Bize yalan söylediler

Ücretli Çalışan ve İşsiz Mimarlar Forumu

“bir aleme indim yalnız
yerde toprak, gökte yıldız
bir yan susuz bir yan deniz.
iki el, bir baş verdiler
bir çift göz ağlar da güler
dört bir yana benim gibiler”

…

Bu yazı, mimarlık mesleğine henüz adım atmış ya da yakın zamanda atacak meslek insanlarına yönelik bir farkındalık çağrısıdır.

Mimarlık pratiğini salt tasarım sürecine indirgeyen dar bir görüşün hâkim olduğu meslek ortamımızda, üretilen çoğu sözün bu alanı/sınırı aşamadığını belirterek başlayalım. Eğitim hayatımızda bizlere öğretilen çok boyutlu, multidisipliner bir mesleğin, pratikte nasıl olup da tek bir aşamaya sıkıştırıldığı ayrı bir inceleme konusu. Ancak söylemek gerekir ki tasarım dünyasının yüceltildiği; tasarımcı olabilmek/olamamak ayrımında suni bir sınıflandırmanın dayatıldığı; mimarlığa dair sözü olan meslek insanlarının bu sınıflandırma üzerinden değerlendirildiği bir ortam bekliyor sizleri. Tüm toplam içerisinde %10’luk bir orana bile tekabül etmeyen, yeterince “iyi” bir tasarımcı olabilirseniz, görünür/duyulur olabileceğinizi düşündürten bir tohum yeşertilecek içinizde.

Fiilen yerdeki toprağa bassa da, s(g)özünü yıldızlara dikenlerin etrafını göremeyen bakış açısı ile karşılanacaksınız. Bir süre sonra yıldızlara ulaşma arzusu sizde de derinleşecek.

İşte bu arzuya kapıldığınızda yapamayacağınız şey olmayacak:

Öne geçme dürtüsü,

Verilecek tavizler,

Karşılıksız çalışma,

Piyasa beklentilerine uyum,

Sebat, sabır, özveri,

Her gün artan beklentiler…

Tüm bu koşturmacanın sonunda tecrübe ile sabit olan ise, tükenmiş bir mesleki tatmin ve “dört bir yanda sizin gibiler”…

“Genç mimar nasıl iş bulur?” sorusu üzerine dökülenler

Nisan ayı ortasında, Yapı Dergisi’nin girişimiyle, genç mimarların iş bulma süreçlerine katkı sağlamayı amaçladığı söylenen bir panel duyurusu yapıldı. Aynı zamanda Yapı Dergisi’nin Mart 2019, 445 sayısının dosya konusu da olan “Genç Mimar Nasıl İş Bulur?” sorusu, çarpıcı bir başlık olarak atılmıştı. Elbette böyle bir başlık, ayyuka çıkan krizi henüz deneyimlememiş olsa bile tedirginliğini yaşayan kesimin, mesleğe yeni dâhil olanların, uzun süredir iş arayanların ilgisini çekecekti.

Öyle de oldu; Ücretli Çalışan ve İşsiz Mimarlar Forumu iletişim ağına da aynı gün şöyle bir çağrı düştü:

“Genç mimarların iş bulma arayışında bir adım öne geçmek için neler yapmaları,kendilerini nasıl geliştirmeleri ve iş başvurularında nelere dikkat etmeleri gerektiği konularında ofis sahibi tecrübeli mimarların değerli yorumlarına yer verilecek olan panelde ayrıca, “Portfolyonun ve ön yazının önemi nedir?”, “Yabancı dil bilgisi ne derece önemlidir?”, “BIM temelli tasarım, ofislerde ne derece geçerlidir?”, “Revit bilgisi mimarların genç adaylarda aradığı özelliklerden biri midir?”, “Genç mimarlar çalışacakları ofislerden ne tür beklentiler içerisine girmeli?”, “Mimarlık ofislerinde kuşak çatışması söz konusu oluyor mu?” ve “Y kuşağının arayışları ve çalışma tarzları mimarlık ofislerinin çalışma disiplinine ne kadar uyum sağlayabiliyor?” sorularına da yanıtlar aranacak.” (Vurgular bize ait)

Henüz çağrı metninde rekabet, beklentileri sınırlama, y kuşağının disiplin eksikliği gibi yorumlara yer veren etkinliğin konuşmacıları belirtildiği gibi ofis sahibi mimarlardı. Elbette ki yorumları da kendi beklentilerini yansıtacaktı. Derginin Mart sayısına yansıyan ifadelerini Işık Üniversitesi’nde bir kez daha tekrarladılar.

Bu noktada, sözün hangi zeminden geldiği gerçeğinin en az sözün kendisi kadar önemli olduğunu hatırlatmak gerekiyor. Çünkü konuya dair bilgisine başvurulan değerli katılımcılarda tecrübeden biraz daha fazlası göze çarpıyor. Öyle ki, 4 katılımcıdan 3’ü 46 yıllık Yapı Dergisi’nin devredildiği, aynı zamanda bir PR şirketi olan yeni adresinden kurumsal iletişim danışmanlığı alan firmalar arasında gözüküyordu.

Ticari bir ilişki sınırında anlaşılır olacak PR çalışmasının, mesleğe yeni dâhil olmuş insanların kaygılarına ve gelecek hayallerine alet edilmesi anlaşılır değildir. Hele de yayınlanmış röportajlarda, “ehlileştirilmiş çalışan ol” mesajları öne çıkan kişilerin ayrıca panele davet edilmiş olması, en naif ifadeyle kaygı vericidir. Her ne kadar dergi, gelen tepkiler üzerine ilgili ifadeleri web sayfasından kaldırmış olsa da, bu ifadelerin yayınlanması ve farklı mecralarda tekrarlanıyor olması yayının yeni adresi ile 40 yıllık birikimin arasında ciddi bir makas oluştuğunu göstermektedir.

İşin bir noktası bu iken, halen ilgili sayıda ulaşabilecek içeriğe dönük de bir şeyler söylemek gerekiyor:

Kişisel gelişimi, hedef belirlemeyi, hayatın her alanından beslenmeyi gündemleştiren kıymetli önermelerin yanında, kimi meslektaşlarımızın yeni mezunlara yönelik bazı önerilerini kişisel gafların ötesinde kamusal alanda hesaplaşılması gereken birer gerçeklik olarak görüyoruz, es geçmeyeceğiz.

İşveren kimlikleri üzerinden, kendilerine daha fazla değer üretecek çalışan profilini arayan görüşlerin, kriz ortamında iş bulma çabası içine giren yeni mezunları “ehlileştirme” çabasına dönüşmesini normalleştirmemiz mümkün değildir.

Tasarımdan çok çizim tekniklerine ağırlık verilmesini salık veren, beklenen “özveri ve sadakat” karşısında “dayanım eşiklerinin” düşük olmasını problem eden, kendilerini öğrenme durağı olarak tanımlayarak para beklentisi ile gelenleri de entelektüel bir zeminde bertaraf etmeye çalışanlar… Bilin ki yalan söylüyorlar!

İnşaat sektörünün yakın geçmişteki suni parlaması ile birlikte açılan mimarlık okullarının son 15 yılda 4 katına ulaşması; her yıl 8 bin genç mezunun dâhil olduğu bir alanda, bir de krizin yansımaları ile boğuşmak zorunda kalacağınız sır değildir. Ancak bu durumu, mimarlığın yaratıcı doğası ile birleştirip işveren lehine çeviren fırsatçı anlayışlara da prim vermemek gerekiyor.

İşe alımlarda, -işin ne olduğundan bağımsız- sağlıklı olma koşulunun ilk sırada olduğunu artık hepimiz biliyoruz. Sadece bu farkındalık üzerinden dahi mesleki kariyerimizi “sürdürülebilir” şartlarda yapmak en insani ve mesleki talebimiz olmalıdır. Günlük pratikte bu koşulu zorlayan işveren beklentilerinin, uzun vadede mesleki tatmin ve sağlık koşullarımızı olumsuz etkileyeceğini, en nihayetinde yeni bir sağlıklı bireyin yerimizi alacağını unutmayın arkadaşlar.

Mimarlık mesleğinin meslek hastalıklarından azade olduğunu ima eden, bilimdışı görüşlerin artık ciddiye alınmaması gerekiyor. Bel ve boyun ağrıları, karpal tünel sendromu, migren, stres bozukluğu gibi hastalıkların meslektaşlarımız arasında yaygınlaşması kişilerin dayanıksızlığı değil, denetimsiz çalışma koşullarının sonucudur.

