Gazeteci, çevirmen Sarkis Seropyan’ın Ermenice kaynaklardan derleyerek Türkçeleştirdiği, Zeynep Özatalay’ın resimlediği üç masalın yer aldığı "Aşiq û Maşûq", Aras Yayıncılık etiketiyle raflardaki yerini aldı.

            Kitapta üç masal yer alıyor: “Siyamanto ve Xıçezare”, “Lur da Lur” ve “Kral Lusig ve Sedev Hovig”. Dilden dile, kuşaktan kuşağa aktarılan masallar, Ermeni-Kürt halklarının yaşayışlarını, kültürünü ortaya koyuyor, kardeş halkların hikâyelerine yer veriyor. Kitabın girişinde yer alan Karin Karakaşlı’nın “Baron Seropyan’ın masal dünyasından” adlı yazısında da bahsettiği gibi: “Bütün bu masallarda Ermeni ve Kürt halklarının kimi yerde kesişen ve ortak sözlü edebiyatın parçası olarak anlatılan hayatlarına tanıklık ediyoruz.” Masallar, ortak yaşantıları ve kültürü aktarmasının yanı sıra, Mezopotamya ve Dersim coğrafyalarının da sesi oluyor. 

            Sarkis Seropyan, özgün bir alfabeleri olmaması nedeniyle yazılı kültür ve edebiyatına dair çok fazla bilgi edinemediğimiz Kürt halklarına nazaran, Ermeni edebiyatının yazıdan önce bile var olduğunu anlatıyor ve bu çalışmasında da bu kaynaklardan oldukça faydalanıyor. 5. Yüzyıl itibariyle, Ermeni tarihi yazarlarının da çabalarıyla farklı dillerden yapılan çeviriler, sözlü edebiyatın, halk ozanlarının ağızdan ağza aktardığı metinlerin yazıya geçirilmesiyle geniş bir kaynak havuzu bulunduğunu söylüyor. Karekin Srvantzdyants, Vrtanes Papazyan, Sarkis Hayguni’nin kaleme almasıyla bu masallar bugün –ağızdan ağza aktarımdan yazıya aktarılana kadar ve Kürt-Ermeni kültürlerindeki farklılıklar da göz ardı edilmeksizin- derlenecek bir forma ulaşıyor.

            “Siyamanto ve Xıçezare”, sözlü gelenekten yazılı aktarıma kadarki süreçte epey yol ve zaman kat etmiş bir Kürt halk söylencesi. Siyamanto ile Xıçezare’nin aşkını konu alan masal, hem ahenkli yapısı hem de masumane bir aşkın ölümsüzlüğünü anlatmasıyla dikkat çekiyor. “Lur da Lur” da yine Kürt halk söylencelerinden olup Haso ile Zalhe’nin aşkını konu alıyor. Haso’nun Zalhe’ye kavuşma uğruna verdiği mücadele, masalın izleklerinden birini oluşturuyor. Kitapta yer alan en uzun masal ise “Kral Lusig ile Sedev Hovig”. “Gözleri mercan, dişleri sedef” Sedev’le Kral Lusig’in hikâyesini aktarıyor. Rüyasında kendisine yazıldığını gördüğü çirkin kızı öldürdükten sonra Sedev’le karşılaşan Lusig, aşkı uğruna emek veriyor, uzun ve zorlu savaşlardan, mücadelelerden sağ çıkmayı başarıyor. Nitekim Sedev de. Öldürdüğünü sandığı çirkin kızın gün gelip “gözleri mercan, dişleri sedef” Sedev Hovig’e dönüşmesi ve Lusig’in bunu öğrenmesi ise masala başka bir boyut katıyor.

            Masalların dünyasında kaybolmanın keyfi bir yana, Zeynep Özatalay’ın çizimleri de gerçeklik katar nitelikte. Her masalda, özellikle de belli dönüm noktalarında Özatalay’ın çizimleri eşlik ediyor metne. Masallar yine masalsı bir çizgiyle buluşuyor ancak bir yandan da renkli ve masalların coğrafyasına özgü motiflerle canlılık kazanıyor.

            Azınlık edebiyatının en iyi örneklerini biz okurlara ulaştırma gayesinde olan Aras Yayıncılık’ın "Aşiq û Maşûq" kitabı, Ermeni-Kürt halklarının masalları derlemesiyle oldukça başarılı ve keyifli bir işe imza atmış. Bir yanıyla halkların kardeşliğini, bir aradalığını vermesi bir yanıyla da sözlü aktarımda yitip gidecek anlatıları literatüre kazandırması açısından önemli bir emek. Çünkü “Onlar bir halkın yüreğinin ilhamıdır (…) Efsanesi olmayan bir halk, şarkısı olmayan yüreğe benzer. Şarkısı olmayanlarsa, ölmeye mahkûmdur.” Ve Seropyan’ın da dediği gibi, bu kitap, “halkların bir arada yaşaması için mücadele eden” tüm okurlara…

Aşiq û Maşûq, Der. Sarkis Seropyan, Resimleyen: Zeynep Özatalay, Aras Yayıncılık, 2017.