Akıllı makineler ve sosyalistler

Konu açıktır, sosyalistler bu kritik dönemeçte en önde olmak zorundadırlar. Eğer kapitalizm, kendinden her zaman beklendiği gibi, konuyu muhteşem bir ustalıkla geçiştirip yeni bir gerçeklik oluşturmaya çalışırken, sosyalistler halkın tepkiselliğini makine sahiplerine yöneltemezlerse, bir daha bu kadar büyük bir soruna yol açabilecek teknolojik bir gelişmenin ortaya çıkması oldukça zor görünüyor.

Berk Demir

Ercan Gündoğan Hocamızın 14 Temmuz 2018'de İleri'de yayınlanan "Sistem-yapı-özne ve sosyalist politika" yazı serisinin 2. bölümü çok hayati bir konuya değiniyor. Yazı serisini şiddetle tavsiye etmekle beraber, kısaca özetlersek: Kapitalizm bünyesinde ortaya çıkan teknolojik gelişmelere, bölüşüm değişimine, sermayeci politikalara karşı sosyalistlerin tutumu genellikle tepkisel olmuştur. Ancak bu tepkisellikten kurtulmak ve gelişmeleri, sosyalist devrimi akılda tutarak yeniden değerlendirmek gerekmektedir. Ercan Hoca, çoğuna katıldığım örneklerle konuyu açıklıyor. Neo-liberal ekonomik küreselleşmeye toptan karşı çıkmak yerine (tepkisel davranış), sosyalist küreselleşme çerçevesinde yeniden yorumlanması gerektiğini belirtiyor. Bu yazıyla aynı zamanda David Harvey de Jacobin'e verdiği bir röportajda, globalleşmeyi Marx'ın "potansiyel olarak özgürleştirici" gördüğünü ve geleceği düşünerek, bu globalleşme içerisinde, zenginliği nasıl halka yayabileceğimizi tartışmamız gerektiğini söylediğini belirtiyor. 

Diğer bir örnek ise, kanaatimce sosyalistler arasında gereğinden daha az tartışılan, ve hatta olmamız gerekenden daha az hazır olduğumuz bir konu olan yapay zeka ve otomasyon. Önümüzde, çok keskin bir dönemeç var. Yapay zeka ve otomasyon, Marx'ın tahayyül ettiği kendi kendine işleyen ve sadece kontrol, bakım gibi konularda insan emeğini gerektiren makinelerden çok daha gelişmiş bir teknoloji. Peki, sosyalistlerin bu konudaki tavrı ne olacak? Keskin dönemeç burada başlıyor.

Çünkü, yapay zeka ve otomasyon (veya "Sanayi 4.0") makineleşmeyle ortaya çıkandan çok daha büyük bir işsizliğe sebep olacak. Bu konu sosyalistleri ilgilendirdiği kadar, kapitalistler için de büyük bir baş ağrısı. Metayı üretmek için insan emeğine ihtiyaç kalmadığında, metanın sahibi kim olacak? Akıllı makinelerin sahibi.  Emeğine ihtiyaç kalmayan maaşlı çalışanlar ne yapacaklar? Bu konuyla ilgili birkaç tahayyül var. En yaygını evrensel gelir - universal basic income. Şu an hala bu konuyla ilgili pilot çalışmalar yapan Silikon Vadisi şirketleri mevcut, ABD Demokrat Partisi de konuyu cevval bir şekilde sahipleniyor. Evrensel gelirin devletler tarafından vergiler, özelleştirme veya devlet şirketlerinin kârları ile fonlanması en yaygın görüş. Vergileri ödeyenlerin akıllı makine sahipleri olduğu değerlendirildiğinde, aslında, yapay zeka ve otomasyon sonrası evrensel gelir sistemi bir tür sermayenin yeniden dağıtımı için yarışma olduğu görülebilir. Paranın sahipleri, parayı bir grup insana dağıtarak, "haydi şimdi parayı tekrar bize geri verin," diyerek, paranın mobilizasyonunu sağlayacaklar. Yapay zeka ile küreselleşmeyi beraber düşündüğümüzde ise ortaya çıkan sorun çok daha ürkütücü. Akıllı makine sahibi ülkeler ile teknoloji yarışında geri kalmış ülkeler arasındaki durum ne olacak? İşte akıllı makine sahibi ülkelerdeki mülkiyetsiz kesimler, şirketlerin geri kalmış ülkelere yaptıkları ihracatla yaşayacaklar - şu anki durumdan çok farklı değil. Evrensel gelirin tartışılmadığı durumlarda ise gelecek çok daha iç karartıcı.

Şimdi, gelecekle ilgili tahminleri -hepsinin yanlış olabileceği ihtimalini göz önünde bulundurarak- geride bırakalım. Kapitalizm, bulunduğu kabın şeklini alabilen bir olgu. Sosyalistler bu durumda ne yapacaklar? 19. yüzyılın makine kırıcılarıyla aynı kaderi paylaşmak, bir Marksist için olabilecek en sorunlu davranış olacaktır. Şu anda sessizce ilerleyen yapay zeka ve otomasyon, gelecekte de ani bir dalgayla yükselmeyecektir, bizi bekleyen en büyük tehlike budur. Makine sahiplerinin ürünün de sahibi olmaları, çalışan kesim arasında geçtiğimiz 200 sene içerisinde nasıl kanıksandıysa, akıllı makine sahipleri de bu geliri aynı şekilde kendilerinin doğal kazanımları olarak göstermek için ellerindeki tüm araçları kullanacaklardır ve ellerindeki araçlar tarihte hiç olmadığı kadar fazladır, daha da artacaktır. İşsizlik oranlarının artması halen ekonominin kötü gitmesine bağlanırken, ekonomi ile işsizlik kavramlarının birbirinden tamamen ayrıldığı noktalar gelecek, ve hatta bu iki olgu birbirinin karşısında olacaktır. İşsizlik oranı artan bir ülke, otomasyonu üretim sistemine her geçen gün daha artan miktarda adapte ediyor demektir. Ancak, işsizlik oranının ve ekonomik büyümenin artışının aynı anda kutlanabileceği tek sistem, sosyalist düzendir. Karşımızda, gereklilikler alanını minimize edebilecek, ve hatta yok edebilecek bir teknoloji bulunmaktadır. Bu muhteşem teknolojinin mülkiyetini şirketlere teslim edemeyiz.

Konu açıktır, sosyalistler bu kritik dönemeçte en önde olmak zorundadırlar. Eğer kapitalizm, kendinden her zaman beklendiği gibi, konuyu muhteşem bir ustalıkla geçiştirip yeni bir gerçeklik oluşturmaya çalışırken, sosyalistler halkın tepkiselliğini makine sahiplerine yöneltemezlerse, bir daha bu kadar büyük bir soruna yol açabilecek teknolojik bir gelişmenin ortaya çıkması oldukça zor görünüyor. Oluşabilecek sorunlar daha çok tartışılmalı, her muhtemel senaryo sosyalistler tarafından tartışılmalıdır, Marx ve diğerleri bizi bekleyen sorunlara göre yeniden yorumlanmalıdır.

Önümüzdeki 50 yıl, bu gelişmelerin katmerlendiği zamanlar olacak, o yüzden sigarayı bırakın, alkolü azaltın, sağlığınıza dikkat edin, bu muhteşem dönemeci hepimizin görmesi gerek.
 

Avrupa'nın mülteci paniği ve küresel finans sistemi

Avrupa ve dünya kapitalizminin finans sisteminde yaşanan kriz, büyük bir mülteci sorununun da kapısını açıyor.

Makale: Ernst Wolff

Almanca'dan Çeviri: Özer Erdin

Haftalardır hiçbir konu medyayı ve politikayı mülteci sorunu kadar meşgul etmedi. Almanya’da, diğer Avrupa ülkelerinde ve ABD’de sanki bütün dünya “sınırların korunması” ve “göçün engellenmesi” gibi başlıkların çevresinde dönüyor. Uzun bir zamandan beri mülteci akını azalmışken ve iltica başvurularının sayısında gerileme varken, neden bu konu özellikle şimdi çok geniş bir alan kaplıyor? Neden şimdi geçmişten ve bugünden daha yoğun bir mülteci akınının geleceğinden hareketle yasalar çıkarılıyor ve hazırlayıcı önlemler alınıyor?

