Güçlü bir dostluk hikâyesi

Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkmış olan Ayıcık Ernest ile Farecik Célestine’in Romanı, isminden anlaşıldığı üzere bir ayı ve bir fareyi başkarakter olarak ele almış. Birbirinden tamamen ayrı ve değişik dünyaların canlıları olan Ayı Ernest ve Fare Célestine kendi yaşam mücadelelerini verirken günün birinde yolları kesişiverir.

Perge Dündar

Yeğenimle çizgi film seyretmeye kalkıştığımızda çocukların genellikle tercih ettikleri Amerikan yapımlarının yanı sıra başka ülkelerin, bölgelerin yapımlarını da bulup izlemeye gayret ederim. Değişik çizgileri, karakter tarzlarını, müzikleri, konuları görebilmesi ve gözlemlediği farklılıklardan yola çıkarak estetik duygusunun daha gelişebilmesi için bence iyi bir yöntemdir çeşitli ülkelerin çizgi filmlerini izlemek. Fransız yapımı Ernest ve Célestine isimli çizgi filmi de bu sebeplerden bulup izledik yeğenimle. İkimiz de çok ama çok beğendik. Filmin Daniel Pennac’ın bir kitabından uyarlandığını görünce birden o kitabı almış olduğum aklıma geldi.

Yetişkinler için olduğu kadar çocuklar için de yazmış olan Daniel Pennac’ın Ayıcık Ernest ile Farecik Célestine’in Romanı isimli kitabı önce yeğenim, daha sonra da ben okudum. Tabii ki film gibi bu kitabı da çok beğendik.

Çalışma hayatına öğretmenlik ile başlayan Daniel Pennac, bu sayede edindiği deneyimlerini, biriktirdiği gözlemlerini, kitaplarında yaratıcı ve ilgi çekici şekilde kullanma şansı yakalamış. Ortaya harika kitaplar çıkmış. Konumuz değil ama Bedenin Güncesi adlı yetişkin kitabını da büyüklere tavsiye etmek zorundayım.

Hikâyenin başında Ernest ile Célestine birbirini tanımıyordu. Normaldi, çünkü Célestine aşağı dünyada diğer farelerle birlikte, Ernest ise yukarı dünyada, diğer ayılarla birlikte yaşıyordu.(s.13)

Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkmış olan Ayıcık Ernest ile Farecik Célestine’in Romanı, isminden anlaşıldığı üzere bir ayı ve bir fareyi başkarakter olarak ele almış. Birbirinden tamamen ayrı ve değişik dünyaların canlıları olan Ayı Ernest ve Fare Célestine kendi yaşam mücadelelerini verirken günün birinde yolları kesişiverir.

(Ha, söylemeyi unuttum; Célestine resim yapmaya bayılır! Sol eliyle yapar, çünkü solaktır. Küçüklüğünden beri gördüğü ve hayal ettiği her şeyin resmini yapar. En büyük zevkidir bu. Resim çizmekten başka şey sevmez, düşünmez, yapmaz, yalnız onlar için yaşar. Zaten her şey o yüzden başladı ya…) (s.17)

Célestine, yerin altında, kimsesizler yurdunda yaşayan minicik bir faredir. Başlarındaki görevli Gri, onlara Koca Kötü Ayı masalını anlatır sürekli ve onlara ayılardan korkmalarını öğretmeye çalışır. Hâlbuki Célestine resim yapmaktan başka bir şey düşünmemektedir. Célestine ve kimsesizler yurdundaki diğer küçük farelerin başlıca görevi, yerin üstünde, ayılar diyarındaki yavru ayıların dökülen dişlerini toplamaktır. Fareler için çok önemli olan dişleri eksildiğinde toplanan bu dişler kullanılır. Célestine hep azar işitmektedir, çünkü yeterince diş getirememektedir. Bir gece (zira dişler yavru ayılar uyurken toplanır) diş toplamaya çıkan Célestine peş peşe gelişen olaylar sonucunda Ernest ile tanışır.

(Aa, söylemeyi unuttum! Ernest müzik yapmaya, şarkı söylemeye bayılır. Küçüklüğünden beri müzik aletleri çalar, hayal ettiği ve gördüğü her şey hakkında şarkılar yazar. Müzik, en büyük zevkidir. Yaptığı, düşündüğü tek şey şarkı söylemektir, şarkı söylemek için yaşar. Sesi de çok güzeldir. Ayı sesidir ama çok güzeldir.) (s.28)

Bütün dünyası müzik olan Ernest diğer ayılardan farklıdır. Ayılar büyük hayvanlar olmalarına rağmen farelerden ürkmekte ve bu yüzden onlardan hoşlanmamaktadırlar. Ormandaki ufak kulübesinde müzikle ilgilenerek hayatını geçiren Ernest ise farelerin kötü olduğu konusuyla hiç ilgilenmemektedir. Bir gün evde yiyecek hiçbir şey kalmayınca müzik yaparak biraz ekmek parası kazanmak için şehre iner. Yemek peşinde koşarken Célestine ile tanışır.

“Beni yargılıyorsunuz çünkü Célestine’le dünyanın en iyi arkadaşıyız! İşte bu nedenle yargılıyorsunuz! Ayılar ile fareler arkadaş olamaz! İhanettir! Korkunç bir suçtur! Her zaman ayılar yukarıda, fareler aşağıda olmuştur! Kime isterseniz sorun! İşte bu nedenle yargılıyorsunuz! Sizin yargıladığınız, Ernest ile Célestine’in dostluğudur!” (s.184)

İkisi de zorda kalmış durumdayken karşılaşınca birbirlerine yardım ederler ve olaylar sonunda bir şekilde kendilerini Ernest’in kulübesinde bulurlar. İlk başta Ernest Célestine’i istemez ama sonunda ikisi çok iyi dost olurlar. Ama gerek ayılar gerekse fareler Ernest ve Célestine’i birtakım suçlar yüzünden yakalayıp birbirlerinden uzaklaştırmaya çalışır. Zira ayılar ve fareler arkadaş olamazlar!

Artık büyümüştü. Ayıların da herkes gibi iyilerinin, kötülerinin, iyi de kötü de sayılmayacaklarının olduğunu biliyordu. (s.25)

Farelerin de, ayıların da arasından kötüler kadar iyilerin de çıkabileceğini anlayan ve bunu herkese anlatmaya çalışan Ernest ve Célestine acaba başarılı olup birbirlerine kavuşabilecekler midir? Bunu öğrenebilmek için kitabı okumanız gerekiyor.

Ernest: Ama kendini bizim yerimize koy Okur… Çünkü sıradaki bölüm gerçekten korkunç!

