Üç haftalık Sovyet deneyimi yazılarının ardından belki garip gelmiştir belki gündelik yaşama dair bir konuya girmek. Ama Kentsel Talan politikalarının vurmaya çalıştığı son yerlerden birisi olan Fındıklı parkında bir mücadele yürütülüyor ve bu mücadelenin bir boyutunu da Fındıklı'da yeni bir çocuk parkı yapmak için gerek Beyoğlu Kent Savunması'nın, gerekse de Toplumcu Mühendisler ve Mimarlar Meclisi'nin çabaları oluşturuyor. Bu çabalar için bu köşede küçük de olsa bir farkındalık yaratabilirsem ne mutlu bana...
Dr. Elif Korkmaz'ın bir makalesinde belirttiği gibi " Çocuk oyun alanları, kentsel strüktürde çocukların fiziksel, bilişsel ve psikolojik gelişimi için kaçınılmaz gerekliliktir. Günümüzde çocuk gelişimi ve psikolojisi üzerine yapılan çalışmalar oyun oynamanın çocuğun gelişiminde ve karakterinin şekillenmesinde önemli etkisi olduğunu bu bağlamda oyun oynamanın önemle ele alınması gerektiğini vurgulamaktadır".
Öte yandan şehir planlaması diye bir şeyin olmadığı, yaşanabilir kentler yerine rant açlığının her yeri sardığı ülkemizde, çocuk parklarına düşen, rant getirmeyecek yerlere konduruluvermek oluyor. İmar planında göründüğü için usülen yapılan çocuk parklarının gerek konumları, gerekse de güvenlikleri acaba çocuklarımız için uygun mu?
Oyun parkları deyince şişme oyun parklarından ziyade, mahallelerimizde her an yakınımızdaki oyun parklarından daha fazla söz etmeye çalışacağım. Şişme oyun parklarındaki temizlik sorununu tabii ki unutmadan. Öte yandan aşırı saplantılı bir davranışın da doğru olmadığını düşünüyorum, aman çocuğum düşmesin, orasını burasını vurmasın demenin bir anlamı yok, çocuklar başka türlü büyümüyor, zaten gelişmelerinde başlarına gelen bu kazaların büyük yararı bile olabiliyor, uzmanlar da benzer düşünüyor. Ama aşağıdaki haberler kabul edilebilecek haberler değil:
İzmir Karşıyaka'da bir çocuk parkında bir köpek elektrik akımına kapılarak öldü.
Samsun’un Bafra ilçesinde parkta ucu açık elektrik kabloları ile oynayan 5 yaşındaki çocuk elektrik akımına kapılmaktan son anda kurtuldu.
Parkta oyun oynayan 12 yaşındaki çocuk, çürük basketbol potasının devrilmesi sonucu hayatını kaybetti
Sıcaktan ısınan kaydıraktan kayan çocuk 1. derece yanıkla hastaneye kaldırıldı
Ayak çarpmasın diye salıncağın altına yapılan çukur suyla dolunca 3 yaşındaki çocuk boğulma tehlikesi geçirdi
...
Konunun güvenlikle ilgisi olduğu gibi yaşanabilir kentler başlığıyla birebir ilişkisi de var, şöyle bir tartışıp geçmek kolay değil işin doğrusu. Örneğin Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 21 Nisan 2015 tarihinde "Büyüyen Bir Halk Sağlığı Sorunu: Çocuk Güvenliği" başlıklı sempozyum düzenlemişti ve bu sempozyumdaki sunumlardan birisi de Yücel Can Severcan tarafından yapılan "Rekreasyon Alanları ve Çocuk Güvenliği" başlıklı ayrıntılı sunumdu. Öte yandan Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Nesrin Çilingiroğlu ve Şevkat Bahar Özvarış danışmanlığında Ankara'da bulunan 100 park, sağlık, güvenlik ve çevresel tehditler açısından incelendi. Araştırmanın sonucuna göre oyun elemanlarının yüzde 80'inin standartlara uymadığı ortaya çıktı. Parklar, sağlık açısından da son derece yetersiz. Parkların sadece yüzde 7,9'unda kullanılabilir bir tuvalet ve yüzde 30,2'sinde içme suyu bulunurken, yüzde 93,7'sine başıboş hayvanların girebildiği, yüzde 81'inde açıkta yiyecek satıldığı, tümünde sigara içilmesine izin verildiği tespit edildi. Acil bir durumda müdahale açısından değerlendirildiğinde ise yalnızca 4 parkta ilk yardım seti, 6 parkta çalışan telefon bulunuyor. Ayrıcı parkların yüzde 35'i trafo ya da yüksek gerilim hattının yanına yapılmış. Akdeniz Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Necati Dedeoğlu ise seçimlerden önce köşe başlarına kondurulan parkların çocukların sosyal ve fiziksel gelişimine hiçbir katkı sağlamadığını söylüyor. Gerçekten de mahallelerimize şöyle bir baktığımızda, çocuk parklarının oraya buraya serpiştirilmiş, sıkıştırılıvermiş olduğunu görüyoruz.
