- Gitmekti Benim Payıma Düşen - Furuğ Ferruhzad

‘‘(…)Gözlerinin sınırsız mehtabında yine bu gece

yıldızlar yağıyor şiirime

kâğıtların çöl kışındaki aklığı üzerine.

Ve ellerim kıvılcımları oya gibi ince ince işliyor.

Çünkü ateşten bir gömlektir benim şiirim ;

yalnızca aşk ateşinin gölgesine sığınan

ve de herkes gibi aşk ateşidir

beni de yakıp kavuran.’’

Künye: Gitmekti Benim Payıma Düşen, Furuğ Ferruhzad, Çev: Fahri Özdemir, Islık Yayınları, 2017.

- Dümeni Yaratıcılığa Kırmak - Ursula K. Le Guin

Bir içgüdüdür aslında yazarlık. Kimseye tam olarak anlatılamayacak bir çağrı gibi ele geçirir insanı ve kurulan bir hayal bütün gerçekliğe baskın çıkar. Kâğıda dökülenden çoğu kez memnun kalınmaz, eksiklikler fark edilir ancak adı konulamaz. İşte bu noktada, Amerika’nın yaşayan en önemli yazarlarından Ursula K. Le Guin size kendi sırlarını açıyor ve yaratıcılık denen bu fırtınalı denizde tüm yazarların elinden tutup, onlara dalgalarla nasıl boğuşacaklarını gösteriyor. Modern çağda yazı yazmanın zorlukları da var bu kitapta; “Doğru yerde doğru kelimeyi kullanarak bir ritim yakalamak mümkün mü?”, “Bakış açısında tutarlılık metni nasıl etkiler?” gibi soruların yanıtları da. Dümeni Yaratıcılığa Kırmak, yalnızca bir kitap değil; alıştırmalar ve püf noktaları ile dünya edebiyatına damga vurmuş isimlerin gizemlerinin peşine düşeceğiniz bir harita, sizi ve hayallerinizi yutmak üzere olan bilinmezlere karşı rotanızı belirlemenizi sağlayacak bir pusula da aynı zamanda. Haydi, siz de dümeni yaratıcılığa kırın!

Künye: Dümeni Yaratıcılığa Kırmak, Ursula K. Le Guin, Çev: Damla Göl, Hep Kitap, 2017.

- Çukurova / Yaşar Kemal Edebiyatının Temelleri - Barry Charles Tharaud

Barry Charles Tharaud Yaşar Kemal’in beş erken dönem romanı İnce Memed 1, Ortadirek, Yer Demir Gök Bakır, Ölmez Otu, İnce Memed 2 üzerinde odaklanıyor. Fikir aşaması 1940’ların ikinci yarısında başlayan, yayımlanması ise 1950’lerin ilk yarısından 1960’ların sonuna kadar süren bu beş roman, Tharaud’a göre Yaşar Kemal’in büyük yakınlığa sahip olduğu ve zaman zaman kıyaslandığı Homeros’un destanlarıyla yarışabilecek bir edebi zenginlik oluşturmaktadır. Tharaud Yaşar Kemal’in eserlerinin arkasında yatan felsefeyi, edebi teknikleri, gerek Doğulu gerek Batılı geleneklerden gelen etkileri sistematik ve derinlikli bir biçimde ele alıyor. “Yaşar Kemal’in ülkesi, her zaman bir medeniyetler kavşağı olmuş ve olmaya devam etmektedir ve Yaşar Kemal yazdığı kırktan fazla cilt oluşturan romanlarında, hikâyelerinde, röportajlarında ve etnografya yazılarında bu kültürel hazineden, hem somut olarak hem sembolik olarak istifade eder. Bu yerel kültürel gerçekler tek başına, tepeden tırnağa kendi kişisel mekânıyla dolu olan bir yazara ilgi duymamızı sağlar, fakat böyle bir kültürel arka planın zenginliklerini dünya edebiyatının büyük bir yazarının kaynağı olan sembolik bir derin kavrayışla birleştirdiğimizde, o zaman onun eserleri –günümüzün aşırı kullanılan terminolojisiyle söylersek– gerçek anlamda küresel olur. Yaşar Kemal’in eserleri, insanlığın sürekli karşı karşıya olduğu varoluşsal sorularla doludur—bizi en nihayetinde kazanılamayacak fakat yapılması gereken mücadelelere girmeye iten, insan olmanın ne anlama geldiğine dair sorular. Yaşar Kemal, en büyük kaynaklarımız olan insan imgelemi ve onu ifade eden dil gibi insani kaynaklarımızın farkına varmamızı sağlar.”

Künye: Çukurova / Yaşar Kemal Edebiyatının Temelleri, Barry Charles Tharaud, Çev: Tahsin Çulhaoğlu, YKY, 2017.

