Bolivya’da gerici darbe: Nedenler ve sonuçlar

Özgür Yılmaz

Bolivya’da 20 Ekim’de gerçekleÅŸen baÅŸkanlık seçimlerini ülkeyi 2006’dan beri yöneten Evo Morales kazandı. Ancak ülkedeki saÄŸ muhalefetin seçimlere usulsüzlük karıştırdığı iddiasından sonra baÅŸlayan gösterilerin ardından Morales istifa etti, Jeanine Añez isimli saÄŸcı ise kendini geçici baÅŸkan ilan etti. Darbenin ardında ABD’nin olduÄŸu biliniyor, yani ABD Latin Amerika’daki darbelerine bir yenisini daha ekledi. Türkiye’den bölgeye bakanların aklına ise ÅŸu soru geliyor: Bunca yıldan sonra, saÄŸ muhalefet neden bu denli “güçlü”?

Morales 2006 yılında baÅŸladığı baÅŸkanlık görevine büyük bir halk ayaklanması sonucu geldi. Bu halk ayaklanmasının çeÅŸitli sebepleri vardı. Ayaklanmanın temelini oluÅŸturan ise, bölgedeki yerli halkın önemli bir üretim gerçekleÅŸtirdiÄŸi koka üretimine getirilen kısıtlamaydı. Koka, bölgedeki yerlilerin geleneksel olarak “acılarını unutmak için çiÄŸnediÄŸi bir bitki” olarak tanımlanıyor. Ayrıca koka, ilaç yapımında da kullanılıyor, yani köylüler için ciddi bir gelir kalemi. 1997’de Hugo Banzer, ardından Gonzalo Sanchez ile devam eden ve Sanchez’in istifasından sonra Carlos Mesa tarafından kurulan saÄŸcı hükümetler, ABD’nin “uyuÅŸturucu yapımında kullanıldığı” gerekçesiyle talep ettiÄŸi koka üretimine yapılan kısıtlamayı uyguladılar. Köylüler ise bu karara direniÅŸle cevap verdi. Bunun yanı sıra, özelleÅŸtirmeler de halkın tepkisini çekiyordu. Bunlardan en bilineni ise suyun özelleÅŸtirilmesiydi. Icíar Bollaín tarafından yönetilen “YaÄŸmuru Bile” filmi bu direniÅŸi anlatır. 

Bu direniÅŸ süreci ekonomik kriz ilerleyip, 2003 yılında doÄŸal kaynakların özelleÅŸtirilmesi kararı ile iyice yükseliÅŸe geçerken, yerli halk baÅŸkent La Paz’a giden yolları “istifa” talebiyle kesti. Dönemin Devlet BaÅŸkanı Gonzalo Sanchez’in halka verdiÄŸi cevap ise daha fazla ÅŸiddet oldu ve onlarca Bolivyalı polisin ve ordunun katliamları sonucu hayatını kaybetti. Sanchez daha fazla dayanamayıp istifa ederken, yerine bir baÅŸka saÄŸcı Carlos Mesa’ya bıraktı. DoÄŸal kaynakların özelleÅŸtirilmesine karşı gösteriler ise devam ediyordu. Bu ÅŸartlarda Mesa, 2004 yılında doÄŸal kaynakların özelleÅŸtirilmesi ile ilgili bir referanduma gitmek istedi. Bu referanduma Movimiento al Socialismo (MAS - Sosyalizme DoÄŸru Hareket) Lideri Evo Morales’ten olumlu yanıt geldi. Referandumdan kaynakların kamulaÅŸtırılmasına yönelik karar çıkarken, Mesa yönetememe krizinden çıkış olmadığını görerek istifa etti. Aralık 2005’te gerçekleÅŸen seçimleri ise yüzde 54 ile Morales kazandı. Morales’in 14 yıl sonucunda saÄŸladığı önemli baÅŸarılardan birisi gelir dağılımında saÄŸlamaya çalıştığı adalet ve yoksulluÄŸun azaltılmasıydı.

Bolivya Devlet BaÅŸkanı Morales geçtiÄŸimiz Nisan ayında Ankara Üniversitesi’nde katıldığı bir panelde, iktidarları sürecinde yaptıklarını anlatırken, Bolivya’nın yerli nüfus açısından Latin Amerika’da oransal olarak en yüksek ülkesi olduÄŸunu söylemiÅŸti. Yine aynı etkinlikte Morales, doÄŸal kaynaklarla ilgili geliÅŸmeleri anlatırken de Çin ile yapılan anlaÅŸmalardan söz etmiÅŸti. Morales’e soldan gelen eleÅŸtirilerin büyük bir kısmı da bu iki baÅŸlıktan geliyor. Öncelikle Bolivya’nın ismine yapılan “çokuluslu” ibaresi ve yerlilerin siyasal süreçlere katılımında artış olduÄŸu aÅŸikar. Ancak, oransal olarak bu kadar fazla yerlinin olduÄŸu bir ülkede, yine aynı yerli baÅŸkanın ülkedeki saÄŸcılara karşı bir direniÅŸ örgütleyememesi eleÅŸtiri konusu haline geldi. Ä°ktidarı boyunca da, bu örgütsüzlüÄŸü ve seçime odaklı tavrı eleÅŸtirildi. Ülkedeki sağın güçlü varlığının bir diÄŸer sebebi ise “media luna (yarım ay)” adı verilen kuÅŸak. Bu bölgede genel olarak saÄŸcı beyazlar yaÅŸarken, doÄŸalgaza sahip bölgede daha önce de merkezi hükümetle özerklik talebiyle birçok kez karşı karşıya gelindi. ÖrneÄŸin kendini baÅŸkan ilan eden Añez, önceki dönem Beni bölgesinden senatör seçilmiÅŸti.

ÖzelleÅŸtirmeler konusundaki tavrı ise, daha sonra -örneÄŸin 2016 referandumu- oy kaybetmesine yol açtı. ÖrneÄŸin James Petras, Morales ilk iktidara geldiÄŸinde ÅŸunları yazıyordu: “Morales, bazı seçim yaklaşımlarından sonra saÄŸa dönüÅŸ yaptı. Ekim 2003’ün köylü ayaklanmalarında yoktu, emperyalizm yanlısı Carlos Mesa’nın neoliberal rejimini destekledi ve petrolün kamulaÅŸtırılması için yapılan seferberliÄŸin bölünmesinde rol oynadı.” (Latin Amerika ve Emperyalizm kitabında). MAS’ın eleÅŸtirilen bir diÄŸer tartışması ise And-Amazon Kapitalizmi adını verdiÄŸi tezi. Bu teze göre, ülkenin sosyalizme geçiÅŸinin önünde en az 50 yıllık bir süre varken, yerlilerin kurtuluÅŸu olarak ise yerli bir kapitalist sınıf yaratmak olarak gösteriliyor (bkz. “Duraklayan Radikal GeçiÅŸ”, Latin Amerika’yı Anlamak içinde, Yordam Kitap).

Sonuç olarak, bölgede ABD destekli darbelerine ne yazık ki bir yenisi daha eklendi. ABD, bölgede neoliberalizme karşı baÅŸlayan isyan dalgası ve solun yeniden güç kazanması -20 Ekim’de Bolivya’daki seçimlerden bir hafta sonra da Arjantin’de merkez sol iktidara geldi- ile birlikte, bölgeye müdahalesini de arttırdı. Küba’ya yönelik ambargonun arttırılması ve Venezuela’da baÅŸarısızlığa uÄŸrayan sivil/askeri darbe giriÅŸimlerinden sonra, ABD’nin bölgeye müdahalesi de baÅŸka bir boyuta evrildi. Süreç bitmiÅŸ deÄŸil, Bolivyalı yerli halklar mücadeleye devam ediyor. Aymara yerlileri, 2005’teki azimleriyle “beyaz” patronlara karşı iktidarı yeniden kazanabilir. 

Kapitalizm ve savaÅŸa alternatif olarak Sosyalist Almanya Demokratik Cumhuriyeti

Berlin Duvarı’nın yıkılışının 30. Yıldönümü Almanya elitlerinin boş lafları ile önceden kutlandı. Buna karşın Almanya’nın ilk işçi ve köylü devleti Sosyalist Almanya Demokratik Cumhuriyeti’nin (ADC) kuruluşunun 70. yılı görev bilinci gereği (!) görmezden gelindi. Almanya Demokratik Cumhuriyeti adına Warşova Paktı’nda uzun süre görev yapmış olan ve bugün gazeteci yazar olarak uluslararası politika alanında önemli eserleri ve makaleleri bulunan RainerRupp, ADC’nin 70. kuruluş yılı nedeniyle bir yazı kaleme aldı.

