesini Batı’nın emperyalist ideolojisinden alan ağır top rolünü oynuyor. “Saygın” merkez medyanın, Küresel Güney’deki ilerici ve/veya anti-emperyalist hükümetleri iftira ile karışık karalama kampanyalarıyla bombardıman etmediği bir gün dahi geçmiyor.

Bütün bu çabaların ortak amacı Batı’nın dikte ettiği kurallara uymayacak her hükümetin meşruiyetini bozarak, askeri darbelerin, katliama benzeyen sonuçlar üreten ekonomik ablukaların, vekalet savaşlarının ve hatta topyekûn işgalin önünü açmak. ABD sponsorluğunda Bolivya’da düzenlenmiş darbe tam bu noktada eğitici bir vaka çalışması olarak önümüzde. Batı medyası düzenli aralıklarla büyük bir farkla tekrar seçimini kazanmış yerli Başkan Evo Morales’in demokratik ehliyetini sorgulayarak askeriye tarafından görevine son verilmesine giden yolun taşlarını döşemiştir.

Kurumsal medya Morales’e düzenlediği bu saldırılarında yalnız bırakılmadı. Küresel Kuzey’deki “ilerici ve alternatif” medya da uzun zamandır Bolivya’da görevden alınan Sosyalizme İlerleme Hareketi (MAS) hükümetini “soldan” gelen bir eleştiri olma iddiasıyla baskıcı, kapitalizm yanlısı ve doğa karşıtı olmakla suçlamakta. Bu eleştiriler, niyetleri ne olursa olsun, batı ülkelerinin dışarıda yarattığı yıkımın karşısında halihazırda cılız kalmış muhalefetin daha da zayıflatılmasıyla sonuçlandı.

DARBENİN ETRAFINDAN DOLANAN TARTIŞMALAR

10 Kasım darbesinin sabahında kurumsal gazeteler, beklendiği üzere, toplumun manipülasyonunda rol oynadı, faşist darbenin “demokratik geçiş” olarak sunulması için elinden geleni yaptı.

Şaşırtıcı değil. Şaşırtıcı olan darbeye keskin bir şekilde karşı çıkması ve Evo Morales’in yeniden başa geçirilmesi için ikirciksiz bir tavır alması beklenen ilerici Batı haberciliğinin aldığı tutumdur.

Ürkütücü sayıda gazeteci bekleneni yapmamayı tercih etti.

Morales’in görevden alınmasından hemen sonra, Özgürlüğe Doğru gazetesi bazı Bolivyalı ve Latin Amerikalı entelektüellerin görüşlerini yayımladı; darbenin gerçekliğinin önemini azaltarak, Morales hükümeti ile faşist sağın eşdeğer tutulduğu bir duruş sergiledi. Aynı gazetenin başka makaleleri, hükümeti yolsuzlukla suçlayarak gelmekte olan darbenin meşrulaştırılmasında rol oynadı. Tarafsızlar hareketiyle tarihsel bağı olan Vermont-temelli bu kuruluş, darbeye açıkça karşı çıkan alternatif Bolivya değerlendirmelerine ise yer vermedi.

Diğer ilerici kurumlar doğru bir biçimde Morales’in görevden alınışını darbe olarak tanımladı ancak “nüans” olması amacıyla yerli liderin demokratik meşruiyetini sorgulayıcı yazılar yayımlamaktan kaçınmadı.

Darbeyi kınamasına ve seçimlerde hile yapıldığına dair temelsiz iddiaları bir kenara itmesine rağmen NACLA Amerika Kıta Raporu yayın kurulu, Morales ve MAS ile dayanışmadan ekseriyetle kaçındı. Tam aksine, MAS’ı değişimini tamamlayamamış olduğu şeklinde eleştirerek bunun sebebini “ilerici değerlerin zamanla aşınması”, “erkek egemenliğin, prebendal** yönetimin bitirilmemesi” olarak belirtti. NACLA darbeyi kınarken dahi çekinik davrandı; önce “MAS’ın buradaki rolü ve tarihsel politik hesap hataları” vurgulandı, “sağcı rövanşizmin, oligarşi güçlerinin, dış aktörlerin ve son olarak askeriyenin oynadığı rolünden” bahsedildikten sonra  nihayet “bir darbeye tanık olduğumuz” söylenebildi.

NACLA tarafından daha sonra yayımlanan bir makalede ise, Morales’in görevden alınmasının bir askeri darbeye tekabül edip etmeyeceğini tartışmak tercih ediliyordu. Bunu yaparken de OAS’ın seçim hilesi iddialarının temelsizliği görmezden geliniyor, faşist sağın sergilediği ırkçı şiddet, ülkedeki “kutuplaşmaya" bağlanıyordu. Yazarlardan, Linda Farthing ve Olivia Arigho-Stiles, Morales’in görevden alınmasının demokrasi için iyi mi kötü mü olduğunu değerlendirmenin "karmaşık" bir konu olduğu şeklindeki tuhaf iddiayı öne sürdüler.

Aynı zamanlarda, Verso internet sitesinde Forrest Hylton ve Jeffrey Webber ile yapılan bir röportajda, Morales'in demokratik yetkisine saygı gösterilmesi bir yana tüm dünyanın solcuları da "Bolivyalıların kendi kaderini tayin hakkı konusunda ısrar etmeye" çağrılıyordu. Darbeyi görmezde gelen bu tutumlarının yanında, Morales’i eleştirmekten ise hiç kaçınmadılar.

Bu anlatılanlar, az sayıda karşı örneğin yanında ilerici olarak tanımlanan yayınların geçtiğimiz aylar ve yıllar boyunca Bolivya karşısında aldığı tutumun özetini oluşturmaktadır.

BİR EKOLOJİ KATİLİNİN ÜRETİLMESİ

Çoğu yayıncı 20 Ekim seçimlerine giden yolda, Brezilya’da ve Bolivya’da devam eden tropikal orman yangınları üzerinden Morales ile aşırı sağcı Başkan Jair Bolsonaro arasında haksız eşdeğerlikler çizdi veya çekingence benzer imalarda bulundu.

NACLA böylesi bir denkliği reddetmesine rağmen, "çıkarcı hükümetlerin” politikalarını Amazon ve ötesindeki yıkımı körüklemekle suçlamış, Küresel Kuzey ülkelerine çözüm için etkili bir "baskı" yapmanın sorumluluğunu yüklemiştir. Kuzeyin tarihsel olarak ödemesi gereken iklim borçlarını ise vurgulamamayı tercih etmiştir. 

Başka haber kaynakları bu derece bile incelikli davranmadılar. Birleşik Krallık merkezli Novara Medya yazarı Claire Wordley, Morales hükümetini Brezilya’daki Bolsonaro ile açıkça kıyaslayarak MAS politikalarını "Morales'in nefret ettiğini iddia ettiği kapitalistlerinki kadar sömürücü ve zarar verici" olarak nitelendirmeyi tercih etti. Daha da kötüsü, Batı destekli bir rejim değişikliği ajanı olduğu bilinen Jhanisse Vaca-Daza’nın yazıları üzerinden, Morales hükümetinin yangınları ele alış biçimi kötülendi.

Truthout ise bu abartılı iftiraları yeni bir boyuta taşıdı; Morales'i Bolsonaro'ya benzetmenin ötesinde, Bolivya liderini "soykırım" yapmakla suçladı. Yazarlarından Manuela Picq, yerli başkanı “doğanın katili” olarak damgalayan isimsiz “Bolivyalıları” alıntılayarak “Evo Morales uzun süre yeşil oynadı, ancak hükümeti son derece sömürgeci… tıpkı Brezilya'daki Bolsonaro gibi” çıkarımında bulunuyor. Beklendiği üzere Picq, Batılı solcuların emperyalist siyasi-ekonomik ilişkileri değiştirmedeki başarısızlığının Küresel-Güney ülkelerinin doğal kaynak sömürüsünde süregiden bağımlılığına nasıl katkıda bulunduğuna dair hiçbir analiz sunmuyor.

Morales'e yönelik "çıkarcı" eleştirileri pek de yeni değil, başlangıcı Isiboro Güvenli Yerli Bölgesi ve Milli Parkından (TIPNIS) geçecek bir otoyol inşa etme konusundaki tartışmalı 2011 planına dayanıyor. Federico Fuentes'in Green Left Weekly'de (NACLA'da da yayımlanmıştır) belirttiği gibi, bu çatışmanın çıkarıcılık/anti-çıkarcılık çerçevesinde ele alınması, emperyalizmin politik ve ekonomik boyutlarının belirsizleştirmesine hizmet etti.

Tepkiler büyük ölçüde projenin kendisinden ziyade, seçilen rotaya dair olsa da otoban planının önemli bir iç muhalefet yarattığı gerçeği inkâr edilemez. Ancak protestoların arkasındaki ana örgütün (Confederación de Pueblos Indígenas de Bolivia) Washington tarafından finanse edildiği ve sağcı Santa Cruz oligarşisi tarafından desteklendiği de göz ardı edilmemeli.

Kamuoyunda iyi bir şöhrete sahip olmayan USAID (Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Kalkınma Ajansı) tarafından Confederación örgütüne sağlanan finansman yaygınca bilinirken, birçok ilerici kuruluş (NACLA, ROAR, In These Times, Viewpoint Magazine) bu gerçeği raporlarından çıkarmayı tercih etti. Yayınların büyük çoğunluğu, olası bir dış müdahaleden bahsedildiği zaman bunun Morales hükümetinin dayanaksız bir iddiası olduğunu dillendirdi.

Bunun en çarpıcı örneği ROAR tarafından yapılmıştır. MAS’ın "otoriter" suiistimallerinin listesini detaylandırırken "TIPNIS protestolarındaki STK’ların özgürlüğün engellendiği” belirtilmiş, içerisindeki organize yapının yerli ve yabancı sağ gruplarca açıkça desteklendiğindense bahsedilmemiştir.

Emperyalist ülkelerin ajandalarının bu şekilde aklanması, Morales'in "fakirlere destek veren ancak çevreden de alan" iki yüzlü bir "diktatör" olarak kaba bir şekilde karikatürize edilmesine yol açıyor (In These Times).

PASİF DAYANIŞMA MI?

Pek çok ilerici yayın kuruluşu tarafından yapılan MAS'ın sosyalist kuruluştaki beklentileri karşılamadığı dolayısıyla”çıkarcı olduğu” eleştirisi, daha genelleştirilmiş bir suçlama olarak öne çıkmaktadır.

Jacobin yazarlarından Jeffrey Webber, MAS'ın meşruiyetini "Yaptığı talanların yanında nispeten küçük kalan bağışlarla kazandığı" eleştirisinde bulunmakta ve devamında hükümeti "iki yüzlü bir devlet yönetimi” sergilemekle suçlamaktadır. Yukarıdan aşağıya gerçekleşen "pasif devrim" söylemlerinin arkasında, "baskıcı" bir devletin "muhalefeti ikna edemediği yerde zorlayarak... uluslararası şirketleri savunmak için ideolojik bir aygıt inşa edilmesi” olduğunu ortaya atmıştır.

Uzun zamandır Webber tarafından öne sürülen, Bolivya’daki MAS hükümetinin temel mirasının “yeniden yapılandırılmış neoliberalizm” olduğu argümanı, Morales'in yönetiminde sınıf dengelerindeki değişikliklere işaret eden eleştirmenler tarafından sorgulanmaktadır.

Webber’in iddialarının ampirik doğruluğu veya yanlışlığını bir kenara alırsak, Batı’nın emperyalist devletlerinin Bolivya’daki sömürünün yeniden üretilmesindeki ve toplumsal ilerlemenin kısıtlanmasındaki rollerine hiç yer ayrılmamış olması dikkat çekicidir.

Bu çıkarımdan ziyade, odaklanılan konu her zaman, MAS’ın “sermaye adına” sinsice yürüttüğü bir ajandası olduğu iddiası olmakta, Batılı solcuların anti-emperyalist mücadelelerindeki yetersizliğe pek sıra gelmemektedir. Bu yetersizlik, Küresel Güney’in devrimlerinde yaşanan sıkıntıların açıklanmasında asla bağımsız bir değişken olarak öne çıkmamaktadır.

Bu tek taraflı siyasal analiz, "neoliberal" MAS ile sağcı muhalifleri politik alanda eşitlemenin yolunu açmıştır. Webber'in ifadesiyle, Morales “özel mülkiyet ve mali işler konusunda sağ kanattan daha iyi bir gece bekçisi olmuştur".

Bu tür satırlar, faşist vahşet tarafından her türlü sağ/sol denkliğinin bir rüzgârla savurduğu bu darbeye şiddetle karşı çıkan Jacobin okurlarına şaşırtıcı gelebilir. Ancak, verilen hasar çoktan etkisini göstermiştir.

ANTİ-EMPERYALİST HESAPLAŞMA

Küresel Kuzey’de solun tekrar dirilişiyle ilgili tüm konuşmalara rağmen, anti-emperyalist hareketlerin 15 yıl öncesinin Irak Savaşı dönemine kıyasla çok daha zayıf olması büyük bir paradokstur.

Libya’dan Suriye'ye, Haiti’den Honduras'a kadar Batı emperyalizminin müdahalelerine karşı iç muhalefetin yokluğunun etkilerini Bolivya'daki darbede de Venezuela'ya yönelik saldırıların devam ediyor olmasında da görebiliyoruz.

Batı’nın ilerici medyasında Morales hükümeti ve bölgedeki sol eğilimli muadillerinin ele alınışının da uluslarası dayanışmadaki bu eksikliğin onarılmasına katkı koymadığı açıktır. Tercih edilen yayıncılık tutumu, Morales’in iklim değişikliği ve Filistin’in özgürlüğü konularındaki açık savunuculuğu da düşünüldüğünde, özellikle rahatsız edicidir.

