Haziran ayında Koç Üniversitesi Yayınları tarafından yayımlanan "Proust ve Mürekkepbalığı: Okuyan Beynin Bilimi ve Hikâyesi" beynin işleyişini ve okumakla ilişkisini ele alıyor.

Son yıllarda bilime/popüler bilime ilginin arttığı aşikâr. Özellikle de evren ve evrende yer alan insan’ın ne’liği, evrimi, dünyadaki yeri; organların ve bilhassa beynin nasıl çalıştığı, sistemi ve farklı organlarla ya da durumlarla ilişkisi vb. pek çok kişi tarafından merak edilen konular. İnsanın kendini anlamlandırma, dünyaya daha farklı bir bakış açısı edinme kaygısına yayın piyasası da kayıtsız kalmıyor. Beyin: Senin Hikâyen’den İnsan Vücuduna Seyahat’e, Sapiens’ten Homo Deus’a, Incognito: Beynin Gizli Hayatı’ndan Evren 101’e, Türek, Mikrop ve Çelik’e kadar pek çok kaynak ön plana çıktı, çok satanları zorladı. Üstelik yalnızca belli bir kesime değil de merak duyan herkesin okuyabileceği sade, kimi zaman keyifli bir dille yazılan kitaplar revaçta. Koç Yayınları Üniversitesi’nden çıkan "Proust ve Mürekkepbalığı: Okuyan Beynin Bilimi ve Hikâyesi" de bu kitaplar arasında yerini aldı.

Tufts Üniversitesi’nde bilişsel sinirbilimci ve çocuk gelişimci olarak görev yapan Maryanne Wolf’un kaleme aldığı kitap, beynin gelişimini odak edinerek onun okumakla, yazıyla ilişkisini açıklıyor. Beynin okumayı nasıl öğrendiği, kendini okumaya nasıl uyarladığını, okumayı öğrenmemesi durumunda ortaya çıkan durumları; kısacası, beyin ve okuma evrimini birlikte ele alıyor, tarihçesini çıkarıyor.

3 kısım, 9 bölümden oluşan kitap, “Beyin Okumayı Nasıl Öğrendi?” sorusuyla açılıyor. 3 bölümden oluşan bu ilk kısım, çocuk beyninin okumayı öğrenme sürecine, bunun hayatımızdaki etkilerine, Sümerlilerin çocuklarına okumayı öğretme tekniklerinden, ilk yazı sistemlerine kadar geniş bir tarihsel süreci konu ediniyor. Ardından, “Beyin Okumayı Zamanla Nasıl Öğrenir?” sorusunun irdelendiği ikinci kısım, okuma gelişimine mercek tutuyor: okuma gelişiminin başlangıcı, okumanın nasıl geliştiği, farklı okur tipleriyle örneklendiriliyor. Son olarak “Beyin Okumayı Öğrenemezse” başlığı altında (üçüncü ve son kısım) beynin okumayı öğrenmemesi durumunda gelişen disleksiye yakından bir inceleme yapılıyor: gizemi, dünyadaki farklı yüzler, genler ve yeteneklerle ilişkisi… vb.

Tüm bu tarihi ve evrimsel düşünceler ışığında, Maryanne Wolf’un asıl önemsediği şeyse, bugünü ve geleceği yaşarken, irdelerken yeni bir bakış açısı kazandırmak. Sokrates’in bundan iki bin yıl önce okuryazarlık konusundaki düşüncelerinden yola çıkıyor örneğin; bugün yazılı kültürden dijital kültüre geçen bizlerin tepkileri, bir geçiş sürecinde bulunmanın tedirginliği, özellikle yeni nesilleri, çocukları koruma güdüsü vb. o günden bugüne kendini gösteriyor. Bu benzerliklere ya da sorgulamalara eğilerek bir yandan bizlere içinde bulunduğumuz süreci anlatırken, bir yandan da okuyan ve entelektüel birikime sahip beynin teknolojik değişimlere nasıl ayak uyduracağı, etkisi üzerine gözlemler aktarıyor.

"Proust ve Mürekkepbalığı: Okuyan Beynin Bilimi ve Hikâyesi" bilime, evrime, insan vücuduna ve özellikle de beynin işleyişine dair merak duyan herkesin okuyabileceği, bilgilendirirken eğlenceli bir okuma deneyimi sunan, tarihsel anekdotlarla da zenginleştirilmiş oldukça keyifli bir kitap.

KÜNYE: "Proust ve Mürekkepbalığı: Okuyan Beynin Bilimi ve Hikâyesi", Maryanne Wolf,Çev. Ferit Burak Aydar, Koç Üniversitesi Yayınları, 2017.