Özer Erdin

Büyük Britanya’da iktidarda olan muhafazakâr hükümet, hem politik hem de toplumsal yaÅŸamda yolunda gitmeyen her ÅŸeyden Rusları suçlarken, onların kendi iç politikalarına sözde müdahalesini bahane olarak gösteriyor. Fransa’daki iktidar da kendi kusurları ve bunlardan kaynaklanan sarı yelekler gibi protesto eylemleri için Ruslara ve onların çıkarttığını iddia ettiÄŸi sözde “hibrit savaÅŸlarına” suç atıyor. Londra’dan ve Paris’ten daha histerik olarak Washington’da Demokrat Parti ve Cumhuriyetçi Parti’nin kendi saflarından olan Trump karşıtları, ABD’de hayatın her alanında yaÅŸanan kötülüklerde Rusların parmağının olduÄŸunu ileri sürüyorlar. BaÅŸka bir deyiÅŸle söz konusu “sınırsız saçmalıklar ülkesinde” yolunda gitmeyen her ÅŸeyden Ruslar sorumlu tutuluyor. Öte yandan Washington’da egemen olan absürtlük daha da ileri götürülüyor ve “saygın politikacılar” bile medya yıldızı BaÅŸkan Trump’ı tüm ciddiyetleri ile Putin’in ÅŸantaj yoluyla kontrol ettiÄŸi bir Rus ajanı olarak görüyorlar. Buna kanıt olarak ise, Trump’ın Ruslar ile iyi iliÅŸki kurmak istemesi gösterilebiliyor. Bundan daha saçma bir gerekçe herhalde bulunamazdı. Almanya’da da CDU/CSU ve sosyal demokrat SPD gibi hükümet partileri kendi baÅŸarısızlıkları ve bundan kaynaklanan AFD (aşırı saÄŸcı Almanya Ä°çin Alternatif Partisi) popülerliÄŸi için ikircikli bazı denemeler aracılığıyla “örtülü” bir Rus müdahalesine suç yükleme eÄŸilimine girdiler. Ancak bu kendi beceriksizliklerine baÄŸlı olan acınacak haldeki saptırma manevrası halkın geniÅŸ bir kesimi tarafından gülünç bulundu. Bunun üzerine Berlin’deki “Hakikat bakanlığının” propaganda stratejistleri deÄŸer gören eski bir araca el atarak ülkede halk protestosunu arttıran her ÅŸeyden 30 yıl önce çökmüÅŸ olan sosyalist Almanya Demokratik Cumhuriyeti’ni sorumlu tutmaya baÅŸladılar. Ne var ki bu numara da stratejistlerin kötü yönetimi nedeniyle bilhassa doÄŸuda baÅŸarısızlığa uÄŸradı. Politikacıların ve medyanın “kalkınan bölgeler” hakkında büyük parolaları, “Alman BirliÄŸinin” geleceÄŸi aydınlatan geliÅŸimi, doÄŸu ve batıda yaÅŸayan insanlara sosyal güvenceli ve materyal açıdan daha iyi bir hayatın sözünün verilmesi, saÄŸlam temelli ve karşılıklı sorumluluÄŸun ve saygının hâkim olduÄŸu bir toplum vaadi geçen süre zarfında malumun ilanı oldu: BoÅŸ Laf!

Almanya Demokratik Cumhuriyeti’nin ve onun Federal Almanya üzerindeki sosyal düzenleyici etkisinin ortadan kalkmasından beri hangi siyasi partilerden kurulu olursa olsun üst üste gelen Federal Almanya hükümetleri, yeni birleÅŸmiÅŸ olan Almanya’da daima artan bir suretle daha radikal, hem ekonomik hem toplumsal olarak daha neoliberal bir yol izlediler. BirleÅŸmeden önce Batı Almanya’da toplu ücret görüÅŸmelerinde sosyal kazanımları sayesinde sendikalar ile yapılan toplantılarda masada daima görünmez bir biçimde yer almış olan sosyalist ADC’nin yıkılmasından sonra sermayenin önünde hiçbir engel kalmadı. Dolayısıyla “güçlü olan kazanır” ve “kazanan her ÅŸeyi alır” sloganı kurallaÅŸtı.

Her kim ki gözlerini açıp dünyaya bakarsa, gezegenin her köÅŸesinde ve bucağında uygulanmakta olan bu bilinçli politikanın korkunç sonuçlarını görmektedir. Hatta DoÄŸu Almanya nostaljisi yapmadan veya eleÅŸtiriden uzak bir coÅŸkuya kapılmadan tüm hatalarına ve zayıflıklarına raÄŸmen sosyalist Almanya Demokratik Cumhuriyeti ile nelerin yitip gittiÄŸini günümüzün dehÅŸet verici toplumsal gerçekliÄŸinde fark edebiliyoruz. Angela Merkel gibi insanların “iyi ve keyifle yaÅŸadığı” bu zengin ülkede toplumsal paylaşımdan dışlanmış olan iki buçuk milyonun üzerinde yoksul çocuk bulunuyor. DoÄŸru dürüst iÅŸi olan bir iÅŸçi, sürekli artan kirasını ancak ödeyebiliyor. Buna ilaveten ailesini geçindirmek ve çocuklarının eÄŸitimini garanti altına almak durumunda kalıyor. Bu arada elbette, iÅŸini kaybetme korkusuyla yaşıyor.

Hâlihazırda zenginlerin daha da zenginleÅŸtikleri, yoksulların daha da yoksullaÅŸtıkları hakkında duyula gelen cümle, on yıl, yirmi yıl veya otuz yıl öncesinde de geçerli olmasının yanında varsıllar ile varsıl olmayanlar arasındaki makasın tüm bu yıllar içinde daha da açılmış olduÄŸunun sonuçları ile karşı karşıyayız. Mevcut politikacılar tarafından bizzat hazırlanmış olan politik, ekonomik ve toplumsal sorunlar birikmeye devam ediyor. Bugün eÄŸik bir düzlem üzerinde kayıp giden Almanya ile birlikte toplumsal bir kaosa doÄŸru sürüklenen birçok AB ülkesi mevcut. DiÄŸer yandan zayıf ve zaten neoliberal yönelimli sendikalardan ve kendi içinde hemfikir olamayan sol partilerden ise hiçbir ÅŸey beklenemiyor. Hükümette olan partilerde bu gidiÅŸe dur diyebilecek ve geri dönüÅŸ yapabilecek politik istek eksik kalıyor, çünkü kutsanan serbest pazara geleneksel olmayan devlet müdahalesi tabu olarak görülüyor. Bazı siyasi danışman ve politikacıların daha zeki olanları, radikal bir istikamet deÄŸiÅŸimi olmaksızın artan sorunlara hiçbir çözüm bulunamayacağını kavrayabiliyorlar. Ancak bu gerçek hakkında açıkça konuÅŸmak sadece kendi partilerinin yeteneksizliÄŸini itiraf etmek anlamını taşımayacak, aynı zamanda on yıllardır yanlış politikaların uygulandığını kabul etmek olacaktır. Hal böyle olunca tek yöntem ÅŸudur: Başını öne eÄŸ, zamana oyna, çıkmaz sokağın içine girdiÄŸin halde geçimini herhangi bir biçimde temin edebileceÄŸinin umudunu taşı. Seçmenin olan bitenin farkına varmaması için cinsiyet tartışmaları ya da dünyanın sonunun geldiÄŸine dair histerik iklim krizi korkusu gibi uyduruk konular ile dikkati baÅŸka yöne çekerek insanları kedini feda etmeye hazır bireylere dönüÅŸtürmek suretiyle, alım güçleri sınırlı da olsa, dünyayı kurtarmak için daha yüksek enerji faturaları ve vergiler ödemeye ikna et.