Dedeoğlu ve arkadaşlarının çalışması bize özet olarak bu çalışma bize şu bilgileri veriyor:
Parkların % 73'ünün yakınından karayolu geçiyor
% 63'ünün yakınında inşaat çukuru bulunuyor
% 8,4'ünde hız kesici yer almıyor.
% 60'ında salıncak alanına girişler için güvenlik önlemi yok.
% 40'ında oyun araçlarının düzenli bakımı yapılmıyor.
- Parklardaki oyun araçlarının yüzde 80'i standartlara uygun değil.
- Oyuncaklar çok yüksek. Yüzde 76'sının boyu 2,5 metreyi geçiyor.
-Park malzemelerinin yüzde 60'ında koruma amaçlı bariyer yok.
- Eğlence alanlarının yarısı, düzenli bakım ve onarımdan yoksun.
- Parkların yüzde 35'i trafo ya da yüksek gerilimin yanına yapılmış.
Ben buna ek olarak bir gözlemimi de paylaşayım. Çocuk parklarının yanına yapılan açıkhava fitness aletlerinin çocuklar için büyük risk oluşturduğunu söylemek gerek, zira bu aletler yetişkinler için yapılıyor ama haliyle çocuklar, kendileri için yapılana değil her zaman başka şeylere ilgi gösterdiği için bu aletlerle oynuyor, başını gözünü yarıyor çiziyor vs. Bu normal değil, çocuk parkları ile bu "rekreasyon" alanları birbirinden ayrılmalı.
Bir başka ekleyeceğim şey ise şu; inşaatlarda çocuk ölümlerine ilişkin yaptığım bir çalışmada da tespit ettiğim bir husus. İnşaat çukurları çocuklar için çok büyük bir risk, özellikle yağmur yağdıktan sonra dolan inşaat çukurlarına çocuklar kimi zaman yüzmek, kimi zaman kayık yüzdürmek v.b amaçlarla yaklaşıyor ve boğularak yaşamını yitiriyor (Gürcanli G.E., "Who is at fault? Third Party and Child Injuries at Construction Sites in Turkey", Safety Science, 47(3); 364-373 (2009).
Bu işin standardı var mı?
Avrupa birliği üyesi ülkelerde çocuk oyun park ekipmanları ve bu ekipmanların uygulamasına ilişkin güvenlik ve tedbir yönergelerini düzenleyen iki adet temel standart var, EN 1176 Oyun Parkı Ekipmanları için ve EN 1177’de oyun ekipmanlarının üzerine kurulduğu zemin için. Ülkemizde TSE (Türk Standartları Enstitüsü) bu kitapçıkların birebir çevirisini yaparak bu belgelere göre uygulama ve denetim yolunu seçmiş.
EN 1176 kendi içerisinde 8 ana maddeye ayrılıyor, bunlar ;
-
EN 1176-1 : Genel güvenlik kuralları ve test metotları,
-
EN 1176-2 : Salıncaklar için genişletilmiş güvenlik kuralları ve test metotları;
-
EN 1176-3 : Kaydıraklar için güvelik kuralları ve test metotları;
-
EN 1176-4 : Halatlı teleferik kaydıraklar için güvelik kuralları ve test metotları;
-
EN 1176-5 : Dönence, atlı karınca vb. kendi ekseni etrafında dönen ekipmanlar için güvelik kuralları ve test metotları;
-
EN 1176-6 : Yaylı oyuncakları, zıpzıp vb. sallanma ekipmanları için güvelik kuralları ve test metotları;
-
EN 1176-7 : Kurulum, denetim ve bakım talimatları,
-
EN 1176-11 ; Halat ve İpli tırmanma ekipmanlarına ilişkin güvenlik kuralları ve test metotları;
Çocuk oyun parklarında güvenlik nasıl sağlanabilir?
Makina Mühendisleri Odası Zonguldak Şubesi ayrıntılı bir şekilde "dikkat edilmesi gerekenleri" ve "güvenlik kurallarını" özetlemiş, aşağıda uzun olma pahasına aynen aktarıyorum
Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
Tüm oyun grubu elemanlarının zemini ve çevresi (2 m ) esnek malzemeden oluşturulmalıdır.