Bu metnin amacı tabii ki Morales'e veya MAS'a yönelik eleştirilerin yasaklanması değildir. Nitekim, Bolivya ve Venezuela gibi yerler düşünüldüğünde, sol medyanın görevi hem içerik hem de biçim olarak anti-emperyalist olduğu bilinen hareketlerin ve devletlerin taban örgütlerinin analizini ve eleştirisini üretmektir. Ancak, siyasi sürece özgü çelişkiler (örneğin TIPNIS tartışması) emperyalist sistemin parametrelerinden bağımsız ele alınmamalıdır. Devletlere ve siyasi süreçlere yönelik eleştirilerinin yoğunluğu ne olursa olsun batının ilerici medyasının, Küresel Güney hükümetlerini Batı’nın dış müdahalelerine karşı açıkça savunan bir pozisyona sahip olması gerekmektedir.

Jeremy Corbyn ve Bernie Sanders'ın Bolivya'daki darbeye karşı aldıkları sağlam tutumlar, siyasi cephede umut verici başlangıçlardır. İlerici medyanın görevi kendini imparatorluğa (emperyalizme) karşı etkili bir direnişe adamış gerçek bir alternatif gazetecilik üretmektir.

*Çevirenin Notu: Küresel Kuzey kavramı tüm farklılıklarına rağmen emperyalist sistemin devamlılığından çıkar sağlayan Kuzey Amerika ve Avrupa ülkeleri için kullanılırken, Küresel Güney bu sistemden kurtulmanın çıkar ortaklığına sahip uluslar için kullanılmaktadır.

** Prebendal sistem, devlet aygıtına seçilmiş ve atanmış yöneticilerin, ülkenin gelirlerini destekçileriyle, benzer etnik ve/veya dini kökenden insanlarla paylaşılmasını kapsayan yönetim biçimidir. Çevirenin notu: Morales’in Bolivya’nın yerli halklarını destekleyen politikaları veya Papa ile verdiği pozlar dolayısıyla bu argümanın öne sürüldüğünü düşünüyorum.

Koerner L. “How the Global North’s Left Media Helped Pave the Way for Bolicia’s Right Wing Cup”, FAIR, 10 Aralık 2019, 

ps://fair.org/home/how-the-global-norths-left-media-helped-pave-the-way-for-bolivias-right-wing-coup/

ÇEVİRİ | Darbe başkanı Bolivya seçimlerinden çekildi

Anketler Morales’in partisinin ilk turu kazanacağını gösteriyorken darbe başkanı Janine Anez Bolivya’nın başkanlık seçimlerinden çekildi.

Çeviren: Güven Güngör

Bolivya’nın darbe sonrası başa gelen devlet başkanı Jeanine Anez, anketlerin yüzde 5 oyu ancak geçebildiğini göstermesinden sonra gelecek ayın başkanlık seçimlerden çekildi.

Geçen kasım ayında, ordunun, adil seçimlerle tekrardan seçilen başkan Evo Morales’i indirip kendisini atadığı Anez, bütün anketlerin birinci gösterdiği Morales’in Sosyalizme Doğru Hareket’i (MAS) karşısında “demokrasiyi savunan bir kazananın olması için” çekildiğini söyledi.

Bu haftaki anketler MAS’ın adayı Luis Acre’nin ilk turu 38.5 puan ile, geçen sene ilk turda 47 puanla kazanan ve muhalefetin reddettiği Morales’ten daha az bir oy oranı ile, kazanacağını gösteriyordu.

Ancak, ikinci sıradaki eski devlet başkanı Carlos Mesa’nın yüzde 12.9’luk puanı göz önünde bulundurulduğunda, Acre’nin oyu diğer bütün adaylardan en az 10 puan daha fazla olduğu için, bu durum seçimi ikinci tura bırakmıyordu.

Geçen kış askeri darbenin takip ettiği şiddetli isyanları organize eden ve darbe sırasında çok iyi bilindiği gibi başkanlık sarayına saldırıp yerli Bolivyalıların Pachamama sembolünü alaşağı eden faşist paramiliter lider ve milyoner Luis Camacho ise üçüncü sırada yer alıyordu.

Anez hiçbir adaya açıktan desteğini de ifade etmedi ancak [oyların bölünmemesi için] sağ kanadın tek bir aday etrafında toplanması gerektiğini söyledi.

Fakat adaylık yasağı olan Morales ise “Anez ve hükümeti hızla kötüye gidiyor. 18 Ekim’de demokrasiyi kurtaracağız ve krizi yeneceğiz.” dedi.

Bolivya’nın kamu denetçisi geçen hafta Perşembe günü yayınladığı raporda, ilk haftalarında Morales’in devrilmesine karşı çıkan çoğunluğu yerli birçok sayıda insanı öldüren Anez hükümetinin insanlık suçlarına işaret ediyor.

Sadece darbeye karşı eylem yaptıkları için polis tarafından tutuklanan çok sayıda insandan bahsederken, özellikle işkence edilen ve öldürülen MAS destekçilerinin vakalarını detaylandırılıyor ve La Paz’ın kenar mahalleleri Sacaba ve Senkata’daki 20 kişinin “infazını” anlatıyor.

Bu suçlar, “geçici hükümetin bilgisi, emirleri ve direktifleri dahilinde sistematik bir biçimde sivil halka karşı işlenmiştir” ifadeleri yer alıyor.

Morales bu rapor bağlamında Anez’in yarıştan çekilmesinin, hükümetinin işlediği suçlar nedeniyle “cezasızlık müzakeresi” yapmayla birlikte sağ kanadı da birleştirme ihtiyacından doğduğunu öne sürüyor.

KAYNAK: https://morningstaronline.co.uk/article/w/coup-president-jeanine-anez-drops-out-bolivias-presidential-race-polls-show-moraless

Kapitalizm yine krizde

Kriz kapitalist yeniden üretimin zorunlu koşuludur. Sermayenin bu krizlerin üstesinden nasıl geleceği ve daha da önemlisi sürekli kriz yaratan bu sistemin nasıl alaşağı edileceği önemli sorulardır. Dünyanın adil, akılcı ve sürdürülebilir bir medeniyete dönüştürülmesini sağlamak için bizi klasik anlatıların ötesine taşıyacak analizlere ihtiyacımız var. David Harvey, On Yedi Çelişki ve Kapitalizmin Sonu’nda işte bu ihtiyaca cevap veriyor.

Zilan Yıldırım

1929’da borsanın çöküşüyle başlayan kriz, 1930’ların Büyük Bunalım’ı, ardından altı yıl süren dünya savaşı sonrası sona erdi ve henüz 60’lar bitmemişken tekrar gün yüzüne çıktı. 68 olayları ve reel sosyalizm deneyimiyle sermaye tüm çelişkilerinin ve bu çelişkilerin yarattığı krizlerin ekonomik ve toplumsal çıktılarıyla istikrarsızlığını yeniden kanıtladı. Tartışmasız 20. yy’ın son çeyreği kapitalizm için kendini yeniden biçimlendirme, krizlerinin üstesinden bir şekilde gelme uğraşısıyla kapandı. Ancak 2008’de iflas eden bankalarla ve yaşanan mali çöküşle bu çelişkiler tekrar gün yüzüne çıktı. Hatta 2020 yılının başlarında hayatımıza giren pandemi beraberinde getirdiği uzun süreli ‘’hareketsizliği’’ ve sağlık sistemlerinin bir bir çöküşüyle kapitalizm tekrar çelişkilerinin esiri oldu. Halbuki neoliberal politikalar tam da bu problemlerin ve krizlerin çözümü için türetilmiş ve tüm ekonomik, politik ve kültürel alanlara sızdırılmıştı. David Harvey’in bu eseri de tam olarak sermayenin bu çelişkilerini madde madde gözler önüne seriyor.

David Harvey, 1935’te İngiltere’de doğmuştur. Cambridge Üniversitesi’nde coğrafya alanında doktorasını yapmış, daha sonrasında Bristol Üniversitesi ve Johns Hopkins Üniversitelerinde çalışmıştır. Harvey beşeri bilimler alanında dünyada en çok atıf yapılan 20 yazar arasındadır. 2001’de City University of New York’ta çalışmaya başlayan yazar ‘’mekan’’ konusundaki çalışmalarıyla dikkat çeker. On Yedi Çelişki ve Kapitalizmin Sonu kitabı 2014 yılında yazılmış olup 2015’te Esin Soğancılar çevirisi ile Sel Yayınlarınca basılmıştır. Yazar, kitabın isminden de anlaşılacağı üzere on yedi madde ile sermayenin çelişkilerini kategorize etmiştir.

Şüphesiz ki canavarı överek göklere çıkaran metinler yerine kapitalist iktisadın ekonomik motorunun nasıl çeşitli hatalar içinde debelendiğini gösteren ve canavarın zayıf noktalarını işaret eden materyalist metinleri okumaya, sınıf bilincine sahip her bireyin ihtiyacı vardır. Marx’ın üç ciltlik Kapital’i de bu metinlerin ilk örneklerindendir. Ancak yazarın kitaba başlarken iki uyarısı vardır. İlki; okuyucuya sermayenin çelişkilerinden bahsedeceğini ve bunun bir bütün olarak kapitalizmle eşitlenmeyeceğinin altını çiziyor. Yani toplumsal cinsiyet, ulus-ırk, din gibi üst yapı ile ilgili konuların dışında ekonomik motorunu oluşturan alt yapının çelişkilerinin üzerinde duracağını söylüyor. Bu konuların ertelenecek konular olmadığını söyleyerek hakkını da veriyor ancak bunların kapitalizmin ekonomik motorunu oluşturan dolaşım ve birikim süreçlerinin başat ve yönetici rolleri olmadığını da ekliyor ve sermayeyi ‘’kapalı bir sistem’’ olarak ele aldığını belirtiyor. Bir de dışarıda bıraktığı birçok çelişkinin orjininin kapitalizmden çok önce olduğunu söylüyor ve kapitalist toplum organizasyonunun özgül niteliklerini aşacağını da ekliyor. İkinci uyarısı ise var olan çelişkileri sınıf devrimi ile aşarak ekonomik eşitlik üzerinden yeni dünyayı kurma uğraşısı içinde olan devrimcilere.. Geleneksel sol dediği kesimin sağ cephenin ideolojik ve politik hücumlarıyla hırpalandığı yorumunu yapan Harvey reel sosyalizmin çöküşü ve çeşitli ‘yeni marksist’ görüşlerin ortaya çıkışıyla son kalan nüvelerin de kurumsal ya da örgütlü muhalefet kanallarının dışında faaliyet gösterdiğini söylüyor. Bu otonomcu, anarşist, yerelci perspektifleri eleştirerek şu yorumu yapıyor: ‘’Fakat bu sol, iktidarı almadan dünyayı değiştirmeye çalıştıkça, durmadan gücünü artıran plütokrat kapitalist sınıfın dünyaya serbestçe hükmetme becerisine meydan okuyacak hiçbir kuvvet şekillenemiyor. Yeni egemen sınıf, güvenlik ve gözetleme işlevlerini üstlenmiş bir devlet aygıtı tarafından destekleniyor ve bu devlet her türden muhalefeti anti-terörizm adı altında bastırmak amacıyla polis gücünü kullanmakta tereddüt etmiyor.’’

Harvey, bahsedilen çelişkileri üç ana kısıma ayırıyor. İlk yedisini “Temel Çelişkiler” olarak tanımlıyor ve bu çelişkilerin birbirlerinden yalıtılmış olmadığını hatta kenetlenmiş olduğunu söylüyor. Temel Çelişkiler’in her koşulda sermayenin sabit unsurları olduğunu söyleyen yazar sermayenin onlar olmadan işlevsiz kalacağını belirtiyor. İkinci kısmı da yazar “Hareketli Çelişkiler” olarak isimlendirmiş. Bu tür çelişkilerin de sabit olan tek yanının istikrarsız ve sürekli değişim halinde olması olarak anlatıyor. Bu tür çelişkilerin şimdi ki formundan bahsetmeden önce temel niteliğinin tanımlanması gerektiğini söylüyor ve bulunduğu tarihsel süreçten, geçirdiği evrimden bağımsız ele alınamayacağını belirtiyor. Son kısım olan “Tehlikeli Çelişkiler” için ise yazar, bu çelişkileri ‘’ölümcül’’ olarak niteleyenleri eleştirir. Çünkü bu çelişkilerin toplumsal bir hareketlilik ya da sermayenin önünü kesecek başka bir set olmaksızın yine sermaye tarafından üstesinden gelinebileceğinin altını çiziyor. Kendiliğinden bir çöküşün mümkün olmadığını belirtiyor. Ancak tehlikeli denmesinin sebebini de hem sermaye hem de insanlık için diğerlerine göre çok daha tehlikeli olduğunu söylüyor. Tabi bu tehlikeli tanımının zamana göre farklılık gösterebileceğinin de altını çizerek “Örneğin elli yıl önce bu kitabı yazsaydım tehlikeli çelişkiler şüphesiz çok farklı olurdu.” diye de ekliyor.

Yazıyı kitabın önsözünde bahsettiği katkı yapmasını istediği tartışmalara atıfla bitirmek isterim: ‘’Sermayenin geldiği noktayı, nereye doğru ilerliyor olabileceğini ve bu gidişat konusunda neler yapılabileceğini araştırabileceğimiz herkese açık bir foruma, tabiri caizse, bir küresel meclise ihtiyacımız var. Umarım bu kısa kitap tartışmalara bir katkı sağlar.’’