- Şikago Mezbahaları - Upton Sinclair

Şikago Mezbahaları, yazıldığı dönemden bugüne ABD’deki emekçi sınıfların durumunu gözler önüne seren çarpıcı eserlerden biridir. Şikago’daki devasa et endüstrisi kısa sürede kullanıp bir kenara attığı ve sefalete mahkûm ettiği emekçilerin yerine sürekli yenilerini aramakta, dünyanın dört bir yanından Amerikan rüyasına kanarak gelenler bu acımasız çarkın dişlileri arasında öğütülmektedir. Zenginlik ve özgürlük hayaliyle bu fabrikaların çevresinde toplananların karşısına ise, iş ve can güvenliğinin bulunmadığı, bir ucundan kesimlik hayvanların, diğer ucundansa kurban edilmeye hazır örgütsüz işçilerin girdiği bir cehennem çıkacaktır. Upton Sinclair’in, romanını yazmak üzere kimliğini gizleyerek içine sızıp çalıştığı mezbaha bölgesindeki tanıklıkları, o gün olduğu gibi bugün de ne tüketicinin sağlığını ne çalışanların refahını önemseyen kapitalist üretim ve tüketim anlayışına ışık tutuyor. Gücünü gerçeğin acımasızlığından alan sarsıcı bir roman.

Künye: Şikago Mezbahaları, Upton Sinclair, Çev: Kıvanç Güney, Sel Yayıncılık, 2017.

- İnsan Bilimlerinin Felsefi Eleştirisi - Roy Bhaskar

İnsan Bilimlerinin Felsefi Eleştirisi: Natüralizmin Olanaklılığı, eleştirel realizm adıyla bilinen düşünce akımının bilhassa sosyal bilimler felsefesi alanındaki paradigma-kurucu metnidir. Yayımlanmasından bu yana geçen yaklaşık kırk yıllık süre içerisinde, başta Margaret S. Archer, Andrew Sayer, Tony Lawson, Peter Manicas gibi önemli isimler olmak üzere pek çok sosyal bilimcinin sosyal bilim kavrayışına ve empirik çalışmalarına yön veren bu çalışmanın bugün artık bir klasik eser vasfına eriştiği rahatlıkla söylenebilir. Nitekim yakın zamanda kaybettiğimiz Roy Bhaskar, ömrü boyunca geliştirdiği felsefi sistemini (Realist Bir Bilim Teorisi adlı ilk çalışmasıyla birlikte) bu eseri üzerine inşa etmiştir. Bhaskar’ın yolunu açtığı, pozitivist olmayan bir natüralizm arayışı ve bu amaçla gerçekleştirdiği sağlam temellendirme, pozitivizm-hermeneutik verimsiz ikilemine yakalanmadan sosyal bilim yapmak isteyenler için zihin açıcı bir niteliğe sahiptir. Bu özelliğiyle, ilişkisel sosyal bilim kavrayışının farklı güzergâhlarını diyaloga sokmaya dönük girişimler için de üzerinden atlanamaz bir eser niteliğindedir. Dolayısıyla çalışmayı, bir yanıyla, Türkiye’nin ilişkisel sosyal bilim literatürüne bir katkı olarak okumak mümkündür. Diğer yandan, sosyal teorinin en temel meselelerinden biri olan yapı-fâil meselesine dair Bhaskar’ın söyleyecek çok şeyi olduğu da görülecektir.

Künye: İnsan Bilimlerinin Felsefi Eleştirisi, Roy Bhaskar, Çev: Vefa Saygın Öğütle, Nika Yayınları, 2017.

- Borges ve Bellek - Rodrigo Quian Quiroga

Sinirbilim uzmanı Rodrigo Quian Quiroga, belleğin bilişsel yapısı konusundaki araştırmalarını Jorge Luis Borges’in çeşitli öykülerinde bellek üzerine giriştiği edebi keşiflerle ilişkilendiriyor. Bu öykülerin başında “Bellek Funes” geliyor. Öykünün kahramanı Funes, yaşadığı her şeyi tüm ayrıntılarıyla hatırlayan, daha doğrusu hiçbir şeyi unutamayan biridir, ama algıladıklarını soyutlayıp kavramlara ulaşamaz. Oysa belleğin işleyişi bunu gerektirir: Beyindeki belli nöronlar somut ayrıntıları göz ardı ederek ve soyut kavramlara tepki vererek belleği oluştururlar. Bu nöronların algıladığımız şeyleri uzun süreli belleğe dönüştürme konusunda kilit bir rol oynadıklarını araştırmalarında ortaya koyan Quiroga, aksi takdirde sonumuzun Funes gibi olacağını belirtiyor. Borges ve Bellek bizi sinirbilim çalışmaları, “olağanüstü beleğe sahip” kişilerin yaşamöyküleri, beynin anatomisi, görme mekanizmasına ilişkin çağdaş kuramlar, Borges’le aynı konulara eğilmiş William James, Gustav Spiller, John Stuart Mill gibi düşünürler arasında renkli bir yolculuğa çıkarıyor.

Künye: Borges ve Bellek, Rodrigo Quian Quiroga, Çev: Ferit Burak Aydar, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2017.