Bunun yanıtı şudur; hem politikanın hem de medyanın nedenlerini karanlıkta tutmayı yeğledikleri devasa bir mülteci akını yaklaşmaktadır. Bu akının geri planında yatan gerçek ise şöyledir: 2007 ve 2008’de küresel finans sistemi çöküşün kıyısına geldi ve birçok ülkenin hükümetinin müdahalesi ile kurtarıldı. Bu kurtarma faaliyeti devletlerin temin ettiği meblağdan daha fazla paraya mal olduğu için merkez bankaları da acilen devreye girdiler. Çok büyük meblağları yoktan var eden merkez bankaları, bu paraları daima çok düşük faizler ile verdiler ve sürekli büyüyen bir hacmin çerçevesinde sorunlu devletlerin bonolarını satmaya başladılar. Buna ek olarak ihtiyaç olduğunda büyük firmaların bonolarını ve hisse senetlerini de satın almak suretiyle piyasaları stabilize etmeye çalıştılar.

Ne var ki bu işlemin korkunç sonuçları oldu; çünkü sistem çok çabuk ucuz para bağımlısı haline gelerek, sürekli dozaj arttırmak zorunda kalan ve her dozajda sağlığını tahrip eden bir uyuşturucu bağımlısına dönüştü. Nasıl bir uyuşturucu bağımlısına onu ölüme sürüklemeden sınırsız dozajlarda uyuşturucu verilemiyorsa, finans sistemi de daimi para enjeksiyonuyla hayatta tutulamaz. Herhangi bir zamanda merkez bankalarının bastıkları paralar hiper enflasyon ile son bulacaktır.

Bu tehlike finans elitleri tarafından da bilinmektedir. Bu nedenle son on yıl içinde hiç görülmemiş bir miktarda bu durumdan kazanç sağlamış olan finans elitleri sistemi çöküşten kurtarmak istemekte ve dümeni şiddetle sağa-sola döndürmektedirler. Bunun farkında olan merkez bankaları yavaş yavaş gevşek para politikasını terk etmektedirler. Amerikan Merkez Bankası (FED) 2015’den beri güdümlü faiz oranlarını yedi küçük adım zarfında %1,75’e ve %2’ye yükseltti ve para akışını azalttı. Avrupa Merkez Bankası bono alış programını aylık 80 milyar avrodan ilkin 60 milyar avroya, sonra ise 30 milyar avroya düşürdü. Böylece avro indirgendi ve kısa bir süre önce Ocak 2019’a kadar dengesinin tamamen ayarlanacağı duyuruldu.

Ancak bu önlemlerin tümü yan etkileri yatıştırmak üzere alınmış önlemlerdir; çünkü dünya gevşek para politikası nedeniyle tarihi bir boyuta ulaşmış olan bir borç dağı ile karşı karşıyadır ve bu borç dağı hâlihazırda yapılmakta olan süreklilik kazanmış faiz ödemeleri ile beslenmektedir. Bu şu anlama gelmektedir: Borçlular faiz yükselmesi ile şiddeti artan bir basıncın altına girmişlerdir ve tasarrufa zorlanmaktadırlar. Bu gelişmekte olan ülkelerin firmaları için şu demektir: Daha az yatırım, daha katı hesaplama ve hepsinden önce en önemli gider faktörü olan maaşları düşürmeye devam etmek. Hükümetler için ise bu durum daha fazla tasarrufu ve daha az sosyal hizmeti beraberinde getirecektir.

Buna ek olarak gelişmekte olan ülkelerin para birimleri de mevcut durumdan etkilenmektedirler. Yatırımcıları uzaklaştıran bu ülkeler, faizlerin yükseldiği başlıca yer olan dolar alanına girmektedirler. Bunun sonucunda ise ekonomik olarak zaten zayıf olan bu ülkelerin para birimleri değer kaybetmekte, çalışan nüfusunun alım gücü düşmekte ve bilhassa alt tabakanın yaşam standardı azalarak, var oluş sınırının altına kadar gerilemektedir.

Finans elitlerinin belirlemekte oldukları mevcut yöntemden sapacakları beklenmediğinden, elde yaklaşmakta olan başka bir gelişme vardır. Gelişmekte olan ülkelerin yurttaşları dayanılmaz yaşam koşullarından bunalarak, ülkelerinden büyük kitleler halinde kaçacaklardır. Sonuç olarak; sistemin çökmemesi için finans elitleri tarafından uygulanan para politikası bir sonraki büyük ve kitlesel mülteci dalgasına zemin hazırlamaktadır.

Orjinal makale için tıklayın

'Kapitalizm 21. yüzyılı çıkartamayacak, 2050’yi bile göremeyecek.'

Torkil Lauesen, 1970’li yıllarda FHKC gibi örgütlere maddi destek olmak için Danimarka’da bir dizi soygun eylemi gerçekleştiren bir Marksist. Lauesen'in, “Küresel Perspektiflerin Emperyalizme ve Direnişe Yansımaları” adlı kitabı bu yıl çıktı. Kitap sonrası Lauesen ile yapılan bir röportajı yayınlıyoruz.

Muhabir: Gabriel Kuhn

Almanca'dan Çeviri: Özer Erdin

Torkil Lauesen 1970’li ve 80’li yıllarda Danimarka’da Blekingegade adlı bir örgütün lider kadrosunda yer alan bir üyesiydi. Blekingegade, Filistin Halk Kurtuluş Cephesi gibi örgütlere maddi anlamda destek olmak için Danimarka’da bir dizi soygun eylemi gerçekleştirdi. Torkil Lauesen, Mayıs 2018’de günümüz emperyalizmini mercek altına alan “Küresel Perspektiflerin Emperyalizme ve Direnişe Yansımaları” adlı bir kitap yayınladı. Alman Junge Welt gazetesi günümüz emperyalizmi, küresel proletarya ve yeni direniş başlıkları hakkında Torkil Lauesen ile 07.07.2018 tarihinde bir röportaj yaptı.

1991 yılında antiemperyalist faaliyetleriniz nedeniyle on yıllık bir hapis cezasına çarptırıldınız. Yıllar sonra “Küresel Perspektiflerin Emperyalizme ve Direnişe Yansımaları” adlı bir kitap yazdınız. Bu süre zarfında hiçbir şey değişmedi mi?

Temelde bir şey değişmeden, çok şey değişti. Küresel güney yarımkürenin sanayileşmesi ve küresel üretim zinciri emperyalizmin daha baskıcı olmasına yol açtı. Sermayenin elde ettiği “süper kâr oranları” arttı ve tüketim mallarının fiyatları küresel kuzey yarımkürede düştü. ABD önceden olduğu gibi süper güç değil artık. Sosyalizmin reel mevcudiyeti, ulusal kurtuluş hareketleri gibi ortadan kalktı. Biz bugün iktidarın ve gücün yeniden paylaşıldığı bir dünyada yaşıyoruz.

1980’li yılların sonuna doğru antiemperyalizm solcuların radarından çıktı. Neden?

Küresel güney yarımkürede ulusal kuruluş hareketleri önemden düştü. Aynı zamanda neo-liberalizm kapitalist sisteme altın çağını bahşetti. Buna ek olarak küreselleşme hakkında yapılan yoğun tartışmalar esnasında emperyalizmin gerçekliğinin üzeri örtüldü.

Küreselleşme hiç olmadı mı?

Kapitalizm son 30 yılda dünya çapında elbette değişim geçirdi. Taşımacılık ve iletişim sektöründe yaşanan inovasyon mal üretimini her yerde yeniledi. Ne var ki bu yeni olgu emperyalizm bağlamında pek analiz edilmedi. Küreselleşme emperyalizmi güçlendirdi, zayıflatmadı.

“Küreselleşme Karşıtı” olarak tabir edilen hareket emperyalizmi anlamada yetersiz mi kaldı?

“Küreselleşme Karşıtı Hareket” tanımı aldatıcıdır. İnsanlar yukarıdan gelen bir küreselleşmeye karşıydılar; küresel bir perspektifleri vardı; hâkim sınıfın iktidar yapısını sorguladılar ve sosyalist fikriyata yeni bir nefes kattılar; fakat bu esnada yapmış oldukları analizlerde emperyalizme pek az dikkat çektiler. Bu yüzden harekette radikallik eksik kaldı. Söz konusu hareket en kötü halde gerici eğilimlere hizmet etti. Bu gerici eğilimler ise daha güçlü bir ulus devlete olan talep ve muhafazakâr sermaye gruplarına verilen taviz şeklinde zuhur ettiler.

Peki, günümüzde antiemperyalist düşüncenin geri dönüşü söz konusu mudur?

Birçok insanın yeniden antiemperyalizm ile ilgilendiği hakkında hiçbir şüphe yoktur. Bu konuya dair son yıllarda yazılmış olan kitaplara bakmak yeterli olacaktır.

Kitabınız on yıl önce çıksaydı daha az mı ilgi çekerdi?

On yıl önce kitabımı yayınlayamazdım.

Gerçekten mi?

