Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek, AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla geçtiğimiz cumartesi günü istifasını verdi.

Gökçek’in 23 yıllık belediye başkanlığı döneminden geriye ise kamusal ve yeşil alanları yok edilmiş, betona boğulmuş bir şehir bıraktı. Gökçek’in Ankara’ya kötülüğü sadece bunlarla da sınırlı değildi. Görevi boyunca en büyük motivasyonu cumhuriyetin kentteki izini silmek olan Gökçek, çok sayıda cumhuriyet mirası yapıyı, üstelik yıkımların bazılarına ilişkin yürütmeyi durdurma kararı verilmiş olmasına rağmen yıktırdı.  

İşte her biri özgün mimari eser olan o cumhuriyet mirası yapılar:

MALTEPE HAVAGAZI FABRİKASI VE ELEKTRİK SANTRALİ

Maltepe’de 52 bin 270 metrekarelik bir alanda önce 1928 yılında elektrik santrali ve ardından 1929 yılında ise havagazı fırınları kuruldu. 1932’de onaylanan Herman Jansen Planı’nda sanayi kuşağı olarak belirtilen alanda Ankara’nın ilk sanayi yapılarından biri olarak inşa edilen Maltepe Havagazı Fabrikası ve Elektrik Santrali, 1933 yılına gelindiğinde yeni inşa yapıların teknik açıdan geliştirilmesiyle bir yerleşke haline geldi.

Ankara’nın havagazı ve kok kömürü ile çalışan ilk tesisi olan yapı, Alman mimar Werner Issel tarafından tasarlandı ve Alman Aktien Elektrischen Gesellschaft firması tarafından inşa edildi. Kompleksin inşasında Alman, İngiliz ve Türk işçiler birlikte çalıştı.

Güvercinlik Havagazı Fabrikası ile birlikte Ankara’nın enerji ihtiyacını karşılayan Maltepe Havagazı Fabrikası, 1988 yılında Ankara’ya doğalgazın gelmesinin ardından atıl durumda kaldı ve 26 Haziran 1990 tarihinde kompleksteki faaliyet durduruldu.

Maltepe Havagazı Fabrikası, gerek cumhuriyetin simgesel yapılarından olması gerekse de döneminin tasarım ve mühendislik tekniği ile teknolojisini yansıtması itibariyle mimarlık tarihi açısından bir endüstriyel yapı mirası niteliği taşıması nedeniyle 1991 yılında TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin yaptığı başvuruyla Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edildi.

26 Mayıs 2006 tarihinde Ankara Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Kurulu’nun yeni üyeleri tarafından tescil kararı bilime, hukuka, üstün kamu yararına aykırı şekilde kaldırıldı. Danıştay kararına rağmen Havagazı alanı içindeki yapıların büyük bölümü Ankara Büyükşehir Belediyesi EGO Genel Müdürlüğü tarafından 13 Haziran 2006 yılında saat 19.00’da başlayarak bir gece operasyonu ile yıkıldı. Yapının elektrik santrali bölümünün yıkımına ise 2017 yılında devam edildi. Ancak 350 bin ton asbestli malzemenin bulunduğu yapının hiçbir önlem ve tedbir alınmaksızın yıkılması nedeniyle Ankaralılar büyük bir tehlike ile karşı karşıya kaldı.

SU SÜZGECİ BİNASI

Genç cumhuriyetin başkent ilan ettiği Ankara’da nüfusun artmasına karşılık altyapı sisteminin olmaması nedeniyle, Ankara’nın su sorununu çözmek için Çubuk Barajı ve filtre istasyonu (su süzgeci) yapımına karar verildi.

Alman Hochtief firması tarafından tasarlanan ve inşa edilen Su Süzgeci binası temeli 10 Haziran 1935 tarihinde atıldı ve 3 Kasım 1936’da barajla birlikte görkemli törenlerle hizmete açıldı. Su Süzgeci binası, uzun yıllar Ankara’ya temiz suyun yanı sıra sulama ve Gençlik Parkı havuzları için gerekli suyu sağlayarak hizmet etti. Yapı, işlevinin yanı sıra kübik olarak nitelendirilen modern mimari tasarım çizgileriyle de dikkat çekiyordu.

Su Süzgeci binasının yıkım süreci Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından Turgut Özal Üniversitesi’ne devredilmesiyle başladı. Üniversite yönetimi de 8 Ağustos 2013 tarihinde yapıyı yıktırdı. AKP’li eski bakan Bülent Arınç’ın “Ankara’yı parsel parsel cemaate peşkeş çekti” dediği Gökçek’in tarihi yapının bulunduğu alanı devrettiği Turgut Özal Üniversitesi, 15 Temmuz darbe girişiminin ardından Fethullah Gülen cemaatiyle olan ilişkisi nedeniyle kapatıldı.