KÜNYE: On Yedi Çelişki ve Kapitalizmin Sonu, David Harvey, çeviri Esin Soğancılar, SEL Yayınları, 2015, 332 sayfa

ABD, Venezuela'ya başkan atadı!

"Eski düzen korunduğu sürece ne reformların, ne devrimin ne de sıradan insanlar için herhangi bir iyileştirmenin mümkün olamayacağını söylemiş olan Marx’ı anlamazlarsa, Latin Amerika’yı yöneten Latin Amerikalılar değil, Washington olur."

Yazar: Paul Craig Roberts

Çeviri: Özer Erdin

2016’dan beri Amerikan müsvedde medyasının tek bir kanıt göstermeden Rusya’nın ABD seçimlerine karışmış olduğu hakkındaki şikâyetlerini dinledikten sonra Washington’un, başka ülkelerin seçimlerine karışabilecek en son yer olduğunu düşünebilirdiniz.

Ne yazık ki durum böyle değil. Rutinleşmiş bir biçimde başka ülkelerin içişlerine karışan Washington’un son verdiği tepki basit bir karışmanın çok ötesine geçti. Washington 23 Ocak 2019’da, Venezuela’nın seçilmiş başkanı Nicolas Maduro’nun Venezuela başkanı olmadığını açıkladı. Başka bir deyişle, kimin Venezuela başkanı olduğuna Venezüella halkı değil, Washington karar verdi. Trump, seçilmiş hükümeti “gayri meşru” olarak ilan ederek, dikte etme yoluyla Venezüella Başkanını seçti: “Bugün resmi olarak Juan Guaido’yu Venezüella Ulusal Meclisi’nin geçici başkanı olarak tanıyorum.” Anlaşıldığı üzere Guaido zaten Washington’un çantasında bekletiliyordu; aksi takdirde Washington onu seçmezdi.

Tıpkı Chavez gibi Maduro da affedilemeyecek bir suç işleyerek Amerikan firmalarını ve finansal çıkarlarını korumak yerine, Venezuela halkını temsil etmeyi tercih etti. Oysa ki Maduro, Washinton’un herhangi bir Latin Amerika halkını temsil eden bir Latin Amerika hükümetini anlayışla karşılamayacağını bilmesi gerekirdi. ABD Generali Smedley Butter’ın da dediği gibi; kendisi ve kendisine bağlı olan birlikler Latin Amerika’yı, United Fruit Company ve ABD bankalarının çıkarları için güvence altına alıyorlar.

Yani, şimdi Venezuela’da iki başkan var. Birisini halk seçmişken, diğerini Washington atamış oluyor. ABD’nin aynı şeyi Rusya, Çin, İran, Suriye ve Türkiye ile de uygulamaya koyması için bakalım ne kadar zaman geçecek?

Hatırlanacağı üzere Washington, Arjantin’in reformist başkanını izole edip onu görevinden uzaklaştırarak yerine sağcı bir kuklayı atamıştı. Yine Washington iftiralar yayıp, Brezilya’nın en reformist partisinin liderini görevinden uzaklaştırmayı, hatta tutuklattırmayı başarmış ve neticede kendisinin belirlediği sağcı bir kuklayı göreve getirtmişti. Washington, Ekvador’un reformist hükümetini de tasfiye etmiş, yine oraya Julian Assange’e karşı tavır alacak bir kuklayı göndermişti. Yine Washington, Fransa’daki seçimlere karışmış; seçilmesi en olası aday olan sosyalist Dominique Strauss-Kahn’ı köşeye sıkıştırmak için uydurma bir tecavüz vakası ile onun seçimlerden men edilmesine sebebiyet vermişti.

Öte yandan bugün Amerikan solu Şili’deki Salvador Allende Hükümetinin devrilmesinde de ABD’yi suçlu buluyor. Gerçi ben bu konuda farklı düşünüyorum; ama yine de bu müdahale de mevcut modele uyuyor. Son olarak Bolivya’nın reformist hükümeti de Washington’un baskısına maruz kalmakta.

Dünyanın geri kalan ülkeleri ise, Washington’un başka ülkelerin içişlerine karışmasına herhangi bir şekilde tepki göstermiyorlar. Hatta Rusya’nın lideri Wladimir Putin de Washington’un Rusya ve Ukrayna’daki seçimlere karışabilmesini kabul ediyor. Başka bir deyişle, İsrail gibi ABD’nin baskısı da baskıyı kabul etmek için çok güçlü olan devletler için bile kabul edilir olabiliyor.

Rusya şu sıralar Venezuela’da bir hava kuvvetleri üssü merkezi kuruyor. O halde Rusya, havaalanını korumak bahanesiyle elit birliklerden kurulu bir alayı Maduro’yu korumak için buraya konuşlandırabilir ve bu esnada tüm siyasi partisiyle birlikte Washington hizmetkârı hain Juan Guaido’yu da tutuklayabilirdi. Etrafı Washington’a sadık hainlerle çevrili olan Maduro, şimdi buna nasıl tepki verecek?

Ayrıca Çin’in de Venezuela ile olan ilişkileri iyi ve en azından yatırımlarını korumak için ülkeye askeri birliklerini gönderebilirdi.

Ancak, hiçbir şey olmuyor.

Chavez başkan seçildiğinde Washington, ABD’nin müttefiki olan ve medyayı elinde bulunduran İspanyol-Venezuelalı elit kesimi, Chavez’i devirmesi için kullanmıştı. Ne var ki Washington Chavez’i öldürmeden önce Venezuela ordusu ve halkı olaylara müdahale ederek Chavez’in serbest bırakılmasını ve yeniden başkan olarak görevine iade edilmesini sağlamışlardı. Ancak Chavez, hainleri tutuklayacağına onları rahat bırakmıştı. Bugün bu hainler, Chavez’in halefinin içinde bulunduğu durumu zehirliyorlar.

İster Latin Amerika, ister herhangi bir reformist olsun, eski düzen korunduğu sürece ne reformların, ne devrimin, ne de sıradan insanlar için herhangi bir iyileştirmenin mümkün olabileceğini söylemiş olan Karl Marx’ı anlamazlarsa, Latin Amerika’yı yöneten Latin Amerikalılar değil, Washington olur.

Kaynak: Linke Zeitung

17. yılında Guantanamo: Hak mahrumiyeti ve tecrit!

George W. Bush hükümetinin “teröre karşı savaş” açtıktan sonra Guantanamo’da kurmuş olduğu tutuklu kampının 17. yılında ‘Close Guantanamo’ inisiyatifinin ‘gtmoclock.com’ adlı zaman göstergesinde halen kafeslerde ve tecrit hücrelerinde tutulmakta olan 40 tutuklunun sefalet ve işkence içindeki yaşamları vurgulanıyor.

Yazar: Von Jürgen Heiser

Çeviri: Özer Erdin

11 Ocak, George W. Bush hükümetinin “teröre karşı savaş” açtıktan sonra Guantanamo’da kurmuş olduğu tutuklu kampının 17. yılı. Bugüne kadar geçen 6210 günlük süreçte çeşitli ülkelerden getirilen 779 tutuklu kısaca ‘GTMO’ olarak adlandırılan komplekse kapatıldı. İnternette aktif olan ‘Close Guantanamo’ adlı inisiyatifin ‘gtmoclock.com’ adlı zaman göstergesinde halen kafeslerde ve tecrit hücrelerinde tutulmakta olan 40 tutuklunun sefalet ve işkence içindeki yaşamları vurgulanıyor.

Close Guantanamo İnisiyatifinin verdiği bilgiye göre; geçen yıllar zarfında 779 tutukludan 729’u serbest bırakıldı ya da başka ülkelere nakledildi. Nakledilmiş olan tutuklular ya eski ABD Başkanı Barack Obama döneminde “Guantanamo Review Task Force” ile kendi ülkelerine gönderildiler ya da, şayet bu ülkelere kabul edilmedilerse, üçüncü bir ülkeye gönderildiler. Yasalara uygun bir yargı süreci ve uluslararası hukuktan mahrum bırakılan tutuklular, sadece “Guantanamo Tutsakları” statüsüyle damgalandılar.

Birçok tutuklu, Bremenli Alman vatandaşı Murat Kurnaz’ın başına gelenleri yaşadı. Şu sıralar Pentagon’nun da başından savmak istediği Murat Kurnaz, yıllarca işkence odalarında işkence görmeye devam etti; çünkü Alman Hükümeti ve Gizli Servisi, Kurnaz’ın serbest bırakılmasını engellediler.

Geçen 17 yıl içinde tam dokuz tutuklu öldü. Geri kalan 40 tutuklu ise, Amerikan dış- ve askeri politikasının rehinleri olarak hafızalara kazınıyorlar. Bu son kalan tutuklular, Afganistan, Kenya, Malezya, Suudi Arabistan, Pakistan ve Yemen başta olmak üzere toplam 15 ülkenin uyruğuna sahipler. Donald Trump’ın seçilmesi ile 20 Ocak 2017’de göreve başlaması Guantanamo tutuklularının durumlarını iyileştirmedi. İnsan hakları savunucusu grupların yaptıkları protesto eylemlerine rağmen Trump, seçildikten sonra yaptığı ilk konuşmada Guantanamo meselesinde de Obama’nın politikalarını kabul etmeyip her şeyi eskiye döndüreceğini söyledi. Guantanamo’da 1800 Amerikalı askere komuta eden ABD’li Tüm Amiral John Ring’in geçen ekim ayında belirttiğine göre, ABD hükümeti yeni tutukluların Guantanamo’ya yerleştirilmesi için 90 milyon dolar harcayacak.

Bundan tam dokuz yıl önce Obama, göreve başlarken halka yapmış olduğu konuşmada seçim sözünü tutacağını ve Guantanamo’yu kapatacağını söylemişti. Buna göre, o yıl tutuklu olan 242 kişi ya ABD cezaevlerine nakledilecekler ya da serbest bırakılacaklardı. Ancak, Obama’nın bu adımı ABD Kongresinin Cumhuriyetçilerine ve bazı Demokratlarına takıldı. Başkanlığının sonuna denk gelen Ocak 2017 tarihinde bu girişimi engelleyenleri suçlayan Obama, almış olduğu son kararlarda dört tutuklunun derhal serbest bırakılmasını sağlarken, diğer beşinin de serbest bırakılmalarının önünü açtı. Ne var ki, Trump, tutuklulara karşı kullanılan kanıtların işkence altında alınan bilgiler olmasını göz ardı ederek, tutukluları yine herhangi bir hukuk sürecinden mahrum edip içerde bekletmeye devam ediyor.

Bu keyfi uygulamaya örnek olarak Suudi Arabistanlı Ahmed Al-Darbi’nin durumu gösterilebilmektedir. Al-Darbi, 2002 yılında Azerbaycan’da tutuklanıp buradan Afganistan üzerinden Guantanamo’ya getirildi. 12 yıl boyunca bir tecrit hücresinde tutulduktan sonra Nisan 2014’de bir ABD askeri mahkemesinde “El-Kaide için eylem hazırlığı” yapmış olduğunu kabul etti. Yapılan anlaşma uyarınca Al-Darbi, dört yıllık tutukluluktan sonra cezasının 2027’ye kadar olan geri kalan kısmını çekmek üzere Suudi Arabistan’a gönderilecekti. Trump’ın anlaşmayı Mayıs 2018’de yürürlüğe koymasından sonra Pentagon’un sadece Obama döneminde müzakere ettiği başlık yerine getirildi; yani Al-Darbi Suudi Arabistan’a cezasının geri kalan kısmını tamamlamak üzere gönderildi.

Trump’ın Guantanamo hakkındaki fikirleri yüzünden Close Guantanamo İnisiyatifinin GTMO saatinin durmayacağı aşikârken, sosyalist Küba Guantanamo’daki yasa dışı ABD üssü ile birlikte hapishanesinin de kapatılmasını istiyor.

Kaynak: Junge Welt

Hayri Erol yazdı | Kent Emekçileri Dayanışması yeni bir direniş yolu açabilir mi?

"Şu an görebildiğimiz kadarıyla, solun çeşitli kesimlerinden olan ve bu toplantıda bulunan arkadaşlar meseleyi ilkesel düzeyde kavrayıp mücadeleye omuz verdiklerinde emek mücadelesi yol alabilecektir."

Hayri Erol

8 Kasım 2020 tarihinde kent emekçileri dayanışması internet ortamında bir buluşma gerçekleştirdi. Katılım, toplantının başlarında bir ara 200 kişiye kadar ulaştı. Bu toplantı işçi-emekçi hareketi bakımından son yılların en anlamlı, en nitelikli buluşması sayılabilir. Çünkü 17 Aralık 2017 tarihinde İstanbul’da yapılan Emek koordinasyonu toplantısından sonra bu nitelikte bir buluşma ya da toplantı gerçekleşmedi. (Dijital ortamda ekran üzerinden olsa da) Pandemi sürecinde her gün yüzlerce insanımızın hayatını kaybettiği, binlerce insanımızın hastalığa yakalandığı, baskıların ve hak kayıplarının yoğunlaştığı böylesi kritik bir dönemde bu buluşmayı gerçekleştirenleri devrimci duygu ve sıcaklıkla selamlıyoruz.