Evet. Kimseyi ilgilendirmezdi.

Bu süre zarfında ne değişti?

Üretim ilişkilerinde yaşanmakta olan değişim, adaletsizliği inkâr etmeyi olanaksız kılıyor. Bizler küresel güney yarımkürede üretilen mallara bağımlıyız. Kullandığımız elektronik araçlar, giydiğimiz elbiseler, yediğimiz meyve ve IKEA’dan satın aldığımız mobilya gibi ürünlerin tümü Avrupa’da kimsenin onaylayamayacağı şartlar altında güneyde üretiliyor. Öte yandan herkesin bu şartlardan haberi da var. Bu nedenle insanların analitik düzlem de dâhil olmak üzere yeniden emperyalizm konusu ile ilgilenmeye başlamaları şaşırtıcı değildir.

Eski ve yeni emperyalizm arasındaki en büyük farklar nelerdir?

Ulusal kurtuluş hareketi artık merkezi bir konumda yer almamaktadır. Yeni antiemperyalizm öncelikle antikapitalist bir karaktere sahiptir. Yeni üretim ilişkileri küresel güney yarımkürenin üretken güçlerini kuvvetlendirmektedir. Milyonlarca yeni proletarya var ve bu olgu yeni olanaklara kapı açıyor.

1970’li ve 80’li yıllarda sizin de örgütlü olduğunuz Marksist gruplar “işçi aristokrasisi” diye bir tanımlama kullanırlardı ve emperyalist ülkelerdeki işçi sınıflarında devrimci bir potansiyelin olabileceğini kabul etmezlerdi. Halen böyle mi düşünüyorsunuz?

Evet ve son 50 yılda yaşanmış olan gelişmelerin bizi haklı çıkardığını düşünüyorum. Örneğin, gayrimenkullere ve emekliliğe bir bakalım. Küresel kuzey yarım kürede maaşlar ve neo-liberal vergi politikaları, finans ve emlak piyasasının gelişimi ile birlikte işçi sınıfının önemli bir bölümünün konut satın alabilmesi sağlandı. Ayrıca bu işçilerin emekli maaşları finans sermayesi ile iç içe geçti. Başka bir deyişle bu ülkelerdeki işçilerin emekli maaşları hisse senetleri ve değerli kâğıtlar ile desteklenen emekli fonlarına dayandırıldı. Yani, kuzey yarımküredeki işçilerin refahı kapitalizmin refahı ile doğrudan ilişkili hale geldi. Bu işçilerin zincirlerinden başka kaybedecek daha çok şeyleri var. Yaşam ve maaş standardı bazında kuzey ve güney arasındaki fark halen çok açıktır. Bizim düşük fiyata satın almakta olduğumuz akıllı telefon, spor ayakkabı ve çikolata gibi ürünleri güney yarımküredeki işçiler düşük bir ücrete çalışarak üretiyorlar. Eğer “işçi aristokrasisi” terimi kulağa eski moda gibi geliyorsa, o halde buna “tüketici aristokrasisi” diyelim.

Küresel güney yarımkürede yaşayan insanlar bu gelişmelerden hiç mi kazanç sağlamıyorlar? İş var ve maaşlar yavaş da olsa artıyor. Herkes güneyde yeni bir orta sınıfın doğmakta olduğundan söz ediyor.

Artık dünya üreten zengin ülkeler ve hammadde temin eden fakir ülkeler olarak bölümlenmemektedir. Değişimin yaşandığına dair şüphe yoktur ve güney yarımkürede de bazı sınıflar bundan istifade etmektedirler. Ancak kendimizi aldatmamalıyız. Bizim burada gördüğümüz olgu, önceden sömürge olan ülkelerin zaman içinde sanayi uluslarının gelişim basamağına ulaşacaklarına dair ortaya atılan tez değildir.

Neden olmasın?

Çünkü, emperyalizm periferi ister. Birilerinin sömürülmesi gerekmektedir. Sömürenler ile sömürülenler arasındaki sınır değişebilir; fakat herkes sömüren olamaz. Bu olanaksızdır.

Tamam, eğer zengin ve yoksul ülkeler arasındaki sınır daha da belirsiz hale gelirse kuzey ve güney arasındaki farkı vurgulamak daha anlamlı olmaz mı? Sömürü ilişkilerini kavrayabilmemiz için küresel bir sınıf analizine ihtiyaç duymuyor muyuz?

Küresel bir sınıf analizi yapmak yanlış değildir. Ancak sınırların belirsizleşmesini abartmamalıyız. Sınırlar önceden olduğu gibi bugün de vardırlar. Küresel güney yarımkürede yer alan ülkelerin birçoğunda orta sınıf nüfusun yüzde onundan daha azına tekabül etmektedir. Kuzey yarımküre ülkelerinde ise nüfusun yüzde doksanından daha büyük bir bölümü tüketici aristokrasisine sınıflandırılmaktadır. Evet, kuzeyde yeni bir alt sınıfın olduğu doğrudur; fakat bu sınıf nispeten küçüktür. Danimarka’da sosyal yardım alan bir kişi bile güneyde çalışan bir sanayi işçisinden daha iyi imkânlara sahiptir. Avrupa refah devleti “tüketici aristokrasisini” kurumsallaştırmıştır. Avrupa’da devlet, yurttaşlarına eğitim, sağlık ve emeklilik hizmetleri sunmaktadır. Bu hizmetleri karşılayan eşdeğer bir kurum güneyde yoktur.

1983 yılında sizin de dâhil olduğunuz Marksist bir çalışma grubunun yayınladığı bir kitapta (Manifesto-Komünist Çalışma Grubu) yer alan bir bölümün başlığı şöyleydi: “Emperyalist Ülkelerin Komünistleri Ne yapmalıdırlar?” Bugün bu soruya verebileceğiniz yanıt ne olabilir?

Biz komünistler azınlığız; fakat önemli bir azınlığız. Bugün için en önemli olan şey, küresel yarımkürede geniş tabanlı olan radikal antikapitalist ve antiemperyalist güçleri kuvvetlendirmektir. Bunlar devrimci örgütler, işçi hareketleri ya da Filistin’de, Kürdistan’da, Batı Sahra’da veya başka bir yerde arta kalan ulusal kuruluş hareketleri de olabilirler. Bu güçleri materyal ve politik yönden fiilen desteklemeliyiz. Dayanışma icraat demektir ve somut bir netice ister. Bu bakımdan analizlerin ve stratejilerin de önemli bir rolü vardır. Emperyalist hinterland’ı tedirgin etmek ve güneyde sisteme karşı baş gösteren siyasi ve silahlı müdahalelere yüzümüzü dönmemiz lazımdır. Irkçılığa karşı mücadele etmeliyiz. Göçmenler ve mülteciler için yurttaşlık hakkı talep etmeliyiz. İnsan haklarının ülke sınırları dışında sorgulanmasına izin vermemeliyiz. Bizim dayanışma gücümüz sınıftır, ulus değil. Bunlara ek olarak mücadelenin geleceği için etkili örgüt biçimleri ve taktikler geliştirmeliyiz. Stratejik düşünmek demek, gelecek birçok yılı daha şimdiden kurgulamak demektir. Yani, strateji sadece gelecek seçimlerin planlanması değildir. Otoriter devlet aparatının artan baskısına maruz kalacağız. Buna hazırlıklı olmalıyız.

Devletin gelecekteki mücadelelerde nasıl bir önemi vardır?

Herhangi bir formu devlete dayandırmadan antiemperyalist bir politika yürütemeyiz. Devlet içinde yaşadığımız siyasal gerçekliği tanımlar. Ancak devlet gücünün ele geçirilmesi faaliyetlerimizin merkezinde durmamalıdır. Ulus devleti sağcılar severler; çünkü bu onların milliyetçi, ırkçı ve şoven eğilimlerine uyar. Refah devletini antikapitalizmin kalesi olarak görmek yanlıştır. Avrupa’daki refah devletleri emperyalizm olmasaydı var olamazlardı. Bunu inkâr eden küresel sermaye birikiminin gerçekliğini de inkâr eder. Örneğin, bağımsız bir Alman ekonomisi nasıl olurdu? Kullanmakta olduğumuz günlük ürünleri kim üretirdi? Almanya’da halen kaç kişi sanayi üretiminde çalışmaktadır? Almanya’da çalışanların geneli hizmet sektöründe çalışmaktadırlar; dizayn tasarlamakta, ürün reklamı ile meşgul olmaktadırlar. Ürünler ise başka bir yerlerde üretilmektedir.

Küresel kuzey yarımküredeki güçlü ulus devletler emperyalizmi zayıflatmak için yardımcı olmazlar mı?