-
Oyun elemanları, toprak, beton vb. zeminlere monte edildiğinde; düşmelerde yaralanmalara veya kalıcı sakatlıklara yol açabilir.
-
Kum zeminler; çok iyi bakım yapılmadığı takdirde zamanla taş gibi sertleşir ve tehlike arz eder. Ayrıca nefes yoluyla geçen mikroplar için çok everişli bir ortamdır. Uzun yıllar sonra ortaya çıkan hastalıkların, elverişsiz, emniyetsiz çocuk parklarından kaynaklanma ihtimali yüksektir. Bu sebeple, oyun gruplarının zemininde kum kesinlikle tercih edilmemelidir.
Güvenlik Kuralları
-
Oyun elemanlarının yüzey kaplamalarında zehirlenme tehlikelerine karşı özel önlemler alınmalıdır.
-
Oyun elemanlarında kullanılan malzemeler zamanla ve birikimle çevreye zehirli tehlike vermeyecek yapıda olmalıdır.
-
Oyun alanı elemanlarında, sağlığı zararlı yönde etkileyebilecek tehlikeli maddeler kullanılmamalıdır.(asbest, kurşun, formaldehit, kömür katranı yağları, karbolineum ve poliklorinatlı bifeniller v.b..) (PCB)
-
Oyun elemanlarında çıkıntılar, açık kablolar veya keskin köşeli bileşenler bulunmamalıdır. Düzgün olmayan yüzeyler, yaralanma riski taşımamalıdır. Bütün kaynak kısımları düz ve pürüzsüz olmalıdır.
-
Elemanların erişilebilir herhangi bir kısmında sert ve keskin köşeli hiçbir parça bulunmamalıdır.
-
Elemanlardaki hareketli ve / veya hareketsiz parçalar arasında ezici veya kesici uçlar bulunmamalıdır.
-
Elemanın içinde veya çevresinde kullanıcının bulabileceği yerlerde, beklenmeyen ve çarparak yaralanmaya sebep olabilecek engeller yer almamalıdır.
-
Oyun elemanlarında kullanılacak malzemelerin yapısal bütünlüğü bir sonraki bakıma kadar bozulmayacak şekilde seçilmeli ve korunmalıdır.
-
Oyun elemanlarında kullanılan malzemeler bütün iklim ve atmosfer şartlarına dayanıklı olmalıdır.
-
Metal parçalar atmosfer olaylarına ve hava şartlarına karşı korumalı olmalıdır.
-
Zehirli oksitleyici mamuller üreten metallere antitoksik bir kaplama yapılmalıdır.
-
Trabzanların yüksekliği, üzerinde yürünen yüzey üstünde 750 mm‘den az 1000 mm‘den fazla olmamalıdır.
-
36 aylıktan daha küçük çocukların kolaylıkla girmeyeceği elemanlar için korkuluklar, ayakta durma yüzeyi, oyun yüzeyi üzerinde 1000 mm ila 2000 mm yükseklikte olacak şekilde yapılmış olmalıdır. Korkulukların tepesine kadar olan yükseklik platform, merdiven veya rampanın yüzeyinden başlayarak ölçüldüğünde 750 mm‘den az 1000 mm‘den fazla olmamalıdır.
-
Çocukların adım atarak tırmanmalarını önlemek için yatay veya yataya yakın olarak tesis edilmiş hiçbir ara ray veya çubuk kullanılmalıdır. Engellerin üst kısımlarının tasarımı çocukların tırmanabileceği, üzerine çıkıp ayakta duracak veya oturacakları şekilde olmamalı ve tırmanmaya da teşvik etmemelidir.
-
Elle kavranmak için tasarlanmış herhangi bir destek elemanının en kesiti, her hangi bir yönde merkeze doğru ölçüldüğünde 16 mm‘den az ve 45 mm‘den daha fazla olmamalıdır.
-
Tutmak üzere tasarlanmış desteğin çapı 60 mm‘yi geçmeyen bir kalınlıkta olmalıdır.
-
Rijit desteklerle kullanıcının üzerinde asılmış halde hareketli elemanların altında net 400 mm‘lik açıklık bulunmaktadır.
-
Başın ve ayakların önde geçtiği elemanların ilk koridorlarının çıkış ve giriş yerleri baş ve boyun yakalanma tehlikeleri meydana getirmeyecek şekilde tesis edilmelidir.