Bu buluşma tarihsel önemdedir dedik.  Açmak gerekirse AKP'nin iktidara geldiği 2002'den bu yana işçi ve emekçi halka sistemli saldırılar başlatılmış, özellikle kamu iş yerlerinin özelleştirilmesi ile birlikte kamuda sendikacılık işlevsiz hale getirilmiştir. Ülkenin dev kuruluşları (Tekel, TÜPRAŞ, Telekom, Şeker Fabrikaları, limanları) satılırken, Türk-İş ve Hak-İş yöneticileri eylem kararı almayarak AKP’nin suç ortağı olmuşlardır. İşbirlikçi büyük burjuvazinin fabrikalarında ise Türk-İş ve Hak-İş egemenliğinde sarı sendikacılık hüküm sürmektedir. DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş Sendikası başta olmak üzere bağlı sendikalar ve az sayıdaki bağımsız sendika, fabrikalarda her türlü baskı ve engellemelere karşın mücadeleyi sürdürmekte olsalar da bütün bunlar yeterli olmamaktadır. Bu olumsuz süreçle birlikte işçi sınıfının ve diğer (beyaz yakalılar ve diğer kayıt dışı emekçiler) çalışan kesimlerin hak kayıpları ve işsizlik çığ gibi büyümeye başlamıştır. 2013 Haziran’ında gerçekleşen Gezi ayaklanması, bu hak kayıplarına, laik yaşama yönelik saldırılara, baskılara ve kadın cinayetlerine karşı bir kalkışma ile AKP iktidarının önüne güçlü bir set oluşturmaya çalıştı.

Ancak istenilen sonuç alınamadı. Sol parti ve örgütler, o güçlü direnişin arkasına düştüler.  Gezi direnişi tarihe geçti ve bugün de iktidarın korkulu rüyası olmaya devam ediyor.  2016 darbe girişimi sonrası AKP iktidarı bütün gelişmeleri lehine çevirerek gerçekten iktidarını oluşturdu ve sağlamlaştırdı. Cumhur ittifakı ile beraber hayat, işçiler ve emekçi halkımız için her gün biraz daha zorlaşmaktadır. Türkiye solu faşizmin baskılarını püskürtebilecek güçten çok uzak bir noktadadır. Bugün muhalif kesimler kaderlerini millet ittifakına bağlamış durumdadırlar. Millet İttifakı’nın tek adam diktatörlüğüne karşı önemini yadsımamamıza karşın, güçlü bir sosyalist hareket ve güçlü bir işçi sınıfı hareketi yaratılmadan faşizmi yenmek mümkün görünmemektedir.

Tam da bu aşamada bu dayanışma hareketi ile, yeni bir mücadele ve direniş yolu açılabilir. Bu buluşma bir işaret fişeği olabilir. Yazının başında ifade ettik, onlarca yıl sonra kent emekçileri ilk kez bu kadar çok işkolundan sorunları ile birlikte yan yana geliyorlar. Metal işçisinden hizmet iş koluna, beyaz yaka diye bilinen mimar, mühendis, öğretmen, avukat ve gazetecilerden, taşeron işçilere, emekliler, kayıt dışı çalışanları ve onun kendisini yetiştirmiş öncüleri ile muazzam bir güç oluşturuyorlar.

Toplantıda söz alan kadın ve erkek arkadaşlar çok doğru ifadelerde bulundular. Pandemiyi de fırsata çevirmeye çalışan AKP iktidarı, son kalemiz kıdem tazminatını da kaldırmaya çalışmakta, esnek çalışmayı yaygınlaştırmak istemektedir. 15 milyonluk işsiz kitlesine şu an ayda 1.172 TL alarak çalışıyor görünen milyonlarca emekçinin katılması an meselesidir. Kent emekçileri dayanışması bu çok kritik süreçte tarih sahnesine çıkmaya hazırlanıyor. Belli ki, bu girişim sarı gangster sendikacılığına, sol görünümlü sendikal bürokrasiye de alternatif olmaya var gücüyle çalışacaktır.

Şu an görebildiğimiz kadarıyla, solun çeşitli kesimlerinden olan ve bu toplantıda bulunan arkadaşlar meseleyi ilkesel düzeyde kavrayıp mücadeleye omuz verdiklerinde emek mücadelesi yol alabilecektir. Bu dayanışmayı oluşturanlardan beklentimiz, işçi sınıfının politik birliğini sağlamak uğruna kendi parti ve örgüt anlayışlarını, işçi sınıfının çıkarlarının önüne çıkartmamalarıdır. Bu gerçekleştiğinde ülkemizin en büyük ihtiyacı olan birleşik emek cephesini kurmanın yolu açılacaktır. Biz yeter ki, fraksiyonculuk tuzağına düşmeyelim. Birleşik emek cephesini oluşturan güçler, hiç kuşku yok ki, sadece sendikal alanda olmayıp siyasi iktidar ve burjuvaziye karşı mücadelenin öncü güçleri olarak yerlerini alacaklardır.

Bizim kolektifimizin samimi çabaları da bu yönde olacaktır.

Mert Karaatlı yazdı | İşçiler cephesinde bir sorun, bir gözlem

"İşçi mücadelesinde unuttuğumuz refleksleri tazelemenin, savunulacak bir şeyi bırakılmayan işçilerin taarruzunu örgütlemenin; tüm dünyada neoliberalizmin -egemenler arasında dahi- sorgulandığı bir dönemde, yeni toplumsal sözleşmelerin, yeni mücadele başlıklarının ve hedeflerin oluşturulmasının, işçilerin kurucu gücünü yaratmanın tam zamanı!"

Mert Karaatlı

İşçi mücadelesinin yakın dönem tarihine ilişkin bir inceleme yazısı, bu yüzyılın başında yazılsaydı, muhtemelen yazımızın girişi üç aşağı beş yukarı aynı donelerden oluşacaktı: Dünya kapitalizminin direksiyonunu finansallaşma lehine, neoliberal barbarlığın eşiğine doğru kırması, işçi mücadelelerinin elde ettiği çeşitli sosyal haklar ve kazanımların gasp edilmesi, sınıf siyasetinin zayıflaması, kurumlarının lağvedilmesi/güç kaybetmesi ve çeşitli haksızlık, hukuksuzlukların meydana gelmesi...

Dünyadan çeşitli örneklerle süslenen bu metin, hemen sonrasında kendini Türkiye'ye, 80 Darbesi'nde yaşanan yıkıma, ardından gelen Özal'lı yıllara ve nihayet AKP'nin iktidara gelişine bırakacaktır. Elbette böyle bir girişi zemin olarak kullanan yazar, bundan sonrasında ise, işçi hareketinin bu neoliberal saldırıya karşı nasıl direnebileceğine, mevcut sınıf örgütlerinin nasıl ayakta kalabileceğine, ayakta kalabilenlerin nasıl devrimcileşeceğine ilişkin kafa yoracaktır.

Gerçekten de 80 sonrasında, ama özellikle de AKP döneminde, Türkiye'de işçi mücadelesinin tarihi (özelleştirmelere karşı yürütülen mücadelelerden, zorunlu arabuluculuk dayatmasına, taşeron sisteminden, kıdem tazminatı ve işsizlik fonuna kadar) bir direnişin tarihi olmuş; işçi mücadelesinin bütün gündemleri de bu neoliberal programın getirilerine ve sermaye birikimi önündeki engelleri ortadan kaldırmak isteyen kapitalist sınıfın saldırılarına karşı bir savunma pozisyonuna dönüşmüştür.

Elbette bu savunma hattının ve direnç unsurlarının verdiği mücadele hafife alınamayacak derecede kıymetli olsa da, işçi mücadelesinin yalnızca savunma hattına sıkışıp kaldığı, kurucu pratiği üretemediği, hatta bu durumun "bu dönemde bundan fazlası olmaz" şeklinde kanıksandığı bir ortamda, mücadeleye dair çeşitli çarpık anlayışlar da kendini beraberinde getiriyor:
Bu çarpık anlayışlardan ilki, tam da az önce söylediğimiz gibi "bu dönemde bundan fazlası olmaz" diyerek, sermayenin bu tahakkümünün bir şekilde kırılacağı günü -hatta Türkiye özelinde söylersek Saray Rejimi'nin gidişini- işaret eden anlayıştır. Bahsedilen kırılış günü gelene kadar direniş saflarını bozmadan, işçi mücadelesinin potansiyelini yarınlara aktaracağını umar.

Birinci anlayışta dönemsel vurgular öne çıkarılırken, diğer çarpık anlayış görece daha "evrensel" bir bakış sunuyor: İşçi mücadelesinin zaten doğası gereği bundan fazlasını veremeyeceği; biraz karikatürleştirirsek, ücretli kölelik düzeninde bundan ileri gidilemeyeceği, gerisini anca "sosyalizmin paklayacağı" düşünülüyor. Böylece bu anlayış, çeşitli ekonomik mücadeleleri ve direnişleri doğrudan siyasal mücadelenin hararetli sularında boğarken, geriye kalan ise yalnızca bir avuç partili işçiye dönüşüyor...

Tüm bu anlayışlar bir yana, geçtiğimiz günlerde patronlar tarafından yeniden hedef tahtasına oturtulan tazminat hakkı ve 65 yaşındaki emekliliğinden başka hiçbir güvencesi kalmamış, sendikal örgütlülüğü Cumhuriyet tarihinin en düşük dönemini yaşayan ve yalnızca yüzde 7'si toplu iş sözleşmesinden faydalanabilen, sözün kısası borçlanmayla yaratıp yeniden ürettiği hayatı dışında hiçbir şeyi olmayan bir işçi sınıfı gerçekliği bulunmakta. Öyleyse tam da bugüne ve yakın geçmişe rehberlik etmek, geleceği kurmak için uzak geçmişi, başladığımız noktayı hatırlamakta fayda var.

Ücretlerin düşüşüne tepki olarak makine kırıcılığına başvuran ve bu ilkel eylemlerle dahi toplu pazarlığın yasal güvence altına alınması ihtiyacını dayatan Ludistleri, esasen çalışamaz duruma gelen işçiler için kurulan fakat sonraları grev ve direnişlerin örgütleyicisine dönüşen yardım sandıklarını; tüm bu mücadelelerin ortasında işçileri siyasal arenaya taşıyan, parlamentoda temsil hakkı ve seçim kanununda değişiklikler talep eden Çartistleri unutmayalım.

Henüz herhangi bir iş kanunu dahi bulunmayan, grev hakkı tanınmayan, sendikal örgütlülüğü bulunmayan bir çağda; kurucu misyonundan başka elinde avucunda bulunmayan işçilerin mücadelesini yeniden düşünmek gerekiyor.

Yeniden Türkiye'ye gelirsek...

Az önce de ifade ettiğimiz gibi, işten çıkarılmakla sineye çekmek arasında bırakılan işçiler, belki de tarihinin en örgütsüz dönemlerinden birini yaşıyor. Fakat tüm bunlara rağmen çeşitli şekillerde diri kalan ve kararlılıklarını sürdüren, kıdem tazminatına dokundurtmayan, alay komutanlarının üstüne yürüyen, metal fırtınayı yaratan işçi kesimlerinin varlığı, henüz solmayan bir potansiyele işaret ediyor.

Öyleyse işçi mücadelesinde unuttuğumuz refleksleri tazelemenin, savunulacak bir şeyi bırakılmayan işçilerin taarruzunu örgütlemenin; tüm dünyada neoliberalizmin -egemenler arasında dahi- sorgulandığı bir dönemde, yeni toplumsal sözleşmelerin, yeni mücadele başlıklarının ve hedeflerin oluşturulmasının, işçilerin kurucu gücünü yaratmanın tam zamanı!

Berat Çelikoğlu yazdı | 17 Kasım vesilesiyle 'zor zamanlarda' geleceğimizi kurtarmak...

Gemimizin kaptanı, emeğiyle geçinen milyonlarca işçinin tüm bu haksızlıklara dur diyebilme iradesidir. 17 Kasım Uluslararası Öğrenciler Günü’nde geleceğimiz için bir adım atma cüretini göstermemize vesile olan Öğrenci Sendikası ise gemisini sahiplenen, kaptanına güvenen milyonlarca gencin yuvasıdır...

Berat Çelikoğlu

Bu dünyanın “çivisinin çıktığı”, özellikle yaşça büyüklerimizce sık sık söylenir ve bizim tarafımızdan genellikle “Nerede o eski bayramlar?” cümlesi ile eşdeğer tutulup geçiştirilir. Oysa 17 Kasım Uluslararası Öğrenciler Günü’nde bugünden geçmişe (ve bugünden geleceğe) baktığımızda o çivinin varlığı ve eğer çıktıysa nasıl yeniden -bu defa doğru bir biçimde- çakılabileceği hakkında biraz konuşmak gerekir.

Dünyanın çivisi diye söz edilen şeyin öğrenciler için görece stabil bir eğitimin ardından asgari bir huzura ve sosyoekonomik refaha kavuştuğumuz ortalama bir yaşamı kastettiğini varsayarsak o çivi çoktan yerinden fırlamıştır. Bugün öğrenciler için normal olanın aslında birçok açıdan anormal sayılması gereken bir dünyada yaşıyoruz. Aramızdan en başarılısı, eğer “tanıdıkları” ya da aileden kalma birikimi yoksa az yoksul olmakla “ödüllendiriliyor”. Asgari ücret için patronuyla pazarlığa girişen genç avukatların, mimarların, mühendislerin olduğu bir dünyanın parçasıyız; Bu kuşağın Z’si, Y’si yok, bu kuşağın adı topyekûn “Geleceksiz Kuşak.”

NEDEN GELECEKSİZİZ?

Geleceksiz Kuşak dedik, bunu önce iş hayatından başlayarak geriye doğru açmaya çalışalım. Özellikle 90’lı yıllarda etkisini hissettiren ve varolan emek rejimlerinde “Yenilikçi, özgürlükçü çalışma modelleri” olarak sunulan yarı zamanlı, freelance ve esnek çalışma modelleri pek çoğumuzun mezun olduktan sonra ucundan, kıyısından dahil olması muhtemel modeller. Buna göre artık iş yerine mekânsal olarak çok daha az bağımlı olacağız, daha özgür hareket edeceğiz, hatta iş yerine gitsek bile içeride bir odada çalışma arkadaşlarımızla Playstation oynayabileceğiz!