Bu umut “delinking” yani dünya pazarının birçok parçaya bölünmesi ile bağlantılıdır. Çin gibi bir ülkenin bile bu stratejiyi neden terk etmiş olduğunun sebepleri vardır. Küresel güney yarımküre ülkelerinin ekonomik olanaklarını küresel kapitalizm belirlemektedir. Bu gerçek güney ülkelerinin hoşuna gitsin veya gitmesin, bu böyledir. Bireysel ülkeleri sermaye pazarından ayırma girişimlerinin hem ekonomik hem de siyasi alanda devasa bedelleri vardır. Yine de söz konusu konseptin yanlış olduğunu söyleyemeyiz; fakat konsept ulus devlete indirgenmek zorunda da değildir. Küreselleşme ayrışmanın yeni formlarına olanak sağlamıştır. Örneğin, güney-güney birlikte çalışma biçimi gibi…

Peki, küresel yarımkürede en önemli çatışmalar nerede yaşanmaktadır?

Uzun vadede Çin’deki işçilerin ve çiftçilerin mücadelesi önemlidir. Kapitalizmin tarihinde ilk kez küresel mal üretimi sadece bir tek ülkede yoğunlaşmıştır. Bu da geleceği oldukça güvensiz kılmaktadır. Ortadoğu’daki gelişmeler ise daima önemlidir. Bölge 50 yıldan beri sıcak savaşın içindedir. Bu bir tesadüf olamaz, çünkü Ortadoğu emperyalizm için merkezi bir işleve sahiptir. Bu işlev yalnızca petrolden ileri gelmemekte, aynı zamanda jeo-stratejik faktörler de öne çıkmaktadırlar. Ortadoğu’da batı doğu ile kuzey ise güney ile buluşurlar.

Hangi politik güçleri desteklemeliyiz?

Çin’de Komünist Parti’nin sol kanadını, sol entelektüelleri ve işçi hareketini destekleyebiliriz. Yakın ve Ortadoğu’da ise durum biraz karışıktır. Orada her şey çok kaotik ve sol güçler çok zayıf.

Kürdistan’da sol güçler zayıf değiller.

Türkiye’de ve Suriye’de savaşan Kürtler ilericiler; fakat güçleri sınırlı ve müttefiklerine bağımlılar. Bu da içinde tehlike barındıran bir olgudur. Bölgedeki ağırlık önceden olduğu gibi halen emperyalist güçlerin elinde ve emperyalistler her an bölge müttefiklerini kuklaya dönüştürebiliyorlar. Düşmanımın düşmanı dostumdur mantığı belli koşullar altında kaçınılmaz olabilir; fakat geniş zamanlı olarak memnun edici neticeler doğurmayabilir. Öte yandan uzaktan ideolojik yorumlar yapmanın da kolay olduğunu unutmamalıyız. Savaşın içindeyken bazı şeyler biraz daha zordur.

Emperyalizmin sonunu düşünebilir miyiz?

Bugün içinde yaşadığımız sistemin her zaman var olmadığını ve her zaman da var olamayacağını çok kolay unutuyoruz. Sistemin bir başlangıcı olduğu gibi sonu da olacak. Sistem bizzat kendi iç çelişkilerini çözmek için genişlemek zorunda kalacak. Bu da kapitalist olmayan üretim biçimlerini tahrip etmesi, yeni proletaryalar kazanması ve yeni pazarlar bulması demektir. Bu elde edimlerim tümü için ise periferi gerekir. Ancak periferi sonsuza kadar genişleyemez. Çin, Hindistan ve Brezilya gibi ülkelerin periferisi yoktur; çünkü bu ülkeler Avrupa refah devletini taklit edecek kadar büyüktürler. Kısacası, sistem çıkmaz sokağa girmiştir.

Hâkim sınıf bu durumdan ne kadar rahatsız?

Sermaye bu kriz yüzünden bölündü. Bazı fraksiyonlar neo-liberal küreselleşmeyi taklit etmek istiyorlar. Diğerleri ise ulusal sermaye birikimi politikalarına geri dönmek istiyorlar. Bu fraksiyon, otoriter devlet anlayışını ve savaşı destekliyor. Bir diğer fraksiyon ise yalnızca finansal spekülasyonların döndüğü piyasa ile ilgileniyor. Kapitalizm bu yüzyılı çıkartamayacak, hatta 2050’yi bile göremeyecek.

Bu söylediğiniz 30 yıl bile değil!

Önümüzdeki yıllar çok sarsıntılı geçecek. Ekonomik ve ekolojik krizler yüzünden ayaklanmalar çıkacak. Emperyalist savaşların zarfında yeni devrimci hareketler kristalleşecek. Tarihsel bir dönüm noktasında yer alıyoruz. Gerici ve ilerici güçler arasında yaşanacak sert savaşlar bizleri yeni bir dünya düzenine götürecek. Tehlike altında olan çok şey var. Sistem tüm dünyayı sefalete sürükleyip, çökecek mi? Bu çöküntüde küresel bir boyuta ulaşacak bir Apartheid rejimi mi ayakta kalacak? Ya da bu çöküşten sosyalizm mi çıkacak? Küresel güney yarımkürenin üretici güçlerinin gelişimi yeni proletaryaya çok güç katıyor. Şayet güneyli proletarya dünya çapındaki üretim zincirini durdurursa, bu durum emperyalist ülkeleri çok sert vuracaktır. Güneyin sanayileşmesi sosyalizmin gelişmesi için çok şey vaat eden bir taban hazırlıyor ve bu taban ulusal özgürlük hareketlerinden daha tesirli. Karamsar olmak için hiçbir neden yok. Gelecekteki mücadeleye hazırlıklı olmak için örgütlenmeliyiz.

Orjinal röportaj için tıklayın

CHE'nin kızı: Gerçek bir devrimci romantik olmalıdır

Ernesto Che Guevara'nın kızı Aleida Guevara ile yapılan ve Che hakkında dikkat çekici açıklamaların yer aldığı röportaj 30 Haziran tarihinde Alman Junge Welt gazetesinde yayınlandı.

Muhabir: André Scheer

Almanca'dan Çeviri: Özer Erdin

Che Guevara’nın kızı Aleida Guevara ile babası Che’nin şimdiye kadar yayınlanmamış yazıları ve insani yönleri hakkında röportaj. Ernesto Che Guevara’nın kızlarından biri olan Aleida Guevara çocuk doktoru ve alergolojist olarak Küba’nın başkenti Havanna’da William-Soler Çocuk Hastanesi’nde görev yapıyor.

Babanız hakkında sorulan sorulardan hangisini artık duymak bile istemiyorsunuz?

Beni en çok rahatsız eden sorular babamla Fidel arasında sözde yaşanmış olduğu ileri sürülen uzaklaşmadır. Bu soru asılsız olduğu için beni özellikle sinir ediyor. Bu her iki adam çok özel bir suretle hem insani yanı olan kişilerdi hem de daima iyi arkadaşlardı. Sadece Giringo’lar bunun aksi olduğu yönünde bizleri ikna etmeye çabalıyorlar.

Peki, uzun zamandır beklediğiniz ve size yöneltilmemiş olan bir soru var mıdır?

(Gülüyor) Sorun şu; bana neredeyse her zaman aynı sorular yöneltildiği için bunları tekrar tekrar yanıtlamak bir süreden sonra çok sıkıcı oluyor. Ama neyin henüz sorulmadığına verilecek yanıt zor. Belki bunlar sevgi ve insani konular üzerinedir.

Sizin ve babanız hakkında anlatıla gelen güzel bir hikâye var. Babanız, sizi, kardeşlerinizi ve annenizi Bolivya’daki çatışmalara katılmadan önce son olarak görmeye geldiğinde tanınmamak için kıyafet değiştirmişti. Siz de annenizin kulağına eğilerek “Sanırım bu adam bana âşık” demişsiniz.

O zamanlar henüz çok küçüktük ve bize gelecek olan adamın babamın iyi bir arkadaşı olduğu ve bizleri tanımak istediği söylenmişti. Biz dört çocuktuk ve ben beş buçuk yaşımla en büyükleriydim. Yemekten sonra hoplayıp, zıplamaya başladık ve ben yere düştüm. Babam doktor olduğu için beni kucağına alarak muayyene etti. Yabancı bir adamın bana böyle davranmasına alışık olmadığım için bu durum aklımı karıştırdı ve anneme bu adamın bana âşık olduğunu söyledim.

Bu anıya anneniz Aleida March, “Che’nin Yanında Hayatım” adlı kitabında değiniyor. Anneniz bugün Havanna’da yer alan Che Guevara Ararştırma Merkezi’nin yöneticisi ve siz de burada onunla beraber çalışıyorsunuz. Bu araştırma merkezinin görevleri nelerdir?