Okur: Zaten sizin yerinizdeyim Ernest! Siz gülünce gülüyor, siz ağlayınca ağlıyor, siz korkunca korkuyorum! (s.70)

Daniel Pennac, bu güzel mi güzel hikâyede çocuk kitapları arasında değişik kalabilecek bir üslup kullanmış. Alıştığımız şekilde öykü anlatımının yanı sıra bölümlerde Ernest’in, Célestine’in, Yazar’ın ve Okur’un diyalogları da yer alıyor. Bu da olayları daha da ilginçleştiriyor ve ilgi çekici kılıyor. Böylece farklı bir yazım tarzı ile da tanışmış oluyor küçük okurlar. Zira çocuklar için tiyatro kitabı yok, en azından benim bildiğim…

Ayıcık Ernest ile Farecik Célestine’in Romanı harika bir dostluk kitabı. Arkadaşlığın ne renge, ne dine, ne dile, ne ırka, ne türe, ne de cinsiyete baktığını, asıl olanın beraber iyi anlaşmak ve mutlu olmak olduğunu anlatıyor.

Çocuklarınızın mutlaka okumasını isteyeceğiniz kitaplardan biri Ayıcık Ernest ile Farecik Célestine’in Romanı. Kitabı okuduktan sonra yazının başında bahsettiğim filmi de çocuğunuzla birlikte siz de izlemeyi ihmal etmeyin.

Dostların her daim hayatımızda olması dileğiyle…

KÜNYE: Ayıcık Ernest ile Farecik Célestine’in Romanı, Daniel Pennac, Çevirmen: Füsun Önen, Yapı Kredi Yayınları, 2014, 203 Sayfa.

Bütün bir hayatın hesaplaşması: Amsterdam’da Düello

“Ian McEwan tarafından, geri dönülemeyecek kadar geç kalmış iki adamın hayatlarına doğru çekiliyoruz. Yazar, roman boyunca güçlü kalemiyle hep sonraki adıma dair merak uyandıracak bir sır bırakmayı başarıyor. Bir yandan da, meslek ahlâkı, etik, sanat, basın, aşk, siyaset, para ve güç gibi hepimizi çevreleyen bir çok kavram üzerine düşünmeye zorluyor. 2000’li yıllara doğru yol alan İngiltere’de siyasetin, basının, insan ilişkilerinin durumunu iyi kurgulanmış bir metin aracılığıyla bizlerle buluşturuyor."

Gökçesu Özgül

“Amsterdam’da Düello” dünyaca ünlü İngiliz yazar Ian McEwan’ın 1998 yılında yazdığı ve Man Booker Ödülü alan eseri.

Kitabın ana karakterleri Vernon ve Clive birbirini çok uzun zamandır tanıyan iki dosttur. Onlarla tanışmamız ikisinin de eski sevgilisi ve yıllanmış dostları Molly Lane’in eşi George tarafından düzenlenen ve tanıdığı herkesi bir araya getiren bir cenaze töreninde gerçekleşir.

Molly’nin ansızın ortaya çıkan, müdahale edilemeyecek derecede hızlı ilerleyen hastalığı, başta Vernon ve Clive olmak üzere herkesin taptığı bu kadını hayattan koparmıştır. Ne Vernon ne de Clive, Molly olmadan yaşanacak bir hayatı o güne kadar aklına getirmiştir. Üstelik Molly, son dönemlerinin ‘trajik’ sayılmasına sebep olacak şekilde elden ayaktan düşmüş, kimseyi tanımaz, hatırlamaz hale gelmiştir. Vernon ve Clive cenazenin ardından kendi hayatlarına, olası ölümlerine ilişkin düşünmeye başlarlar. Bu yüzden birbirlerine kendi hayatlarının sonuna dair bir söz verirler. Zira düşmek korkutucudur, örneğin Molly gibi “kendini öldüremeyecek kadar çaresiz” olmak ve elbette ki “İnsan düşüşünü yönlendirebilir ama önleyemez.”

Orta yaşını aşalı çok olan bu iki adam için artık kariyerlerinde de bir düşüş başlamıştır. Clive; deha olduğunu düşünen, ustalığına ikna, yaratmanın gücüne inanan, fikirlerinin coşkusuna kendisini bırakabilen bir maestro… Molly yıllar yılı sanatının, hayatının sağlamasını yaptığı bir kardeş olmuştu ona. Ünlü müzisyen, milenyum için bir senfoni bestelemekle görevlendirilmiştir ama bir türlü istediği gibi bir yapıt ortaya çıkaramaz. Bu durum sebebiyle, daha önce eleştirmenlerin defalarca hakkında yazıp çizdiklerini daha fazla düşünmeye başlar. Üstelik artık sanatının gerektirdiği fiziksel güce de sahip değildir.

Vernon; “bir yurdu özler gibi” en iyi dostu Molly’i özleyen bu adam ise bir gazetede genel yayın yönetmenliği yapmaktadır ve tiraj onu görevinde tutmaya devam ettirecek kadar iyi durumda değildir. Üstelik, Molly’nin kocası George’nin ona verdiği bazı fotoğraflar daha büyük bir sorunun meydana gelmesine sebep olacaktır. Molly’nin eski sevgilisi, Clive’ın deyimiyle “insanları asma eğilimi olan”, muhafazakar Dışişleri Bakanı Julian Garmony’nin Molly tarafından çekilen birtakım uygunsuz fotoğraflarını George Vernon’a teslim eder. Buradan sonra basın özgürlüğüne, özel hayata, etik meselesine ilişkin tartışmalar da başlar. Fotoğrafların yayımlanması gazetenin tirajını yükseltebilir mi? Özel hayata ilişkin fotoğraflar siyasi itibarsızlaştırma ya da satış yükseltme amacıyla basılabilir mi? Hükümet, başbakan olmayı hedefleyen Garmony’i kurtarmak için gücünü nasıl kullanacaktır? Milenyum İngiltere’sinde hesaplar tutmaz; yapılan hamle Vernon’un işinin ve kariyerinin de sonu anlamına gelir. Düne kadar onu destekleyenler, teşvik edenler onsuz bir gazete kararı almışlardır.