Bu gafları ticari hayatlarında iş sözleşmesi olarak sunan firma yetkililerinin ofislerinde sürekli bir sirkülasyon olması, aylık ücretlerin asgari ücret seviyesinde olması, sigortaların düşük yatırılması, bedelsiz fazla mesailer tesadüf değil, aksine meslek içerisinde yaygınlaşmasını umdukları koşullardır.

Bir adli suç olarak #ücretsizstajyerlik

İş kanununda yeri olmasa da bir istihdam şekli olarak dayatılan ücretsiz çalışmanın, mezuniyet sonrası staj olarak tanımlanarak yaygınlaşması sadece Türkiye’de değil uluslararası mimarlık ortamında da tartışılan önemli bir sorundur. Kendine güveni sistematik olarak zayıflatılan yeni mezunların bir de kriz dönemi ile birlikte işsiz kalma endişeleri eklenince bu dayatmaya karşı açık hedef oldukları görülmektedir.

“Genç mimarlar nasıl iş bulur?” sorusu vesilesi ile bazı deneyimli, işveren mimarların da ücretsiz stajyerliği gündeme getirdiğini, bunu eğitimin bir parçası olarak sunarak genç meslektaşlarımıza önerdiğini görüyoruz. Ağırlıkla özgeçmişe yazılması uzun vadede yeni kapılar açacağı ileri sürülen mimarların ofislerinde, iş gücünün bedelsiz sunulması olan ücretsiz stajyerlik her ne kadar işverene avantaj sağlasa da çalışanın ihtiyacı gibi sunulmaktadır. Böylelikle iş kanununda yeri olmayan, ücretsiz, sigortasız çalışmanın önünün kanunsuz biçimde eğitimin devamlılığı olarak açılmaya çalışıldığını biliyoruz. Y kuşağının disiplin eksiklerinden dem vuran deneyimli işverenlerimize, mevcut yasal düzenlemelere dahi uymayan bir öneri yaptıklarını hatırlatalım.

Genç meslektaşlarımız da böyle bir sistemin bizlere rağmen yaygınlaşamayacağını bir düşünsün. Proje üretimi sürecinde en büyük gider kaleminin çalışan maaşları olduğu bir gerçeklikte, işverenlere kendi ceplerinden nasıl muazzam bir kârlılık sunduklarını görecekler. Hiç bir işveren böyle bir kârlılığı reddetmek istemez, peki siz bu sistemi maaşsız sürdürebilecek kadar zengin misiniz?

İngiltere’de ücretsiz stajyerlik gündeminin çalışanlar nezdinde çok yönlü tartışılması sonucu bazı gelişmeler yaşandı. Serpantine Galeri’nin 2019 yılı pavyon tasarımı için görev verdiği ünlü bir mimarlık ofisine ücretsiz stajyer bulundurması durumunda birlikte çalışamayacaklarını açıklaması, bu yönde atılmış önemli bir adım olarak değerlendirilmelidir. Tüm dünyada ücretsiz stajyerlik kişisel gelişimin parçası değil kanunsuz bir işleyiştir.

Bize Yalan Söylediler

“Mimarlığın yaratıcı doğası böyledir” şeklindeki ifadelerle üniversite eğitiminden başlayarak her fırsatta yeniden üretilen kabulleniş, ücretsiz ve plansız fazla mesailer, pazar günü, resmi tatil, hastalık durumu gözetilmeden önceliğin sadece işe verilmesi, buna uyum sağlayanların takdir görüp, insani koşulları arayanların ötekileştirildiği dönem kapanıyor arkadaşlar.

Bilinmelidir ki, mimarlık mesleğinin sonuç ürün üzerinden değerlendirildiği anlayış günümüz koşullarında geçerli değildir. Mimar artık mimari ürünün geçtiği tüm aşamalardaki sorumluluğu üzerinden de değerlendirilmektedir. İşveren kimliği de bu sorumluluklardan biridir.

Artık “piyasa küçük” endişesi, sadece hakkını arayan ücretli mimarın değil, çalışan arayan işverenin gündemine de yerleşecektir. Mimarlığa dair önermelerini yüksek sesle ifade edip, özlük hakları konusunda ses çıkarılmasına izin vermeyen işveren profili için işler artık eskisi kadar kolay olmayacak, hep birlikte göreceğiz.

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de kolektif hafıza ve kolektif pratik üzerinden bir deneyim yaşıyoruz. Başta iş ilanları ve iş görüşmeleri olmak üzere bu karşılaşmalar çalışan ile birlikte artık işverenlerin de sınandığı alanlar olacaktır.

Denetim sağlama noktasında zafiyet gösteren meslek kuruluşları bekleyedursun, mesleğin itibarını sağlayacak öncelikli tartışma meslektaş ilişkileri ve mimarın emeğine yabancılaşması üzerine olacaktır. Her türden hukuksuzluğu kâra dönüştüren anlayış ile meslek etiğine uygun davranan meslek insanları birbirinden ayrışacak, mimarın bireysel saygınlığı da mesleğin saygınlığı da ancak bu sayede artacaktır.

Yeter ki farkındalığımızı yüksek, deneyimlerimizi şeffaf tutalım.

Mayıs ‘19

Merhaba Utkan, merhaba 'sıyrılıp gelen'

Geç kalmış olmanın ah’ı burada kalsın. Bu yazı, aynı menzile baş koymuş olanların birbirine daha fazla geç kalmaması içindir biraz da, birbirimize ikirciksiz “merhaba” diyebilmek içindir.

Levent Turhan Gümüş

Bu bir ah! yazısıdır.

Karşılaştığı herkeste iz bırakmış bir devrimciyi ölümünden sonra tanımış olmanın getirdiği bir yazıklanmayla yazılan bir ah! yazısıdır.

Onun geçtiği yerlerden yıllar önce geçmiş, belki el verdiği gençlerin çocukluğuna bakışınız değmiş, belki aynı 1 Mayıs kortejlerinde birlikte yürümüş ama keyifli bir gülümsemeyle birbirinize hiç merhaba dememişsinizdir; ancak yine de tuhaf bir şekilde birbirinizi tanıyorsunuzdur.

Sevenlerinin umutla  bekledikleri birkaç gün boyunca kendisiyle ilgili anlattıkları, cenaze töreni sırasında konuştuğum arkadaşlardan dinlediklerim bana hep aynı şeyi söyledi: Ben bu arkadaşı Büyük Eğitim Yürüyüşü’nden, 15-16 Haziran’lardan, Kavel, Tariş ve Tekel direnişlerinden tanıyorum; Utkan, benim özbeöz sınıf kardeşimdir, yoldaşımdır.

İnsanların nasıl yaşadıkları, nasıl öldükleri önemlidir ama nasıl uğurlandıkları da önemlidir.

Utkan Adıyaman bir devrimciye yakışır şekilde, yoldaşlarının omuzlarında, marşlarla, şiirlerle uğurlandı.

Solun, sosyalist kesimin ahde vefa bilen, dayanışmacı ruhu, temsilcileri oradaydı. Uzun denilebilecek uğurlama sırasında birçoğunu tanıdığım arkadaşların acılı yüzlerine, yüzlerindeki boşluğa sinmiş Utkan’ın suretine, kendimize, bir diğerimizin koluna girmekle ilgili o doğal, insani ihtiyaca baktım. Dini inancı olan bazı insanlar, onca kötülüğe rağmen hala yerli yerinde duran dünyayı anlamlandırmakta zorlandıkları zaman, iyilik timsali olarak gördükleri kimi insanları işaret ederek dünyanın onların yüzü suyu hürmetine döndüğünü söylerler. Ölümün en büyük hakikat olduğunu bize hatırlatan duygusal bir ortamda söylenmiş bir söz olarak yorumlanabilir, varsın yorumlansın: Utkan Adıyaman, devrimci değerlerin vücut bulmuş bir temsilcisi olarak  yan yana gelme özürlü solu cenazesinde bir araya getirdi. Yarın sol sosyalist toplam içinde bir başka şarkı öne çıkarsa eğer, belli ki biz bunu, sessiz sedasız işini yapan, “ormanın fısıldayışlarını” hepimizden önce duyan Utkan gibi tevazu sahibi devrimcilere borçlu olacağız.