Araştırma merkezinin ana görevi babamın tarihsel vasiyetini korumaktır. Babamın dünyaya yayılan Alberto Korda’nın çekmiş olduğu fotoğraf en ünlü fotoğrafıdır. Gerçi ben yoldaşlarını mezara taşımak zorunda kalan sarsılmış bir adamı gösteren bu fotoğrafı pek benimsemiyorum.

Fotoğraf “La Coubre” adlı bir Belçika yük gemisine Havanna Limanı’nda yapılan saldırıdan sonra ölenlerin cenazesinde çekildi.

Evet, ve bu fotoğraf bu tür olaylar nedeniyle sarsılmış ve acı çeken bir adamı gösteriyor. Fakat babam bu resimden ibaret değildir. Ben onu her zaman gülerken hatırlıyorum, gönüllü olarak çalışırken hatırlıyorum, işçilerle aynı testiden su içerken, halkın hayatını paylaşırken hatırlıyorum. Ancak ABD’nin hedefine ulaşmasına izin vermemeliyiz. Resmi yakışıklı ve genç bir adama indirgeyip, gençleri bu resme odaklayarak babamın temsil etmiş olduğu prensiplerin ve ideallerin gözden kaçırılmasına izin veremeyiz. Bir keresinde ben ve erkek kardeşim İtalya’da Regio Calabria’daydık. Orada bir grup genç bize yaklaştı ve biz de onların üzerlerindeki Che tişörtlerini imzaladık. Ancak kısa bir süre içinde bu gençlerin faşist olduklarını anladık. Onlara çok açık bir şekilde bir yanlışın üzerinde oturduklarını anlattık ve “Che bir komünistti ve sizin ideolojiniz ile hiçbir ilgisi olmadı” dedik. Gençler bunu bilmiyorlardı. Bu nedenle Che Guevara Araştırma Merkezi olarak hedefimiz bu tür yanılsamaları engellemek ve Che Guevara’nın gerçekten kim olduğunu insanların bilmesini sağlamaktır. Birçok tarih kitabında Che’nin resmi mevcuttur ve çocuklar onu tanırlar. Her gün Kübalı küçük çocuklar “Komünistlerin önderleri- Che gibi olalım” sözleriyle onu selamlarlar; ancak Che kimdir? Bizler çocukları Che hakkında öyle bilgilerle donatmalıyız ki, çocuklar bu bilgileri gündelik yaşamları ile birleştirebilsinler. Dolayısıyla çocuklar çok geride kalmış bir resimden ziyade bu adamın zamanımız için halen önem taşımakta olduğunu kavramalıdırlar.

Bir süre önce ilkokul çağındaki bir grup çocuğa Che’nin enternasyonalist duruşunu anlatmaya çalıştık. Tam bu esnada çocuklardan biri ayağa kalktı ve bir diğer çocuğa yüksek sesle: “Görüyor musun? Annen doktor olarak insanlara yardım etsin diye Venezuella’ya gittiği için her gün ağlıyorsun. Annen Che gibi birisi ama sen her gün ağlıyorsun!”

Araştırma merkezinin bir diğer önemli aktivitesi de Che’nin şimdiye kadar yayınlanmamış olan yazılarını yayınlamak. Bunlardan biri de “Marx ve Engels Hakkında Biyografik Özet”

Babam çok romantik bir insandı. Gerçek bir devrimci olmak için çok romantik olmak gerekmektedir; çünkü bu uğurda sevgini ve hayatını verirsin. Bu bağlamda babamın Marx ve Engels’in arkadaşlık ilişkisi üzerine çok ilginç bir bakış açısı vardı. Ona göre; biri, diğeri fikirlerini geliştirebilsin diye onu destekleyerek, hayatının bir bölümünü feda etmişti. Engels, Marx’ın insanlığa kendisinden daha faydalı olabileceğini anlamıştı. Bu nedenle onu destekledi ve kendi entelektüel gelişimini geri planda tuttu. Çok az insan bu tarz bir davranışa sahiptir. Che bu iki insanın haiz olmuş oldukları büyük entelektüel yeteneği ve Engels’in Marx için çok şeyi feda etmiş olduğunu anlamıştı. Bu küçük biyografik çalışmada söz konusu olan bunlardır.

Peki, kitap neden 2006’da yayınlandı?

Babam bu yazıları yayınlansınlar diye kaleme almadı. Ayrıca bu yazıların birçoğu dağ gibi yığılı olan diğer belgelerin içinde saklıydılar. Bu nedenle bunların hangisinin hangi yazıya ait olduğu ve yayınlanıp, yayınlanamayacağına dair bir araştırma yapılmalıydı. Yani, Che’ye olan saygınızdan ödün vermeden neyin yayınlanabileceğine dair çok dikkatli bir çalışma yürütmek zorundasınız; çünkü Che artık aramızda olmadığı için neyin ne olmadığını bize açıklayamaz. Kısacası, her keşfettiğimiz yazıyı bir dizi soruya tabi kılarak incelemeden yayınlamıyoruz. Örneğin, geçtiğimiz yıllarda Che’nin Kongo’da tutmuş olduğu günlüğünü yayınladık. Bu günlükte sonradan Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne başkan olacak Laurent-Desire Kabila hakkında eleştireler de mevcuttu. Kabila o zamanlar çok genç bir liderdi ve Che, Kabila’nın belli davranış biçimlerini bir yana bırakırsa, Kongo’da siyasi geleceği olan tek şahıs olduğunu yazıyordu. Buna ek olarak Che bazı eleştirilere de değiniyordu. Bu kitabı yayına hazırlarken, bana ön söz yazma görevi verildi. Tam da bu zaman zarfında Kongo’ya davet edildim. Orada Kabila’yı bürosunda ziyaret etmek istedim. Ancak Kabila o günlerde ülkesinde değildi ve beni Kabila’nın büro şefi karşıladı. Ona kitabın tamamını yayınlayacağımızı fakat kitabın belirli bir bölümünde Kabila hakkında bazı eleştirilerin yer aldığını anlattım. Kabila’nın vekili ise bana şunları söyledi; “Ernesto Che Guevara’nın önceden, şimdi veya sonradan ifade etmiş olduğu her eleştiriyi kabul ederiz, çünkü onun gibisi bir daha gelmemiştir.” Yani bana yeşil ışık yakıldıktan sonra Kongo’da yazılmış olan bu günlük eksiksiz olarak yayına girdi.

Yine de bu yazıların 70’li ve 80’li yıllarda değil de, ilkin 1991’den sonra yani SSCB’nin yıkılmasından sonra yayınlandığı dikkatten kaçmıyor.

Sosyalist ülkeler özellikle ekonomik alanda Küba Devrimi’nin destekçileriydi. Uzaklıklara ve kültürel farklılıklara rağmen bizler prensiplerimiz ve ideallerimiz çerçevesinde birleşebilmekteydik. Bu desteğin Küba için paha biçilmez bir değeri vardı, çünkü hemen devrim zaferinden sonra Kuzey Amerika Birleşik Devletleri’nin Küba’ya uyguladığı blokaj başladı. Örneğin birçok ülke bize süt satmak istemiyor, çünkü böyle bir durumda ABD bu ülkelerden bir daha süt satın almıyor. Elbette, ABD bizden çok daha geniş bir pazara ve alım gücüne sahip. Bu nedenle bu tür bir yarışta Küba daima kaybeden olacağı için çocuklarımıza süt tozu temin etmek amacıyla Yeni Zellanda’ya yönelmiş durumdayız. Eğer dünya haritasına bakacak olursan Küba ile Yeni Zellanda’nın nerede olduğunu görecek ve bunun ne anlama geldiğini kavrayacaksın. Buna ek olarak Helms-Burton Yasası’nda belirtildiği üzere herhangi bir Küba limanına demirlemiş olan bir geminin bu tarihi takip eden altı ay boyunca hiçbir ABD limanına yanaşmaya yetkisi yoktur. Bu durumda da yük taşıma gemileri bu altı ayın masraflarını kapatabilmek için bizden nakliyenin normal tarifeden üç veya dört katını talep etmektedirler.

Demokratik Almanya Cumhuriyeti de Küba’ya büyük miktarda süt tozu göndermekteydi; fakat Federal Almanya Hükümeti sosyalist ülkenin ilhakından sonra Küba ile yapılmış olan sözleşmeleri iptal ederek nakliyatlara son verdi.