Çok cazip görünüyor, ancak durum hiç de öyle değil. Yapılan sosyolojik araştırmalar da gösteriyor ki bu yeni “özgürlükçü” modeller biz geleceğin işçilerine, emekçilerine 7/24 iş yükünü ve stresi ensemizde hissettiğimiz bir yaşamı dayatıyor. Esnek çalışmak, aynı zamanda 7/24, ne zaman gerekirse o zaman çalışmaya hazır olmak anlamına geliyor. Freelance çalışma modelinde 1 ay iş bulamadığında kahve içecek paranın dahi kalmaması, bu modelin ismi kadar ilgi çekici olmadığını kanıtlıyor. Yeni modellerin kendisi, işgücüne ne katılabilen ne katılamayan, sosyal ve ekonomik sınırları ne belirli ne belirsiz olan milyonlar yaratıyor.

Yeni çalışma modellerinde iş yerlerinden mekânsal kopuş demek bizimle aynı koşullarda çalışmaya mecbur başka insanlarla olan tanışıklığımızın azalması, dolayısıyla aramızda hiçbir dayanışma ağının da örülememesi demek. Birbirimizi göremiyoruz, tanıyamıyoruz, sorunlarımızda ortaklaşamıyoruz. Bu modellerde sendikalaşma ise hak getire...

Sonuçtan sebebe gidercesine ilerleyelim, peki ya eğitim hayatı? Her şey gibi o da köklü bir değişimden geçiyor. Özellikle bilgisayarların ve internetin hayatımıza girmesiyle birlikte eğitim süreçlerinin çok daha kolaylaşmasını doğal olarak bekleyebiliriz, ancak 2020 Türkiyesi’nde insanların internet çekmediği için çatıya çıkmaya çalışırken düşüp hayatını kaybettiği ya da yüz binlerce öğrencinin ne tableti, ne bilgisayarı olmadığı gerçeği yüzümüze tokat gibi çarpar. Bilim ve teknoloji, “Üretmek için üreten” ekonomik sistemin menfaati uğruna harcandığı sürece buna mahkûmuz. Hiçbir ünlü, hiçbir “yardımsever” bu geleceksizliği koli dağıtarak alt edemez.

İşin özü bize kalırsa şu: Eğitimin bu halden gittikçe daha da kötüleşecek olmasının bir sebebi var. O sebep şu: İçinde yaşadığımız ekonomik düzen %1’i ayrıcalıklı kılabilmek için %99’u hayallerinden, zevklerinden etmek zorunda artık. Bunun için ise daha en baştan hayal kurmayı ve hayallerimizin peşinden koşmayı (yalandan da olsa) öğütleyen ve dünyanın çivisinin çakılı olduğu zamanlardan kalma eğitim sistemi bayağılaştırılmalı ve bir çeşit skor sistemine dönüştürülmeliydi. Yaşadığımız dönüşüm biraz da budur.

Skordan kastımız şu: Artık her birimizin bir çeşit “kariyer puanı” var ve her şey biraz baş aşağı döndürülmüş durumda. Dünyanın çivisi çakılıyken şirketler nitelikli ve iyi eğitim görmüş insanların peşinde koşuyormuş; bugün ise her birimiz “en iyi ben kendimi geliştirdim” dercesine ne konuşulduğunu bile anlamadığımız sertifikalı konferanslara katılarak CV’mize bir skor daha yazmaya, kariyer sitelerinde kendimizi bir şirkete pazarlamak için kafa patlatmaya mecbur bırakılıyoruz.

Kariyer sitelerinin birer işsiz cennetine dönüşmesi, bu işsizlerin arasında çok yüksek derecelerle okul bitiren “başarılı” insanların yoğunluğunun ise hiç de az olmaması tesadüf değil. Herkesin her işi yapabildiği bir dünyada hangi şirket neden işinin ehlini arasın, daha ucuza o işi yapabileceğini beyan eden binlerce işsiz varken liyakat ve nitelik peşinde koşsun ki?

SORUN VARSA, ÇÖZÜMÜ DE OLMALI

Yukarıdaki bölümde özetle şunları söyledik: Geleceksizliğin milyonlarca genç için kaçınılmaz hale geldiği bir dünyada eğitim de bu geleceksizlikle savaşmak yerine bu geleceksizliği normalleştirmek üzere yeniden dizayn ediliyor. Suya sokulduktan sonra tenceremizin altına yaktılar, kavrulana kadar neye uğradığını anlayamayan birer deney kurbağası gibi öylece beklememizi istiyorlar.

Geleceksiz Kuşağın en büyük dezavantajı etrafında bir araya gelebileceği bir amentüden yoksun oluşu, yani örgütsüzlüğü. Programdan ve ortak bir hedeften yoksun olmak bizi birer çil yavrusu gibi her virajda oradan oraya dağıtıyor. Aynı yere bakmadığımız için bu geminin tek bir dümeni olduğunu göremiyoruz, herkes kendi baktığı yere “işte benim ufkum bu!” diyerek ulaşmaya çalışıyor. Oysa su alan gemiyi öncelikle kurtarmak gerekiyor.

Dünyanın çıkan çivisinden söz etmiştik, yine ondan söz ederek bitirelim: Dünyanın çivisi, bu geminin en güzel limana ulaştığında kıyıya atacağı demirin üstüne yeniden çakılmalı. En güzel limana ulaşmak için ise kaptana güvenmeli, gemiyi sahiplenmeli.

Gemimizin kaptanı, emeğiyle geçinen milyonlarca işçinin tüm bu haksızlıklara dur diyebilme iradesidir. 17 Kasım Uluslararası Öğrenciler Günü’nde geleceğimiz için bir adım atma cüretini göstermemize vesile olan Öğrenci Sendikası ise gemisini sahiplenen, kaptanına güvenen milyonlarca gencin yuvasıdır...

Dinçer Durukafa yazdı | Kapitalizm ve iklim krizi

Neden yeşil bir kapitalizm mümkün değil?

Dinçer Durukafa

Metin Çulhaoğlu İleri Haber’deki 11.08.2020 tarihli yazısına “Erken uyarı sistemini hemen en başta devreye sokalım: Yazı ‘teoriktir’; özellikle bu sıcaklarda çekilmeyeceğini düşünenler hiç başlamayabilirler” diye bir uyarıyla başlamıştı. Biz de benzer bir erken uyarı sistemini devreye sokarak, bu yazının teknik öğeler taşıdığını peşinen belirtelim. Yazı bildiğimiz dünyayı yok oluşa götüren iklim değişikliğinin kapitalist modelle durdurulamayacağını nesnel kanıtlarla açıklama amacını taşımaktadır. Bu nesnel kanıtların doğası gereği teknik verilere çokça başvurulacaktır. Teknik verilerle arası iyi olmayan okuyuculara verdiğimiz rahatsızlıktan dolayı şimdiden özür dileriz. 

İklim değişiminin dünyadaki canlı türlerini kitlesel bir yok oluş tehdidi ile burun buruna getirdiği bilimsel bir gerçek. Küresel ısınmanın sanayi devriminden bu yana insan aktivitesi sebebiyle atmosferdeki sera gazlarının miktarındaki dramatik artıştan kaynaklandığını artık hepimiz biliyoruz. Bu bozulmanın bilimsel mekanizmasının nasıl işlediği bu yazının konusu değil. Ama süreci kısaca anlatmakta fayda var. 

Atmosferin %99,7’sini oksijen, azot ve argon gazları teşkil eder. Bu gazlar, dünya yüzeyinden yansıyan güneş ışınlarını soğurma kapasitesi olmayan gazlardır. Atmosfer sadece bu gazlardan oluşsaydı, dünyanın ortalama yüzey sıcaklığı yaklaşık 0°C olurdu. Ancak bir sera gazı olan ve atmosferde çok küçük oranda bulunan karbondioksit gazı, yüzeyden yansıyan güneş ışınlarını soğurabilme kapasitesiyle dünya yüzeyinin ortalama sıcaklığının 15°C’de kalmasını sağlar. Bu durum dünya üzerindeki yaşam için mükemmel koşulları sağlar. Doğal olarak atmosferde karbondioksit oranının artması, ortalama sıcaklıkların da artması ile sonuçlanır. 

Sanayi Devrimi’nden bu yana atmosferdeki karbondioksit miktarı dramatik olarak artış göstermiştir ve hızla artmaya devam etmektedir. Bu sebeple güneş ışınları tarafından taşınan ısı atmosferde daha fazla birikebilmekte ve ortalama sıcaklıklar yükselmektedir. Dünyadaki ortalama sıcaklığın sadece 1,5°C daha yükselmesi; kutuplardaki buzul kütlelerinin erimesi, deniz seviyelerinin yükselmesi, deniz suyundaki asiditenin artması, kısacası doğal dengenin alt üst olması ile küresel seviyede bir felaketi getirecektir. Yani dünya üzerindeki canlı hayatını mümkün kılan koşulların (en azından dünyanın büyük bir bölümünde) ortadan kalkmasına yol açacaktır. Bu durum insan aktivitesi kaynaklı bu bozulmanın acilen durdurulmasını zorunlu kılmaktadır. Dünya çapında hükümetler ve uluslararası örgütler kimi önlem ve aksiyon planları açıklasalar da sıfır karbon salımlı bir dünya hedefi hala uzak görünmektedir. Zira sorun pratik önlem paketleriyle çözülebilecek nitelikte değildir. 

Güncel istatistiklere göre dünya çapında kullanılan enerjinin %62’si sanayi ve ticaret sektörlerinde, %25’i ulaşımda, %13’ü de konutlarda kullanılmaktadır. Ulaşım amaçlı tüketilen enerjinin %40’ının ticari taşımacılık tarafından tüketildiği göz önüne alınırsa, dünyadaki toplam enerji tüketiminin %72’sinin sanayi ve ticaret amaçlı olduğu görülür. Bu da bizi küresel ısınmaya sebep olan gaz emisyonlarının yaklaşık dörtte üçünün  meta üretimi ve dağıtımı amacıyla üretildiği sonucuna götürür. Bu sebeple bu yazı temel olarak sanayi kaynaklı emisyonlar üzerinde yoğunlaşacaktır.

***

Karbondioksit emisyonlarını düşürmek için üç temel yöntem tanımlanabilir: Enerji verimliliğinin yükseltilmesi, fosil yakıt kaynaklı enerji üretiminin yenilenebilir enerji kaynakları ile ikamesi ve son olarak enerji talebinin düşürülmesi. 

Bugün gerek hükümetler gerekse bilim dünyası bu seçeneklerden sadece ilk ikisine odaklanıp, üçüncü seçeceği görmezden gelmektedir. Zira enerji tüketiminin düşürülmesi, sınai üretim kapasitesinin de düşürülmesi anlamına gelir ki meta üretimi ve sermaye birikimine dayalı bir toplumsal düzende bunun sözünü etmek bile zındıklık kabilindendir.

Şimdi bu üç yönteme yakından bakalım. 

ENERJİ VERİMLİLİĞİNİN YÜKSELTİLMESİ

Bu yöntem, enerjinin üretilmesi ve/veya formunun değiştirilmesi esnasında sistem kayıplarının en aza indirgenmesi olarak özetlenebilir. Mesela 10 birim enerji içeren yakıtın yakılmasından 9 birim yararlı ısı enerjisi üretiliyorsa, o sistemin enerji verimliliği %90’dır. %10’luk kısım sistem kayıpları olarak değerlendirilir. Fizik yasaları gereği bu değer sıfıra indirilemez. Yakılan yakıt miktarı ile atmosfere salınan atık gaz miktarı doğru orantılı olduğu için enerjinin üretim, aktarım ve kullanımındaki kayıpların azaltılması karbondioksit salımlarının da azalması anlamına gelir. Bu yöntem dünya çapında özellikle de sanayi ve ticaret alanında en yaygın uygulanan yöntemdir. Zira verimliliğin artışı, üretkenlik sabit kalmak kaydıyla kaynakların tüketiminde azalma sağlamaktadır. Şu halde üretim maliyetlerini düşüren böylesi bir önlem sermayedar için ilgi çekici olacaktır.

Mesela 90’larda kurulmuş küçük sayılabilecek bir konfeksiyon atölyesi üretim için saatte 60 TL değerinde doğalgaz tüketirken, yine saatte 75-80 kg karbondioksit üretir. Yapılacak bir verimlilik iyileştirmesiyle %15-20 yakıt tasarrufu sağlayarak, CO2 emisyonu saatte 65-70 kg’a düşürülebilir. Bu atölyenin günde 2 vardiyayla 16 saat, haftada 6 gün ve yılda 50 hafta işletmede olduğu düşünülürse, böyle bir iyileştirme yatırımı senede yaklaşık 50 bin lira değerinde doğalgaz tasarrufu, karbondioksit salımında da 42 ton (yaklaşık 2 bin yetişkin ağacın soğurabileceği miktarda) azalma sağlar. Tabi ki örnekteki sermayedarımız için yatırımın “fizibıl” olup olmaması para ile ölçülür. Günümüz ticari koşullarında bu iyileştirme için gerekli ilk yatırım maliyeti, işletme giderlerinde sağlanan tasarrufla 2 sene içinde geri ödenmiyorsa, yani bu örnekte 100 bin lirayı aşıyorsa (bu hesapta reel faizden gelen finans maliyeti ihmal edilmiştir), cebindeki parayı yönetmekte çok uzman sermayedarımız için salt çevresel faktörler yatırıma teşvik eden bir saik olmayacaktır. Nasıl ki sermayedarımız atölyede çalışan işçilere ödediği ücretlerin geçim için yeterli olup olmamasıyla ilgilenmiyorsa, parasal bir getirisi olmadığı müddetçe üretimin çevresel etkilerini azaltmak için de sınıfsal bir motivasyona sahip değildir. 