Mezar başında yapılan konuşmalarda ilk gençlik yıllarından beri birlikte oldukları arkadaşları, genç yoldaşları onunla ilgili düşüncelerini güçlükle de olsa dile getirdiler.

Öğreticiydi: Onu en çok seven, en iyi dostu, yoldaşı olduğunu düşünenler başka sevenleri, dostları, yoldaşları olduğunu gördü.

Önemliydi: Kendisine hem abilik hem yoldaşlık ettiği genç bir arkadaşımız, karanfillerle bezenmiş mezarının başında kendisinden genç kardeşlerine Utkan gibi abilik edeceğine, onları kollayıp koruyacağına söz verdi.

Belki benim gibi Utkan’a geç kalmış olanlar da vardı mezarlıkta. Konuşmalar bitti ama kimse yerinden kımıldamadı, Utkan’ı bırakıp gidemedi.

“Güle güle” denilerek uğurlandı Utkan.

Geç kalmış olmanın ah’ı burada kalsın.

Bu yazı, aynı menzile baş koymuş olanların birbirine daha fazla geç kalmaması içindir biraz da, birbirimize ikirciksiz “merhaba” diyebilmek içindir.

Merhaba Utkan, yoldaşlarının hüzünlü kararlılığına emanet ettiğin hayallerin ve hayallerini kanatlandırdığın bir nice çocuğa bıraktığın hayat için Merhaba!

Venezuela’da son gelişmeler ve yakın gelecek olasılıkları

ODTÜ Latin ve Kuzey Amerika Çalışmaları Anabilim Dalı Başkanı Aylin Topal, Venezuela'daki son gelişmeleri ve yakın gelecek olasılıklarını İleri Haber'e değerlendirdi.

Aylin Topal

11 Ocak tarihinde Maduro yemin ederek Başkanlık ünvanını aldıktan kısa bir süre sonra 23 Ocak tarihinde muhalefet lideri Juan Guaidó, Venezuela Ulusal Meclisi'nde yemin ederek kendini ülkenin geçiş başkanı ilan etti. O günden itibaren 50’den fazla ülke Guaidó’nun başkanlığını tanıdığını açıkladı. Yaklaşık iki aydır diplomatik baskıdan, ekonomik ambargoya ve askeri müdahale tehditlerine varana kadar her türlü sabotaj kullanılmakta. Böylesi bir basınç altında Maduro hükümetinin kısa süre içinde çökeceği beklentisini vardı. Ancak beklendiği gibi olmadı. Bu yazıda son gelişmeler ışığında yakın gelecek olasılıkları üzerine değerlendirme yapma niyetindeyim.

Öncelikle Chávez’in halefi olarak liderliğe yükselen Maduro’nun en başından itibaren işinin kolay olmadığını vurgulamak gerekir. 2012 yılının Şubat ayında katılımın çok yüksek (% 80,94) olduğu başkanlık seçimlerinde Hugo Chávez %54.42 oyla üçüncü kez Venezuela devlet başkanı seçilmiş ancak sağlığı ünvanını resmen almasına mani olmuştu. Ölümünden aylar önce tedavi için Küba’ya giderken kendisine bir şey olursa başkan yardımcısı Nicolas Maduro’nun başkan seçilmesini istediğini duyurmuştu. Ancak Mayıs 2013’te yapılan seçim sonuçları Chávez’in vasiyetine rağmen, Maduro’nun Chávez’in sahip olduğu desteği bulamayacağını ilk günden göstermişti. Maduro, başkanlığının ilk yıllarında sermaye çevreleri ve meclis içi muhalefetle “barış diyalogları” adı altında müzakereler yaparak krizi atlatmaya çalışmış olsa da petrol fiyatlarındaki düşüşüne paralel olarak 2017 yılının ortalarından itibaren artan gerilimi tespit etmek lazım. 2002 yılında başlayan 2017 yılında tırmanan sokak eylemlerinin yanı sıra ekonomik krizin derinleşmesi yönünde sabotajlar artarak devam ediyor.

Bununla birlikte, Maduro yönetimini gözü kapalı bir şekilde savunmanın da çok kolay olmadığı kanısındayım. Maduro’nun, Chávez’in vizyonuna ve liderlik vasıflarına sahip olmadığını düşünüyorum. Muhalefet hemen ensesinde yanlış yapmasını beklerken Maduro muhalefeti eli boş bırakmadı. Ardı ardına siyaset ve ekonomi alanında yanlış politikalar izlendi. Karar alma mekanizmaları kaygı verici biçimde merkezileşti. Soldan ve hareket içinden gelen eleştirilere kulak asılmadı. Yolsuzluk ve kayırmacılığın arttığına ilişkin eleştirilerin bir ölçüde gerçek olduğu bilgisini güvenilir bulduğum kaynaklardan edindim. Maduro geçen 6 yıl boyunca sürekli destek kaybetti. Zaten çok az bir oy farkıyla seçimleri kazandığı için bir kısım oy kaybı iktidarın tamamen kaybedilmesi anlamına gelecekti. Bu hesaplarla geçen sene Aralık ayında yapılması planlanan seçimlerin tarihini son anda Mayıs’a alarak baskın seçime gitti. %54 oranında boykot edilen seçimler Maduro hükümetinin meşruiyet kaybına sebep oldu. Son olarak, geçen yaz yaşanan derin ekonomik krizin boyutlarını reddederek Birleşmiş Milletler insani yardımlarını kabul etmeyerek, sanırım bugün yaşanan hoşnutsuzluğu da tırmandırmış oldu.

Ancak tüm bu eleştirilere rağmen bugün Venezuela’da yaşananların daha geniş bir perspektiften değerlendirilmesi gereklidir.

Maduro karşıtı muhalefetin kurucu aktörü ABD’dir. Bu süreç basitçe Trump hükümetiyle de sınırlı değildir. Örneğin, Venezuela’ya ilişkin ilk ABD ambargosu 2006 yılında Bush yönetimi sırasında uygulandı. Sonra Obama döneminde kapsamı genişletildi. Dolayısıyla, 2006 yılından itibaren Venezuela ekonomisi üzerine ABD ambargosunun getirdiği çeşitli olumsuz etkilerden bahsetmek mümkün. Örneğin, Obama hükümetinin ambargoları sonrasında yabancı şirketlerin Venezuela pazarından topluca çıkmalarının etkisinin çok derin olduğu iddia ediliyor. Trump hükümetinin getirdiği iki yeni ambargo altın ve petrol ihracatına ilişkin oldu. Önce Kasım ayında altın ihracatına ambargo getirildi. İki ay sonra da petrol ihracatına ilişkin bir ambargo geldi. Böylece ABD şirketlerinin Venezuela’dan petrol alması yasaklanmış oldu. Ancak ABD yaptırımlarından korkan diğer ülkeler Venezuela ile ticaret ilişkilerini yavaşlatmak ve el altından yapmak yoluna gidiyorlar. Örneğin, Guaidó’nun başkanlığını tanımamış olan bazı Latin Amerika ülkeleri bile ABD yaptırımlarından çekindikleri için Venezuela ile ticari ilişkilerini askıya almış durumdalar. Geçen hafta Trump hükümeti Hindistan ve diğer ülkelerin Venezuela petrollerini almaya devam etmeleri durumunda yaptırımlar uygulanacağı duyurdu. Hatta Venezuela ile herhangi bir ekonomik faaliyet sürdüren tüm finansal kuruluşların cezalandırılacağına ilişkin bir yasa çıkacağı iddia edildi. Son olarak, Trump hükümeti Venezuela petrollerinin ticaretinden elde edilen gelirlerin ayrı bir banka hesabına yatırılmasını ve bu hesabın Gauido’nun kullanımına açık olacağını duyurdu. Bu gelişme üzerine Maduro hükümeti rakibinin elini güçlendirmemek için tüm petrol ticaretini durdurma yoluna gitti.

Bu ekonomik sabotajların temel amacı ülkede olağanüstü bir hal olduğu kanısının uluslararası düzeyde kabul edilmesi ve böylece doğrudan bir müdahalenin zemininin oluşturulması. Bu stratejinin ilk aşaması insani yardım kampanyası oldu. Kolombiya sınırına konuşlanan ABD insani yardım konvoyunun Venezuela’ya girişi büyük çatışmalara sebep oldu. Yeri gelmişken ekleyeyim; Maduro, bu konvoyları Truva atına benzetirken aslında çok da abartmamış. 1965 yılında Dominik Cumhuriyeti'ndeki ABD karşıtı hükümeti devirmek için gönderilen 8000 asker insani yardım tırlarının içinde saklanarak ülkeye girmiş. Neyse ki, ABD’nin bu kirli geçmişi Birleşmiş Milletler ve Kızıl Haç nezdinde unutulmamış. Daha sürecin en başında her iki kurum da ABD’nin insanı yardım kampanyasının politik maksadı olduğunu iddia ederek bu kampanyaya destek vermeyeceklerini ilan ettiler.