ADC’nin suçluluÄŸu hakkında görüÅŸ aşılamak

Peki, bu sorunlardan kim suçlu? Almanya Demokratik Cumhuriyeti elbette! Bu sözde sarsılmaz gerçekler ile Almanya yurttaÅŸları Berlin Duvarı’nın yıkılışının 30. yılında devasa bir medya çığı ile ideolojik aşılamaya maruz kaldılar. AFD’nin yükseliÅŸi de dâhil olmak üzere tüm kötülüklerin ve olumsuz geliÅŸmelerin kökü ADC’de aranıyor. Resmi medyadan özel medya kuruluÅŸlarına kadar haberlerin özünde hep ADC var. Ancak bu esnada bazı politikacılar ADC’nin canavarlaÅŸtırılmasının sanıldığı kadar iyi bir karşılığı olmadığını anladılar. Bu nedenle Mecklenburg-Vorpommern Eyalet BaÅŸkanı sosyal demokrat Manuela Schwesig, gidiÅŸatı frenlemeye çalıştı. Bayan Schwesig, “adil olmayan devlet” teriminin kendisini rahatsız ettiÄŸini belirterek, bu söylemin ADC’de yaÅŸamış olan insanlar tarafından aÅŸağılayıcı olarak karşılandığını ve onlarda “sanki tüm hayatlarını adil olmayan bir çevrede geçirmiÅŸ olma hissiyatını” yarattığını söyledi. Bu nedenle Bayan Schwesig, artık ADC’yi “bir diktatörlük olarak” tanımlamaya karar verdiÄŸini ifade etti, ki evet, ADC’de iÅŸçi sınıfının diktatörlüÄŸü hâkimdi, bugünün Almanya’sında olduÄŸu gibi sermayenin diktatörlüÄŸü deÄŸil!

Sanki baÅŸka sorun yokmuÅŸ gibi duvarın yıkılışı ülkenin her yerinde kutlanırken, ADC’nin kuruluÅŸ yıldönümü hakkında içeriÄŸi benzer medyada tek bir kelimeye yer verilmedi. Hatta Sol Parti ve onun gazetesi “Yeni Almanya” dahi ADC’nin 7 Ekim tarihli 70. kuruluÅŸ yıldönümünde susmayı yeÄŸlediler. Bu ÅŸaşırtmıyor, çünkü Sol Parti bir süredir burjuva politikası yapmayı tercih ettiÄŸinden, temel sol duruÅŸa son vermiÅŸ bir parti halini aldı. DoÄŸu Almanya Dernekleri Ä°dari Meclisi (OKV) baÅŸkanının Berlin’de yapılan bir etkinlikte 500 katılımcının önünde söylediÄŸi gibi “ Sol Parti’de sosyalist bir alternatife dair kesin bir duruÅŸ” artık söz konusu deÄŸildir. Sol Parti, hükümetlerde sorumluluk alabilmek için ana akım biçimlenmeye uyum saÄŸlamış ve kökünü inkâr ederek ADC’yi karalayacak kadar çürümeye yüz tutmuÅŸtur. ADC’nin sosyal ve toplumsal alanda, barış politikasında, antifaÅŸizmde, eÄŸitimde ve kültürde elde etmiÅŸ olduÄŸu kazanımlar gizlenmiÅŸ ya da küçümsenmiÅŸtir. “Altın çaÄŸdan” baÅŸka her ÅŸey olan Federal Almanya’nın tarihi ile yüzleÅŸmenin epeyce ihmal edildiÄŸini de söyleyen OKV baÅŸkanı sözlerine ayrıca ÅŸunu da ekledi: “Sol Parti, doÄŸuda birçok yurttaşın gözünde siyasi saygınlığını kaybediyor.” EtkinliÄŸin sonunda ise bir bildirge yayınlanarak ADC’nin en temel ilkesi olan Almanya kaynaklı bir savaşın asla yaÅŸanmaması gerektiÄŸi vurgulandı ve bu ilkenin tüm Almanya’nın ilkesine dönüÅŸtürülmesinin zorunlu olduÄŸu belirtildi. Alman Ordusu’nun tüm askeri harekâtlarına son verilmesi ve silah ihracatının durdurulması da özellikle ifade edildi.

ADC’nin tasfiyesi

ADC’nin yıkılışı ile “dönüm noktası” olarak tanımlanan süreçte halkın mülkü olan ADC iÅŸletmelerinin %80’i Batı Almanya iÅŸletmeleri tarafından, %10’u ise onun uluslararası rakipleri tarafından neredeyse bedavaya satın alındı. Sonrasında ise araziye dağıtılan bonfile parçaları pahalıya satılırken, ADC iÅŸletmelerinin müÅŸteri listeleri bundan sonra batıdan hizmet görmek koÅŸuluyla üstlenilmiÅŸ oldu. Bu iÅŸletmelerin personeli ise büyüyen iÅŸsizler yığının içine salındı. Bugün, otuz yıl sonra geçen zaman zarfında tamamen çürümüÅŸ olan halk mülkü fabrika yıkıntıları, sözde “hasta ADC ekonomisini” belgelercesine orta yerde durarak bir amaca hizmet etmeye devam ediyorlar. Bu fabrikalarda önceden milyonlarca sosyalist Demokratik Almanya iÅŸçisinin eÅŸit haklara sahip olarak iÅŸini kaybetme korkusundan uzak çalışmış olmaları ve artı deÄŸeri patronların ve borsacıların hazineleri için deÄŸil, eziyetsiz olarak halk için üretmiÅŸ olmaları uzun bir zaman önce Almanya’nın resmi hafıza çukurundan silinip atıldı. Bunun gibi zamanın ADC yurttaÅŸlarının bugün bile gurur duydukları birçok sosyal ve toplumsal kazanım da ortak bellekten uzaklaÅŸtırıldı. DoÄŸu Almanya yurttaÅŸları bu acı tecrübeyi, “kazananın her ÅŸeyi aldığı” Federal Almanya’nın rekabet toplumunda edindiler.

Kimden ya da neyden gelen özgürlük

ADC’nin 70. kuruluÅŸ yıldönümü nedeniyle düzenlenen bir baÅŸka etkinlikte ise Andreas Maluga, 30 yıl önce birçok ADC yurttaşının “bol tüketim” ve sözde “özgürlük” tuzağına düÅŸtüÄŸünü belirtti. Maluga’ya göre ne yazık ki birçok ADC yurttaşı özgürlüÄŸün kimden ve neyden geldiÄŸi sorusunu kendine yöneltmedi. Bugün bilindiÄŸi üzere bu sorunun cevabı hemen dönümün yaÅŸadığı gün geldi: “Bir gecede iÅŸletmeler, sosyal kurumlar, toplu konut merkezleri, tarım arazileri el deÄŸiÅŸtirdi. Her yurttaÅŸa eÄŸitim, iÅŸ, kültür ve saÄŸlık hizmetleri garantileyen halka ait kurumlar özel sermayenin hesabına tabi kılındı.” Öte yandan Federal Almanya’da kiÅŸi başına düÅŸen ekonomik ürünün ADC’den yüksek olmuÅŸ olduÄŸu burada elbette inkâr edilemez. Ancak bu “hasta ekonomi” tanımlaması için zorunlu bir neden deÄŸildir. Åžayet Batı Almanya da savaÅŸ sonrası yıllarda ADC gibi zor ÅŸartlar altında kuruluÅŸunu tamamlayıp ilerlemek zorunda kalsaydı, ÅŸayet ADC gibi NATO ambargosu nedeniyle batı ülkelerinde yaÅŸanmış olan teknik ve bilimsel geliÅŸmelerden dışlanmış olsaydı, bu durumda yapılabilecek bir kıyaslama çok farklı bir manzarayı doÄŸururdu. Yine Maluga’nın vurguladığı gibi zafer sahibi Batı Almanya elitleri “hasta ADC ekonomisi” efsanesini öylesini köpürttüler ki, ADC terimi “zayıf ekonomi” ile eÅŸ anlamlı hale geldi. Buna ek olarak Maluga ÅŸunları söyledi: “Evet, Batı Almanya ile karşılaÅŸtırıldığında ADC’deki tüketim ürünlerinin varlığı sınırlıydı. Ancak dünyaya baktığınızda baÅŸka kıstasların da geçerli olduÄŸunu görüyorsunuz. ADC’de eÄŸitim zor durumda mıydı? Kışları evsizler sokakta donarak mı ölüyorlardı? ADC’de insanlar yeterli tıbbi destek görmediklerinden ölüyorlar mıydı? ADC tüm yurttaÅŸları için BM’nin 1966 yılına tarihli uluslararası anlaÅŸmasında sabit görülmüÅŸ olan ekonomik, sosyal ve kültürel hakları güvence altına aldı. Bu haklar ayrıca ADC anayasasında da sabitlenmiÅŸ olduÄŸu için tüm ADC yurttaÅŸları tarafından dava edilebilir düzeydeydiler. Günümüz Federal Almanya anayasası bu hakları tanımıyor. Peki, biz bu hakları unutmalı mıyız? Ä°ÅŸin gerçeÄŸi, bugünkü birleÅŸik Almanya’da BM anlaÅŸmasında sabit görülen herkese iÅŸ hakkı ya da herkese bir konut hakkı sistematik olarak çiÄŸnenmektedir.”