Her iki adamın da kariyerinde yaşadığı bu düşüş birbirlerine besledikleri öfkenin de ortaya çıkmasına sebep olur. Clive’ın dostluklarında hep fedakârlık yapan, emek veren taraf olduğunu görmesi ve daha sonra gelen, Vernon’u hiçbir zaman gerçekten tanımamış olmaya dair bir his. Vernon’un Garmony’e ait fotoğrafların gazetede yayımlanmasına karar vermesi Clive’ın ona dair bir şey farketmesini sağlar; ilkesizlik! Yaratmaktan ve iyi bir şey yapmaktan uzak olduğunu düşündüğü eski dostunun var olmayı hak etmediğini hisseder içten içe. Vernon ise Clive’ı kendisini desteklememekle suçlar. Onu kendisine karşı öfke ve kin dolu, dostuna savaş ilan etmiş biri olarak görür; tüm bunlar ve hırsları uğruna, gerçekleşen suçları dahi görmezden gelmesi bedel ödemesini gerektirir. Artık sonun başlangıcı gelmiştir, çünkü bütün dünya ama özellikle en yakın arkadaşı ondaki intikam duygusunu ortaya çıkaracak bir işe girişmiştir; ihanet.

Ian McEwan tarafından, geri dönülemeyecek kadar geç kalmış iki adamın hayatlarına doğru çekiliyoruz. Yazar, roman boyunca güçlü kalemiyle hep sonraki adıma dair merak uyandıracak bir sır bırakmayı başarıyor. Bir yandan da, meslek ahlâkı, etik, sanat, basın, aşk, siyaset, para ve güç gibi hepimizi çevreleyen bir çok kavram üzerine düşünmeye zorluyor. 2000’li yıllara doğru yol alan İngiltere’de siyasetin, basının, insan ilişkilerinin durumunu iyi kurgulanmış bir metin aracılığıyla bizlerle buluşturuyor.

KÜNYE: Amsterdam’da Düello, Ian McEwan, Çevirmen: Ülkem Çorapçı, YKY’de 1. baskı, İstanbul, Eylül 2018, 140 Sayfa.

'Modern hayat insanın unutarak yaşaması için düzenlenmiş'

İleri Kitap okurları için, Burhan Sönmez'le geçtiğimiz günlerde çıkan 'Labirent' adlı kitabı hakkında konuştuk. Keyifli okumalar...

Fotoğraf: Rino Bianchi

Söyleşi: Dilek Yılmaz - Mehmet Fırat Pürselim

Kuzey (2009), Masumlar (2011) ve İstanbul İstanbul (2015)’un ardından geçtiğimiz ay okurla buluşan Labirent, Burhan Sönmez’in dördüncü romanı. Romanları otuz sekiz ülkede yayımlanan Sönmez, yurtiçinde aldığı ödüller beraberinde, geçtiğimiz yıl Vaclav Havel Ödülü’ne ve 2018 yılında EBRD Edebiyat Ödülü’ne değer görüldü.

Labirent, Boğaz Köprüsü’nden atlayarak intihar girişiminde bulunan ve kaburgalarındaki kırıklarla uyandığı yeni hayatında hafızasını kaybettiği gerçeğiyle yüzleşen Boratin’in geçmişini arama hikâyesi üstüne kurulu. Elbette bu, hikâyenin yüzeyde görünen kısmı. Antik Çağ filozoflarının adlarını, futbol takımlarının renklerini, Ay’a çıkan ilk astronotun sözlerini bilmesine izin veren aklı kendisiyle ilgili tek kelime barındırmadığı gibi neden intiharı denemiş olabileceğine dair de bir ipucu vermiyor, “Dağarcığımda kendime dair bir iz göremiyor, adımı bile anımsamıyorum. O adı siz söylediniz, ben de kabullendim.” 

Genç, yakışıklı ve yeteneğine hayranlık duyulan müzisyen Boratin, kaybettiği zamanın izini yakınlarının ve dostlarının geçmişine dair anlattıklarında, İstanbul sokaklarında, yazıp unuttuğu şarkı sözleri ve dinlediği ezgilerde, aynalarda sürüyor. Evvelce onlarca kez geçtiği her bir sokak, üzerinde coşkulu alkışlarla tanıştığı sahne, yaşadığı ev ve eşyalar arasındaki yürüyüşünde her bir uğrak bir labirentin bölümlerine dönüşüyor. Yüzeyden derine indikçe zamanların iç içe geçtiği bellek arayışı, okuru da Boratin’le birlikte sözün ve görünenin ötesine taşıyor. Boratin’in yol boyu kurduğu hayaller ve sorduğu sorulara zamanın anlamı ve belleğin inşası zemininde okurun hayalleri ve soruları eşlik ediyor. “Ne içerim var, ne dışarım” diyen Boratin, boş kağıda benzettiği suretini anlamlandırmaya çalışırken romanın da belirgin metaforlarından olan ayna; kâh Boratin’in, kâh okurun elinde rolünü gizlice oynamaya devam ediyor. Hafızasını kaybetmiş birinin arayış hikâyesi için anlatının şimdiki zamanda tutulması da tesadüf değil.

Yazarla, dehlizlerinde gezindiğimiz, dili ustalıkla işlediği Labirent'i konuştuk.

“Başlangıçta sözün var olduğunu duymuşlardı, şimdi sahafın sesinden, en sonda da yalnızca sözün kalacağını duyuyorlar. Hayat sözü idrak etmektir.“

-Labirent’te, “Bir kitabı güzel kılan, ondaki duygunun başka hiçbir kitaptan elde edilememesidir. Güzel kitaplar bu yüzden birbirleriyle kıyaslanamaz”, diyorsunuz. Tabii okur olarak, biz gene de kıyaslamaktan uzak durmuyoruz. Okurlarınız arasında Kuzeyciler ve Masumlar diye iki grup var ve her kitabınızla bu grupları kendi içlerinde bölmeye devam ediyorsunuz. Biz şimdiye kadar Kuzeyciydik, artık Kuzey Labirentçi olarak adlandırıyoruz kendimizi. Labirent’te altını çize çize, döne döne okuduğumuz, üzerine düşündüğümüz o kadar çok cümle oldu ki… “Uğruna ölünecek ne var? Öyle bir değer var mıydı benim hayatımda? Güzel bir gece geçirmiş, eve dönerken takside uyuklamıştım. Uyanıp kendimi köprüde bulunca, ölmeyi denemiştim. Hayat bu kadarsa, belki de onun uğruna ölmeye gerek yok.” Burhan Sönmez ne söylemek ister, hayat bu kadar mı? Tabii, bir de İstanbul İstanbulcular’ın sessiz ama derinden geldiği doğru mu?