Mart ayı içinde yaşanan yaygın elektrik kesintileri olağanüstü hal ilanının bir diğer gerekçesi olarak kullanıldı. Hatta kendini başkanı ilan eden muhalefet lideri Guaidó ülkede olağanüstü hal ilan edeceğini duyurdu. 3 hafta boyunca süren elektrik kesintileri sebebiyle hastanelerde 20’den fazla kişinin öldüğü duyuruldu. Maduro hükümeti  ülkenin en büyük hidroelektrik santraline ABD kaynaklı bir sibersaldırı yapılarak internet ve telekomünikasyon sisteminin çökertildiğini iddia etti. Beklendiği üzere, ABD başkan yardımcısı Mike Pence elektrik kesintisinin sorumlusunun Maduro hükümeti olduğu öne sürerek, devletin çöktüğünü ve bu durumda rejim değişikliğinin zorunlu olduğunu iddia etti. Pence’in mesajı ABD sabotajının sıralamasını yansıtır nitelikteydi: “gıda yok, ilaç yok, şimdi elektrik yok, sırada Maduro.”

ABD 2017 yılının ortalarından beri Venezuela’da askeri bir müdahale ile rejim değişikliğinin olanaklarını araştırıyor. 2017 Mayıs ayında içerden bir darbe planlamak için Trump hükümetinin ordu generalleriyle görüştüğü anaakım medyaya sızan haberler arasındaydı. Ancak Venezuela ordusunun Maduro’ya olan sadakatinin boyutu anlaşılıp, ABD ordusunun doğrudan müdahalesi gündeme gelince stratejistler arasında endişeler dillendirilmeye başladı. Mart ayının ortasına doğru ABD diplomatik ekibinin Venezuela’dan tamamen çekilmesi askeri müdahale ihtimalinin gerçekleşebileceğini akıllara getirdi. Ancak, Trump “bütün ihtimaller masanın üzerinde” diyerek askeri müdahale tehditleri savururken, stratejistler bölgede yeni bir ABD karşıtlığı dalgası tetiklenebileceğinden korkuyorlar. Bu sebeple Pentagon’a yakın kaynaklar ABD’nin mutlaka diğer ülkeleri yanına alarak müdahale etmesi gerekliliğini vurguluyorlar.

ABD’nin en anaakım dergilerinden Foreign Affairs açıkca askeri müdahalenin zorluklarını tartışıyor (https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-11-08/what-would-us-intervention-venezuela-look). 33 Milyon nüfuslu Venezuela’da 160.000 ordu mensubu ve bir o kadar da Maduro destekçisi silahlı sivil gruplar olduğunu vurguluyor. Karadan askeri çıkartmanın kolay olmayacağı, dar alanda doğrudan Maduro’yu hedef alacak etkili bir saldırının yapılabileceği tartışılıyor. Ağustos 2018’de Maduro’ya yapılan dronlu suikast girişimini akla getirir biçimde, dronların kullanılabileceği kan dondurucu bir biçimde önerilmiş. Makalede ayrıca Libya (2011) ve Yugoslavya (1999) müdahalelerinin “başarılı” olduğu halde sonrasında kurulacak rejimin yeterince etkili kontrol edilemediğinden yakınılıyor.

İç savaş ABD’nin göze aldığı bir alternatif. İç savaş sonrası Maduro yanlısı 8 milyon Venezualalının ülkeyi terk edeceği; ordunun bu süreçte dağılacağı; Küba ve Rusya kuvvetlerinin bu süreçte zayıflayacağı; en nihayetinde ABD’nin Birleşmiş Milletler Barış gücüyle birlikte Venezuela’da yeni rejimin kurulmasından temel aktör olacağı hesapları var.

Yakın gelecek olasılıklarına baktığımızda çatışmanın kısa vadede durulacağını öngörmek fazlaca iyimser olur. Guaidó’nun partisi Halkın İradesi Ulusal Mecliste 167 koltuktan  yalnızca 14’üne sahip. Ancak son seçimleri muhalefetin boykot ettiğini unutmamak lazım. Dolayısıyla, muhalefetin gücünü sandalye sayısına bakarak söylemek çok doğru değil. Maduro karşısındaki muhalefetin parçalı bir yapısı olduğu da açık. Son haftalarda muhalefetin kendi içindeki ayrımlarının ön plana çıkmaya başladığına dair söylentiler artıyor. Papanın arabulucuk yapma önerisini Guaidó’nun geri çevirmesi kendi çevresinden çok eleştiri aldı. Uruguay ve/veya Meksika hükümetlerinin arabuluculuk yapma önerisini reddeden taraf yine Guaidó oldu. Dolayısıyla şu an süreci tıkanma noktasına getiren, iç savaş riskini göze alan tarafın Trump hükümeti tarafından yönetilen Guaidó olduğu apaçık ortada.Tüm bunlara rağmen Maduro ile diyalog içinde ortak bir çözüm bulma, örneğin seçimlerin yenilenmesi yönünde talepler güçlenecek gibi görünüyor. Bu denli manipülasyon ve dezenformasyon içinde yenilenecek seçimlerin sonuçlarından ne kadar umutlu olunabileceğini okurlara bırakıyorum.

Newroz’un çağrısı

Newroz mu, Nevruz mu; mit mi gerçek mi, Türklerin mi Kürtlerin mi? Bu tartışmalar her yıl Newroz vesilesiyle çeşitli mecralarda hala yapılıyor olsa da zayıflamış, anlamsızlaşmıştır. Akademik tartışmaların ötesinde, Newroz yazılışıyla değil direnişiyle anlam kazanarak büyük insanlık mücadelesinin kültürel ve ideolojik sembollerinden biri olarak kabul edilmiştir artık. Newroz Dehak’lara karşı kardeşliğin, barışın, dayanışmanın, özgürlüğün sembolü olarak Anadolu ve Mezopotamya coğrafyasındaki tüm ezilenlerin bayramıdır.

Engiz Deniz

Newroz binlerce yıldır Ortadoğu’da doğanın ve insanın uyanışının sembolüdür. Newroz, yeni gün demektir, geceyle gündüzün eşit olduğu 21 Mart’a denk gelir ve bu günün birçok kültürde yılbaşı olarak kutlandığı bilinir.

Doğanın uyanışı insanda da özgürlüğe, aydınlığa, umuda olan açlığı uyandırır. Yeni gün, bahar, bayram, yılbaşı… Newroz’a dair ne varsa umut doludur!

Ancak binlerce yıldır kutlanan Newroz’un bizdeki son kırk yıllık hikayesi hayli ilginçtir. Newroz’un bizde yeniden icat edildiğini söylesek yerinde olacaktır belki de. 1980 sonrası Kürt siyasi hareketinin yükselişe geçmesiyle beraber Newroz, tarihsel ve kültürel anlamının ötesine geçerek politik bir anlam kazanmış, milyonların bir araya gelip kültürel ve siyasi haklarını talep ettiği özel bir gün olarak siyasal takvimde yerini almıştır.

Meşhur Newroz efsanesindeki Dehak ezen, sömüren, zulmeden olarak kötülüğü, Kawa ise sömürüye karşı başkaldırının, direnişin sembolü olarak iyiliği temsil eder. Zalim kral Dehak’a karşı Demirci Kawa’nın başkaldırısı Kürtlerin son isyanıyla ilişkilendirilerek ulus bilincinin inşası açısından önemli bir taş yerine oturtulmuştur. Ulusal birliğin sağlanmasında efsaneler ve mitlerin her zaman önemli bir işlevi olmuştur sonuçta.

Kürt siyasal hareketi açısından eşitsizliğe, adaletsizliğe karşı mücadelenin bu iki tarihsel sembolle beslenerek kazanıma dönüştürülmesi elbette kolay olmadı. Türkiye’deki yerleşik devlet geleneği milyonların bir araya gelip taleplerini haykırdığı böyle bir günü bayram-kutlama diyerek görmezden gelemezdi elbette. Devlet 90’lı yılların başından itibaren Newroz’a karşı bir yandan ideolojik diğer yandan zora dayalı bir mücadele programı uyguladı.