Böyle bir geri plana raÄŸmen 70 yıldan beri süre gelen ve nerede sosyalist Almanya’nın izi varsa uygulanan kışkırtma politikası elbette anlaşılır olmaktadır. Hatta yıkılışından 30 yıl sonra bile ADC, sosyal kazanımları ile egemenler için halen tehlikeli olabiliyorsa, bunun en baÅŸat nedeni politik yönden dengesiz bir zeminde duran Federal Almanya’da sosyal sorunların gittikçe birikiyor olmalarıdır. Bundan dolayı ADC hakkında olumlu hatıralar gizlenmeye çalışılırken, tüm eksikliklerine ve hatalarına karşın ADC, 30 yıl sonra bile egemenlere karşı tehlikeli bir patlayıcı madde olmayı sürdürüyor. Onlar ve medya organları tüm propaganda araçlarını kullanarak olumlu tüm hatıraları silmeye çalışıp sosyalist Almanya Demokratik Cumhuriyeti ejderhasını nihai olarak öldürmek istiyorlar. Ne var ki, insanların gerçek tecrübeleri ile ejderha avcılarının efsaneleri açık bir çeliÅŸki içine girdiÄŸinden bu durum, egemenler açısından her geçen gün zorlaşıyor.

Almanya Sosyalist Birlik Partisi’nin (SED) eski politikacısı ve 1989’da ekimden aralığa kadar Erich Honecker’in SED Genel Sekreteri olarak yerine gelmiÅŸ ve ADC Devlet Konseyi’nin baÅŸkanlığını yapmış olan Egon Krenz de aynı gün nostaljiden uzak kalarak yaptığı bir konuÅŸmada Batı Almayalı ejderha avcılarının en önemli mitlerini yok etti. KonuÅŸmasının başında Buchhenwald’da içilen andın ADC’nin 7 Ekim 1949 tarihli kuruluÅŸunun temelini oluÅŸturduÄŸunu söyleyen Krenz, birleÅŸmeden sonra ADC yurttaÅŸlarının yeniden, önce Yugoslavya, sonra Afganistan’da Almanya’nın iÅŸtirak ettiÄŸi savaÅŸlara tanıklık ettiklerini vurguladı ve sözlerine ÅŸöyle devam etti: “40 yıllık ADC döneminde Ulusal Halk Ordusu’nun bir albayının Federal Almanya Ordusu’nun bir subayı gibi Afganistan’da 150 sivilin hayatına mal olacak bir emri vereceÄŸi düÅŸünülemezdi. Hatta bu albayın generalliÄŸe terfi edeceÄŸi akla bile gelmezdi. Hiç kimse ADC’nin uzun Alman tarihi zarfında savaÅŸ çıkarmamış olan tek devlet olma gerçeÄŸini bu dünyadan silemez. Sadece bu bile sosyalist Demokratik Almanya Cumhuriyeti’ni büyük bir saygıyla anmamız için bizi haklı çıkartmaktadır.”

ADC’nin kuruluÅŸunu tekrar vurgulayan Krenz, ÅŸayet önceden ayrılıkçı devlet Federal Almanya kurulmamış olsaydı, ADC’nin kurulmamış olabileceÄŸini belirtti. Batı Almanya’da kapitalist iliÅŸkilerin tekrardan canlandırılması ve eski Nazilerin diriltilmesinden sonra ADC’nin, iki dünya savaşından ve faÅŸist diktatörlükten sorumlu olan bir Almanya’ya karşı tek ve en mantıklı alternatif olarak doÄŸduÄŸunu sözlerine ekledi. Bu nedenle sonradan Batı Almanya BaÅŸbakanı Konrad Adenauer’in “yeniden birleÅŸme söyleminin ortadan kaldırılmasını” ve “kurtarma” sözcüÄŸünün tek parola olarak korunmasını istediÄŸini hatırlatan Krenz: “Bu parola ise ADC nefretinin doÄŸum belgesidir ve karakteri antikomünizmdir.” Hatırlanacağı üzere bu tutum geçen yüzyılda büyük edebiyatçı Thomas Mann tarafından “temel salaklık” olarak tanımlanmıştı.

80’li yıllarda Helmut Kohl ve Gerhard Schröder gibi Batı Almanya’nın lider politikacılarının Erich Honecker gibi ADC liderleri ile seçim kampanyaları esnasında fotoÄŸraf çektirmek için sırayı girdiklerini söyleyen Krenz, 90’lı yıllardan itibaren yeniden 50’li yılların sahte tarih anlayışına geri dönüldüÄŸünü ve bu anlayışın bugüne kadar politik atmosferi zehirlediÄŸini belirtti. Hal böyle olunca doÄŸudan sorumlu Federal Almanyalı bir politikacının 29 yıldan beri tekrarlanan ezberi telaffuz ederek Almanya’da iÅŸlemeyen her ÅŸeyden “hasta ADC ekonomisinin” birleÅŸmeden sonra getirdiÄŸi sözde borç ve suç yığınının sorumlu tutulduÄŸunu vurguladı. Söz konusu görevlinin 1989’da henüz 13 yaşında olduÄŸunu söyleyen Krenz, buna raÄŸmen bu ÅŸahsın doÄŸu Almanların 40 yıl boyunca tarihin yanlış tarafında durmuÅŸ olma talihsizliÄŸini anımsayabildiÄŸini belirtti. Bugün doÄŸuda halkın sadece %38’inin birleÅŸmenin baÅŸarılı olduÄŸunu düÅŸündüÄŸünü, %57’sinin ise “kendini ikinci sınıf yurttaÅŸ olarak hissettiÄŸini” hatırlatan Krenz: “Politikacılar artık gerçek sebeplerin nerede yattığını kendilerine sormaları gerekiyor.” dedi.

Yine Krenz’e göre; 1945 sonrasında Batı Almanya’da önceki Nazi kadrolarının sadece %13’ü makamlarından uzaklaÅŸtırıldı. ADC ile yaÅŸanan birleÅŸmeden sonra Federal Almanya, ADC politikacılarının ve yöneticilerinin %85’ini görevden aldı ve onları aynı zamanda sosyal izolasyona mahkûm etti. Krenz ayrıca, ADC’nin geliÅŸimine de deÄŸinerek Batı Almanya tarafından düÅŸmanca ele geçirilene kadar dünya çapında tanınmış bir endüstri devletine dönüÅŸtüÄŸünü ve bunun bilinçli ADC yurttaÅŸları tarafından halen böyle kabul edildiÄŸini sözlerine ekledi.

Yine de ADC’nin yıkılışından beri yaÅŸanan bazı ilerlemeleri kabul eden Krenz, konuÅŸmasının sonunda ÅŸunları ifade etti: “Bizler 1990’dan beri yaÅŸanan bazı olumlu geliÅŸmeleri göremeyecek kadar cahil deÄŸiliz. Biz ADC’yi yüceltmiyoruz. Biz her iki toplumsal sistemin tecrübesini yaÅŸamış yurttaÅŸlarız ve ADC’nin ne olduÄŸunu bildiÄŸimiz gibi öfkeden kaynaklı yöneltilen haksız suçlamaların da farkındayız.”

Son SED Genel Sekreteri Egon Krenz, ADC’nin hiçbir zaman halka karşı yönetilmediÄŸini vurgulayarak konuÅŸmasını ÅŸöyle tamamladı: “Demokratik Almanya Cumhuriyeti’nin geliÅŸmesinde zaferler ve yenilgiler vardı; sevinç ve hayal kırıklıkları yaÅŸandı; ne yazık ki kurbanlar da oldu. Bunlara üzülüyorum, ancak geriye kalan gerçek ÅŸudur: Sosyalist Demokratik Almanya Cumhuriyeti tarihi bir hata ve suç zinciri deÄŸildir. Bu tarih, daha çok savaÅŸ ve krizlerden oluÅŸan sonsuz  Alman kısır döngüsünün kırılma anıdır. Bu kapitalizmin karşısına çıkmış gerçek bir alternatifin kırılma anıdır. FaÅŸizme, ırkçı nefrete, anti semitizme ve Rus korkusuna karşı bir itirazdır.”

https://kenfm.de/die-schuld-der-ddr-alternative-zu-kapitalismus-und-krieg/

Kaynak: Kenfm.de, Yazar: Rainer Rupp, Tarih: 25.10.2019

Özgür Yılmaz yazdı | Yakın geçmişe bakmak: Bolsonaro nasıl iktidara geldi?