ÇUBUK BARAJI GÖL GAZİNOSU

Çubuk Barajı’nın 1936’da açılmasının ardından baraj kıyısında manzaraya hakim bir noktada bir gazino inşası da başladı. Hermann Jansen ile birlikte Gençlik Parkını da tasarlayan Fransız mimar Theodore Leveau tarafından tasarlanan yapı, cumhuriyetin cinsiyet eşitlikçi anlayışının bir ürünü olarak kadın ve erkeklerin birlikte eğlendiği bir mekan olarak kullanıldı. Modern mimarinin eşsiz örneklerinden olan yapı, 7 Haziran 2016 tarihinde yıkıldı.

MARMARA KÖŞKÜ

Mustafa Kemal Atatürk'ün en önemli eserlerin biri olan Atatürk Orman Çiftliği (AOÇ); modern tarım tekniklerinin geliştirilmesinin yanı sıra Ankara halkının yeşil alan ihtiyacının karşılanmasında da on yıllarca önemli yer tuttu. Gökçek döneminde yollarla parçalanan AOÇ arazisinin yok edilişi, Erdoğan için “Kaçak Saray” inşa edilmesiyle de sürdürüldü.

[ih2]

AOÇ arazisi içerisinde, araziye hakim bir noktaya inşa edilen Marmara Köşkü de bu tahribattan payını aldı. 1928 yılında Ernest Egli tarafından modern çiftlik evi olarak tasarlanan Marmara Köşkü, 17 Mayıs 2016 tarihinde bir gece yarısında yıkıldı.

Atatürk'ün Marmara Köşkü'nde çekilmiş bir fotoğrafı

İLLER BANKASI BİNASI

1937 yılında açılan İller Bankası (Belediyeler) Mimari Proje Yarışması'nda birincilik ödülünü alan Seyfi Arkan tarafından tasarlanan Ulus'taki İller Bankası binası, Türkiye’de modern mimarlığın önde gelen simgelerinden biri olarak gösteriliyordu.

1980 yılında tescilli eser statüsüne kavuşturulan binanın statüsü 2015 yılında hukuksuz bir biçimde kaldırıldı. Tescili kaldırılan bina, boşaltıldı ve etrafı çevrildi. Gökçek de 16 Haziran 2017’de bir gece baskınıyla yıkılan binanın molozları üzerinde o ünlü “zafer pozunu” verdi.

KUMRULAR İKAMET SİTESİ

Ankara’da modern mimarlığın en önde gelen eserlerinden olan Kumrular İkamet Sitesi, Orhan Bozkurt ve Gazanfer Beken tasarlanarak 1956 yılında inşa edildi. Üç bloktan oluşan site, sahip olduğu ortak sosyal mekan yaratılması amacıyla U plan şeklinde inşa edildi.

Yapının bulunduğu parselin niteliği değiştirilerek Kumrular İkamet Sitesi’nin yıkımına yol hazırlandı. 2015 yılının aralık ayı sonunda da TMMOB Mimarlar Odası’nın başlattığı tescil süreci beklenmeden yapı yıkıldı.

ETİBANK BİNASI

Ankara’nın bir diğer modern mimarı eseri olan Etibank Genel Müdürlüğü binası mimar Toğrul M. Devres tarafından tasarlandı. Yatay düzlemde dikdörtgen bir kütleye sahip yapının yatay çizgisi uçlarda bükülen bir tasarıma sahipti. Yapı 2013 yılının aralık ayında yıkıldı. Ek adliye binası olarak kullanılması planlanan yapının yerine sonradan otopark yapıldı.  

DANIŞTAY BİNASI

Danıştay binası, 1967 yılında Bayındırlık Bakanlığı’nın açtığı yarışmayı kazanan Sami Sisa ve Doğan Tekeli tarafından tasarlandı. Yapının inşası ödenek sıkıntısı nedeniyle on yıldan uzun sürerek ancak 1978 yılında tamamlanabildi.

[ih3]

Sıhhiye Meydanı’nda Ankara’nın önemli bir modern mimarlık yapısı olan Danıştay binasının yıkılmak istenmesi üzerine TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi tarafından açılan tescil davasında 11. İdare Mahkemesi tarafından yürütmeyi durdurma kararı verildi. Ancak mahkeme kararına rağmen yapının yıkımına 12 Mart 2016 tarihinde başlandı.