İleri Haber

AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan dün akşam katıldığı bir televizyon programında ABD Senatosu’nda alınan kararlarıyla ilgili, “Yeri geldiğinde otururuz kapatılması gerekiyorsa İncirlik'i de kapatırız, Kürecik'i de kapatırız” dedi.

Erdoğan’ın bu çıkışının ardından yeniden gündeme gelen Kürecik ve İncirlik üsleri, Türkiye sağının emperyalizmle tutunduğu göbek bağının birer simgesi konumda. NATO’ya girmenin hemen öncesinde inşasına başlanan İncirlik Üssü, ABD’nin Orta Doğu operasyonlarında kilit rol oynarken, iktidarların ABD ile olan ilişkilerinde blöf kozu olarak hep ellerinde tuttuğu bir kart oldu.

Kürecik Üssü ise “kapatırız” diyen Erdoğan’ın Başbakanlığı döneminde büyük tartışmalarla açıldı.

Sorularla İncirlik ve Kürecik üslerini nasıl ve ne amaçla açıldığını inceledik:

İNCİRLİK ÜSSÜ

İncirlik Üssü nerede ve ne zaman açıldı?

İncirlik Üssü’nün inşasına, Türkiye'nin NATO üyeliğinden bir yıl önce, 1951 yılında ABD Mühendislik Grubu olarak isimlendirilen bir ekip tarafından başlandı. Üs, 1954'te açıldı. İlk dönemlerde ‘Adana Hava Üssü’ olarak adlandırıldı. İncirlik Hava Üssü, Adana ili sınırları içerisinde, şehir merkezine yaklaşık 13 kilometre mesafede bulunuyor.

İncirlik Üssü hangi gerekçeyle açıldı?

İncirlik Üssü, ABD Hava Kuvvetleri'nin olağanüstü durumlarda konuşlanma ve orta ile yüksek yoğunluktaki bombardımanlarda yer alan savaş uçaklarının bakımının yapılması öne sürülerek açıldı.

Her ne kadar NATO savunma planları kapsamında kullanılması öngörülse de, bu hava üssü bugüne kadar ağırlıklı olarak ABD'nin askeri operasyonlarında önemli rol üstlendi.

İncirlik Üssü hiç kapatıldı mı?

ABD, 1974'te Türkiye'ye silah ambargosu uygulamaya karar verdiğinde Ankara da 1975’te buna İncirlik ile yanıt verdi. Türkiye, sınırları içinde ABD'nin kullanımındaki üsleri kapattı ve buraların kontrolünü TSK'ya devretti.

Bu dönemde, ABD Kongresi Eylül 1978'te Türkiye'ye uyguladığı ambargoyu kaldırdı ve askeri yardımları yeniden tahsis etti. Ancak üssün açılması için 12 Eylül 1980 darbesi beklenecekti. Darbecilerin ilk işi, tüm ABD üslerini yeniden açmak oldu.

İncirlik Üssü’nde kaç kişi kalıyor, üste neler var?

ABD askeri kaynaklarında, İncirlik Üssü’nde 2 bin 500-3 bin civarında ABD askerinin bulunduğu belirtiliyor. Üs, askerlerin aileleri de eklendiğinde binlerce kişilik bir nüfusu barındırıyor.

Üssün içinde pist, eğitim alanı ve komuta merkezi gibi askeri alanların yanı sıra burada görev yapan subayların konutları da yer alıyor.

Ayrıca tesisin içinde ABD'li zincir restoranlar, Amerikan mallarının satıldığı büyük süpermarketler, basketbol ve beyzbol sahaları gibi tesisler de var.

İncirlik Üssü’nde Türk askeri var mı?

Üste bir Türk birliği de yer alırken, sivillerin yaptığı bazı işler için Türkiye vatandaşları da istihdam ediliyor.

İncirlik Üssü’ne başka ülkelerin askerleri de konuşlanabiliyor mu?

Buradan düzenlenen askeri operasyonların NATO kapsamında olduğu durumlarda, zaman zaman bu üsse başka ülke askerleri de konuşlandırılıyor.

İncirlik Üssü hangi operasyon ve harekatlarda kullanıldı?

İncirlik Üssü, Orta Doğu halklarının başına ABD’nin açtığı en büyük belalardan biri. Birçok operasyon ve harekatta İncirlik Üssü çok önemli bir rol üstlendi. Bu operasyonların önemli bir kısmı, uluslararası anlaşmaların da ihlal edildiği örneklerle dolu.