Önce Newroz’un aslında bir Türk bayramı olduğu keşfedilerek “w” ye savaş açıldı. Nevruz’un aslında bir Orta Asya geleneği olarak Ergenokon bayramı olarak ezelden beri kutlandığı iddia edilmeye başlandı.  Ardından kol kola ateş üstünden atlayan asker bürokrat fotoğrafları gazeteleri süslemeye başladı. Ancak tüm istikrarına rağmen gerçek bir halk mücadelesi karşısındaki bu müsamere başarısız oldu. Diğer yandan yasal ve yasa dışı tüm zor aygıtları devreye sokuldu. Kitlesel olarak kutlanmaya başlayan Newroz’lar kana bulanarak Kürt halkının Newroz ateşi defalarca söndürülmeye çalışıldı. Olmadı, devlet baskısını daha da arttırdı. 90’lar özellikle Kürtler açısından kapatılan gazeteler, yoğun operasyonlar, tutuklamalar, faili meçhullerle dolu karanlık yıllar olarak geçti. Ancak tüm manipülasyon çabalarına ve zora rağmen, her 21 Mart’ta milyonlar meydanları doldurmaya devam etti.

Newroz mu, Nevruz mu; mit mi gerçek mi, Türklerin mi Kürtlerin mi? Bu tartışmalar her yıl Newroz vesilesiyle çeşitli mecralarda hala yapılıyor olsa da zayıflamış, anlamsızlaşmıştır. Akademik tartışmaların ötesinde, Newroz yazılışıyla değil direnişiyle anlam kazanarak büyük insanlık mücadelesinin kültürel ve ideolojik sembollerinden biri olarak kabul edilmiştir artık. Newroz Dehak’lara karşı kardeşliğin, barışın, dayanışmanın, özgürlüğün sembolü olarak Anadolu ve Mezopotamya coğrafyasındaki tüm ezilenlerin bayramıdır.

Ortadoğu sayısız medeniyetin beşiğidir, bu zengin coğrafyanın tarihinde Dehak’lar olduğu gibi Kawa’lar da çoktur. 2019 Newroz’u her şeye rağmen Ortadoğu halkları açısından yeni umutlara gebedir. Ortadoğu halkları açısından kilit pozisyonda olan Suriye’de emperyalist müdahale başarısız olmuş, IŞİD barbarlığı yenilmiştir artık.

Ülkemize baktığımızda ise tablo çok da iç açıcı sayılmaz. Ekonomik krizin ve muhalefet üzerindeki faşizan baskının arttığı bir dönemde, yerel seçim arifesinde karşılıyoruz bu Newroz’u.

Birçok seçilmiş milletvekili ve siyasetçi ceza evlerinde. Halkın iradesiyle seçilmiş yerel yönetimler kayyımlar aracılığıyla gasp edilmiş vaziyette. AKP/Saray rejiminin bekası için her tür hak talebi baskı ve şiddetle karşılık buluyor. Faşizm varlığını sürdürmek için her fırsatta dini, etnik, cinsel…vs farklılıkları  kaşıyarak sürekli düşmanlık üretmeye çabalıyor.

Tecrite karşı yükselen Newroz ateşi, tüm eşitsiz koşullara rağmen AKP/Saray rejiminin geriletilmesi için yapılan seçim çalışmaları, EYT mücadelesi, fabrikalardan işyerlerinden yavaş yavaş yükselmeye başlayan emekçi huzursuzluğu… Tüm olumsuzluklara rağmen Türkiye halkları büyük oranda mücadele potansiyelini ve umudunu koruyor.

Umutsuzum diyenlere sözümüz:

Newroz’un sesine kulak verin, bir fırsat yaratıp dağlara ormanlara gidin. İncelmiş kar tabakası altından başını kaldıran kardelenlere, kupkuru dalları süslemeye başlayan rengârenk çiçeklere bakın, birlikte şarkı söyleyen kuşların türküsünü dinleyin, hepsi umudu anlatıyor.

Gidin Newroz sizi çağırıyor.

Newroz Kutlu Olsun!

Newroz Pîroz Be!

Karşı lig: Nereden nereye?

Gezi Direnişi sonrası direniş insanları arasındaki dayanışma ve birlikteliğin sportif alandaki örneklerinden biri olan KarşıLig'in hikayesini Forza Yeldeğirmeni'nden Kadim Fırat yazdı.

Kadim Fırat

Kadıköy forumlarının, işgal evlerinin, birbirinden farklı topluluk ve oluşumların bir araya gelmesi, aktüel meselelerde birlikte çalışması bir yerden sonra ortaklıklar artınca, paylaşımlar çoğaldıkça konu futbola kadar uzadı.  “ Endüstriyel futbol anlayışına karşı yeni bir lig kurabilir miyiz?” diye bir düşüncenin  doğmasına ve bu fikrin giderek anlam kazanmasıyla 2014 yılında “Endüstriyel futbola, ırkçılığa, milliyetçiliğe, cinsiyetçiliğe, her türlü nefret söylemi ve ayrımcılığa KARŞI LİG” kuruldu.

Yeldeğirmeni Dayanışması içinde yer alan insanların bir kısmı bir kaç yıldır Kalamış’ta düzenli futbol oynuyorduk, dayanışma kurulunca ve yanıbaşımızdaki metruk bina işgal edilince mahalledeki insanlarla da oynamaya başladık. Göçmen çocuklar, eskiden Yeldeğirmeni Spor Klübünde  oynayan, ama şimdi Dallas birahanesinde takılanlar ve mahalleli çocuklarla bir araya gelmek ve  top oynamak, vakit geçirmek hızlandı. Benzer bir arayış Caferağa Dayanışması’nda vardı, sabah koşuları, egzersizler giderek Cafer İdman Yurdu gibi bir takımın doğmasına neden oluyordu. Birkaç yıldır Gazoz ve Efendi Liginde oynayan Spartakistanbul ve bir taraftar grubu olan Vamos Bien’in varlığı ve pek çok topluluk lig kurmak için uygun bir zemin oluşturuyordu. Dayanışmalarda bir araya gelenler, şimdi sahalarda inip alternatif bir lig kurmak istiyordu. Bunun için diyaloglar kuruldu, herkes tanıdığını aradı, çağrı yapıldı ilk toplantı Don Kişot İşgal Evinde yapıldı.

En çok zorlandığımız konu hiç birimizin karma lig deneyimimizin olmamasıydı. Çıkacak zorlukları nasıl aşacağımıza dair kaygılardı. Gerçi kadın, erkek her kimlikten insan Gezi ile birlikte, barikatlarda, çadırlarda, parklarda, forumlarda, işgal evlerinde bir araya gelmiş, yüzlerce iş, tartışma, etkinlik, eylem kotarmıştık hep birlikte. Şimdi bunu bir de sahalarda deneyelim diyorduk.

BİR DENEME: TURNUVA

Şiddetten, rekabetten uzak, her türlü kimliğin ve farklılığın birlikte oynayabileceğimiz bir lig arzuladık. Lig’i başarıyla inşa etmek için bir deneme yapmak gerekti. Bir günlük turnuva organize etmeye karar verdik. 7 takımın katılımı  ile 9 şubat 2014’de Kadıköy İstanbul Anadolu Lisesi’nin halı sahasında maçlar oynandı. Turnuvaya şu takımlar katıldı.Cafer İdman Yurdu, Koz Maça, Moda City, Moda Utd., Spartakistanbul, Vamos Bien, Yeldeğirmeni Delileri.