Öte yandan verimlilik artışı için gerekli yatırımlar büyük oranda sanayide kullanılagelen ve bilindik teknikler, malzemeler ve yöntemlere dayandığı için pek çok sektörde ekonomik olarak geri dönüşü olan yatırımlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Hal böyle olunca meta üretim sürecinin doğası gereği özellikle son 15-20 yılda bu alanda yatırımlar yaygınlaşmıştır. Ancak yukarıda da söylediğimiz gibi bir sistemin verimlilik artış potansiyelinin sınırları vardır. Dünya üzerindeki geleneksel tüm enerji sistemlerinin termodinamiğin el verdiği en yüksek verim seviyelerine getirilmesi atmosfere salınan sera gazlarında önemli miktarda azalma sağlasa bile bu değeri sıfıra indiremez. Bu yolla çevresel yok oluş olsa olsa yavaşlatılır. 

Yani anlıyoruz ki fosil yakıtlar tamamıyla terk edilmediği müddetçe soruna kökten bir çözüm getirilmesi mümkün değildir.  Peki burada ne seviyedeyiz?

FOSİL YAKIT KAYNAKLI ENERJİ ÜRETİMİNİN YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI İLE İKAMESİ

Şimdi petrol, doğalgaz ve kömür gibi fosil yakıtlara alternatif olabilecek enerji kaynaklarına genel olarak bir göz atalım. 

Bugün sayıları az da olsa, nükleer enerjiyi fosil yakıtlar karşısında en uygulanabilir alternatif olarak öneren kesimler mevcuttur. Ancak nükleer atıkların imhası veya geri dönüşümü mümkün olmadığı için bu enerji türü sürdürülebilir kaynaklardan biri değildir. Ayrıca yaşanan onca felaket ve acı deneyimden sonra nükleer enerjinin bu alternatifler arasında değerlendirilmesi söz konusu olamaz.

Bir başka seçenek hidroelektrik sistemler olabilir. Ancak bu teknoloji akarsuların doğal akışına müdahale ederek habitatı bozmakta, sadece doğal dengeyi değil bölgedeki sosyo-ekonomik yapıyı da alt üst etmektedir. Zaten bu alanda yapılan yatırımların yıkıcı sonuçlarının yarattığı yerel toplumsal hareketlere şahit oluyoruz. Bu teknolojinin sağlayabileceği enerji arzının doğal sınırları ve çevresel etkileri değerlendirildiğinde bu seçeceğin teknik bir bakış açısıyla elenmesi bir yana bunlara karşı oluşan toplumsal hareketlerin de görmezden gelinmesi mümkün değil. 

Başka bir alternatif enerji kaynağı olarak biyo-kütle karşımıza çıkıyor. Bu yöntem temel olarak sınai amaçlı üretilen tarım ürünlerinin atıklarının yakılması prensibine dayanır. Bu yakıtlar zeytin çekirdeği, pamuk çiğiti, fındık kabuğu, testere talaşı, kenevir gövdesi, hindistan cevizi kabuğu, hayvansal atıklar, ayçekirdeği kabuğu vb. endüstriyel amaçlı tarım ürünlerinin atıkları olabileceği gibi doğrudan enerji üretimi amacıyla düzenli olarak yetiştirilen bitkiler de olabilir. Bu yakıtların biyolojik üretimi sürecinde bitkilerin fotosentez yoluyla atmosferden soğurdukları karbondioksit miktarıyla yandıklarında açığa çıkan karbondioksit miktarının eşit olduğu düşünüldüğü için prensipte bu sistemler karbon-nötr kabul edilir. Gerçekte ise bu sistemler kaçınılamaz olan kayıplardan dolayı belirli bir oranda emisyon üretirler. Üstelik doğrudan yakıt üretimi amacıyla yetiştirilen bitkiler gıda üretimi için gerekli çok kıymetli tarım arazilerini işgal ederek, gıda arzına ve fiyatlarına olumsuz yönde etki etme riski taşımaktadır. Bunlara ek olarak tekniğe uygunsuz tasarım, kurulum ve işletme şartları sebebiyle bu sistemlerin kül, kurum gibi zararlı atıklar üretmesi de çok yaygındır. Ayrıca bu sistemlere karşı da yerel toplumsal hareketlerin varlığı göz ardı edilmemelidir.

Jeotermal de sera gazı salımına sebep olmayan enerji kaynaklarından sayılabilir. Yeraltında magmaya yakın bölgelerde yüksek sıcaklık ve basınçlarda bulunan su kaynaklarından ısı çekilmesi prensibine dayalı bu yöntem de ciddi çevre riskleri taşımaktadır. Bu yeraltı suları yüksek ağır metal ve toksik bileşenler içerdiği için yeryüzüne çıkarak toprağa, temiz su kaynaklarına ve havaya karışmaları halinde yıkıcı etkiler yaratmaktadır. 

Yenilenebilir enerji kaynakları arasında en fazla uygulama alanı bulan ve araştırmaların en fazla derinleştiği diğer iki yöntem ise rüzgar ve güneş enerjileriyle elektrik üretimidir. Rüzgar türbinlerinin gürültü seviyeleri ve kimi uygulamalarda kurulum alanlarının kuşların göç yollarıyla çakışmasından dolayı toplu kuş ölümlerine sebep olmaları, güneş panellerinin de geniş kurulum arazilerine ihtiyaç duymaları gibi yönetilebilir olumsuzluklar bir yana, bu sistemler yukarıda anlatılanlara kıyasla daha sürdürülebilir çözümler sunmaktadır. Bu sistemlerdeki temel sorun enerji kaynağının süreksizliğidir. Zira türbini çevirecek rüzgar her zaman esmez, geceleri güneş yoktur ve yılın belirli dönemlerinde gündüz de yeterli miktarda güneş ışığı bulunmaz. Bu durum, üretilemediği anlarda da arz edilebilmesi için, güneş ve rüzgarın var olduğu anlarda enerjinin depolanmasını zorunlu kılar. Bu sebeple bilim ve teknoloji dünyası yüksek kapasiteli piller üzerinde derinlikli araştırma-geliştirme faaliyetleri sürdürmektedir. Bugün uzaya roket de gönderen ünlü teknoloji firmasının piyasaya sürdüğü elektrikli otomobillerin sahip olduğu ileri teknoloji piller, bu çalışmaların bir ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır.

Şimdi bu ileri teknoloji pillerin aslında hala ne kadar kısıtlı imkanlar sunduğunu anlatmak için konfeksiyon atölyemize geri dönelim. Bugünkü yatırım maliyetleri göz önünde bulundurulduğunda bu yatırımın ticari anlamda kendini geri ödemeyeceği ve güneş panellerinin kurulması için gerekli yaklaşık 5 dönüm arazinin rantından vazgeçmesi gerektiği gerçeğini şimdilik bir kenara bırakalım ve atölyenin sahibi sermayedarımızın işi için gerekli enerjiyi doğalgaz yerine güneş enerjisiyle üretmeye karar verdiğini varsayalım. Günde iki vardiya usulü 16 çalışma saatinin 10’unda güneş olduğunu ve 6 saatlik enerjinin pillerde depolanması gerektiğini var saydığımızda, mütevazı atölyemize ileri teknoloji elektrikli araç pillerinden en az 50 adet gerekir. Hepimiz biliyoruz ki günlük olarak kullandığımız elektronik ürünlerin pillerinin belirli bir ömrü vardır, pil atıkları doğaya büyük zararlar verir ve bu atıkların sadece küçük bir oranı geri dönüştürülebilmektedir. Aynı şekilde atölyemizde kullanılan her biri yarım tonun üzerine ağırlığa sahip 50 adet pil ortalama 2 senede bir zararlı atık haline gelmektedir. Yine de sermayedarımızı bu yatırımdan alıkoyan unsurun hiçbir şekilde çevresel etki değil, yatırımın ticari olarak “fizibıl” olmaması olduğu açıktır. Pil teknolojisinin bugünkü teknolojik sınırları ve meta üretimine dayalı sistemin doğası, bu teknolojinin endüstride yaygın ve kapsamlı kullanımını (en azından öngörülebilir gelecekte) olanaksız kılmaktadır. 

Son yıllarda gündeme gelen bir başka alternatif enerji kaynağı da hidrojen gazının yakıt olarak kullanılmasıdır. Bu yöntem suyu oluşturan hidrojen ve oksijenin birbirinden ayrılması ve açığa çıkan hidrojenin yakılması prensibine dayanır. İçinde karbon bulundurmayan bu yakıtın yanması sonucu sadece su açığa çıkar. İlk bakışta çok mantıklı görülen bu yöntemin de uygulanması öyle çok kolay değildir. Çünkü bu ayırma işlemi elektroliz adı verilen elektro-kimyasal bir işlemdir ve bu işlem hidrojeni yakarak elde edilebilecek enerjiden daha fazla enerji gerektirir. Ancak güneş ve rüzgar bulunduğu müddetçe bu işlem gerçekleştirilerek üretilen hidrojen gazı depolanabilir. Bunun için dev üretim santrallerinin yanı sıra hidrojenin dağıtımı için kentlere ve sanayi bölgelerine yeni dağıtım hatlarının döşenmesi, araçların, araç yakıt istasyonlarının, fabrikaların makina parklarının vs. baştan aşağı yeniden kurulması gereklidir. 

Bu ve bunun gibi yenilikçi birçok fikir büyük altyapı dönüşümlerini gerektirecektir. Böyle bir dönüşümün mevcut sermaye birikim modellerini ve sermaye fraksiyonları arasındaki güç dengelerini alt üst edeceğine hiç kuşku yoktur. Bu anlamda yönetici sınıfların böyle köklü bir değişime gönüllü olacağına inanmak olanaklı değildir. 

Tüm bunlara ek olarak kimi sektörlerde teknik sebeplerle yenilenebilir enerji kaynaklarının uygulanması henüz mümkün değildir. Özellikle demir-çelik, çimento, uzun yol gemi taşımacılığı, havacılık gibi sektörlerin özgün durumlarından ötürü bu sektörlerde sürdürülebilir dönüşüm fikirlerinin geliştirilebilmesi için daha kat edilecek çok yol vardır. Yani ilk yatırım ve işletme maliyetlerine rağmen, yenilenebilir enerji kaynakları bugün uygulanabileceği tüm alanlarda uygulansa dahi yukarıda bahsedilen sektörlerde sera gazı salımı devam edecektir. 

Bu gerçek bizi tek sonuca götürmektedir. Alternatif enerji kaynaklarının mümkün olan en yaygın ölçekte uygulamaya konulmasının yanı sıra enerji tüketiminin dolayısı ile endüstriyel üretimin toplumsal ihtiyaçlar doğrultusunda planlanması ve kısıtlanması küresel ısınmayı durdurmanın tek yoludur. Bu da meta üretimine dayalı, kar açlığı tarafından yönlendirilen serbest piyasa sisteminin terk edilmesi ve planlı bir ekonomiye geçişi gerektirir.

Sonuç olarak kapitalist sistem dahilinde;

1- Küresel ısınmaya sebep olan eski teknolojilerin yenilenebilir enerji sistemleri ile ikamesi, bu sistemlerin sermayedarlara sağladığı ekonomik avantajlarla sınırlıdır. Dolayısıyla piyasa mantığı dahilinde bütünlüklü bir dönüşümün gerçekleşmesi mümkün değildir. Yüksek yatırım maliyetleri, enerji tüketicisi sanayi kollarının bu yeni teknolojilere ilgi duymaması ile sonuçlanmaktadır. Öte yandan bu teknolojileri üretebilecek şirketler kısa vadede kâra tahvil edilebilecek bir pazar potansiyeli görmedikleri için bu teknolojilerın ar-ge ve üretim faaliyelerine kaynak aktarmaktan kaçınmaktadır.

2- Bu dönüşümün devletlerin yaptırımlarıyla gerçekleşeceğini beklemek, en azından sermaye birikim süreçlerini sağlıklı bir seviyede gerçekleştirebilmiş (bunu yaparken bugün yüz yüze olduğumuz iklim felaketine yol açmış) gelişmiş kapitalizmler dışındaki dünyada bunu beklemek hayalcilikten öteye geçmez. Örneğin az gelişmiş bir ulus devletin endüstriyel üretiminin ileri teknoloji gerektirmeyen çimento, seramik ve cam sanayilerine dayandığını düşünelim. Devletin enerji-yoğun bu sektörlerde yüksek yatırım maliyeti olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dönüşü zorunlu kılması halinde sermaye bu sektörlerden çekilecek, üretimin azalması dış ticaret açıkları ile sonuçlanacak, istihdam alanları daralacaktır. Bu koşullarda o devletin böyle bir yaptırımı uygulamaya koyması mümkün değildir. 

3- Yeni teknolojilerin sermayedar tarafından uygulanabilir bulunmaması, devletleri vergi istisnaları ve finansal desteklerle bu yatırımları teşvik etmeye yöneltmektedir. Bu uygulama aslında sermayedarın üretimde doğaya yüklediği maliyeti ortadan kaldırmak adına ortaya çıkan yatırım maliyetini toplumun sırtına yüklemekten başka bir şey değildir. Yani kar sahibinin karlılığı aynen devam ederken, doğayla barışık yeni üretim araçlarının maliyeti topluma yüklenmektedir. 