"Bolsonaro bahsedilen bütün gerekçeleri daha da derinleştirerek yoluna devam ediyor. Ancak PT deneyimi, gerek bölge halkları, gerek dünya solu için dönüp bakılması gereken bir deneyim haline geldi."

Özgür Yılmaz

Son dönemde Latin Amerika’da gerçekleÅŸen isyanlar ve iktidar deÄŸiÅŸimleri, başımızı yeniden bölgeye çevirmemize neden oldu. Ä°rili ufaklı birçok ülkede ekonomik sebeplerle baÅŸlayan isyanlar, saÄŸcı iktidarları zora sokarken, solun yeniden bir alternatif olarak gündeme gelmesini saÄŸladı. Ancak bu isyanlara bakarken gözden kaçırılan önemli bir nokta var, bu da bölgedeki sol iktidarların nitelikleri.

Latin Amerika siyaseti için 3 popülizm dalgası tespiti yapılır. Bunlardan ilki 1929-60 arasını kapsayan dönem olarak konulurken, bu dönem için Peronizmin damgasını vurduÄŸu ve korporatist eÄŸilimlerin güçlü olduÄŸu söylenebilir. Ä°kinci dönem ise, 1990’larda özellikle Arjantin’de Carlos Menem, Brezilya’da Fernando Collor de Mello ve Peru’da Alberto Fujimori’nin ÅŸahıslarında cisimleÅŸen neoliberal dalga olarak bilinir. Üçüncü dalga ise, 1998’de Hugo Chávez ile baÅŸlayan ve Türkiye solunun da yakından takip ettiÄŸi sol popülist dönem olarak tanımlanır. Ancak sol popülist dalganın geri çekildiÄŸi tartışmaları bir süredir gerek bölgede, gerek dünya solunda tartışmalara kapı araladı. 

Sol popülist dalganın, özellikle Chávez’in 2013’te kanser sonucu hayatını kaybetmesinin ardından gerilemeye baÅŸladığı tespiti rahatlıkla yapılabilir. Bu durumun çeÅŸitli sebepleri var. Bunlardan en önemlisi, Chávez’in karizmatik liderliÄŸi, kurduÄŸu önemli dış iliÅŸkilerle birlikte emperyalist saldırıları ve ülkedeki –ABD desteÄŸi aldığını her fırsatta açıkça dile getiren- saÄŸ muhalefetin saldırılarını karşılayabildiÄŸi ancak Nicolás Maduro’nun devlet baÅŸkanlığıyla birlikte bu saldırıların artışa geçmesiydi. Venezuela gerek tarihi, gerek sol iktidarıyla sembol olmasının yanı sıra, bölge açısından petrolü ile ekonomik anlamda da önemli bir ülke. Chávez, iktidara geldikten bir süre sonra devlet petrol ÅŸirketi PDVSA ile petrol üretimi üzerinde denetimi saÄŸlayabildi. Böylelikle Venezuela hükümeti, bölgedeki yoksul ülkelere –baÅŸta ambargo altındaki Küba olmak üzere- ucuz petrol saÄŸlarken, asıl büyük geliri ise ABD’ye yaptığı satışlardan saÄŸlıyordu. Bu yer yer eleÅŸtiri konusu olurken, petrol gelirlerinin yoksullara dağıtılması ise kabaca Chávez’in toplumsal tabanını saÄŸlamlaÅŸtırıyordu. 2014 yılında petrol fiyatlarının düÅŸmesi de, ülkedeki mevcut saÄŸ muhalefetin ekonomik gerekçelerle ayaklanmasına yol açarken, ilk yılındaki Maduro’yu zora sokmuÅŸtu. Bolivarcı Devrim’in petrole alternatif gelir kaynakları üretememesine soldan gelen eleÅŸtirilerin azımsanamayacak bir çoÄŸunluÄŸunun gerekçesi ise bu ÅŸekilde özetlenebilir.

Sol popülist iktidarlara örneklerden bir tanesi ise, bölgenin nüfus, coÄŸrafi ve ekonomik olarak en büyük ülkesi Brezilya’da 2003’te iktidara gelen Lula ve Brezilya Ä°ÅŸçi Partisi (PT) hükümetiydi. PT, 1980’de iÅŸçilerin ağırlığıyla kurulan bir parti. Kurucu kadroları ülkede 1964 ve 1985 yılları arasında 21 yıl süren askeri diktatörlüÄŸe karşı mücadele etmiÅŸti. Ergun AydınoÄŸlu’nun 1991’de basılan kitabı “Brezilya Ä°ÅŸçi Partisi Deneyimi” partinin kuruluÅŸunu ve yükseliÅŸini anlatır. Birçok eÄŸilimi içinde barından parti yüzbinlerce üyeye ulaşırken, kurduÄŸu çekirdek örgütlerle daha dar bir kadro yapılanmasına da gider. Buradaki en önemli konu ise, PT’nin kuruluÅŸ belgesinde yer alan “kapitalizme son verilmesi” hedefidir.

PT yıllar içinde büyüyüp, seçimlerde ard arda önemli baÅŸarılar elde etti. 2002 yılındaki seçimlerde ise, Lula tarafından “Brezilya Halkına Mektup” baÅŸlığıyla bir mektup yayınlandı. Bu mektubun baÅŸlığında muhatap olarak halk seçilse de, mektubun içeriÄŸine bakıldığında seçildiÄŸi takdirde kapitalist üretim iliÅŸkilerinin bozulmayacağına dair bir garanti veriliyordu. Peki konumuzun Bolsonaro ile alakası ne?

2016 yılında, 13 yıllık PT iktidarı, her ne kadar neoliberal ajandayı devam ettirse de, kamu harcamalarını arttırmış, gelir dağılımında yoksullar lehine kazanımlar saÄŸlamıştı. Ancak bu, ülkedeki sağın saldırılarını da beraberinde getirdi. 2016 yılında “seçim sürecinde kamu harcaması yapmak” gibi bir gerekçeyle PT’den seçilen BaÅŸkan Dilma Roussef görevden alınmış, onun yerine ise saÄŸcı Michel Temer getirilmiÅŸti. 2018’deki seçimleri kazanarak iktidara gelen “Amazonların Trump’ı” Bolsonaro’yu iktidara taşıyan tek sebep olarak PT ve solun gerileyiÅŸini göstermek doÄŸru olmaz. Ancak bu yazıda yargı darbesi ve sağın saldırılarını bir kenara bırakarak bu sebebe yoÄŸunlaşıldı. Yapılan araÅŸtırmalar, Bolsonaro’yu iktidara taşıyan oyların önemli bir kısmının PT seçmeninden aktığını gösteriyor. Bolsonaro 30 yıllık meclis kariyerinde silik bir görüntü çizmiÅŸ, çeÅŸitli saÄŸ partilerden seçilmiÅŸ, yaptığı konuÅŸmalarda ise karakterini ortaya koymuÅŸtu. Bir kadın milletvekiline “Tecavüz dahi etmeyeceÄŸini” söylemiÅŸ, “Gay bir oÄŸlum olmasındansa, ölü bir oÄŸlumun olmasını tercih ederim” ÅŸeklinde konuÅŸmalarıyla tepki çekmiÅŸti. Peki PT seçmeni neden bu aşırı saÄŸcı adaya kaydı?

Burada devreye PT’nin 13 yıllık kariyerinde yaÅŸananlar giriyor. PT 13 yıllık yönetiminde, bölgenin en eÅŸitsiz gelir dağılımına sahip ülkesindeki eÅŸitsizliÄŸi “üretim iliÅŸkileri deÄŸiÅŸmeden” yok etmeye çalıştı. “Bolsa Familia” adı verilen “yardım” projesi, yoksullara büyük yardımlar gitmesini saÄŸladı. Ancak yoksullar, siyasetin dışında bırakılırken, PT sosyal demokrat bir parti hüviyetine bürünerek dışarıdan siyasetçi devÅŸiren, parayla vekil satın alan bir parti konumuna gelmiÅŸti. Yapılan araÅŸtırmalar ise, yoksulların Bolsa Familia ile gelen para yardımlarını uyuÅŸturucu satın almada kullandığını gösteriyor.

DiÄŸer bir örnek ise Haiti’de Jean-Bertrand Aristide’nin devrildiÄŸi 2004 Darbesi’nde bölgeye “barış gücü” olarak gönderilen BM askerleri içerisindeki Brezilya askerlerinin varlığıydı. Lula bu hamlesiyle Chávez baÅŸta olmak üzere sol iktidarlardan ve partilerden büyük tepki almıştı.