BİZE BİR LİG VERİN ÇOCUKLUĞUMUZA DÖNELİM

Her takımda bir kadın oyuncu olma şartı vardı. Turnuva, sertlik, küfür ve rekabetten uzak mücadele içinde gerçekleşince lig kurma fikrimiz güven pekiştirdi. Toplantılar sıklaştı, Lig kurma işi hız kazandı. Öncelikle ligin çerçevesini belirleyecek bir manifesto, ilkeler bütünü gerekiyordu. Oluşturuldu. Bir logo tasarlamak gerekiyordu Faruk Terzi şu an kullandığımız logoyu tasarladı. Saha bulmak, sahanın büyüklüğüne göre takım kadroları oluşturmak gerekiyordu. Büyük sahaların hiçbirinde yer yoktu. Lig’i oluşturanlar işgal etmek için boş alan arayışını dillendirmeye varacak kadar cüretliydi. Hatta boş, kullanılmayan, saha olabilecek yerlere baktık. Nede olsa zaman işgal zamanıydı. Yeldeğirmeni Dayanışması katılımcıları olarak her hafta Kalamış’ta oynadığımız için orasını önerdik. İki saha yan yana olduğu için organizasyonun aynı gün içinde birkaç saatte bitebilmesi mantıklı bulundu. Ama paralı oynamak istemiyorduk. Kadıköy Belediyesi ile görüştük. Her sezon sosyal bir proje yapmak şartıyla, sahanın parasız olması, projenin maddi kısmı Lig takımlarından karşılanması sağlanacak şekilde teklif sunduk. Kadıköy Belediyesi teklifi olumlu buldu. Oyunumuzun kuralları saptandı. Biraz çocukken sokakta oynadığımıza benzesin istiyorduk. Tüm katılımcılar canlı, heyecanlı önerilerle, ortak akılla kolaylık sağlayan kuralları saptadık. Hakemsiz olacaktı, kart olmayacaktı, oyuncu faul dediğinde faul olacaktı, kimse tellere çarpmasın diye taç olacaktı, taç ayakla ve kısa kullanılacaktı. Küfür kesinlikle yasaktı. Sertlik hoş karşılanmayacaktı. Maç iptalleri hoş karşılanmayacaktı.

Bir başka konu ise, karma lig olacağına göre kadın oyuncu sayısı tartışması yapıldı, kota olmalı mı olmamalı mı?  Sahada 7 oyuncu bulunduran bir takımın en az 1 kadın oyuncusu olmak zorundaydı. Her takımın kadrosunda en az 3 kadın olmalıydı. Bugün pek komik gelen bu durum o gün için birlikte oynayabilir miyiz gibi bir tedirginliğin ifadesiydi. Caferağa işgal evinde yapılan bir toplantıda bazı katılımcılar kadın erkek birlikte oynamanın riskli olduğunu, sadece erkeklerden oluşan bir lig önerdiler. Toplantının çoğunluğu bu itirazı anlamlı bulmadı. “Birlikte futbol oynanabileceğini iddia ediyoruz ve bunun mümkün olabileceğini göstermek istiyoruz” diye karar verdik.  Kadrolar geniş tutulmalıydı. -asgari 14 azami 20-   Çünkü her hafta herkes gelemeyebilirdi. Çoğu çalışan ve bir yerlerde faaliyet yapan insanlardan oluşuyordu Lig.

Sosyal medya Lig hesapları kuruldu. Çağrı yapıldı. Takımlar oluştu. Aynı dönemde Kazova işçileri Küba ve Bask bölgesi için forma tasarlamışlardı. Karşı lig için de formaların dayanışma amacıyla Kazova’da yapılması kararlaştırıldı. Fakat yapamayacaklarını söylediler. Her takım antrenman yapmaya başladı, formalar tasarlamaya başladı, her oyuncu sevdiği, değerli bulduğu isim formasına nakşetti. Fikstür çekildi ve Lig 15 Mart’ta başladı.

BAŞLAMA VURUŞU

Uzun zamandır uyumakta olan Berkin Elvan 11 martta uyanamadı. Bunun üzerine lig’de açılışı “erteleyelim mi ertelemeyelim mi” konusunda tartışma çıktı. Maç öncesi Berkin’i anma yürüyüşüne karar verildi. Aynı zamanda Defacto’ya karşı bir eylem örgütlendi. Bangladeş’te 5 katlı bir bina çokmüş binlerce tekstil işçisi ölmüştü.Temiz Giysi Kampanyası aktivistleri ile birlikte yürüyüşe katılarak Bahariye’de bulunan Defacto mağazasının önünden geçerken basın açıklaması sırsında Defacto’ya kırmızı kart gösterdik. Eylem Mehmet Ayvalıtaş Meydanından Kalamış’a yürüyüş, sloganlar eşliğinde,  renkli şekilde sürdü. Berkin için sloganlar atıldı, endüstriyel futbol aleyhine sesler yükseltildi. Diğer sloganlar “ İsyan, Devrim, Karşı Lig”,  “Reddet, İşgal Et, Yeniden İnşaa Et” idi.

İlk sezon 15 Mart 2014’te 13 takım ile başladı. İlk sezonda Cafer İdman Yurdu, Forza Yeldeğirmeni, Kuzguncuk Bostan Celtics, Badem Spor, Vegan Spor, Çapultura, Spartakİstanbul, Vamos Bien, Yalınayak, Direnişçi, Moda United FC, İstanbul United, St. Karga takımları yer aldı.

23 Nisan’da Yeldeğirmeni’nde sokakta çocuklarla futbol oynandık, sonra “Cinsiyetçiliğe, Milliyetçiliğe ve Endüstriyel Futbol’a Kırmızı Kart” futbol forumuna katıldık.

SADECE TOP OYNAMIYORUZ

Sadece haftada bir futbol oynayan değil, aynı zamanda toplumsal ağları genişleten, mücadele çabalarına güç veren, yeni bir soluk, yeni bir kültür oluşturma yönünde bir algı sonucunda 14 Haziran’da “Çocuk Şenliği” yaptık. 100’lerce çocuğun katıldığı etkinlikte, uçurtma yapma, sokak oyunları, kütüphane, vegan mutfak, bilim atölyesi gibi etkinliklerle lig sonuçlandı.

12 hafta boyunca süren Lig’de bazı takımların antrenman yapması, kadın erkek birlikte futbol oynamaya yönelik çabası hemen sonuçlar doğurmadı. Lig’e katılan kadınların büyük bir kesimi sahaya ilk defa çıkıyordu. Pas almakta zorlanıyorlardı, kadının sahada bulunması konsept gereği gibi bir anlayışa evrildiğinde kadınlar mücadele vermek zorunda kaldı. 2. sezonda sahada bulunması kadın sayısı en az ikiye çıktı.

Kadın erkek birlikte futbol oynamak erkeklerinde dönüşümünü gerekli kıldı. Erkekler eski öğrenilmiş yöntemlerle oynamayı devam ederken, sakatlıklar, rekabet, üst sıralarda yer alma arzusu, kadınların oyun içinde var olamaması gibi sıkıntılar doğurdu. Sorunu aşmak için forumlar, maç sonrasında birlikte vakit geçirerek konuşmalar, etkileşimlerle müdahale edilmeye çalışıldı.

Her takımın kendi belirlediği bir ismi ve forması, takımı bir araya getiren bir konsepti, oyuncuların kendilerinin belirlediği numara ve isimleri oldu. Takımlar arasında koordinasyonu sağlayan ve her takımdan bir kadın ve bir erkek oyuncunun olduğu eş kaptanlar grubu ligin organizasyonundan sorumlu oldu.

Puanlama sistemine göre, kazanan takıma “3”, kaybeden takıma “1”, berabere kalan takımlara ise “2” şer puanlama şeklindeydi. Sezon başı fikstür çekimi yapılır. Belirlenen gün ve saatte maçlar oynadı.

Karşılaşmalarda olası olumsuz hallerle ile ilgili olarak Eş kaptanlar Grubu ve Karşı Lig Kadın Grubunda ele alındı.  Karşı Lig Kadın Grubu yaşanan olumsuzluklar konusunda yaptırım uygulama  yetkisine sahip oldu.  Gerektiği durumlarda insiyatif alıp sorunun çözümü için emek harcandı. Nitekim yaşanan taciz olayları kadın grubunda görüşülmüş, kararlar alınmış, yaptırım uygulanmıştır. Yaptırım uygulama istekleri tartışmanın büyümesine, karşı karşıya kalınan erilliğin uzun erimli, kararlı, tavizsiz bir mücadelenin verilmesi yönünde bir çabanın gerekli olduğunu açığa çıkarttı.

Rakibine kasti olumsuz söz ve eylemlerde bulunmak, cinsiyetçi ifade ve küfürler etmek, dürüst oyun anlayışına halel getirecek söz ve fiil içinde olmak, Karşı Lig’in  “ruhuna aykırı” hareketlerde bulunmak, söz üretmek, kendini profesyonel topçu, ligi de endüstriyel futbol arenası zannetmek vb hallerde bulunan oyunculara ve takımlara sıcak bakılmadı. Gerektiği hallerde ligden de ihraç edilme hakkı saklı olmasına rağmen daha çok diyalog ve değişim konusunda adımlar atıldı.