Anlaşılan, benim için zor bir söyleşi olacak. İlk sorunuzdan bunu anlıyorum. Labirent’ten alıntıladığınız cümlede, romanın kahramanı “Hayat bu kadarsa…” diye şüpheyle düşünür. Ben hayat hakkında o kadar şüpheci değilim. Ama kitaplarım hakkında, aklımın dalgalandığı oluyor. Kitaplarım arasındaki tercihlerde, okurlarda taraftarlık duygusunun geliştiğini görüyorum. Özellikle panel ve söyleşilerde bu açıkça dile getiriliyor. Ben bu konuda çok kolay ikna oluyorum. Kuzeycilerle konuşurken kendimi Kuzeyci hissediyorum. İstanbul İstanbulcularla konuşurken de onlara katılıyorum. Tabii, bir yazarın, bu tür tehlikeli bir soruya soğukkanlılıkla yaklaşıp, “Ben kitaplarım arasında ayrım yapmam” demesi beklenir. Ben öyle demeyeyim. Çünkü bunun okur nazarında önemi olmadığını biliyorum. Mesela Tanpınar neciydi, bunun önemi var mı? Onun okurları “Huzurcular” ve “Enstitücüler” (Saatleri Ayarlama Enstitüsü) olarak saflaştı çoğu zaman. Ben eskiden Huzurcuydum, son zamanlarda Enstitücü oldum.

-“Mutlu olmak istiyorsan, diyor kadın, bağlanacak bir şey bul kendine, bir inanç ya da bir sevgili. Ama gerçeği bulmak istiyorsan, ölümü izle.” Boratin’in ilk hayatında mutsuz olması için sebep yok gibi gözüktüğü halde o gerçeğin peşine düşüyor fakat gerçekler aklını başından alınca Hayala ile birlikte mutluluğu tercih ediyor, diye düşünüyoruz. Ablasından, çocukluğunun geçtiği Nehirce’den ya da yurt dışından gelen eski sevgili Suzan’dan kaçmasının sebebi de bu belki. Gerçekler mutsuzluk getirir mi, günümüzde sanal gerçekliğe sığınmamızın sebebi de bu mutsuzluktan kaçma arzusu olabilir mi?

“Belki” diye başlayan cevaplar veriyorum çoğu söyleşide, çünkü Labirent’in kahramanı “belki”li bir hale düşmüş. Hayat onun için kesinlikten uzak bir “belki”den ibaret. Günümüz insanlarına bakınca, yani büyük kentlerin modern dünyasında yaşayan insanlara bakınca, hayatlarının bir akvaryum gibi kuşatılmış olduğunu görmek mümkün. Hepimiz bu akvaryumun içindeyiz. Günde on saat çalış, üç saat televizyon izle, iki saat trafikte kal, uyu, uyan, sonra aynı tempoya yeniden başla. Marx’ın yabancılaşma kavramını izleyecek olursak, insan yalnızca emeğine değil kendisine de yabancılaşmış diyebiliriz. İnsanın bu gerçekliği unutması gerekir, yoksa mutsuzluktan canına kıyar, ya da isyan eder. Modern hayat, insanın unutarak yaşaması için düzenlenmiş. Sanal gerçeklik de bunun parçası. Peki hafıza nerede? Onu da bizim yerimize başka bir güç yani total iktidar tutuyor, işletiyor. Banka kayıtları, okul kayıtları, belediyeler, şirketler, sosyal ağlar, bunların hepsi yeni çağın “Büyük Birader”i olarak çalışıyor. Birey bu büyük “hafıza”nın karşısında küçülüyor, labirentteki fare gibi oradan oraya dolanıyor.

-Suya atlamak; anne rahmine dönme arzusunu, yüksekten atlamak yaratma isteğini yansıtıyor. Tabii en önemli metafor, ayna var bir de; kitapta sıkça karşımıza çıkan. Kendini bilme, içindeki ‘ben’i bulma olarak kullanılmasının yanı sıra yakışıklının da ötesinde çok güzel Boratin üzerinden Narkissos’a da bir gönderme var. Doğrusal okumada köprüden atlayıp sağ kurtulan bir adamın yitirdiği belleğini arama çabası olarak okuduğumuz kitabın alt metninde neler olduğundan biraz bahsedebilir misiniz?

Deminki soruda, insanın kıstırılmışlığından ve kısırlığından söz ettik. Aynı insan, buna rağmen, kendisine hayran bir durumda. Her şeyi net gördüğünü düşünür ve en gelişmiş çağda yaşadığı inancıyla şanslı olduğuna inanır. Bir tür Narkissos’tur. Baktığı dergilerdeki, izlediği ekranlardaki hayat erişilmez olsa da, o kendisini oraya yakıştırır. Onun hayali ve mutluluğuyla yaşar.

-Boratin’in geleceğe dair öngörüleri pek de umutlu değil. Bir ucunda doğumhane diğer ucunda mezarlık olan alışveriş merkezlerine doğru gittiğimizi düşünüyor. Sizce de insanlar AVM’ler üzerinden var olacakları bir dünyaya doğru mu sürükleniyor?

Öyle bir dünyaya doğru sürüklenmiyoruz, zaten öyle bir dünyanın içinde yaşıyoruz. Yüz yıldır düşünürler bunu tartışıyor. Bunun romanları yüz yıl önceden yazılmaya başlandı. Kafka ve Camus’nun anlattığı insan aynı insandır, biziz yani, başkası değil.

-Labirent bir yanıyla bilinçakışı, içmonolog gibi tekniklerin kullanıldığı bir kitapken bir yanıyla da kadim meseller barındırıyor. Asya ile Avrupa arasında kalan köprü gibi ya da ölümle yaşam arasında kalan Boratin gibi… Önceki kitaplarınız da benzer karşıtlığı kendi içinde barındırıyordu. Kendinizi yazı dünyasının neresinde konumlandırırsınız, Labirent’in yazın yolculuğunuzda yeri neresidir?

Bir bahçe kuruyorsunuz yazı yazarken. Her kitabınızda bahçenin yeni bir köşesini belliyor, çiçekliyorsunuz. Ondan sonra geri çekilip bir bütün olarak bahçenizin nasıl göründüğüne bakıyorsunuz. Labirent benim için bahçenin farklı köşelerinde tohumları bulunan, ama şimdi bir araya gelerek kendisine ait bir köşede büyüyen çiçek gibi. Bilinçakışı ve içmonolog’u, dediğiniz gibi, temel aldım bu romanda. Başkarakterin bilinci (hafızası) olmayınca mecburen bilinçakışına yöneliyor. Dış monologda tutuk olduğu için içmonologdaki sesine sığınıyor.

“İnsan başka insanlara değil önce eşyalara alışmalı, onların arasında bir yer edinmeli,“ diyor Boratin, geçmişini unutsa da evinde kendini güvende hissediyor. Yurtdışında yaşadığınız uzunca bir dönem var. Bellek-mekân ilişkisi üzerine kendi deneyiminizden de hareketle neler söylemek istersiniz?