Bugün yangınlar ile gündeme gelen Amazonlar üzerine tartışmayı ise bütünüyle Bolsonaro’ya mal etmek anlamsız. Bölgedeki yerli halkların yaÅŸam alanlarını, dünyanın ise akciÄŸerlerini tüketen büyük yangında Bolsonaro etkisiz kaldı çünkü açılan yeni alanlarda soya baÅŸta olmak üzere tarım alanları yaratmak istiyordu. Bolsonaro bunu hiçbir zaman saklamadı çünkü seçim çalışmalarını büyük toprak sahipleriyle birlikte yapmıştı. Ancak burada bilinmesi gereken nokta, Amazonlar’ın yok ediliÅŸinin Lula ile birlikte yükseliÅŸe geçtiÄŸiydi. DoÄŸru, yerli halklarına daha fazla hak veriyordu ama Amazon bölgesindeki verimli toprakların tarıma açılması da bu dönemde arttı.

Bir diÄŸer önemli faktör ise, Brezilya’nın güvenlik sorunu. Bölgedeki en “tehlikeli” ülke olan Brezilya’da yaklaşık 7 dakikada 1 insan hayatını kaybediyor. PT hükümeti, ülkenin en önemli sorunlarından biri olan çeteleÅŸmeyi çözemedi.

Son ve en önemli faktörlerden biri ise, “antipetismo”. Antipetismo (PT karşıtlığı), 2014’te Dünya Kupası sırasında gerçekleÅŸen protestolarla ivme kazandı. Bu eylemlerde sağın varlığı gizlenemez elbette. Ancak bu protestoların gerekçelerine bakıldığında, PT’nin çarpık ekonomik iliÅŸkilerini görebiliriz. PT ekonomik alanda verdiÄŸi vaatleri çözemedi. Antipetismo, PT dönemindeki sistematik yolsuzlukla birlikte hat safhaya ulaÅŸtı.

Sonuç olarak, Bolsonaro seçim çalışmalarını bu ayaklar üzerine inÅŸa etti. PT karşıtlığı üzerine inÅŸa ettiÄŸi çalışmalarında ülkede önemli bir ağırlığı olan Evanjelik Kilisesi’nin desteÄŸini de alarak iktidara geldi. Bu sorunların çözümünün Bolsonaro’da olmadığı çok açık. Bolsonaro bahsedilen bütün gerekçeleri daha da derinleÅŸtirerek yoluna devam ediyor. Ancak PT deneyimi, gerek bölge halkları, gerek dünya solu için dönüp bakılması gereken bir deneyim haline geldi. 

Ekim’den bugüne kalan: Parti, iktidar, öncülük

"İçinde bulunduğumuz çağa baktığımızda sosyalist devrim programının Ekim’den bugüne uzanan kollarını üç başlıkta toplayabiliyoruz: Parti, iktidar ve öncülük..."

Sadık Boran

Ekim Devrimi’nin, bizim ihtilal-i kebirimizin kutlanması, alışıldık kutlamalardan farklı oluyor. Ekim Devrimi söz konusu olduÄŸunda geçmiÅŸte yaÅŸanmış bir deneyimin yad edilmesinin ötesine geçiliyor. Onun mirası kadar güncelliÄŸi de, geçmiÅŸteki varlığı kadar günümüzdeki ihtimali de, insanlığa kazandırdıkları kadar yeni zaferleri iÅŸaret ediÅŸi de güncellik kazanıyor.

Ä°çinde bulunduÄŸumuz çaÄŸa baktığımızda sosyalist devrim programının Ekim’den bugüne uzanan kollarını üç baÅŸlıkta toplayabiliyoruz: Parti, iktidar ve öncülük.

PRIMUS INTER PARES: PARTÄ°

Sosyalist devrim mücadelesinde parti bir aygıttır ve elbette tek aygıt deÄŸildir. Sosyalizm için yürütülen mücadelenin birbirinden farklı birçok aygıt yaratması da kaçınılmaz. Parti ise, eÅŸitler içinde birinci (primus inter pares) olan aygıttır. Parti, herhangi bir aygıt olmanın ötesinde, sosyalizm mücadelesinde kullanılan tüm aygıtların baÄŸlandığı ve çevresinde hareket ettiÄŸi çekirdektir.

Rusya’da, sonu Ekim Devrimi’ne varacak uzun mücadelenin ilk adımı, bu nedenle, partinin inÅŸası ile atılmıştır. Lenin ve yoldaÅŸları, partiyi, sosyalizm mücadelesinin varlık koÅŸulu olarak gördükleri için öncelikle partinin ortaya çıkmasını saÄŸlamışlardır. Devrimcilerin gönüllü birlikteliÄŸi, militan çalışmanın yuvası, kitle hareketinin yönlendiricisi olan parti, sosyalizm mücadelesinin zorlu koÅŸullarında ayakta kalmanın da birincil garantisidir. Mücadele içinde yenilgiye uÄŸramak, atılan adımlardan istenen sonuçları alamamak, hatta baÅŸarısızlıkla sonuçlanan tercihlerin sonunda her ÅŸeye baÅŸtan baÅŸlamak mümkündür; ancak her koÅŸulda korunacak, her ÅŸeyden çok sahip çıkılacak olan ÅŸey partinin sürekliliÄŸidir. Deyim yerindeyse, sosyalizm mücadelesinde gerisine düÅŸülemeyecek tek çizgi partinin varlığıdır.

Lenin’in büyük dehasının göründüÄŸü baÅŸlıklar arasında parti fikri ve pratiÄŸi doÄŸal olarak önem kazanıyor. Ancak, bizzat Lenin’in partisi de süreç boyunca birçok kez yeniden kurulmuÅŸ, mücadelenin o uÄŸraktaki ihtiyaçlarını karşılamak üzere biçimlendirilmiÅŸ, iÅŸçi sınıfı ile kalıcı baÄŸlar tesis etmek amacıyla parti yapısı ve iÅŸlevleri dönüÅŸtürülmüÅŸtür. Bu anlamda, Lenin’de ve Lenin’in önderliÄŸindeki Ekim Devrimi’nin mirasında süreklilik taşıyan unsur (iktidar hedefine kilitlenmiÅŸ ve öncülük misyonu üstlenmiÅŸ) parti fikridir. Bu partinin zamandan ve mekandan bağımsızlaÅŸmış ÅŸemaları yoktur. Parti, tam da içinden geçtiÄŸi uÄŸraktaki sınıf mücadelesine uyum saÄŸlayabildiÄŸi oranda parti kimliÄŸi kazanmaktadır.

SAVAÅžIN SONU VE BAÅžI: Ä°KTÄ°DAR

Birçok parti açısından iktidara gelmek, kuÅŸkusuz, paylaşılan bir hedef. Ancak Ekim Devrimi’nden devralınan iktidar perspektifi bu basitlikte anlaşılamaz. Lenin’in ortaya koyduÄŸu haliyle iktidar perspektifi, zor yoluyla mevcut iktidarı yıkarak egemen sınıf olarak örgütlenmiÅŸ iÅŸçi iktidarını kurmayı anlatır.

Rusya’da BolÅŸevikler dışındaki akımlar da belirli bir vadede iktidara gelmeyi hedefliyorlardı. Ancak onların iktidardan anladığı, basitçe hükümet olmaktan ibaretti. Oysa Lenin’in marksizmden hareketle kavradığı iktidar, sadece hükümet makamı deÄŸil, siyasal ve toplumsal kollarıyla sermaye egemenliÄŸini gövdesinde toplayan devlet aygıtıydı. Böyle bakıldığında, mevcut devlet aygıtını devralmak ve ondan iÅŸçiler lehine faydalanmak yetersiz ve imkansızdı. Yapılması gereken sermaye egemenliÄŸinin gövdesi olan devlet aygıtını parçalamak ve iÅŸçi sınıfının egemenliÄŸini ifade edecek yeni devlet aygıtını yaratmaktı. Bu, aynı zamanda sosyalizme geçiÅŸin neden zor kullanımına, yani devrime ihtiyaç duyduÄŸunu da açıklıyordu.

Böyle bakıldığında iktidar perspektifinin sadece devrime giden mücadele sürecini deÄŸil, devrimden sonraki mücadele sürecini de aydınlattığını görebiliyoruz. Çünkü sosyalizmin inÅŸası kendiliÄŸinden deÄŸil, bilinçli bir iradenin süreklileÅŸmiÅŸ biçimde tatbik edilmesiyle olacaktır. Ä°ktidarın ele geçirilmesi savaşın bir bakıma sonudur. Ama aynı zamanda yeni bir savaşın, sınıfsız topluma doÄŸru iÅŸçi sınıfı önderliÄŸinde ilerleme savaşının da başıdır.

