Fotoğraf: Meryem Yıldırım / Zoguldak Kozlu Maden Ocağı 

İş ‘kazalarında’ Avrupa birincisi, dünya üçüncüsü olan Türkiye’de, Olağanüstü Hal’in (OHAL) ilan edilmesinin ardından, uzmanlara göre önlem alındığı takdirde önlenebilir olan iş cinayetlerinde artış yaşandı. 2016 yılı Şubat ayı ile başlayan ve OHAL sonrası devam eden süreçte toplu iş cinayetlerinden ziyade tek tek gerçekleşen iş cinayetleri çoğaldı ve seri bir biçim aldı. OHAL’in ilan edildiği Temmuz 2016’ın son 10 günü ile Temmuz 2017’inin ilk 20 günü arasında geçen süreçte en az 1963 emekçi iş cinayetlerinde hayatını kaybetti.

OHAL döneminde özelikle örgütlülük, haklarını koruma gibi pratiklerde daha aktif olan 28-50 yaş gurubunda yaşanan işçi ölümlerinde artış görüldü. Bu yaş grubundaki iş cinayetlerinin oransal artışı OHAL’in işçi sınıfının ana gövdesine dönük uygulamaların arttığının bir göstergesi olduğu gözlendi. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) tarafından hazırlanan raporda yer alan veriler, OHAL döneminde örgütlü işçiye dönük doğrudan bir saldırının gerçekleştiğini ortaya koydu.

80 KENTTE İŞ CİNAYETİ!

- OHAL’in ilan edilmesiyle yıllardır uygulamada olan ‘iş cinayetleri rejimi’ kurumsallaştırıldı ve Türkiye’nin 80 kentinde emekçiler iş cinayetlerinde hayatını kaybetti.

- OHAL döneminde iş cinayetleri ve işçi sağlığı ve güvenliği önlemleri Türkiye’nin sanayi kentleri olan İstanbul, Kocaeli, Bursa, İzmir, Antalya, Konya, Adana ve Manisa gibi şehirlerde alarm verdi.

- OHAL sürecinde kamu kurumları ve 50’den az işçisi olan az tehlikeli işyerlerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu 1 Temmuz 2020 tarihine ertelendi. Endüstriyel kazalara dönük yönetmelikte bazı maddelerde değişikliğe gidildi ve bazı zorunluluklar 2019 yılına ertelendi. İş cinayetlerinde adaletsizlik, cezasızlık sürdü. Davalarda asıl sorumlular mahkemeye çıkartılamadığı gibi tali sorumlular kısa süreli hapis cezalarına çarptırıldı, bu cezalar para cezasına çevrildi ve 24 ay taksitlendirildi.

- İşçi sağlığı ve iş güvenliği mücadelesine dönük işten atma saldırıları gerçekleşti.

AKP’NİN ‘İŞÇİLERE VE HALKA OHAL YOK’ SÖZÜNİ BİZZAT ERDOĞAN YALANLADI

- Patronların lehine işçiler aleyhine olan OHAL’in, çalışma hayatına dönük keyfi uygulamaların ve hak gasplarına yönelik saldırıların hayata geçmesine uygun bir zemin sağladığı rapordaki veriler ve yaşanan gelişmelerle de ortaya çıktı. OHAL sonrası 5 grev sendikal haklar yok sayılarak, ‘milli güvenliği ve sağlığı bozucu nitelikte’ şeklindeki gerekçelerle yasaklandı. Yani iktidarın ifade ettiği “halka ve işçilere OHAL yok” söylemi AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yerli ve yabancı iş adamlarıyla yaptığı toplantıda “OHAL'i biz iş dünyamız daha rahat çalışsın diye yapıyoruz. Grev tehdidi olan yere biz OHAL'den istifade ederek anında müdahale ediyoruz” şeklindeki itirafıyla bizzat birinci ağızdan yalanlandı.

OHAL’İN YILDÖNÜMÜNDE EN AZ 130 İŞÇİ HAYATINI KAYBETTİ

- OHAL’in ilanından bu yana geçen bir yılda yaşanan iş cinayetlerinin aylara göre dağılımı ise şöyle oldu: 2016’nın Temmuz ayının son on gününde en az 63 işçi, Ağustos ayında en az 206 işçi, Eylül ayında en az 150 işçi, Ekim ayında en az 169 işçi, Kasım ayında en az 196 işçi, Aralık ayında en az 141 işçi, 2017’nin Ocak ayında en az 161 işçi, Şubat ayında en az 133 işçi, Mart ayında en az 152 işçi, Nisan ayında en az 151 işçi, Mayıs ayında en az 146 işçi, Haziran ayında en az 165 işçi, OHAL’in birinci yılını doldurduğu Temmuz ayının ilk yirmi gününde ise en az 130 işçi yaşamını yitirdi.