Demokratik Almanya Cumhuriyeti’nin yok olması bizim için büyük bir kayıp oldu; çünkü Sosyalist Almanya üçüncü dünya denen ülkeler ile çok yoğun bir dayanışma ilişkisi içinde yer aldı. Demokratik Almanya Cumhuriyeti’nin kaybından sonra bizler kendimizi kimsesizler gibi hissettik. Sosyalist Almanya’dan ayrıca ilaç da gelmekteydi, ama bu bir anda yok oldu. Bir süre önce aramızdan ayrılmış olan bir öğretmenim bana o zamanlar; “Aleida, başını öne eğme! Zaten dibe vurduk, bundan sonra sadece ileriye doğru adım atabiliriz.” demişti. Neyse ki halkımın direniş ve mücadele ruhu ayakta kalmamızı ve ilerlememizi sağladı.

Elbette bu anlattığım döneme ilişkin olan her şeyin Che Guevara’nın yazılarının yayınlanma zamanlamasına bir yansıması oldu. Hatta Che’nin bizzat bizim sistemimizi eleştirmiş olduğu kitapları da mevcuttur. Geçen süre zarfında halkımız “bu özel dönemi” atlatmış ve gerek ideolojisini gerekse de umutlarını sağlamlaştırmıştır. Bu nedenle şimdi bu tarz kitapları Küba’dan tüm dünyaya gönderiyoruz; çünkü Che’nin eleştirileri bugün anlaşılabilir niteliktedir. Bunun dışında “Ekonomi Politikası Hakkında Eleştirel Notlar” adlı kitabında Che, SSCB’yi de eleştirmiş ve şunları yazmıştır: “Büyük suçlu Wladimir İlyiç Lenin” Eğer sadece bu cümleyi okursan, kendine şu soruyu sorarsın: “Biz gerçekten 20. yüzyılın bu iki büyük adamını karşı karşıya mı koymak istiyoruz?” Bu nedenle Che’nin yazmış olduğu tüm metni okumak önemlidir. Che yazısına şöyle devam etmiştir: “Kimin bu kitabı sonuna kadar okumaya sabrı olursa, bu suçluya karşı bizde uyanan saygıyı ve hayranlığı fark edecektir.” Lenin’den sonra yönetime gelen Stalin, Lenin’in hattını değiştirmeden korudu. Bundan dolayı Che, Lenin’den “büyük suçlu” diye söz etmektedir. Yani, bu paragraftan sonra gelen paragrafı okursan Che’nin Lenin’e duyduğu hayranlığı çok açık ifade ettiğini anlarsın.

Şimdiye kadar bilinmeyen diğer Che kitaplarını da bekleyebilir miyiz?

Pek yakında Asyalı ve Afrikalı eski sömürge devletlerine yapmış olduğu seyahati konu alan bir kitabını yayınlamayı umuyoruz. Che, bu kitabında yakın ve Ortadoğu hakkında henüz hiçbir yerde yayınlanmamış olan gözlemlerini yazmış. Buna ek olarak ben pek bilinmeyen doktor yanını gösteren bir kitap ile meşgulüm. Che’nin notlarını içeren bir kâğıt yığınında doktorların Latin Amerika’daki rolleri hakkında yazmış olduğu bir kitabın taslağını bulduk. Bunlar daha çok şu veya bu bölüme ilişkin olan dağınık notlardır. Söz konusu notları derledikten sonra hemen bu yılın içinde Kübalı genç doktorlar için yazılmış olan bu kitabı yayınlamak istiyoruz. Bu kitapta önemli olan nokta Che’nin konu hakkında ne söylemiş olduğu ve bizim tıp alanında neye ulaşabildiğimizdir. Bu nedenle ebolaya karşı “Doktorlar Misyonu” adlı örgütümüzün başkanı ile yapmış olduğumuz bir röportaja da bu kitapta yer verdik. Bu kitap sayesinde insanlar, Che’nin önerdiklerinden bizim hangilerini gerçekleştirebildiğimizi öğrenmiş olacaklar.

Babanız hayatta olsaydı 14 Haziran 2018’de 90 yaşına basacaktı. Bu nedenle Alman medyasında da Che hakkında birçok yazı ve makale yayınlandı. Sosyalist günlük gazete “Yeni Almanya” (Neues Deutschland) şöyle bir başlık attı; “Santa Clara’ya doğum günü selamı göndermiyoruz” Bu yazıda yayınlanmış olan şu cümleleri de okuyup, izin verirseniz sizin düşüncenizi de öğrenmek istiyorum: “Şayet insanlar mitleştirildiyseler, onlar hakkında pek fala bir şey bilmemek bazen daha iyi olabilir. Aksi takdirde ikon hakikat ile karşı karşıya gelebilir. Hakikat ise Che Guevara’yı sempatik bir gerilla olarak göstermemektedir. Che, günlüğünün sonuna bir keresinde şunları yazmıştır: <Silahlarımı kanın içine batıracağım ve çılgına dönmüş bir şekilde öfkeyle her mağlubiyete uğrattığımız kişinin gırtlağını keseceğim.> (…) Che’nin bizzat kendisinin infazını gerçekleştirdiği ve tümü Diktatör Batista’nın yandaşı da olmayan bu kişilerin idamı söylendiğine göre gerekliydi. Öte yandan Che “devrim düşmanı” olarak gördüğü ve eğitebileceklerini düşündüğü homoseksüeller için de bir toplama kampı inşa ettirmek istemiş olması artık hiç şaşırtmamaktadır.”

Doğum günü kutlamaları için Santa Clara’daydım ve orada bir tek Alman gazeteci bile görmedim. Bu gazetecinin yazdıkları kendini Miami’de mafyaya satmış herhangi bir Kuzey Amerikalı gazetecinin papağan gibi kendine söylenenleri tekrarlamasına benziyor. Avrupalı bir gazetecinin yazdıklarını incelemeden duyduklarını yazıyor olması çok üzücü. Bu gerçekten çok gülünç bir şey. Bu gazetecinin okuyucusuna saygısı yok.

Söz konusu gazetecinin yorumunda yer verdiği Che’nin homofobik olduğuna ilişkin olan iddialar başka yerlerde de sürekli karşımıza çıkıyor. Bunun hakkında ne düşünüyorsunuz?

Babam insanlara saygı duyardı ve bu tür şeylere hiç karışmazdı. Ancak kim devrime karşı bir eylem gerçekleştirirse, homoseksüel olup, olmadığına bakılmazdı. Bu bağlamda belirleyici olan olgu, sadece ve sadece Küba Halkına zarar verilip, verilmediğiydi. Küba Devrimi maço kültüründen gelen insanlar tarafından yapıldı. Devrimin bir döneminde homoseksüellerin yanı sıra dindar Katoliklerin de sorun yaşamış oldukları doğrudur. Toplama kampı yoktu; ama çalışmaya gönderildikleri bazı alanlar vardı. Evet, babam da bu gibi yapılara dâhil oldu. Görevini yapmayan yönetici memurları alt kadrolara gönderdi ve bu sayede kendi çalışma arkadaşları ile birlikte çalışmasını sağlayıp, direktör olarak nerede hata yaptığını bizzat kendisinin görmesini istedi. Ancak bu tür uygulamalarda kişinin homoseksüelliği söz konusu olmadı. Babam bütün hayatı boyunca her zaman insanlara saygı gösterdi. Her zaman! Kendi yakın çevresinde homoseksüel arkadaşları vardı; ama bu arkadaşları cinsel tercihlerini açıklamamış oldukları için benim burada isimlerini telaffuz etmem doğru olmaz. Babam insanlara prensiplerine ve insani değerlerine göre yaklaştı, kimseyi cinsel tercihine göre değerlendirmedi. Elbette hatalar yapıldı. Önemli olan bu hataların düzeltilip, düzeltilmediğidir. Biz hatalarımızı düzelttik. Biz halkımızı diğer insanlara saygı göstermeleri için eğittik ve Küba bu alanda kendini ispatladı. Afrika’ya ebola ile mücadele için gittiğimizde hiç kimseye ne olduğunu ve ne yaptığını sormadık. Aids’e karşı ilaç geliştirdiğimizde ve bu ilaçları Afrika’da kullansınlar diye Dünya Sağlık Örgütü’nün hizmetine ücretsiz verdiğimizde de bu ilaçların kimler içi kullanılacağı hakkında herhangi bir şey söylemedik. Biz sadece insanların hayatını uzatabilmek için ne gerekiyorsa onu yaptık. Bize bunu devrim öğretti. Devrim mükemmelleştirilmeli midir? Evet; ancak bu, halk olarak bizim görevimizdir. Bu sorunları da kendimiz çözeceğiz.