İnsanın dünyayla diyaloğunda üç nokta yer alır: Kendi zihni, dış dünya ve son olarak, dış dünyanın zihinde kalan yansıması. Siz ne kadar uzağa giderseniz gidin, geçmişteki mekânlarınız, yurdunuz, kentiniz, eviniz sizin zihninizde yer alır. Bu bazen bir fikir olur, bazen özlem. Hafızasını yitiren insan, bir göçmen gibidir, sürgündür. Hiç bilmediği bir dünyada, yabancı insanların ve aynı zamanda yabancı eşyaların arasındadır. Kendisi bir yabancıdır. O yüzden önce eşyalardan başlar, onların arasında kendisine bir yer açmaya çalışır.

-Boratin’in İstanbul’unda müziğine taşıdığı keder, neşe ve öfke var. Burhan Sönmez kendi İstanbul’unu hangi duyguyla tanımlar?

Romanı yazarken, mümkün olduğunca kendimden bağımsız birini yaratmaya çalıştım. Bana benzemeyen birini. Bazı yerlerde ise kendi duygumun Boratin’inkiyle aynı olabileceğini düşündüm. O zaman kendi duygumu onun diline aktardım. Onun İstanbul Blues’unda yarattığı keder, neşe ve öfke, benim de İstanbul hakkındaki duygumdur. Bunlardan biri eksik olursa, kendimi tarif edemem.

-Roman okura sadece kendi belleğiyle ilişkisini sorgulatmakla kalmıyor. Ülkeye baktığımızda da tarihimiz katliamlar, kayıplar, acılarla dolu. Yaşananlar gününde büyük öfke ve isyana sebep olsa da izi yarına kalmıyor. Toplumun belleksizleşmesinin iradî bir tercih olduğunu düşünüyor musunuz?

Buna şüphe yok. Toplum belleksizleştirilmekle kalmaz, ona yeni bir bellek de sunulur. Unutulması gereken tarihler belirlenir, mesela 1915 veya 1938, onun yerine başka hatırlanması gerekenler söylenir, 1453 gibi. Tarihte yalnızca kahramanlar ve uluslar görülür, ama ezilenler, acı çekenler, sahipsizler göz ardı edilir. Bunlar sıradan tarih bilgileri değil, toplumun ruh halini, siyasetini ve ufkunu belirleyen şeyler. Medyanın, siyasetin, kültürün kodları buna göre işlenir. Bu yüzden tarih boyunca halkların direnişleri, bir bellek direnişi olarak da açığa çıkar. Yalnızca geleceğini değil geçmişini de geri kazanma çabasıdır bu.

-Bilimden sanata çoraklaşma meselesi üstüne çokça yazılıp çiziliyor. Kültürel alanda bunun bir politika olarak özellikle hedeflendiğini düşünüyor musunuz ya da gemi savrulurken her şey gibi kültür dünyamız da nasibine düşeni mi alıyor? İçinden geçtiğimiz tünelin ucunda ışık görüyor musunuz?

Ülkenin siyasi ufku kutuplaşıp daraldıkça, kültür de bundan nasibini alıyor. Bir parça bilinçli tercih, bir parça da bütünsel çoraklaşmanın yansıması bu. Ben her şeye rağmen umutsuz değilim. Çalışmamız gerek, işimizi iyi yapmamız gerek. Hayatı güzel ve zengin kılmanın tek yolu bu. Güzel romanlar, filmler, şarkılar üretmeliyiz. Seslerimiz böyle kalıcılaşabilir, toplumsal olarak da ayaklarımız yere daha sağlam basar.

KÜNYE: Labirent, Burhan Sönmez, İletişim Yayınları, 2018, 123 Sayfa.

Sıra dışı tilkinin hikâyeleri: “Kitapsever Bay Tilki” ve “Bay Tilki ile Kırmızı İp”

“Zihinsel açlıkla bedensel açlığı bir arada kullanarak çocuklara edebiyata ve öğrenmeye karşı hissedilen tutkuyu eğlenceli bir kurguyla sunan, Alman yazar ve çizer Franziska Biermann; çocuk okuru, zengin görseller ve sıra dışı olaylarla yarattığı dünyasında düş kurmaya davet ediyor.”

Merve Sucu

Küçük Bay Tilki kitapları çok seviyor. Ancak onun kitap sevgisi bizim anladığımız kitap sevgisinden biraz farklı. Bay Tilki çok sevdiği bir kitabı tekrar okuyamaz, kitaplarını arkadaşlarıyla paylaşamaz ya da evini raflar dolusu kitapla dolduramaz. Peki, neden mi? Bay Tilki kitapları okuduktan sonra üzerine tuz ve biraz da karabiber serperek bir güzel midesine indiriyor da ondan! Bu tutkusuyla sadece okuma ihtiyacını değil, açlığını da gidermiş oluyor. Evde kahvaltılık bir şeyler mi yok? Bay Tilki en sevdiği şarküteriye, Köşem Kitabevi’ne gidiyor. Kitapla beslenmek kolay iş değil, Bay Tilki’nin günde en az üç öğün kitap yemesi gerek ama kitaplar çok pahalı. Kahramanımız bu büyük harcamalara uzun süre dayanamayınca evindeki eşyaları para karşılığında rehin bırakmaya başlıyor. Açlık bu ertelenmez. Evde rehin bırakacak eşyası kalmayınca farklı yollar aramaya başlıyor Tilki. Bir süredir gözüne kestirdiği, raflarında çokça kitap olan yere, kütüphaneye gitmeye karar veriyor. Buradan para vermeden kitap alıp eve götürebileceğini öğrenen tilkimiz, her gün soluğu kütüphanede alıyor. Bir süre sonra yakınmalar başlıyor kütüphanede. Uçları kemirilmiş, ıslanmış ve bazıları kaybolmuş kitaplar kütüphanecinin dikkatinden kaçmıyor. Kütüphaneye girmesi yasaklanan tilkimizin,  niteliksiz yayınları yemeye başlamasıyla sindirim sistemi bozuluyor.

Bay Tilki Hapishanede

Kitaplardan daha fazla uzak kalamayan Bay Tilki, kurnazca -masallardaki tilkiler kadar kurnazca olmasa da- bir planla Köşem Kitabevi’ne soyguna gidiyor. Kitabevinden tam 24 kitabı alan tilkimiz çabucak tanınıp hapse atılıyor! Cezası da kendisine verilebilecek en ağır ceza: okuma yasağı!

Kitaplardan uzak kalan Bay Tilki, kitaplara nasıl ulaşacak, okuyup öğrenin derim!