-
Aralıklar veya V şeklinde açıklıklar; ani hareket sırasında veya hemen öncesinde içinde giyeceğin bir parçasını yalayabileceği aralıklar, çıkıntılar, miller/dönen parçalar giyecek veya saç sıkışmalarına yol açmayacak şekilde donatılmalıdır.
-
45º kadar eğimli yüzeylerde tırmanma ve koşma yerlerinde parçalar arasında 30 mm den daha fazla boşluk olmayacaktır.
-
Parmak yakalanma tehlikelerine karşı tüp, boru ve kanalların uçları kapatılmalıdır. Bu kapatmalar ancak alet kullanılarak çıkarılabilmelidir.
-
Oyun elemanlarının çıkış noktaları ile oyun elemanlarını çevreleyen sert zemin arası mesafe 2000 mm olmalıdır.
-
Kaydırağın orta noktaları arası oluşturulan teğete diğer elemanların uzaklıkları 1000 mm den az olmamalıdır.
-
Salıncağın hareketi esnasında oluşturduğu yay‘a diğer elemanların uzaklığı 1000 mm den az olmamalıdır.
-
Merdiven basamakları arasındaki mesafe 15 cm den fazla olmamalıdır. Basamaklar dönmemeli ve eşit aralıklı olmalı ve merdiven eğimi sabit olmalıdır.
-
Basamakların üstünde ayağın rahatça basabileceği ve merdivene 90º açı yapan 30 cm‘lik engelli olmayan kısım bulunmalıdır.
-
Üzerinde durabilmek için yeterli yer sağlamak amacıyla basamakların derinliği en az 140 mm olmalıdır.
-
Her basamağın önü bir üsttekinin arkasıyla düşey durumda, en az üstten bakıldığında hiç boşluk görünmeyecek konumda bulunmalıdır.
-
Eğimi 45º den fazla ve zeminden 1000 mm‘den daha yüksek merdivenlerde trabzanlar bulunmalıdır
-
Merdiven iç genişliği 800-1000 mm olmalıdır.
-
Elemanların bağlantıları alet kullanılarak çözülebilir olmalıdır.
-
Elemanın ömrü boyunca, destekler gibi yenilenmesi gereken veya aşınmaya maruz bileşenler değiştirilebilir şekilde yapılmalıdır.
-
Değiştirilebilir bileşenler yetkisiz kişilerce kurcalanmaya karşı korumalı ve küçük bakımlardan geçirilmelidir. Yağlama sırasında akan yağlar elemanı kirletmemeli ve güvenli kullanımını ters etkilememelidir.
-
Oyun elemanlarında kullanılan zincirler en az ISO 1834‘teki kuralları sağlamalı ve herhangi bir doğrultudaki açıklığı 8,6 mm olmalıdır.
-
Temeller darbe veya takılma gibi tehlikelere yol açmayacak biçimde düzenlenmelidir.
Tüm bunların anlam kazanabilmesi için ise kentlerimizin insanca yaşanabilir kentler olması, ranta kurban edilmemesi, çocuklarımızın bir birey olarak görülüp kentsel planlamalarda öncelikli ve ayrıcılıklı bir köşeye yerleştirilmesi, özetle toplumcu bir düzenin kurulması olmazsa olmaz bir koşul olarak karşımızda duruyor. Çocuklarımızın güvenliği için bile mahallemizde, sokağımızda direnmek mücadele etmek gerekiyor...
Kaynaklar
Çocuk ölümlerini de ele aldığım makalem için
Gürcanli G.E., "Who is at fault? Third Party and Child Injuries at Construction Sites in Turkey", Safety Science, 47(3); 364-373 (2009).
İnternet Kaynakları
http://www.hurriyetaile.com/cocuk/cocuk-sagligi/sisme-oyun-parklari-cocuklar-icin-tehlike-saciyor_19795.html
http://mobil.zaman.com.tr/gundem_oyun-parklari-tehlike-saciyor-cocuklar-risk-altinda_474041.html
http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=140481
http://m.hurriyet.com.tr/cocuk-parkinda-elektrik-kablolari-tehlike-saciyor-26458178
http://m.haberler.com/oyun-parklari-tehlike-saciyor-cocuklar-risk-haberi/
http://www.zipzippark.com/blog/en-1176-ve-en-1177-nedir/
http://www.elyseeoyunparklari.com/oyun_parki.html
http://www.mmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=7096#.VjTE01-3zCR
http://www.playdium.com.tr/StandartlarveGarantiler.htm
http://www.planlama.org/index.php/aratrmalar/makaleler/60-oyunun-cocuk-geliimine-etkisi-ve-cocuk-oyun-alanlar-tasarm-kriterleri