Lig’in artık gelenekselleşmiş bir dizi ritüeli var. Lig’in yönelimi her oyuncunun katılabileceği sezon başında yapılan forumlarda belirleniyor. Devam edemeyecek takımlar, lige katılacak yeni takımlar, planlama, yeni dönem konsepti, sosyal sorumluluk projesi ve diğer konular sezon başlamadan tartışmaya açılır. Toplantılar yapılır ve karar verilir. Fikstür çekilir. Lig iki devreden oluşur. Maçlar, Ekim – Aralık ve Mart  - Mayıs arasında oynanır. Sezon sonunda sosyal sorumluluk projesi yapılır.

Şimdiye kadar Çocuk Şenliği, Soma’lı Çocuklarla Buluşma, Wernicke Korsakoff Dayanışma, Dersim ve Amed’li küçük kardeşlerimizle dayanışma ve Tekirdağ’da bulunan Melek Barınağına destek gibi projeleri yürütüldü.

Lig’in birinci sezonunda 13, ikinci sezonunda 16, üçüncü sezonunda 17, dördüncü sezonunda 16, beşinci sezonunda 16, altıncı sezonunda 16 takım top koşturdu.

Beşinci sezon itibari ile manifesto revize edilmiş,Türcülüğe karşı mücadelemanifestonun ilkeleri arasına eklenmiştir.

Ligin 5. Sezonu 15 Ekim 2017’de “Futbolda Cinsiyetçiliğe Son!" açılış konsepti ile başladı.

Ligin 6. Sezonu 11 Ekim 2018’de “Eril Kültüre ve Şiddete Karşı Lig!" açılış konsepti ile başladı.

Son iki sezon itibari ile kadın oyuncuların takımlarda en az erkekler kadar yer aldığını, bazı takımların yönelimini kadınların belirlediğine tanık olduk. Cinsiyetsiz bir lig ve türcülük karşıtlığı ligin gündemine girmiş bulunuyor.

Futbol düzeyinde genel bir yavaşlamanın, hırs faktörünün eski sezonlara göre biraz geride kaldığını, sertliğin azaldığını söylemek mümkün.

Birkaç yıldır elde edilen deneyim gösteriyor ki; Karşı Lig muhalefet cephesinin ligidir. Emekçilerin ligidir. Dışlanmışların ligidir. Söz söylemek isteyenlerin ortak mikrofonudur. Lig’in ilkeleri etrafında bir araya gelen her kimliğin kolektifidir. 
Karşı Lig geçtiğimiz 5 yıl boyunca pek çok mücadeleye destek olmuş, içinde yer almış, sayısız etkinlik yapmış. Kötü giden pek çok şeye karşı imkanları dahilinde mücadele etmiştir. Geçmiş pratiği geleceğe yol gösteriyor.

Karşı Lig’in ortaya çıkardığı çok olumlu değerler vardır. Var olan futbol dilinin, anlayışının dışında öğrenecek kocaman bir dünya ve yapacak çok fazla keyifli şey var. Daha şimdiden egemen anlayış biçimlerine itiraz eden ligler ve takımlar oluşuyor, kimi kampanyalarda bu özneler bir araya geliyor.

Şimdi 5 yıllık deneyimden sonra rahatlıkla söyleyebiliriz ki, yapılması gereken şey her yerde “kendi” liglerimizi kurmaktır.

Kaynak: Forza Yeldeğirmeni

Türkiye’nin roman haritası: Bir deneme

"Benimki biraz da unutulmuşa, arkada bırakılmışa, kadri bilinmemişe bir reveranstı; suyunu bulursa ne mutlu… "

Ayşenur Göğebakan

Türkiye’nin, ve dahi herhangi bir yerin, kuşkusuz sonsuz sayıda resmi yapılabilir. Doğrudan fotoğraflarla bir kolaj oluşturabilirsiniz, manzara resimli kartpostalları yan yana dizebilirsiniz, seri ilanların bile bir araya geldiklerinde anlatacakları bir şeyler elbette vardır. 

1873 yılında Şemseddin Sami, Talat ve Fitnat’ın başından geçen aşk macerasını yazıya döktüğünde başlayan roman sergüzeştimizin de, bugüne dek birikerek kabarttığı bir delta vardı. Bu birikimin çoğunluğunu İstanbul sırtlasa da, ülkenin geri kalanı nasıl bir katkıda bulunmuş ve yurdun dört bir yanından akmış kelimelerle nasıl bir pastiş oluşturulabilir, bunu merak ederek işe başladım. 

Öncelikle zorluklardan bahsetmek gerek. Türkiye’nin idari il sınırları, her idari sınır gibi, alelade. Çankırı’yı Çorum’dan ne ayırıyor tayin etmek zor; ama bu sınır kaale almak zorunda olduğumuz kabullerden biri. İlaveten, farklı Cumhuriyet iktidarlarının kendi siyasi ajandaları doğrultusunda Monopoly oynar gibi aniden kent kıldıkları yerler fazlasıyla mevcut. Bu çalışmanın merceği altında, Osmaniye Adana’dan ne derece ayrılıyor veya Kilis Antep’ten, bir muamma. Ki buradan, aslında işlerin daha da karmaşıklaştığı yere geliyoruz: merkez ve taşra. Bir şehri elbette merkezi ve taşrası birlikte yaratır fakat söz konusu şehrin temsili için bir tercih yapmak zorunda olduğumuzda hangisi daha isabetli olur? 

Bu sorunun mutlak bir cevabı olduğunu sanmamakla birlikte, Türkiye özelinde toplum yapısının taşradan yana ağır bastığını düşünüyorum. Bahsedilen ister milli ve ülkücü saiklerle dışarıdan bir gözle yazılmış Yaban olsun, ister köy gerçekliğini kayda geçirmek üzere kaleme alınmış Bizim Köy, sunulan kesitlerin oluşturduğu bütün, bir taşra toplumunu, daha da önemlisi taşra mentalitesini işaret ediyor. Cumhuriyet öncesinde Türkiye sınırları içinde bir hayli kozmopolit sayılabilecek şehirler olmasına, yeni yüzyılın bilinmezliğinin eşiği olarak tanımlanabilecek bir zamanda etnisite ve din farkının bir romanı havalandıracak çatışmalara gebe olmasına rağmen, bunun yansımasını ancak son yıllarda yazılmış romanlarda tek tük görüyoruz. Bunun yerine karşılaştığımız bolca gelenek ve töre kaydı, halkın fakirlik ve cehalet sarmalındaki yanılgıları, yeni rejimin en iyi ihtimalle kısa kalmış, fakat çoğunlukla bozulmuş ve yozlaşmış vekillerinin aymazlıkları ve bütün bunların yarattığı üssel çatışmalar. Refah yoksunluğu ve güçlendirdiği cehaletin küçük insan üzerinde kristalize ettiği kırılmalar Adana’nın bereketli toprakları üzerinde de, Ardahan’ın çetin soğuğunda da aynı. 

Bunun nedenlerini Türkiye’nin modernizasyon süreci ve onunla paralel giden Türk romanının gelişim evrelerinde bulabileceğimizi düşünüyorum. Bilindiği üzere ülkemizde roman, inorganik yollarla zuhur etmiş bir formattır. Toplumda hali hazırda varolan destan, masal türü anlatı biçimlerinden evrilmemiş, doğal bir gelişim yaşamamış, tabir-i caizse kopyala-yapıştır metoduyla bir anda baş vermiştir. Batı’da burjuva toplumunun ortaya çıkmasıyla aynı sıralarda doğmuş olan romanın yapı taşı, bu toplumun en küçük parçacığı olan bireydir. Osmanlı toplumunun süregelmiş iktisadi çerçevesi, bireyi oluşturacak toplum yapılanmasından fersah fersah uzaktı. Dolayısıyla bireyin doğamadığı yerde, romanın doğal yollarla doğmasını beklemek abesle iştigaldir.