Zihinsel açlıkla bedensel açlığı bir arada kullanarak çocuklara edebiyata ve öğrenmeye karşı hissedilen tutkuyu eğlenceli bir kurguyla sunan, Alman yazar ve çizer Franziska Biermann; çocuk okuru, zengin görseller ve sıra dışı olaylarla yarattığı dünyasında düş kurmaya davet ediyor. Biermann, kitabın ana kahramanı Bay Tilki’nin okuma yasağına rağmen hayal gücü sayesinde kitaplara ulaşmasıyla; çocuk okura, okuyan ve hayal kuran zihnin, henüz yazılmamış kitaplar hazinesi olduğunu başarılı bir şekilde gösteriyor.

BAY TİLKİ VE KIRMIZI İP

Artık dünyaca ünlü bir yazar olan Bay Tilki’nin kitapları, bir tutam tuz ve karabiberle birlikte satılmaktadır. Tilkimizin yeni kitaplar almak için yeteri kadar parası vardır ancak en çok kendi kitaplarını yemekten hoşlandığı için yeni hikâyeler yazmaya devam etmektedir. Arkadaşı ve yayıncısı da bu durumdan çok memnundur.

Küçük Bay Tilki, kendisine ilginç gelen her şeye kulak kabartıyor, her şeyi gözlüyor, kokluyor ve tilki kızılı defterine notlar alıyordur. Ancak bir gün bir felaketle karşı karşıya kalır Bay Tilki! Kitapları için ilham aldığı şeyleri not ettiği tilki kızılı defterleri ve biriktirdiği koleksiyonlar ortadan kaybolmuştur. Bay Tilki fikir hırsızını bulmak için polise gitmiş, ancak “bunların hepsi çerçöp şeyler, çalınması sizin için bir temizlik olmuş” cevabıyla karşı karşıya kalmıştır. Polisi ikna edemeyen Bay Tilki, fikir hırsızının peşine düşer ve işler karışır…

Bay Tilki’nin yeni kitaplar üretebilmek için sürekli çalışması, notlar alması ve koleksiyonlar biriktirmesi çocuk okura yazarlık mesleği hakkında fikir veriyor. Yazar, yazma işinde ilham alınan nesneler, kokular, olaylar… vb. şeylerin her bireyde farklı anlamlar ifade edebileceğini vurgulayarak hayal gücünün önemine işaret ediyor. Tilki’nin hazinesiyle kitap yazmaya çalışan karakterin yazma işini başaramamasıyla, çocuk edebiyatında zor bir işi başararak intihal (aşırma) meselesine değiniyor. Çocuklara kitaplarla kurduğumuz bağı yaratıcı bir kurguyla anlattığı öyküsünde; kitap, kitapevi, kütüphane, kütüphaneci, yazar, yayınevi ve yayıncı kavramlarına yer veren yazar, kitapsever herkese eğlenceli bir dünya sunuyor.

KÜNYE:

Kitapsever Bay Tilki / Franziska Biermann / Çeviren: Süheyla Kaya / Hep Kitap / 2016 / 62 s. /8+

Bay Tilki İle Kırmızı İp / Franziska Biermann / Çeviren: Süheyla Kaya / Hep Kitap / 2016 / 62 s. /8+

Ne yapacağız bu kapitalizm belasını?

“Devrime Hazırlanmanın 50 Yolu” isimli kısımda reçete edilen birçok maddeye doğal bir itirazın yükseleceğini tahmin etmek mümkün. Zira okur da eline kalemi alsa; devrime giden 50 yola, 50 yol daha ekleyebilir. Neyse ki yazarla tartışılan, yazara itiraz edilen ve hatta yazarla kavga edilen kitapların sayısı gitgide azalırken, bu durumun kendisi özel olarak değerlidir.

Şilan Geçgel

Sırrı Süreyya Önder'in 2007 yılında geniş kitlelerle buluşturduğu filmi Beynelmilel, 1982 yılında geçen komik olayları konu edinen bir film, izleyenler bilir.

Bir Güney kasabasında yaşayan halk, cuntanın bir silindir gibi insanların üstünden geçmesine alışmaya çalışır. Askeri yönetime ayak uydurmaya çalışan kasaba halkı ve bir müzik grubu üzerinden dönemin trajikomik olaylar yaşanırken, müzisyen baba Abuzer ve üniversiteye hazırlanan kızı Gülendam öyküsü bize ülkenin yakın döneminde yaşananlarına dair mizahi bir pencere açar.

Beynelmilel filminde baş karakter Gülendam’ın aşık olduğu üniversite öğrencisi Haydar, bir devrimcidir. Gülendam’ın Haydar’a ulaşmak için denediği çeşitli yollar, daha önce apolitik olan Gülendam’ın, Haydar’ın yardımıyla sosyalizmle tanıştırmasını da zorunlu kılar.

Haydar’ın kasabayı ziyarete gelecek olan cuntacılar için eylem arayışı ve hazırlıkları son sürat devam ederken;

“Cunta 3 ay sonra kendiliğinden gidecekse eylem yapmaya ne gerek var Haydar?”  diyen Gülendam’a sosyalizmi anlatmak için eline “Kadınlar ve Sosyalizm” kitabını tutuşturan Haydar, film boyunca gülerek, eğlenerek, anlatarak Gülendam’ı dönüştürmeye başlar…

Bazı durumlarda ‘çok ciddi meselelerin’ mizahi bir dille ele alınması; meseleyi hep daha kavratıcı, daha anlaşılır, daha tanıdık kılmaya sebep olabilir. Kitaplar yazılsa sayfalarca tutacak, muhtemelen hayalimizde kara-kalın ciltler canlanacak bazı meseleler öze inildiğinde daha verimli öğrenilebilir.

Ekonomik kriz, sendikal örgütlenme, işten çıkarma ve grev haberleriyle geçiyorken bugünlerimiz Yordam Kitap, geçtiğimiz ay “Kapitalizm Ölmeli” isimli kitabını çıkardı. Yazar Stephanie McMillan, kapitalizme giriş niyetine çizgili, eğlenceli, militan bir kitap yazmış.

Üstelik uzun yıllardır siyasi karikatürist olarak çalışan yazar, “Kapitalizm Ölmeli” isimli kitabını yazarken tek amacının devrim olduğunu daha kitabın giriş kısmında okurla açıklıkla paylaşıyor.

“Kapitalizm Ölmeli” dışında altı kitabı daha olan yazar McMillan, kendini antikapitalist ve antiemperyalist olarak tanımlıyor. Hayatını da bu konuda faaliyetler yapan çeşitli kuruluşlara vakfetmiş olduğu biliniyor.

Hepimize aşina gelen birçok tanımın yeniden ve karikatürize edilerek anlatımı sayesinde kitap, kapitalizm gibi sevimsiz bir konunun bile eğlenceli okunmasını ve daha anlaşılır kılınmasını sağlamış diyebiliriz. Kitabı okurken aklımıza sıklıkla Beynelmilel filminin gelmesi muhtemelen bu sebepten.