EN FAZLA ÖLÜM YİNE İNŞAAT–YOL İŞ KOLUNDA

- OHAL’li bir yılda iş cinayetlerinin işkollarına göre dağılımı ise şu şekilde gerçekleşti: İnşaat yol işkolunda 449 işçi, tarım orman işkolunda 360, taşımacılık işkolunda 287, ticaret, büro, eğitim, sinema işkolunda 126, metal işkolunda 105, belediye, genel işler işkolunda 96, madencilik işkolunda 86, savunma, güvenlik işkolunda 71, konaklama, eğlence işkolunda 59, enerji işkolunda 48, gıda, şeker işkolunda 36, sağlık, sosyal hizmetler işkolunda 36, petro-kimya lastik işkolunda 35, tekstil, deri işkolunda 34, çimento, toprak, cam işkolunda 30, ağaç, kağıt işkolunda 27, gemi, tersane, deniz, liman işkolunda 23, basın, gazetecilik işkolunda 4, iletişim işkolunda 4, banka, finans ve sigorta işkolunda 1 işçi ve çalıştığı işkolu tespit edilemeyen 46 işçi hayatını kaybetti.

SERVİS KAZASI, GÖÇÜK, YÜKSEKTEN DÜŞME, KALP KRİZİ…

- İş cinayetlerinin nedenlerine bakıldığında; trafik, servis kazası nedeniyle 486 işçi, ezilme, göçük nedeniyle 358, yüksekten düşme nedeniyle 33, kalp krizi/beyin kanaması nedeniyle 180, silahlı şiddet nedeniyle 118, elektrik çarpması nedeniyle 104, intihar nedeniyle 87, zehirlenme, boğulma nedeniyle 80, patlama, yanma nedeniyle 43, nesne çarpması, düşmesi nedeniyle 35 ve diğer nedenlerden dolayı 123 işçi hayatını kaybetti.

SENDİKAL ÖRGÜTLÜLÜĞÜN AKTİF OLDUĞU YAŞ GRUBUNDA YÜKSEK ÖLÜM ORANI

- İş cinayetlerinin yaş gruplarına göre dağılımı ise şöyle:

14 yaş ve altı 15 çocuk işçi,15-17 yaş arası 36 çocuk-genç işçi, 18-27 yaş arası 278 işçi, 28-50 yaş arası 1032 işçi, 51-64 yaş arası 350 işçi, 65 yaş ve üstünde 81 işçi ve yaşı tespit edilemeyen 171 işçi.

EN FAZLA İŞ CİNAYETİ SANAYİİ KENTLERİNDE

İş cinayetlerinin şehirlere göre dağılımına bakıldığında ise en fazla iş cinayeti 213 ölümle İstanbul, 89 ölümle Kocaeli’de yaşanırken, iş cinayetlerinde kaybettiğimiz işçilerin kentlere göre dağılımı şöyle oldu: 88’er ölüm Bursa ve İzmir’de, 78 ölüm Antalya’da, 68 ölüm Konya’da, 64’er ölüm Adana ve Manisa’da, 50 ölüm Denizli’de, 49’ar ölüm Ankara ve Aydın’da, 45 ölüm Mersin’de, 43 ölüm Samsun’da, 41 ölüm Tekirdağ’da, 35’er ölüm Gaziantep ve Muğla’da, 32 ölüm Kayseri’de, 28 ölüm Zonguldak’ta, 27’şer ölüm Diyarbakır, Sakarya ve Şanlıurfa’da, 25 ölüm Hatay’da, 22’şer ölüm Kahramanmaraş, Kastamonu ve Sivas’ta, 21’er ölüm Elazığ, Eskişehir ve Siirt’te, 20’şer ölüm Balıkesir ve Mardin’de, 18 ölüm Malatya’da, 17’şer ölüm Çorum, Düzce ve Ordu’da, 16’şar ölüm Çanakkale ve Niğde’de, 15 ölüm Bolu’da, 14’er ölüm Artvin, Giresun, Isparta, Karaman ve Tokat’ta, 13’er ölüm Burdur, Hakkâri ve Kütahya’da, 12’şer ölüm Adıyaman, Erzurum ve Sinop’ta, 11’er ölüm Afyon, Gümüşhane, Trabzon ve Tunceli’de, 10’ar ölüm Edirne, Karabük, Osmaniye ve Uşak’ta, 9’ar ölüm Bartın, Batman, Bitlis, Erzincan, Kırıkkale, Rize, Van ve Yalova’da, 8 ölüm Kırklareli’nde, 7’şer ölüm Ağrı, Aksaray, Amasya, Bingöl, Kilis ve Şırnak’ta, 6’şar ölüm Kars ve Nevşehir’de, 5 ölüm Bilecik’te, 4’er ölüm Çankırı ve Muş’ta, 3’er ölüm Iğdır, Kırşehir ve Yozgat’ta, 2 ölüm Bayburt’ta ve 26 ölüm Yurtdışında yaşandı.