4- Devlet teşvikleri sadece yatırımı yapan sermayedara değil, yenilenebilir enerji kaynakları ile çalışan cihaz ve makinaların üretim ve satışını yapan sermaye kesimlerine de toplumsal kaynakların aktarılması anlamına gelmektedir. 

5- Küresel ısınmaya karşı dünya çapında gelişen toplumsal duyarlılık, sermaye tarafından fırsata çevrilmekte, şirketler üretim süreçlerinin özünde çok büyük değişimler olmasa bile vitrinlik birkaç iyileştirmeyi kullanarak pazarlama stratejileri geliştirmektedir. Örneğin ürünlerin paketlerine “organik”, “fair trade”, “doğa dostu ambalaj” vs. gibi ibareleri iliştirerek 10 liralık ürünü 20 liraya pazarlamaktadır. Bunu yapan “doğa dostu” sermayedarımız kendisini çevre mücadelesinin yılmaz neferi ilan ederken, birkaç yüz kilometre mesafeyi emisyon canavarı özel jetiyle kat etmekten geri durmamaktadır. Bu durum sermayenin soruna yaklaşımındaki iki yüzlü fırsatçılığın en görünür örneğidir. 

6- Bugünkü teknolojilerle güneş olduğu müddetçe üretim için gerekli enerjinin elde edilmesi nispeten kolaydır. Ancak sermayedar elinden gelse, artık değer üretiminin azami seviyeye çıkarılması için üretim araçlarını ve iş gücünü günde 25 saat kullanmak ister. Bu sebeple fabrikaların çoğu 3 vardiya sistemiyle 7/24 çalışır. Halbuki üretilen yenilenebilir enerjinin depolanmasına gerek kalmaksızın çalışma saatlerinin gün ışığına göre düzenlenmesi, sanayide fosil yakıtlara bağımlılığı büyük ölçüde ortadan kaldıracaktır. Bu ise üretilen ürünün değişim değerinin sadece bu üretim için gerekli toplumsal emek-zamana eşit olması ile, yani iş gücünden artık değer üretilmesinin engellenmesi ile mümkün olacağı için kapitalizmin temel yasaları ile örtüşmez. 

7- Meta üretimine dayalı bir sistemde, üretilen ürünün sermayeye dönüştürülebilmesi bir kullanım değeri sunabilmesine bağlıdır. Bu sebeple insanların fiziksel, psikolojik, teknik vb. ihtiyaçlarına çözümler getirebilecek, kütlesel olarak üretilip, satılabilecek, yenilikçi ürünleri/hizmetleri geliştirerek sermaye birikimi sağlamak girişimciliğin amentüsüdür. Böylece üretim araçları, yenilikçi fikir, teknolojik bilgi, iş gücü, hammadde ve enerji bir araya getirilerek elde edilen emtia sermayeye dönüştürülür. Biriken sermaye daha fazla iş gücü, daha fazla hammadde, ve daha fazla enerji katılarak büyümeye mahkumdur. Bu sermaye sayısız kereler aynı döngüden geçirilerek sürekli olarak büyür. Bu kapitalist üretim biçiminin doğal yasasıdır. Şu halde, üretimin ihtiyaç karşılama amacıyla değil, kâr elde etme güdüsüyle yapıldığı, rekabete dayalı bir düzende enerji ihtiyacı ve tüketimi piyasaya sürülen metaların niceliği oranında artmak zorundadır. Bu döngü içinde enerji tüketiminin kısıtlanması döngünün temel yasaları ile çelişmektedir ve bu ikisi aynı anda var olamaz. 

Tüm bu söylenenler bizi tek sonuca ulaştırmaktadır: Kapitalist toplum biçimi dahilinde iklim değişimi durdurulamaz. Reel sosyalizm döneminde endüstriyel gelişim perspektifinin çevresel etkileri ve yaşanan felaketler anti-komünistler için eşsiz anti-propaganda olanakları sunuyor olabilir. Ancak sosyalistler geleneklerini sahiplenirken geçmişe eleştirel bakabilmeli ve bugün sahip olduğumuz bilimsel bilgiyle sürdürülebilir bir enerji politikasının sosyalizm projeksiyonunun temel öğelerinden biri olduğunun farkında olmalıdır. Çevre mücadelesinin kapitalizmden kopuş perspektifi olmadan da yürütülebileceğine inanacak kadar bilimsellikten uzak olanlar da yağmur dualarına devam edebilirler. Nihayetinde kapitalizmin doğasına içkin irrasyonel ve sürdürülemez üretim ve tüketim kalıpları, kaynakların ve bu kaynakların kullanımı konusundaki karar mekanizmalarının eşitsiz bölüşümü iklim felaketinin durdurulmasının önündeki en büyük engeldir. İklim değişimi kapitalizmin bir yan etkisidir ve emek-sermaye çelişkisinden bağımsız olarak değerlendirilemez.

Murat Gevrek yazdı | İzmir'den bildiriyorum: Bayraklı'da hayat sessiz bir korkuyla devam ediyor

"Geçen sürede imkânı olanlar kendi düzenlerini bir şekilde kurarken geriye kalan ve hayatta kendi emeklerinden başka tutunabilecek dalı olmayan emekçi aileleri, işsiz aileler halen dağıtılan çadırlarda gecenin soğuğu ile baş etmeye çalışıyorlar. Bir şekilde hayat devam ediyor. Düzenleri, huzurları ve hayatları altüst olan bu insanlar, bulundukları belki de birçoğunun çocukluklarını geçirdiği bu mahallerden uzaklaştırılıyorlar."

Murat Gevrek

Bugün 8 Kasım 2020 günlerden Pazar; depremin üzerinden dokuz gün geçti. Bayraklı'da hayat sessiz bir korkuyla devam ediyor. Tıpkı karanlıktan korkan bir çocuk ürkekliğinde insanlar, karanlığın kendinden değil içerisinde ne olduğunu bilmediğimiz için korkuyoruz.

Ardı ardına devletten açıklamalar geliyor fakat verdiği hiçbir sözü tutmamış ve mağduru olduğu durumdan daha mağdur bir hale getiren bir devlete karşı İzmir halkı olarak hiçbir güvenimiz yok. Ve işte bu güvensizliğimizin 7 kasın 2020 itibarı ile haklı olduğu kendini göstermeye başladı. 

Geçen sürede imkânı olanlar kendi düzenlerini bir şekilde kurarken geriye kalan ve hayatta kendi emeklerinden başka tutunabilecek dalı olmayan emekçi aileleri, işsiz aileler halen dağıtılan çadırlarda gecenin soğuğu ile baş etmeye çalışıyorlar. Bir şekilde hayat devam ediyor. Düzenleri, huzurları ve hayatları altüst olan bu insanlar, bulundukları belki de birçoğunun çocukluklarını geçirdiği bu mahallerden uzaklaştırılıyorlar. Evet uzaklaştırılıyorlar. İlk etapta valilik kararı ile onlara ulaşan yardın eli kırılıyor, AKP zihniyetinin nobranlık hastalığı çirkin yüzünü bir defa daha sergilemeye başlıyor; “Sadece biz yaparız."

Bütün yardımlar Kızılay bünyesinde toplanıyor. Burayı özellikle vurguluyorum; yardımlar Kızılay ile koordinasyonlu değil, Kızılay’da toplanıyor. Kolluk kuvvetleri yurttaşların yardımlarını Kızılay adına el koyuyor.  Kendi halkıyla dayanışamayacaksa sivil toplum kuruluşları niçin var, niçin belediyeler aracılığıyla sivil toplum kuruluşları, dernekler ve hatta tarikatlara, vakıflara tonlarca para aktarıldı. Hangi zihniyet afeti yaşayan bir belediyenin kendi halkına yardım yapmasını engelleyebilecek kadar nobranlaşabiliyor. Ve işte yine o toplumsal teolojinin bize dayattığı o iğrenç hastalık yeniden ortaya çıkıyor “kader." 

Deprem bölgesinde ki insanlara ilk etapta battaniye, giyim gibi tüketim ve kullanım malzemeleri göndererek yapılan yardımlar elbette önemli ama peki bu vicdanımızın rahatlaması için yeterli mi? Benim değil. Evet belki bir nankörlük olarak görülecektir bu, belki bizim elimizden gelen budur diyebilirsiniz bana ama vicdanlarınızda ki en büyük yükün çaresizlik olduğunu göremeyecek kadar körsünüz o zaman. Susmakla başlar her şey görevini yapmayan ve yaptığı her şeyi bir propaganda aracı gibi kullanan bir anlayışa karşı susmakla başlar her şey. İşte vicdanlarımızı rahatsız etmeyesi gereken konu tam da budur.

Manavkuyu bölgesi İzmir’in göbeğinde bulunan ve rantsal açıdan çok 'değerli' bir semtimizdir. Konak, Basmane, Çankaya gibi İzmir’in iş gücünün yoğun olduğu kesimlerde artık kendi yükünü, trafiğini kaldıramadığı için bu güç ve enerji Bayraklı’ya kaymaya başladığı bir dönemde rantsal değerinin hızla ivme kazandığı bir gerçekle karşı karşıyayız. Tam da böyle bir geçiş dönemine denk gelen bu deprem rantla beslenen fırsatçı devlet burjuvazisinin ve saray destekli müteahhitlerin büyük bir hazla vasat bir Yeşilçam sineması kötü adamları edasında olduklarına eminim.

Tam bu noktada yardım severlik oyunu başladı. Depremzedelere konut yardımı sözleri dillendirilmeye ve yayılmaya başladı. Saraya bağlı medya bakanların sözde müjdesini kocaman puntolarla gazetelerine, satırmış tellalları ile televizyonlarda bağırmaya başladı.

İşin gerçeğini öğrenmek ister misiniz? Burada Bayraklı’da, Smyrna meydanında deve güreşleri yapılan bir alanımız var. Şimdi yapılan uygulana insanların hayatlarını geçirdiği mahallerden uzak. İzmir nüfus olarak metropol olsa da aslında yaşayan insanlarının kendi küçük çevrelerinde hayatlarını idame ettikleri, kendi mutlulukları ve huzurlarını kimseye muhtaç olmadan yaşadıkları bir toplumsal yapıya sahiptir. İzmir halkı için huzur her şeyden önemlidir. 

İşte bu sosyolojideki insanları önce bu mahallerden koparıp bahsettiğimiz Smyrna meydanındaki alana kurulacak çadır kentlere yerleştirip kışı orada hiçbir yardım kuruluşunun giremeyeceği, kimsenin görüntü alamayacağı tıpkı bir mülteci kampı gibi izole edilmiş durumda geçirmeleri sağlanacak. Ayrıca yeni yapılan devlet hastanesi  otobanın diğer tarafında. Ulaşımı sıkıntılı ve Bornova’nın köylerinden Laka köyü yakınlarında TOKİ tarafından yaptırılan binaların yarısı devlet tarafından karşılanarak yerleştirmek gibi plan içindeler. Konu esasen şudur; yapılan yatırımlar kazanç bazlı olarak beklenen ilgiyi görmemiş durumda olduğundan hem orada ki konut stokunu bir şekilde eritip gelire dönüştürmek, hem de İzmir’in en değerli yerlerinden biri olan Manavkuyu mahallesini bir rant alanına çevirerek yağmalamak.

İşte oynanan yardım oyunun arakasında ki plan budur. Kesinlikle burada bir yerinde dönüşüm söz konusu değil, şehrin nezih bir mahallesinde yaşam mücadelesi veren halkın şehrin daha ücra bir köşesine sürgünü söz konusudur. Yeni rant alanları oluşturmak ve İzmir’i İstanbullaştırmak projenin bir ayağıdır. Bütün yardım ve gönülleri hatta belediyenin depremzedelerle ilişkisini kesip bu mağduriyeti kendileri ait bir zorunluluğa dönüştürerek bu acıdan siyasi ve rantsal kazanç elde etme planları devreye girmiştir.

Bunları bugün yazmamın nedeni süreci izleyip, artık gerçeği görmenizdir. Bu sürecin tamamı gözümüzün önünde yaşanacak ama hiç birimiz yine göremeyeceğiz. Bir başarı öyküsünü televizyonlardan izleyip vicdanımızı rahat bir şekilde hayatımıza devam edeceğiz.

David Harvey: Sosyalistler özgürlüğün sembolü olmalı

Sağcı propaganda sosyalizmin bireysel özgürlüklere düşman olduğunu iddia ediyor. Aslında bunun tam tersi doğru: Sosyalistler, kapitalizmin getirdiği katı sınırlar olmadan insanların gerçekten özgür olabilecekleri maddi koşulları yaratmak için mücadele ediyor.

Yazar: David Harvey

Çeviri: Metehan Akman

Peru’da katıldığım söyleşiler sırasında özgürlük konusu gündeme geldi. Öğrenciler şu soruyla çok ilgiliydi: “Sosyalizm bireysel özgürlüklerin askıya alınmasına mı ihtiyaç duyar?”

Sağcılar, özgürlük kavramını kendilerine mal olacak şekilde biçimlendirmeyi ve onu sınıf mücadelesi içinde sosyalistlere karşı bir silah olarak kullanmayı başardılar. Onlar dediler ki bireyin sosyalizm ya da komünizm tarafından uygulanan devlet kontrolüne boyun eğmesinin ne pahasına olursa olsun engellenmesi gerekir.

Benim cevabım ise özgürleştirici bir sosyalist projenin bir parçası olarak bireysel özgürlük fikrinden kesinlikle vazgeçmememiz gerektiği. Bireysel hak ve özgürlüklerin kazanılması, böylesi bir özgürlük mücadelesinin merkezi hedeflerinden birisi. Ancak bunun başarılması için gereken ön koşul, her birimizin potansiyel yeteneklerimizi gerçeğe dönüştürebileceğimiz imkanlara sahip olacağımız bir toplumu kolektif bir biçimde inşa etmek.