Sonuç kısmı da dahil olmak üzere toplam dört bölümden oluşan kitapta, önce bazı tanımların ve güncel değerlendirmelerin yapılıp, sonrasında esas konunun ele alındığı bir anlatım yoluna gidilmiş. Neredeyse her başlık ve anlatım için de ayrıca bir çizim kendine yer bulmuş sayfalarda.

İlk bölümde düşmanını tanı diyerek okura merhaba diyen McMillan’ın belki de okurun en çok dikkatini çekeceği ‘hepimiz orta sınıfız değil mi’ meselesine kinayeli bir giriş yapıyor.

‘Orta sınıf’ kavramının öne çıkarılması, burjuvazinin kapitalizmin doğasında var olan sınıfsal kutuplaşmayı (ve sınıfların varlığını) inkar etmek amacıyla gerçekleştirdiği ideolojik bir saldırıdır.” diyor McMillan ve ekliyor:  “Amaçları kendi sınıfsal egemenliklerini görünmezleştirerek pekiştirmektir. ‘Orta sınıf’ miti, sınıf mücadelesini ortadan kaldırır.”

Yine birinci bölümde kapitalizmin biçimleri, kapitalizmde sınıfların temel yapısı nedir gibi başlıklarda detaylara inerek okuru öncelikle tanımlara ‘doyuruyor’.  ‘Kimdir bu küçük burjuvazi ?’ derseniz, ona da yanıt var kitabımızda.

Kapitalizmin yapısı ele alınırken yazar, vurguyu ün temel noktaya yapıyor. Farklı krizlerin birbirine yakınlaştığı bir dönemi tasvir eder yazar, bu dönemleri şöyle sıralıyor; aşırı üretim krizi, mali istikrarsızlık ve ekolojik yıkım.

İkinci bölümde kapitalizmin kendiliğinden yenilip gitmeyeceğini, bir gücün (işçiler ve proletaryanın) kapitalizmi yenmek için adım atması gerekliliğinin altı çiziliyor. Tespitleri aşan bir tarzla ne yapmalı sorusu bu bölümde kendine hayat buluyor.

Antikapitalist mücadele için tekil bir çabanın işe yaramayacağını da paylaşan yazar McMillan; örgüt, örgütçülük, politik hat gibi meseleleri detaylandırarak okura bazı önermeler sunuyor.

Bazı kısımlarda yazar McMillan’ın ‘aceleci ve kestirme kalemi’ okuru huzursuz edebilir. İkinci seçeneğe müsaade etmeyen net ifadeler okura -çizilen ve önerilen çerçevenin dışına çıkmama- mesajı verebilir.

Özellikle ‘Devrime Hazırlanmanın 50 Yolu’ isimli kısımda reçete edilen birçok maddeye doğal bir itirazın yükseleceğini tahmin etmek mümkün. Zira okur da eline kalemi alsa, devrime giden 50 yola 50 yol daha ekleyebilir.

Neyse ki yazarla tartışılan, yazara itiraz edilen ve hatta yazarla kavga edilen kitapların sayısı gitgide azalırken, bu kavga etme halinin kendisi özel olarak değerlidir.

Yazar McMillan, kişisel hayatında da yürüttüğü bir arayışı, geniş bir okur kitlesiyle paylaşıyor. Okuru bir anlamda tartışma masasına davet ediyor.

Kapitalizm Ölmeli mi?  Evet.

Peki ama nasıl?

KÜNYE

Yordam Kitap - Kapitalizm Ölmeli - Stephanie McMillian -

240 sayfa - Çeviri: Deniz Eren İnan, Ali Mert

Vitrin: Yeni çıkanlar

Sizler için yine yepyeni kitaplar derledik. 'Bağzı' kitaplar çok güzel. Beğeneceğinizi umarak iyi okumalar diliyoruz. 

KAÇAĞIN PORTRESİ - DAVID BORATAV

90’ların ortasında İngiltere’deki bir üniversitede Sébastien adında genç bir adam ardında iz bırakmadan ortadan kaybolur. Yıllar sonra arkadaşı Hermann, dostunun kayboluşunun sırrını çözüp öyküsünü anlatmaya karar verir. Kendisine bıraktığı mektuplardan, günlüğünden ve Paris’te yaşadıkları günlerden geriye kalan anılarından yola çıkarak Sébastien’in izini sürer. Gerçekte kimdir bu Sébastien? Clara’ya beslediği karşılıksız aşkla başa çıkamayan bir ergen mi, parlak bir öğrenci mi, köklerini arayan genç bir yetişkin mi?  

Yeni tanıştığı amcasının emanet ettiği gizemli nesneyle hayatı daha karmaşık hale gelen Sébastien’in çocukluk, ergenlik, yetişkinlik evrelerinde üç ayrı kente, Lozan, Paris ve Clothworkers’a, Fransız Alpler’inden Saint-Michel’e oradan da İngiliz pub’larına uzanan yolculuğu, bir kayboluşun olduğu kadar bir arayışın da hikâyesi.

Kaçağın Portresi, David Boratav, Çev: Aysel Bora, Can Yayınları, 2018.

BİR AT BARA GİRMİŞ - DAVID GROSSMAN

Yarım kalan öyküler, söylenmeyen sözler, beklenmedik darbeler... Kitapları otuzu aşkın dilde okunan büyük yazar David Grossman, ustaca kurguladığı bu çarpıcı metinde son sayfasına değin soluk kesen bir öykü anlatıyor ve okurunu, sahnesinde tuhaf bir adamın, Dovaleh G.’nin dikildiği komedi kulübünün kapılarından içeriye sokuyor. Dovaleh G., parlak spotların altında, onu meraklı gözlerle izleyen seyircinin karşısında hayatını temize çekiyor ve adeta bir psikiyatrın koltuğunda uzanmışçasına geçmişin loş dehlizlerine dalıyor. Ters köşelerle dolu bir gösteri bu; sahnedeki adam kendi hikâyesini anlatıyor ve bu hikâyede espriler, seyircinin suratında birer yumruk gibi, birer tokat gibi patlıyor.

Man Booker Uluslararası, Ödülü’ne layık görülen ve samimi, doğrudan anlatımıyla büyük övgü toplayan Bir At Bara Girmiş, herkesin derdinin kendine olduğu, her koyunun kendi bacağından asıldığı dünyada onca yalnızlığa rağmen görülmeye, duyulmaya, anımsanmaya duyulan ihtiyacın ve kahkaha ile gözyaşları arasındaki bir arpa boyu mesafenin romanı.