SINIFIN VE PARTÄ°NÄ°N BÄ°RLİĞİ: ÖNCÜLÜK

Öncülük, sadece devrime giden süreçte ve devrim olana kadar deÄŸil, sosyalizmin inÅŸası ve sınıfsız topluma ilerleme hedefleri söz konusu olduÄŸunda da kaçınılmaz bir misyondur.

Ekim Devrimi’nin geliÅŸimine baktığımızda öncülük misyonunun iki özelliÄŸinin öne çıktığını görüyoruz. Birincisi, sınıf mücadelesini iÅŸçi sınıfının mevcut bilinç durumuna indirgeyen yaklaşıma karşı emek-sermaye çeliÅŸkisinin evrenselliÄŸinin vurgulanması. Bu sayede Lenin ve yoldaÅŸları, Rusya emekçilerinin iktidarı ele geçirmeye ve sosyalizmi inÅŸa etmeye yönlendirilmesi konusunda hiç ÅŸaÅŸmayan bir programatik çizgi çekebilmiÅŸlerdi.

Ä°kinci özellik ise, öncülüÄŸün pedagojik bir biçimlendirme olarak deÄŸil, siyasal ve örgütsel temsil olarak kavranmasıydı. Lenin de yoldaÅŸları da siyasal mücadele koÅŸullarında partinin sınıfla organik baÄŸlarının koptuÄŸu uÄŸrakların da olabileceÄŸini kabul etmekle birlikte gerçek bir öncülük misyonunu her koÅŸulda iÅŸçi sınıfı ile partisi arasındaki iliÅŸkinin güçlendirilmesini ÅŸart koÅŸtuÄŸunu ileri sürüyorlardı. DiÄŸer bir deyiÅŸle, Ekim Devrimi’ni baÅŸarıya ulaÅŸtıran ve bugüne miras kalan yaklaşım, öncülüÄŸün sınıfı ikame edecek veya onu gereksizleÅŸtirecek bir tür komploculuÄŸa indirgenemeyeceÄŸinin kanıtı oluyordu.

SONUÇ: GÜNÜMÜZDE EKÄ°M

Ekim Devrimi’ni bu kadar eÅŸsiz yapan ÅŸey, tarihte açtığı sayfa kadar, bugüne tuttuÄŸu ışık aslında. Ekim Devrimi, sosyalist devrim programının baÅŸarısı olmakla birlikte, baÅŸarılı bir programın köÅŸe taÅŸlarını da gösteriyor çünkü.

Bu köÅŸe taÅŸları, aradan geçen yüz yıla ve siyasal-toplumsal mücadelenin deÄŸiÅŸen boyutlarına karşın varlıklarını hala koruyor. Daha ötesi de söylenmeli: Parti, iktidar ve öncülükten oluÅŸan bu köÅŸe taÅŸları birbirini de ÅŸart koÅŸuyor.

Arjantin ve Bolivya’da seçimler: Latin Amerika’da sol yükselişte mi?

Özgür Yılmaz

Latin Amerika’nın iki önemli ülkesi olan Arjantin ve Bolivya’da geçen hafta genel seçimler yapıldı. Arjantin’de önceki seçimde saÄŸ popülist dalganın bir uzantısı olan Macri kaybederken, Bolivya’da solcu BaÅŸkan Morales yeniden seçildi. Peki bu iki seçim, son dönem bölgede artan sağın yükseliÅŸinin sona erdiÄŸinin, solun ise yükseliÅŸe geçtiÄŸinin bir göstergesi olabilir mi?

Öncelikle Arjantin’den baÅŸlayalım. Geçen hafta bahsettiÄŸimiz üzere, Latin Amerika’da 2019 yılının başından itibaren, neoliberal ekonomi politikalarına karşı halkların direniÅŸleri baÅŸlamıştı. Ülkemizde en çok Åžili dikkat çekse de, Ekvador, Honduras, Haiti gibi ülkelerde de büyük baÅŸkaldırılar gerçekleÅŸti. Bunun yanı sıra Latin Amerika’da son iki yılda oldukça fazla sayıda seçim yaÅŸandı. Arjantin’de ise, saÄŸcı Devlet BaÅŸkanı Mauricio Macri 2015’teki seçimlerde, Brezilya’daki Jair Bolsonaro, Ekvador’daki Lenin Moreno, Åžili’deki Sebastián Piñera gibi türevlerinden daha erken iktidara geldi. 27 Ekim Pazar günü yapılan seçimlerde ise, yeniden Peronistler iktidara geldi. 

PERONÄ°ZM NEDÄ°R?

Federico Finchelstein “FaÅŸizmden Popülizme” kitabında Peronizmin Latin Amerika’ya özgü ilk popülizm örneÄŸi olduÄŸunu dile getirir. Peronizm, adını 1943’de saÄŸcı Ramón Castillo hükümetini deviren askeri cunta içinde çalışma bakanlığı, 1944’te savaÅŸ bakanlığı yapan ve daha sonra 1946’da yapılan seçimlerde baÅŸkan seçilen Juan Domingo Perón’dan alır. Peron, askeri cuntada çalışma bakanlığı yaptığı dönemde sendikalarla yakın iliÅŸkiler kurmuÅŸtur. 1930’larda Ä°talya’da askeri ataÅŸelik yapan Perón, faÅŸistlerin de yükseliÅŸini yakından izlerken, onlara olan sempatisini de saklamamıştır. 

Perón, kapitalizm ve komünizm arasında bir üçüncü yol arayışçısı olduÄŸunu iddia ediyordu. Dikkat edilmesi gereken bir diÄŸer nokta da Perón’un büyük bir et ihracatçısı olan Arjantin’de iktidara geldiÄŸi yıllarda, Avrupa’da savaÅŸ sonrası dönemde ciddi bir et ihtiyacı olmasıydı. Bu da Perón’la eÅŸ zamanlı olarak, ekonomik refahı da getirdi. Perón böylece, milliyetçi, kalkınmacı, korporatist bir model izlerken, arkasında büyük bir kitle desteÄŸi de buldu. Perón’un yaratıcısı olduÄŸu popülist akım, kendisinden sonraki Arjantin tarihini de etkiledi. Ancak peronizm de kendi içerisinde “saÄŸ” ve “sol” olarak ayrıldı. ÖrneÄŸin Arjantin’de 1989’da baÅŸkan seçilen Menem saÄŸcı bir peronistti. 

SEÇÄ°MLERDEN NE ÇIKTI?

Arjantin’de 2001 ekonomik ve siyasi krizinden sonra, 10 gün içerisinde 3 baÅŸkan görevinden istifa etmiÅŸ, kriz uzunca bir süre durulmamıştı: Ta ki bir peronist olan Néstor Kirchner iktidara gelene kadar. Kirchner, Arjantin’in dış borçlarını ödemeyi reddetmiÅŸ, Chavez gibi solcu liderlerle yakın iliÅŸkiler kurmuÅŸtu. 2007 yılında yapılan seçimlerde eÅŸi Cristina Fernández de Kirchner’i desteklemiÅŸti. Cristina Fernández de Kirchner ise bu görevi 2015 yılına kadar devam ettirmiÅŸti. 2015 seçimlerindeki adaylık sürecinde bir saÄŸcı popülist olan Mauricio Macri ise, “fakirliÄŸi bitirmek, yozlaÅŸmayı önlemek, enflasyonu düÅŸürmek” gibi söylemleri kullanmıştı. Öyle ki bu yöntem daha sonra Brezilya’da baÅŸkan seçilecek olan Bolsonaro’ya da örnek oldu. Ancak Macri, bu hedeflerin hiçbirini gerçekleÅŸtiremezken, Arjantin’deki ekonomik krizi daha da derinleÅŸtirdi. Vaatlerinin hiçbirini gerçekleÅŸtiremeyen, aksine söz konusu problemleri daha da derinleÅŸtiren Macri’nin eli, 4 yıllık görevinin sonuna yaklaşırken, Arjantin pesosunun yüzde 40 deÄŸer kaybetmesiyle daha da zayıfladı. Böylece geçen haftaki seçimlerde, Macri’den önceki baÅŸkan Kirchner’in baÅŸkan yardımcılığını yapacağı bir peronist olan Alberto Fernandez iktidara geldi. Sol peronist Fernandez daha önceki Kirchner hükümetlerinde de görev almıştı. Fernandez görevine aralık ayında baÅŸlayacak ancak kriz ve dış borçlarla boÄŸuÅŸan ekonomiyle ilgili yapacağı ilk hamleler, iktidarının seyrini gösterecektir.