Bu çerçevede, Türkiye’de roman yazımının Tanzimat ile beraber başlaması tesadüf değildir. Toplumun girdabında kendini kaybettiği Batı-Doğu ikilemi, 1950’lerin ortalarına kadar Türk romanının da yazgısını belirler. Ahmet Mithat Efendi’den Peyami Safa’ya kadar nasıl, neyin pahasına ve ne için batılılaşılacağı mevzuu, toplumun aydın kesimi olan yazarları fazlasıyla ilgilendirmiş ve bu nedenle birçok yazar yazdığı romanı bu mevzu üzerine düşüncelerine demir atıp, denize salmıştır. Çapa atmış her gemi gibi bu romanlar da fazla açığa gidememişlerdir. Bu kısıtlı gezintinin sahne aldığı yer ise, toplumun kalbinin attığı ve her çeşit ötekiyle dirsek teması kurduğu İstanbul’dur. 

Anadolu’yla ilk temas Milli Mücadele ve Genç Cumhuriyet romanları sayesinde olur (Burada, Nabizade Nazım’ın 1890 tarihli Karabibik’i ve Ebubekir Hazım Tepeyran’ın 1910 tarihli Küçük Paşa’sını ayrı tutmak gerekir, ikisi de yapısal sorunlarına rağmen köyü ve köy hayatını ilk olarak ele alan eserlerdir). Bu dönemde, her ne kadar Reşat Nuri’nin sıklıkla yaptığı gibi, yurdun her yanında üç aşağı beş yukarı aynı şeylerin yaşandığına nazireyle, olayların vuku bulduğu mekanların “bir Anadolu kasabası” gibi müphem ve afaki bırakıldığını gözlemlesek de, yavaş yavaş  İstanbul’dan, konak hayatından çıkıp, Türkiye gerçeği ile tanışmaya başlarız. Vurun Kahpeye, Yeşil Gece ve Yaban gibi romanlar, Cumhuriyet’e ve onun ideallerine inanmış temsilcilerinin gözünden taşrayı anlatır, mekanı Anadolu’nun tümünden ayrıştırmayıp, taşralığında saklayarak. Bu romanlardaki aydın yabancılaşması, suretinde yeni rejimin canlandığı öğretmen - gerici güçler çatışması gibi leitmotifleri, 50’li yıllarda yazılmış Sağırdere, 70’li yıllarda yazılmış Yeşil Gölge gibi romanlarda da görürüz. Bunlar toplumun bugüne değin çözemediği ve küçük Anadolu şehirlerinde, kasabalarında veya köylerinde insan kalabalığının ardına saklanamayan düğümleri olduğu için, edebiyatımızda ve dahi sinemamızda hep vardırlar. 

1930’lu yıllara gelindiğinde, Bolu’nun bir köyündeki Alevi - Sünni çatışmasını, emek ve emperyalizm merceklerinden aktaran Çıkrıklar Durunca gibi, kasaba gerçekliğini hiçbir şekilde didaktizme bulaşmadan nesnel hakikatlerle anlatan Kuyucaklı Yusuf gibi yeni filizlenmeler vardır artık. 1941 yılında yazılmış Denizin Çağırışı’nda, ilerleyen yıllarda Tutunamayanlar, Aylak Adam gibi eserlerle Türk edebiyatında bir hayli yer kaplayacak olan bireyin varoluşsal kopukluğunu ilk kez görürüz. Burada taşraya bir nevi zorla fırlatılmış bir öğretmen, kendinden önce gelen örneklerde olduğu gibi idealist bir aydınlanma ajanı değil, taşranın kuraklığını ve boğuculuğunu İzmir’in merkezinde bile bulabilen bir bireydir artık. 

50’li yıllar, 70’lerin sonuna kadar devam edecek olan bir çığırı tek başına açmış bir romanla açılır. 1950’de yazılan ve yurtiçi ve yurtdışında büyük bir ilgiye mahzar olan Bizim Köy, Köy Enstitülü Mahmut Makal’ın köy öğretmenliği yaptığı sırada köye ve köylüye dair tuttuğu notlardan oluşur. Bizim Köy’ün önemi edebiyatımıza daha önce şehirli yazarların kısıtlı taşra gözlemlerine dayanan bir merceği kırıp, köyde doğup büyümüş, köyün şahitliğini yapmış birinin merceğini getirmesidir. Bunun devamı Köy Enstitülü yazarlarla gelir, Talip Apaydın Eskişehir ve yöresini, Dursun Akçam Ardahan ve yöresini, Ümit Kaftancıoğlu Kars ve yöresini, Fakir Baykurt Burdur ve yöresini, Abbas Sayar ve Yusuf Ziya Bahadınlı Yozgat ve yöresini, Bekir Yıldız, Adnan Binyazar, Hasan Kıyafet, Osman Şahin, Behzat Ay yurdun çeşitli yerlerini “içeriden biri” olarak anlatmış, tamamlanamamış cumhuriyet ideallerine ve özellikle Demokrat Parti iktidarının bu ideallerin aksi yönünde ilerleyen yanlış politikalarına dikkat çekmişlerdir. Bu romanların çoğunda, toplumcu gerçekliği bir mıh gibi romanın ortasına çakılı buluruz; romanın yapı taşı olan birey bir nebze hafife alınmış, karakterler içsel ve dışsal çatışmalarla dolu bir yolcu olmaktan çok, roman yazarının dünya görüşünü, toplumsal düğümlere getirdiği çözümleri kitlelere duyurmasını sağlayan bir araç olarak kullanılmışlar ve dolayısıyla sığ kalmışlardır. 

Ferit Edgü’nün Kimse ve O romanları, köy romanında bir başka yöne boy veren romanlar olarak anılmayı hak ediyor. Yine devletin bir temsilcisi olarak Hakkari’nin bir köyüne giden öğretmen şablonuyla karşı karşıyayızdır, fakat bu öğretmen kendisinden öncekiler gibi idealizmin ve toplumculuğun ateşine soyunmaz. Diğerlerinden farklı olarak sadece öğretmeye değil, öğrenmeye de gitmiştir ve tanık olduğu yoksulluğun, açlığın ve çaresizliğin anahtarının kendisinde olmadığının bilincindedir. İçine girdiği ve dillerinden anlamadığı topluluğu gözlemlemekten çok, kendisinin o toplum içindeki halini gözlemlemeye yatkındır ki bu bir karakter şeması olarak edebiyatımızda fazla karşılaşmadığımız bir durumdur.

Köy romanı furyasından sonra, Türk romanı tekrar başta İstanbul olmak üzere büyükşehire geri döner. Oğuz Atay, Demir Özlü, Sevgi Soysal gibi yazarlar küçük burjuva dünyasına yönelmiş, bu dünyanın değerleri, tanıklıkları ve gözlemlerini irdelemişlerdir; dolayısıyla bu romanlarda Anadolu’ya dair bir şeyler bulmak zordur. Derken 12 Mart ve 12 Eylül romanları gelir. 12 Eylül’ün akabinde benimsenen neoliberal politikaları temel alan iktisadi değişim, coğrafyayı da değiştirir. 1950’lerde Demokrat Parti iktidarıyla başlayan süreç, 80’lerde büyük bir ivme kazanmış, taşralı nüfus büyük şehirlerde yoğunlaşmış, taşralı merkeze taşınarak, merkezi; serbest piyasa ise taşraya taşınarak taşrayı dönüştürmüştür. Bu coğrafi ve iktisadi amorfluğun meyvelerini, Latife Tekin’in Sevgili Arsız Ölüm’ünde, Orhan Pamuk’un Yeni Hayat ve Kar’ında, Hasan Ali Toptaş’ın Gölgesizler’inde okuyabiliriz. 

Türk romanının Türkiye haritası üzerindeki gezintisi şimdilik böyle. Elbette bu kişisel de bir gezinti, ister istemez bireysel tercihler haritaya yansıyor. Dolayısıyla neden şu kitap değil de bu kitap türü itirazlar, kişiselliğin oluşturduğu bariyeri geçemiyor. Birçok insan, bilinirliğin o “gizemli çekiciliği”nden hareketle Kars’ta Orhan Pamuk’un Kar’ını görmek istedi mesela ama benim nezdimde Ümit Kaftancıoğlu’nun Kars’ı daha otantik dolayısıyla haritada o var. Bu tür tercihlerin tartışılmasına gerek var mı çok da emin değilim; ki zaten kimseyi ikna etmek de istemem. Zira herkesin Türkiye için oluşturacağı roman haritasının farklı olması olabilir asıl ve amaçlamamız gereken zenginlik. Benimki biraz da unutulmuşa, arkada bırakılmışa, kadri bilinmemişe bir reveranstı; suyunu bulursa ne mutlu…