Röportajın Almanca orjinali için tıklayın

Beren bebeğin abıhayatı Külliye'de gömüldü

Abıhayatı yudumluyorlardı. Asrın liderini izlerken mest olduklarını düşünüyorlar, fakat Beren bebeğin abıhayatını yudumluyorlardı...

Birtan Altan (Makine Mühendisi, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Bilim Uzmanı, MMO Çorlu Temsilcilik YK Sekreteri)

Gül yaprakları atıyorlardı. Asrın liderinin geçtiği yola gül yaprağı atılırdı. Öyle ya bir gün boyunca darphane asrın liderine çalışmıştı. Bu özel gün için çalışan darphane emekçileri çok da anlam veremedikleri “1 Lira”ları basmak için mesai yapmıştı. Turkuaz bir zeminde yürüyordu asrın lideri. Turkuaz “üst düzey bir değişimi” ifade ediyormuşdu. Danışmanlar kendilerinin kullanabildikleri “Wikipedia”da okuyup büyük bir gururla satmışlardı bu bilgiyi asrın liderine. 

Abıhayat ikram edilmişti misafirlere… Toplar atılıyordu peşi sıra abıhayatlarını yudumlarken misafirler, Beren’in!

***

Üç yüz altmış yolcunun o an neler hissettiğini bilemeyiz. Oldukça zor dakikalar olmalı… Birbirine sarılmıştır kimi, kimi korkmuştur. Kimi isyan etmiştir, zaten demiryolu işçisidir çoğu, neler döndüğünü pek iyi biliyordur. Öyledir gerçekten. Uzunköprülü emekçiler uzun yıllar demiryolundan çıkardılar ekmeklerini. Halkalı’ya kadar gitti emekçiler, demiryolu boyunca göç ettiler. Ve o hattı, ilginçtir ki ağırlıklı olarak demiryolu emekçileri kullanıyordu. Daha doğrusu tasfiye edilen demiryolu emekçileri. 25 yurttaşımızın can verdiği, 300’den fazla yurttaşımızın yaralandığı, onlarca yurttaşımızın hayati tehlikeyi atlatamadığı büyük demiryolu faciasının ayrıntılarına değineceğiz. 

***

Genç cumhuriyetin kalkınma planlarında demiryolları önemli bir yer tutuyordu. Demiryollarına verilen önem, memlekete verilen önemle eş değerdi. Bu sebeple emperyalistler 1950’den sonra gözünü Türkiye’ye diktiğinde onlara yaranmayı siyaset yapmak sananlar, peşi sıra karayollarına yöneldiler. İrrasyonel ulaşım politikaları bu tarihten itibaren demiryollarını kendi kaderine terk etti. Yüzde 55’e varan kullanım oranı, günümüzde yüzde 2’ye kadar geriledi. Demiryollarındaki bu büyük gerilemede payın büyüğü Özal ve Erdoğan’a aittir...

Özal’dan başlayalım. Neoliberal uygulamaların ülkemizdeki yansıması olan “24 Ocak Kararları” ile kalkınma planları rafa kaldırıldı, demiryollarına yapılan yatırımlar tamamen durduruldu. 1993 senesine kadar kalkınma planlarında olmasına rağmen demiryollarına çivi çakılmadı. AKP’li yıllarda da farklı olmadı. Demiryollarına ayrılan bütçenin tamamı hızlı tren hatlarına kullanıldı. 16 yıl boyunca yaklaşık 12bin km’lik demiryolu hattı kaderine terk edildi. Fakat bu kaderi değiştirecek yiğit patronlarımız da vardı. “Milletimizin AK” koyuncusu Cengiz İnşaat! (ABC Gazetesi’nden Çağlar Ezikoğlu iyi bir haberciliğe imza atarak Unitek İnşaat – Tur İnşaat ve AK Cengizler ile ilişkiyi tüm çıplaklığı ile ortaya serdi.)

“T.C. Devlet Demiryolları (TCDD) İşletmesi 1. Bölge Müdürlüğü’nün, “Sirkeci – Uzunköprü Hattı Halkalı Çerkezköy İstasyonları Km: 38+000-56+000 ve Km:74+000-96+000 Arası Altyapı İyileştirilmesi İkmal İnşaatı” ihalesini kazanan firma belli oldu. Yatırımlar Dergisi’nin aldığı bilgiye göre; yaklaşık maliyeti 88.323.983,60 lira olarak belirlenen ihaleyi 45.941.244,50 lira teklifi ile Unitek İnşaat – Tur İnşaat ortak girişimi kazandı.” 

Sirkeci-Uzunköprü Hattı 2014 senesinde yolcu taşımacılığına kapandı. Yandaş inşaat şirketleri altyapı ve üstyapı çalışması yapacaklardı. Öyle ya bu şirketler için KHK bile çıkartılmıştı. 655 sayılı KHK, demiryolları sisteminin yandaş şirketlere nasıl peşkeş çekildiğini tüm çıplaklığı ile gösteriyor. Demiryolu altyapı, üstyapı çalışmaları, hat yenilenmeleri, periyodik kontroller kamusal denetimin dışına çıkarıldı ve piyasaya açıldı. TCDD parçalara ayrıldı ve liyakat sahibi tecrübeli demiryolu çalışanları tasfiye edildi. AKP’li yılların orta vadeli hükümet planlarında ise demiryolları ile ilgili alınacak tüm kararlar kamusal yapıların dışına çıkartılarak siyasi otoriteye teslim edildi. Tren faciasının yaşandığı Halkalı-Muratlı arası demiryolunun modernizasyon çalışması 11 Haziran 2018’de TCDD tarafından ihaleye çıkartıldı fakat siyasi otorite tarafından 21 Haziran 2018’de ihale kaldırıldı. 

24 Haziran seçimleri, 360 yurttaşımızın hayatından daha değerliydi! Sonra bakılsındı! 

***
Kapıkule-Halkalı demiryolu hattının 140 senelik bir tarihi var. Cumhuriyetin ilk yıllarında bir yük treni devrilmiş. Bunun dışında kayıtlarda altyapı ya da üstyapıdan dolayı meydana gelen bir tren kazası bulunmuyor. Modernizasyon çalışması yapılacağı gerekçesi ile 2014 Şubat ayında kapatılan hat, 2017’nin sonuna kadar kapalı kaldı. Bu dönem içinde altyapı, üstyapı revizyonlarının yapılmış olması gerekiyordu. Hep birlikte gördük. Kamusal denetimin dışına çıkartılan, “serbestleştirilen” uygulama çalışmaları 25 yurttaşımızın canına mal oldu! 

Çorlu-Sarılar Köyü mevkiinde yaşanan faciada da görüldüğü gibi, engebeli arazilere, kot farkının olduğu bölgelere inşa edilen menfez, kesit yetersizliğinden dolayı biriken yağmur suyunu akışa yönlendiremiyor ve menfezin üzerinden taşan su altyapıyı çökertiyor. 2014 senesinde yenilenme gerekçesi ile yolcu taşımacılığına kapatılan ve 3,5 sene sonra açılan bu hatta hiçbir altyapı yenilenmesi yapılmadığı görünüyor. Yenilenen üstyapı, menfezler üzerine dolgu malzemesi doldurularak yükseltilmiştir. Teknik açıdan uygun olmayan bu dolgu ise 7 ay içerisinde yağışlarla birlikte zarar görmüş ve ray altyapıları boşalmıştır.  Ray altyapısında rayları taşıyan travers ve traversleri taşıyan sağlam zemin üzerine kurulu balastlardan oluşması gereken altyapı, menfez tabanının taşınan sediment ile yükselmesiyle kesiti daralmış olan eski menfezlerin üzerinde kalmıştır. Aynı zamanda mevcut dere yatağının zaman içinde debisinin yükselmesi de mevcut menfezlerin yetersiz kalmasına sebep olmuştur. 

Yukarıda sayılan ihmaller zinciri, bu facianın bir kaza olmadığının kanıtı niteliğindedir. 

***

Gül yaprakları atıyorlardı. Asrın liderine attıkları sandıkları gül yaprakları bir diktatörün suratına yapışıyordu. O diktatör ki madenlerde, demiryollarında, karayollarında, plaza inşaatlarında, havaalanı inşaatlarında can veren emekçilerin kanı ile büyüyordu. 

Abıhayatı yudumluyorlardı. Asrın liderini izlerken mest olduklarını düşünüyorlar, fakat Beren bebeğin abıhayatını yudumluyorlardı. 

Vampircesine… 

Kemirircesine…

*https://www.abcgazetesi.com/guncel/tekirdagda-yasanan-tren-faciasi-ve-cengiz-insaat/haber-93350
 

ABD kaçınılmaz olanı daha ne kadar engelleyebilir?