MARX VE ÖZGÜRLÜK

Marx’ın bu konuda değindiği birkaç ilginç nokta var. Bunlardan birisi, “özgürlük alanı ancak zorunluluk alanının bittiği yerde başlar”. Eğer karnınızı doyuramıyorsanız; sağlık, barınma, ulaşım, eğitim vb. hizmetlere ulaşımınız yoksa özgürlük bir anlam ifade etmez. Sosyalizmin görevi ise insanların hayatlarında tam olarak ne yapmak istiyorlarsa onu yapmakta özgür olmaları için bu temel ihtiyaçların karşılanmasını sağlamaktır.

Sosyalist dönüşümün son noktası, bireysel yeteneklerin istekler, ihtiyaçlar ve diğer politik ve toplumsal sınırlardan tümüyle arındığı, özgürleştiği bir dünyadır. Bireysel özgürlük algısının sağ siyasetin tekelinde olduğunu kabul etmektense, özgürlük fikrini sosyalizm mücadelesi için yeniden kazanmaya çabalamalıyız.

Ancak Marx ayrıca özgürlüğün iki ucu keskin bir bıçak gibi olduğunu belirtmiştir. Ona göre kapitalist bir toplumda yaşayan emekçilerin özgürlüğü iki anlam taşır. Emek piyasasında kendi emek güçlerini istedikleri bir kimseye özgürce sunabilirler ve bunu yaparken ortaya konan anlaşmanın koşulları hakkında pazarlık yapabilirler.

Fakat aynı zamanda özgür değillerdir çünkü üretim araçlarına ulaşmaktan ya da onların üzerinde kontrol sahibi olmaktan “kurtarılmışlardır”. Bu yüzden de yaşamlarını sürdürebilmek için emek güçlerini kapitaliste teslim etmek zorundadırlar.

Özgürlüğün iki yüzünü meydana getiren unsurlar bunlardır. Marx için bu durum, kapitalizm koşullarında özgürlüğün temel çelişkisidir. Kapital’deki iş günü üzerine olan bölümde sorunu şöyle koymuştur:

Kapitalist emekçiye şunu söyleme özgürlüğüne sahiptir: “Ben seni tam olarak benim tarif ettiğim işi mümkün olan en uzun çalışma saatleri içinde ve mümkün olan en düşük ücret karşılığında işe almak istiyorum. Bu, seni işe alırken senden istediğimdir.” Kapitalist bir ekonomide sermayedar bunu yapma özgürlüğüne sahiptir çünkü bildiğimiz gibi bu toplum şunun ya da bunun için fiyat belirlenmesiyle alakalıdır.

Bununla birlikte işçi de şöyle söylemekte özgürdür: “Beni günde 14 saat çalıştırma hakkına sahip değilsin. Benim emek gücümle istediğini yapma hakkına, hele ki bu benim yaşam süremi kısaltıyor ve benim sağlığımı tehlikeye atıyorsa, sahip değilsin. Ben yalnızca insanca bir ücret karşılığında insanca bir iş yapmak istiyorum.”

Kapitalist ekonominin doğası gereği kapitalist de işçi de kendi taleplerinde haklıdırlar. Yani, der Marx, ikisi de piyasa güçlerini yönlendiren değişim yasası gereğince eşit derecede haklılar. Eşit derecede haklı olanlar arasında belirleyici olan güçtür. Sermaye ve emek arasındaki sınıf savaşımı anlaşmazlığı karara bağlar. Çıkacak sonuç ise sermaye ve emek arasındaki, kimi zaman zor kullanımını ve şiddeti gerektiren güç ilişkilerine bağlıdır.

İKİ UCU KESKİN BIÇAK

Özgürlüğün iki ucu keskin bıçak olarak tasviri daha fazla tartışılması gereken öneme sahip. Konuyu detaylandıran en önemli makalelerken birisi Karl Polanyi’ye ait. Büyük Dönüşüm (The Great Transformation) kitabında Polanyi özgürlüğün iyi ve kötü biçimlerinin olduğunu ortaya koyar.

Özgürlüğün Kötü Biçimleri başlığında, bir başka insanı sınırsızca sömürme, topluma sunulan hizmetle aşırı derecede orantısız büyüklükte kazanç elde etme, teknolojik gelişmelerin toplum yararına kullanılmasını engelleme, bir kısmı kişisel çıkar için kasıtlı olarak üretilmiş olan toplumsal ya da doğal felaketler üzerinden kar elde etme özgürlüklerini sıralar.

Ancak, diye devam eder Polanyi, bu özgürlüklerin müsebbibi olan piyasa aynı zamanda çok değer verdiğimiz özgürlükleri üretmiştir: Düşünce özgürlüğü, ifade özgürlüğü, toplantı düzenleme özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, kişinin yapacağı işi seçme özgürlüğü.

İkinci kategorideki özgürlükleri el üstünde tutsak da onlar, kötü tipte özgürlüklerin ortaya çıkmasına sebep olan ekonomik düzenin büyük ölçüde yan ürünleridir. Neoliberal düşüncenin günümüzdeki hegemonyası ve mevcut siyasal iktidarlar tarafından özgürlüğün nasıl sunulduğu düşünülünce, Polanyi’nin bu ikiliğe sunduğu çözüm bir hayli ilginçtir.

Polanyi şunu söyler: “Pazar ekonomisinin aşılması” –yani onun ötesine geçilmesi– “daha önce örneği görülmemiş bir özgürlükler çağının başlangıcı olabilir.” Piyasa ekonomisini geride bıraktıktan sonra gerçek özgürlüğün başlayacağı ifadesi oldukça şaşırtıcı. Bu ifadeden sonra devam eder:

Yasal ve gerçek özgürlükler geçmişte olduğundan çok daha geniş ve çok daha genel hale getirilebilir. Kurallar ve denetim sadece bir azınlık için değil, herkes için özgürlüğü getirebilir – temelde kusurlu, ayrıcalığın uzantısı olan değil, politik alanın dar kalıplarının ötesine, toplumun örgütlenme biçiminin kendisine uzanan yerleşik bir hak olarak özgürlük. Böylece eskiden devralınan haklar ve özgürlükler, sanayi toplumunun herkese sunduğu güvence ve boş zaman sayesinde ortaya çıkacak yeni özgürlüklere eklenecektir. Böyle bir toplum hem adil hem de özgür olmayı başarabilir.

ADALET OLMADAN ÖZGÜRLÜK

Bu noktada, adalet ve özgürlük temeli üzerinde yükselen bir toplum fikri bence 1960’lardaki öğrenci hareketi ve 68 Kuşağı'nın politik hedefiydi. Hem adalet hem de özgürlük için geniş çapta bir talep vardı: Devlet baskısından özgürlük, kurumsallaşmış sermayenin baskısından özgürlük, kapitalist pazarın baskısından özgürlük ve bununla beraber karakteristik bir özellik olarak toplumsal adalet talebi.

Bu taleplere 1970’lerde düzen siyasetinin verdiği yanıt ilgi çekiciydi. Bu talepler üzerine çalışmayı bir şarta bağladı. Dediği şey fiilen şuydu: “Özgürlükler konusunda (kimi şerhlerle de olsa) size teslim oluyoruz ama adaleti unutun.”

Özgürlükler konusunda verilen tavizler sınırlandırıldı. Çıkan sonuç büyük ölçüde piyasa mekanizmaları içinde bir seçim özgürlüğüydü. Devlet denetiminden özgürlük ve serbest piyasa özgürlük sorununa verilen yanıtlardı. Ancak adaleti unutun. O, güya herkesin hakkını kesin olarak alacağı şekilde düzenlenmiş pazardaki rekabet tarafından belirlenecekti. Sonuç ise gerçek özgürlüklerin yerine pek çok kötü özgürlüğün (örneğin başkalarını sömürme) zincirlerinin kırılması oldu.

Bu yönelim Polanyi tarafından da açık bir şekilde fark edilmişti. Geleceğe dönük vizyonu karşısında bir engel olduğunu gördü ve bu engeli “liberal ütopyacılık” olarak ortaya koydu. Bana kalırsa bugün hala liberal ütopyacılığın ortaya çıkardığı sorunlarla karşı karşıyayız. Bu öyle bir ideolojik yaklaşım ki medyaya ve siyasi söylemlere nüfuz etmiş durumda.

Örneğin (ABD’deki) Demokrat Parti, gerçek özgürlüğe ulaşmamızın önündeki engellerden birisi. “Planlama ve denetim,” diye yazıyor Polanyi, “özgürlüklerin reddi denilerek saldırıya uğruyor. Girişimcilik ve özel mülkiyet özgürlükleri özgürlüğün temeli olarak sunuluyor.” Bu görüş neoliberalizmin ideologları tarafından ortaya konmuştu.

PİYASANIN ÖTESİ

Bana göre bu, günümüzün en önemli problemlerinden birisi. Piyasa tarafından sınırlanan özgürlüklerin ve hayatlarımızın arz-talep yasalarıyla şekillenmesinin ötesine geçecek miyiz yoksa Margaret Thatcher’ın söylediği gibi başka bir alternatif mümkün değil mi? Devlet kontrolünden sıyrılmış ama piyasaya köle olmak… Bunun karşısında bir seçenek yok, bunun ötesinde özgürlük yok. Sağ siyaset bunu vaaz veriyor ve pek çok insan buna inanıyor.

Bugünkü durumumuzun açmazı bu olsa gerek: Gerçek özgürlüğe ulaşmanın önünde bir engel olan liberal ütopyacı ideolojiyi gene özgürlük adına kabul ettik. Ancak ben eğitim almak isteyen bir insanın bunun için saçma miktarda para ödemek zorunda olduğu ve belirsiz bir geleceğe uzanan bir borcun altına girdiği bir dünyanın özgür bir dünya olduğunu düşünmüyorum.

1960’larda Britanya’da barınma ihtiyacının büyük bir bölümünü kamu sektörü karşılıyordu, yani konutlar sosyal konutlardı. Gençliğimde sosyal konutlar bir ihtiyacın makul seviyede düşük fiyatlarla karşılanmasına yarıyordu. Daha sonra ise Margaret Thatcher geldi ve bunların hepsini özelleştirdi ve şunu söyledi: “Eğer mülk sahibi olursanız çok daha özgür olacaksınız ve mülk sahibi olunan bir demokrasinin gerçek bir parçası haline geleceksiniz.”

Böylece bir anda yüzde 60’ı kamu sektörüne ait olan konut sektöründen sadece yüzde 20’sinin –belki de daha azının– kamu tarafından karşılandığı bir konut sektörüne doğru ilerliyoruz. Barınma bir meta haline geliyor ve meta vurguncu bir etkinliğin parçası oluyor. Bir spekülasyon aracı olduğu ölçüde ise mülk fiyatları artıyor ve üretimde gerçek bir artış olmaksızın artan konut fiyatlarıyla karşı karşıya kalıyorsunuz.

Şehirler inşa ediyoruz, evler yapıyoruz ancak bunlar üst sınıflara müthiş bir özgürlük sağlarken nüfusun geri kalanı için gerçek bir tutsaklık oluşturuyor. İşte Marx’ın özgürlük alanına ulaşabilmek için zorunluluk alanının ortadan kalkması gerektiğini dile getirdiği meşhur ifadesi benim için bunu ifade ediyor.

ÖZGÜRLÜK ALANI

Bu yolla piyasa temelli özgürlükler ihtimalleri kısıtlıyor ve buradan hareketle bence sosyalistler tam da Polanyi’nin önerdiği gibi hareket etmeli; yani özgürlüğe, insani barınma koşullarına ulaşma sorununu toplumsallaştırmalıyız. Onu basitçe piyasanın sorunu olmaktan çıkarıp toplumsal alana taşımalıyız. Kamuya ait konutlar bizim sloganımız olmalı. Bu, mevcut düzen içinden çıkacak sosyalist fikirlerden yalnızca birisi – meseleleri toplumsal bir zemine taşımak.

Sürekli söylenenlere bakacak olursak sosyalizme ulaşmak için benliğimizi bir kenara bırakmalı, bir şeylerden feragat etmeliyiz. Doğrusunu söylemek gerekirse, evet, bunun doğru tarafları olabilir; ama Polanyi’nin ortaya koyduğu gibi, bireyci kapitalist özgürlüklerin acımasız gerçekliğinin ötesine geçtiğimizde kazanacağımız çok daha büyük bir özgürlük var.

Benim Marx okumama göre bireysel özgürlükleri en ileri düzeye çekme görevimiz var ama bu yalnızca zorunluluk ve ihtiyaç alanını kontrolümüz altına aldığımız zaman gerçekleşebilir. Sosyalist bir toplumun görevi kesinlikle toplumda olan her şeyi düzenlemek değildir. Sosyalist bir toplumun görevi tüm temel ihtiyaçların –ücretsiz olarak– karşılanmasını garanti altına almaktır ki böylelikle insanlar istedikleri zaman istedikleri şeyi yapabilsinler.

Şu anda herhangi birisine, “Ne kadar boş zamanın var?” diye sorsanız alacağınız cevap, “Neredeyse hiç boş vaktim yok. Tüm zamanım şununla bununla dolu” olacaktır. Eğer gerçekten özgür olduğumuz bir dünya istediğimiz şeyleri yapacak boş zamana sahip olduğumuz bir dünyaysa, özgürleştirici bir sosyalist proje, temel politik görevlerinden birisi olarak bunu öneriyor. Bu hepimizin uğrunda mücadele edebileceği ve mücadele etmek zorunda da olduğu bir görev.

Kaynak: Jacobin