BOLÄ°VYA'DA YENÄ°DEN MORALES Ä°KTÄ°DARI

Bolivya’nın solcu Devlet BaÅŸkanı Evo Morales ise, 20 Ekim’de yapılan seçimlerden sonra yüzde 46 oy alarak yeniden seçildi. 

Ancak bir diÄŸer aday olan ve Morales’in 2005’teki baÅŸkanlık yarışında yendiÄŸi saÄŸcı Carlos Mesa, seçim sonuçlarına hile karıştırıldığı gerekçesiyle itiraz etti ve ardından ülkedeki saÄŸcı muhalefet gösteriler düzenlemeye baÅŸladı. Bolivya Devlet BaÅŸkanı Evo Morales, ülkedeki seçim sonuçlarının ÅŸeffaflığına iliÅŸkin kanıtlar sunsa da, Bolivya’da da Venezuela benzeri bir süreç baÅŸlatılmasının ihtimal dâhilinde olduÄŸu söylenebilir. Venezuela’da da saÄŸcı muhalefet 2018’de Maduro’nun yüzde 67 oy alarak seçildiÄŸi seçim sonucuna itiraz etmiÅŸ, daha sonraki süreçte ise ABD’nin açık desteÄŸiyle Juan Guaido kendisini baÅŸkan ilan etmiÅŸti. 

Latin Amerika’nın geneline bakıldığında Arjantin’de sol peronistlerin iktidara gelmesi, Bolivya’da Morales’in yeniden seçilmesi, birçok ülkede neoliberal politikalara karşı süregiden direniÅŸler, geçen yıl Meksika’da iktidara gelen Obrador hükümeti ile birlikte okunduÄŸunda, 2000’lerin başındakine benzer bir sol popülist dalganın habercisi olarak görülebilir. Bolivya’da 15 yıldır devam eden Morales iktidarının sembolik olarak teÅŸkil ettiÄŸi anlamının yanı sıra, Meksika ve Arjantin Latin Amerika’nın en büyük 4 ülkesinden ikisi. Dolayısıyla bu iki ülkenin sola kayması, kıtanın bütününe de bir etkide bulunacaktır.

Şili: Neoliberalizm doğduğu yerde ölüyor mu?

"Şili’de eylemlerin sonucunun ne olacağını şimdiden kestirmek güç. Ancak Venezuela’da Maduro iktidarının ABD’nin saldırılarına karşı görevinde kalması, Küba’ya son dönem artan saldırıların yine sonuçsuz kalması, Meksika’da hem AMLO iktidarının halkçı politikaları hem de EZLN’nin toparlanma evresine girmesi, bölgenin ekonomik, demografik ve coğrafik anlamda en büyük ülkesi Brezilya’da Bolsonaro’nun kadınlara, yerlilere, emekçilere saldırılarına karşı bir direniş evresine girilmesi son dönem bir gerileme yaşayan bölge solu için yeni bir umut kaynağı haline geldi..."

Özgür Yılmaz

Åžili’de metro biletlerine yapılan zamlardan sonra baÅŸlayan protestolar, ülkemizde büyük ilgi gördü. BaÅŸkent Santiago de Chile’de bulunan Banco de Chile (Åžili Bankası) ve enerji ÅŸirketinin binaları ateÅŸe verildi, televizyonlar barikat ateÅŸlerine atıldı… Åžili’de yaÅŸananlar, Latin Amerika’da bugün yeni bir isyan dalgasının habercisi olabilir.

Latin Amerika’da 2000’li yılların başında ortaya çıkan sol popülist iktidarlar, Venezuela Devlet BaÅŸkanı Hugo Chávez’in ölümü ile eÅŸ zamanlı olarak çeÅŸitli sebeplerle güç kaybetmeye baÅŸladı. Latin Amerika için bir seçim yılı olan 2018’de Åžili’de Sebastián Piñera, Brezilya’da Jair Bolsonaro, Ekvador’da Lenín Moreno gibi saÄŸ popülistler iktidara geldi. Bu seçim yılının tek kazanımı ise Meksika’da solcu Andrés Manuel López Obrador’un (AMLO) iktidara geliÅŸiydi. Latin Amerika’da solun gerileyiÅŸi ve emperyalizmin saldırıları Venezuela’da yaÅŸanan darbe ile bir baÅŸka boyuta ulaÅŸtı. Görevden alınan ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’ın özel bir çaba sarf ettiÄŸi üç ülkeden (Küba, Nikaragua, Venezuela) biri olan Venezuela’da, Ulusal Meclis BaÅŸkanı Juan Guaidó kendini devlet baÅŸkanı ilan etti. ABD, Kanada ve Brezilya baÅŸta olmak üzere birçok ülke ise Guaidó’yu tanıdı.

Bu noktada, ErdoÄŸan Gün’ün de Ä°leri Haber’deki yazısında belirttiÄŸi üzere, ABD sermayesi yeni kavga alanlarını Uzak Asya ve bir süredir “ilgilenemediÄŸi” Latin Amerika olarak belirlediÄŸi tespiti yapılabilir.

Gelelim Åžili’ye… Åžili, Latin Amerika’da mücadelenin kesintisiz sürdüÄŸü ülkelerden biri. 1973’te Salvador Allende’ye yapılan askeri darbeden sonra “neoliberalizmin laboratuvarı” haline gelen Åžili’de halka yönelik saldırılar hiç durmadı. Ancak 1988’de gerçekleÅŸen ve Augusto Pinochet’nin görevden ayrılmasına yol açan referandumdan sonra mücadele yine ivme kazandı. Arjantin’de 2001 Krizi olarak bilinen ve 10 günde 3 baÅŸkanın görevi bıraktığı halk ayaklanması, Chávez’e yönelik gerçekleÅŸen ve halkın iradesiyle baÅŸarısızlığa uÄŸrayan darbe giriÅŸimi ve 2002’de Brezilya’da iktidara gelen Ä°ÅŸçi Partisi ile birlikte Åžili’de de 2006 yılında neoliberal kesinti paketine karşı, öÄŸrencilerin öncülüÄŸünde büyük gösteriler yaÅŸandı. Åžili’de yine kesinti paketlerine karşı 2011’de de kitlesel eylemler gerçekleÅŸti.

Bugün yaÅŸananlar ise, yukarıda sözünü ettiÄŸimiz saÄŸ iktidarların bölgedeki ekonomik planlarının bir yansıması. Sol iktidarların (belli noktalarda eleÅŸtirilse de) bölge halklarına getirdiÄŸi ciddi ekonomik katkılar söz konusu. Bu iktidarlardan en çok eleÅŸtirilen Brezilya’daki Lula döneminde bile ‘Bolsa Família’ isimli paketle birlikte, yoksulluk ciddi anlamda azaldı. Ancak sözünü ettiÄŸimiz saÄŸ iktidarlar bu kazanımların tasfiyesiyle birlikte, emekçi halka karşı saldırılarını daha da yoÄŸunlaÅŸtırdı. 2019 başında Haiti ile baÅŸlayan ve yıl ortasında Honduras ve Ekvador’la devam eden neoliberal kesinti paketlerine karşı eylemler ÅŸimdi de Åžili’ye sıçradı. Åžili’de yaÅŸanan protestolarda hayatını kaybedenlerin sayısı 22 Ekim itibariyle 17’ye yükseldi. Daha sonra Devlet BaÅŸkanı Piñera yaptığı açıklamayla “Eylemlerden gerekli mesajın alındığını” söyledi. Bunun yanı sıra, 1988’den beri ilk kez ordu sokaklara indi, eylemcilere saldırdı. Åžili’de kitle örgütleri bugün (23 Ekim) ve yarın genel grevde olacaklarını ilan etti.

Åžili’de eylemlerin sonucunun ne olacağını ÅŸimdiden kestirmek güç. Ancak Venezuela’da Maduro iktidarının ABD’nin saldırılarına karşı görevinde kalması, Küba’ya son dönem artan saldırıların yine sonuçsuz kalması, Meksika’da hem AMLO iktidarının halkçı politikaları hem de EZLN’nin toparlanma evresine girmesi, bölgenin ekonomik, demografik ve coÄŸrafik anlamda en büyük ülkesi Brezilya’da Bolsonaro’nun kadınlara, yerlilere, emekçilere saldırılarına karşı bir direniÅŸ evresine girilmesi son dönem bir gerileme yaÅŸayan bölge solu için yeni bir umut kaynağı haline geldi. “Neoliberalizmin laboratuarı” Åžili ise bu anlamda, neoliberalizmin öldüÄŸü yer olma yolunda da ilerliyor.