- İlk dönemdeki adıyla Adana Hava Üssü, ilk olarak 1955 yılında önce ABD Hava Kuvvetleri'nin meteorolojik ölçümlerinde kullandığı hava balonlarının iniş kalkışı için, daha sonra da Sovyetler Birliği'ni izlemek için geliştirilen U-2 casus uçakları tarafından kullanıldı. Mayıs 1960'ta bir U-2 casus uçağının Sovyetler tarafından füzeyle düşürülmesinin ardından bu operasyona da son verildi.

- 1958 yılında Başkan Eisenhower'ın talimatıyla Lübnan krizine müdahale için bu üsse savaş uçakları konuşlandırıldı.Dönemin Lübnan Cumhurbaşkanı Camille Chamoune, iç savaşa doğru evrilmeye başlayan muhalif hareketleri bastırmak amacıyla ABD'den askeri destek talep etmişti.

- ‘Soğuk Savaş’ döneminde ağırlıklı olarak istihbarat toplama ve caydırıcılık amacıyla faaliyet gösteren üs SSCB'nin yıkılmasının ardından ABD askeri operasyonlarında önemli rol üstlendi.

- Birinci Körfez Savaşı'nda Kuzey Irak'taki ABD birliklerine hava desteği buradan gönderilirken, 2003 yılındaki Irak işgali sırasında ise hazırlanan tezkerenin TBMM tarafından reddedilmesi nedeniyle sadece lojistik destek amacıyla kullanılabildi.

- Bu üsten ayrıca 11 Eylül saldırılarının ardından başlatılan Afganistan işgali kapsamında ‘insani yardım’ adı altında sevkiyatlar yapıldı.

- 2006 yılındaki Lübnan-İsrail çatışmaları sırasında Lübnan'daki ABD vatandaşları da bu üs üzerinden tahliye edildi.

- ABD, 2014 yılında IŞİD'e karşı hava operasyonlarına başladı ve Temmuz 2015'te de Türkiye bu harekât kapsamında İncirlik Üssü'nün kullanılmasına izin verdi.

KÜRECİK ÜSSÜ

Kürecik Üssü nerede ve ne zaman açıldı?

Kürecik Üssü, Malatya’nın Akçadağ ilçesine bağlı Kürecik bucağı civarında AKP’nin iktidarda  olduğu 2012 yılında kuruldu. 1960'larda, alan, Sovyetler Birliği hava sahasının gözetimi için bir radar üssüne ev sahipliği yapmıştı. Radar sisteminin kurulumu ABD askeri personeli tarafından gerçekleştirildi. Radar üssünün kurulması Şubat 2012'de tamamlandı. Radar istasyonunun kontrolü, Avrupa Aşamalı Adaptif Yaklaşımı (EPAA, European Phased Adaptive Approach) çerçevesinde NATO Komutanlığına devredildi.

Cumhuriyet Halk Partisi Malatya Milletvekili Veli Ağbaba, üs ile ilgili yaptığı bir açıklamada, dönemin Dışişleri Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu ile ABD Büyükelçisi Francis Ricciardone arasında imzalanan bir mutabakat metni ile Kürecik Üssü'nün yapıldığını hatırlatmış ve "Bu üssün yapılması ile ilgili anlaşma da Meclis'e getirilmedi. Çok gizli kapaklı bir anlaşmaydı ve bir ayıp saklar gibi yapılmış bir anlaşmaydı" demişti.

CHP’lilerin vekillerin üste incelemeler yapmak için 2018’de yaptığı başvuruya cevap veren Milli Savunma Bakanlığı, üssün yönetiminin NATO'da olduğunu ve Brüksel'den izin alınması gerektiğini bildirmişti. CHP'nin NATO'ya yaptığı başvuruya gelen yanıtta ise üssün komutasının ABD'de olduğu cevabı verilmişti.

Kürecik Üssü hangi gerekçeyle açıldı?

NATO tarafından balistik füze saldırılarına karşı erken uyarı radarı olarak kullanılmak gerekçesiyle açıldı.

Kürecik sakinleri ve bölgedeki diğer pek çok kişi, radar alanının duyurulmasının hemen ardından kararı protesto etmişti. Eylül 2011'de İran, Türkiye'nin güneydoğusundaki erken uyarı radarının kurulması konusunda Türkiye'yi eleştirmiş ve olası bir savaş durumunda İsrail'i, İran füze saldırılarından korumaya hizmet edeceği endişesini dile getirmişti.

Kürecik Üssü’nde kaç kişi kalıyor, üste neler var?

Kürecik Üssü, kurulmasının ardından ziyaret taleplerine her daim kapatıldı. Üsteki görevli sayısı gibi bilgiler hakkında net bir bilgi yok.

Kürecik Üssü’nde Türk askeri var mı?

Üste Türk askerleri de bulunuyor ancak sayıları hakkında net bir bilgi yok.