Soru su: Var olmak, bütün olmak için yeterli mi?

Bir At Bara Girmiş, David Grossman, Çev: Aylin Ülçer, Siren Yayınları, 2018.

FILLANAME - MIGIRDİÇ MARGOSYAN

Bu yıl 80. yaşını kutlayacak olan Mıgırdiç Margosyan’ın tüm eserlerini bir araya getiren Fıllaname tek sefere mahsus özel baskısıyla yayımlanıyor. Özellikle Diyarbakır’ı anlattığı öykü ve anlatı metinleriyle bilinen Margosyan’ın eserleri, ilk kez Türkçe olarak basıldığı 1992’den bu yana büyük beğeni kazanmış, geniş bir okur kitlesine ulaşmıştı. Fıllaname, usta yazarın o günden bugüne kaleme aldığı beş kitabı bir araya getirirken, sanatçı Emre Zeytinoğlu’nun Margosyan’ın öykülerinden esinlenen çizimleri ve sunuş metniyle zenginleşiyor. Kalın kapaklı ve renkli olarak basılan kitap, sadık Margosyan okurları ve usta yazarın edebiyatıyla tanışmak isteyenler için büyük bir fırsat sunuyor.

Gâvur Mahallesi ve çevresindeki günlük yaşantıyı 1915’lerden 1940’lara, oradan bugünlere taşıdığı rengârenk öyküleriyle yörenin yitip gitmekte olan toplumsal hafızasına adeta bir cansuyu veren, bölge insanına, gelenek ve göreneklerine dair birbirinden değerli tanıklıklarıyla adeta ayaklı bir Diyarbakır ansiklopedisi olan Mıgıdiç Margosyan’ın edebi verimi Diyarbakır için daima çok değerliydi.

Ancak, özellikle son yıllarda yürütülen operasyonlarla adeta yeryüzünden silinen, içinde Gâvur Mahallesi’ni de barındıran Sur’un yürek yakan son halinden sonra Margosyan’ın öyküleri ve anlattıkları, bir başka anlam, bir başka değer daha kazanıyor. Yazarın tüm eserlerini bir araya getiren Fıllaname de, bu koşullar altında salt bir kitap olmaktan çıkıyor, adeta geçmişin kayıp seslerini yarınlara taşıyan ve halen çağıldamakta olan bir kaynak halini alıyor. Ancak edebiyatın saf ve temiz suyunun yüklenebileceği türden bir sorumluluk bu. Mıgırdiç Margosyan’ın eserleri, Diyarbakır’a, Gâvur Mahallesi’ne, hepimize, hal ve ahvalimize dair çok şey anlatmaya devam ediyor.

Fillaname, Mıgırdiç Margosyan, Aras Yayıncılık, 2018.

YABANCI BİR BABA - EDUARDO BERTI

 İki baba ve her birinin oğullarıyla sessiz, neredeyse namevcut ilişkisi. Yabancı babalarının esrarını anlamaya çalışan iki aile. Anavatanlarından uzakta, anadillerini kullanamadıkları ülkelerde kendilerini yeniden yaratmaya çalışan göçmenler. Tutkuyla başka yazarların yapıtlarını okuyan ve bu yapıtlardan kalkarak kendi hayatlarındaki bir gizemi kazıp çıkartmaya çalışan yazarlar. Kilit altında tutulan, kolay paylaşılamayan sırlar.

Arjantinli yazar Eduardo Berti’nin otobiyografik öğeler de taşıyan romanı, yaklaşık yüz yıl arayla iki farklı zamanda ilerliyor. Göçmenlik, aile sırları, geçmişle hesaplaşma gibi kadim olduğu kadar günümüzde de yakıcılığını sürdüren meseleleri var. Karmaşık olay örgüsünde hiçbir ayrıntı tesadüfi veya rasgele değil.

Yabancı Bir Baba, Eduardo Berti, Çev: Roza Hakmen, Metis Yayıncılık, 2018.

PLASENTA - ASUMAN SUSAM

Şiir çıplak bırakır

yoksa nasıl duyulur dünyanın teni

sarmaşıklara,kırbitkilerine dolanıyorum

bu, size görünmeye  yeter

kuşlardan öğreniyorum konuşmayı yeniden

sindirim en hassas yeri sistemin

gaga, yutak, kursak ve taşlık

çamurlu sözcükler kusuyorum sürekli

siklon B, kansız ölüm

ağaçlar yeşerirken ölmeye yürüyenler vardı

alacakaranlıkla doluyordu dolmaz sandığım boşluk

tekildir, kolektif hatırlamaz hafıza

özne miyim nesnesi mi kimin

sesimi bozuyor bu iç çatışma.

Plasenta, Asuman Susam, Everest Yayınları, 2018.

DARWIN'LE AKŞAM YEMEĞİ - EVRİM YEME İÇMEYİ NASIL ETKİLER? - JONATHAN SILVERTOWN

“Her alışveriş listesi, her yemek tarifi, her menü ve yemek pişirmek için kullandığımız her malzeme evrimci anlayışın babası Charles Darwin’le akşam yemeğine üstü kapalı bir davettir.”

Jonathan Silvertown Darwin’le Akşam Yemeği’nde en eski hominin atalarımızla bizi büyük bir sofra etrafında bir araya getiriyor. Ekmek, et, süt ürünleri, deniz ürünleri, sebzeler, baharatlar, tatlılar gibi temel gıdalar ve değişen beslenme alışkanlıklarımız üzerinden yaşamın evrimine ışık tutuyor.

Tat ve koku alma duyularımızın nasıl evrimleştiğinden acının sofralarımıza nasıl girdiğine, karbonhidrat ve yağ düşkünlüğümüzden yemeklerimizi neden ve ne zaman paylaşmaya başladığımıza dek okuma iştahını kabartan sorularla şekillenen bu çalışma, gıda sorununun hayatımızı temelden etkilediği günümüzde, neyi nasıl yediğimizi farklı düşünmeye davet eden bir kılavuz.

“Yemek hakkında gereğinden fazla kitap olsa da, benim gibi biri olduğunuzu ve bu tür davetlerin size de hiçbir zaman fazla gelmeyeceğini umarak, şu an elinizde tuttuğunuz şeyin bir kitaptan ziyade bir akşam yemeği daveti olduğunu farz edelim istiyorum. Ancak baştan belirtmeliyim ki bu farklı bir akşam yemeği olacak​;​ zihinlerimizi beslemeye yönelik bir akşam yemeği.”

Darwin'le Akşam Yemeği - Evrim Yeme İçmeyi Nasıl Etkiler?, Jonathan Silvertown, Çev: Can Evren Topaktaş, Kolektif Kitap, 2018.