ABD Merkez Bankası Çin'e karşı sürdürülen ekonomik savaşın bir reform değil gerçek bir savaş doğuracağı gerçeğini engelleyebilir mi?

Makale: Paul Craigs Roberts

Almanca'dan Çeviri: Özer Erdin

ABD’nin büyük küresel şirketleri ve Wall Street ne zaman Trump ile bir araya gelerek ona Çin ile sürdürmekte olduğu ticaret savaşını Çin’e karşı değil, aksine ABD’ye karşı verdiğini anlatacaklar? Zira ABD ve Çin arasında mevcut olan ticaret açığının büyük bir bölümünü bizzat Amerikalı küresel firmaların offshore ürünleri oluşturuyor. Başka bir deyişle bu firmalar Çin’de ürettikleri ürünleri ABD pazarına getiriyorlar ve ürünler Çin üretimi olarak pazarlanıyor.

Altı yıl önce “The Failure Of Laissez Faire Capitalism” adlı kitabımı yazdığımda, Çin menşei olduğu zannedilen ürünlerin yarısının ABD’li offshore ürünleri olduğunu ispat etmiştim. Bazı yasal kurallardan muafiyet ve ucuz işçilik nedeniyle offshoring, maliyeti oldukça düşürdüğünden ABD firmaları için daima tercih edile gelen bir ticari yöntem oldu. Hissedarların kazançları, telif hakkı ücretleri ve sermaye gelirleri offshoring yoluyla etkili bir biçimde desteklendi. Hal böyle olunca 21. Yüzyılın ilk on yılında ABD’de 54.621 fabrika kapatıldı ve faaliyette olan sektörlerde istihdam edilmiş çalışan sayısı yaklaşık beş milyon kadar geriledi. İlerleyen zaman içinde 1000 ve üzeri çalışan barındıran büyük fabrikalardaki istihdam yüzde kırk azaldı. Bu düşüş 500 ile 1000 arası çalışanı olan fabrikalarda yüzde kırk dört, 250-500 kişi kapasiteli fabrikalarda yüzde otuz yedi, 100 ile 250 çalışana sahip fabrikalarda ise yüzde otuzluk bir rakama tekabül etmektedir.

Yani başka bir biçimde ve doğrudan ifade edersek milyonlarca Amerikalı işini Çin yüzünden değil, bizzat Amerikan firmalarının fabrikaları yurtdışına taşımak suretiyle Amerikan halkına ihanet etmesi yüzünden kaybediyor. Bu nedenle Trump’ın “Amerika’yı yeniden büyük bir güç yapacağız” şeklinde dile getirdiği sloganı Çin için geçerli değildir. Söz konusu slogan direkt olarak Amerikan firmalarına yöneltilmelidir. Eğer birisi bu gerçeği Trump’a anlatacak olursa, bunu idrak eden Trump, ABD’yi Çin pazarından geri çekip, Amerikan firmalarını ABD’ye yerleştirebilecek midir?

Çalışan nüfusun iş kaybının Amerikalıların beklentilerinde ve umutlarında, Amerikan ekonomisinde, kentleri kapsayan eyaletlerde ve bu eyaletlerin emekli maaşı ödemelerinde, kamusal hizmetlerinde, sosyal güvence ve sağlık hizmetlerinde korkunç etkileri olmuştur. Dahası yatırımcı elit sınıf Amerikan halkına dayatılan devasa masraflar, bozulan ekonomik ve sosyal istikrar üzerinden zenginleşmiştir. Öte yandan offshoring yüzünden ortaya çıkan iş kaybının Amerikan Merkez Bankası’nın uygulamakta olduğu politika üzerinde de çok büyük bir etkisi vardır.

Alan Greenspan yönetimindeki Merkez Bankası tüketici gelirlerinin var olmayan büyümesinin yerine tüketici kredilerinin genişletilmesini koymakta ve bu sayede tüketme talebini bütünüyle ayakta tutmaya uğraşmaktadır. Greenspan maaşları yükseltmek yerine tüketici borçlanmasını yükselterek ekonomiyi canlandırmak istemektedir. Kredi onaylarının geniş bir tabana yayılması, buna bağlı olan emlak fiyatlarının yükseltilmesi ve bilhassa Glas-Steagall yasasının kaldırılması ile banka sisteminin bozulmuş olması dolandırıcılığın ve bir çeşit emlak balonunun şişmesiyle hipotek yan ürünlerinin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu feci gelişme dünyayı 2007/2008 yıllarının büyük finans krizine götürmüştür. Amerikan Merkez Bankası böyle bir çöküş esnasında tüketici borçlarının ödenmesine kolaylık göstermek yerine kendi çıkar gruplarını, yani büyük bankaları gözeterek, onlara ait olan borçları koruma altına almıştır. Başka bir deyişle hiçbir bankanın çökmesine müsaade etmeyen Merkez Bankası, bunu takip eden süreçte daha küçük bankaların büyük bankalar tarafından satın alınmasına salık vermiş ve bu yüzden finansal yoğunlaşma artmaya devam etmiştir. Merkez bankasının bilanço birikiminin milyarlarca dolar yükselmiş olması ise nihayetinde bir avuç bankanın işine yaramıştır. Böylece ABD hükümetine bağlı olan bir bürokrat tarihte önceden hiç görülmedik bir çerçevede karar vererek sadece mülk sahibi sınıf için çalışmıştır.

Merkez bankalarının meteliksiz kalan ve tasfiye edilmeleri gereken sorumsuz büyük bankaları kurtarma yöntemi, banka defterlerinde sorunlu olan varlık değerlerine ait faiz oranlarının düşürülmesiydi. Bu bağlamda açıkça söylersek, faizler ve tahvil fiyatları zıt istikamette hareket ederler. Yani, faizler merkez bankası tarafından düşürülürse, tahvil kurları yükselmektedir. Buna ek olarak çeşitli borç riskleri de birlikte hareket ettiklerinden düşük faiz oranları zora giren senetler ile beraber tüm borç senetlerinin fiyatını yükseltmektedir. Borç senetlerinin yükselen fiyatları ise büyük bankaların bilançolarını güçlendirmektedir.

Ayrıca Amerikan Merkez Bankası hedefine ulaşabilmek için faizleri sıfıra indirmek zorundaydı. Bu durumda ise enflasyon negatif bir seviyede geriledi ve bu düşük seviyenin yıkıcı sonuçları oldu. Bir yandan düşük faizler her türlü spekülasyon ile bütünleşti; fakat öte yandan düşük faizler ile emeklilerin emeklilik güvence mevduatlarından elde ettikleri faiz gelirlerine alı konuldu. Hal böyle olunca emekliler sermayelerini geri çekmek zorunda kaldılar ve birikmiş sermaye yüzde doksanın altına düştü. Bu çok düşük hesaplanmış olan enflasyon oranları ile emeklilerin geçim masraflarını sosyal güvence ile karşılayabilmeleri engellendi ve emekliler harcamalarını emeklilik sermayelerinden yapar oldular.

Düşük faiz oranları da şirket yönetimini şirketin hisse senetlerini geri almak için borçlanmaya teşvik etti, bu da fiyat artışı ile beraber yöneticilerin ve yönetim kurulu üyelerinin ikramiye ve hisse senedi opsiyonlarının yanı sıra hissedar sermaye kazançlarını da yukarı çekti. Başka bir deyişle firmalar, şirket yöneticilerinin ve mülk sahiplerinin kısa vadeli çıkarları için borçlandırıldılar. Bu sahtekârlığa karşı koyan firmalar ise bizzat Wall Street tarafından ele geçirilme tehdidi ile karşı karşıya kaldılar. Neticede offshoring ve Amerikan Merkez Bankası politikasının bugün geriye bıraktığı durum, tüketicileri, hükümetleri ve her düzlemdeki firmaları kapsayacak bir biçimde ekonominin her bakımdan borçlandırılmış olmasıdır. Hatta bu konuda bizzat Merkez Bankası’nın kendisinin yapmış olduğu bir araştırmanın sonucuna göre bugün Amerikalılar öylesine borçlu ve öylesine yoksuldurlar ki, halkın yüzde kırk biri ailesinden ve arkadaş çevresinden borç almadan veya bazı eşyalarını satmadan 400 doları bir araya getirememektedir.

Halkı bu derecede borçlu olan bir ülkenin tüketici pazarı olmaz. Tüketici pazarı olmayan bir ülkenin ekonomisi de büyümez. Böyle bir durumda ise ABD hükümeti çok düşük enflasyon oranları hesaplamalarıyla yanlış kurgulanmış değerleri dolaşıma sürer. Ekonomik büyüme olmaksızın mevcut sistemde tüketiciler, firmalar, devletler, yerel yönetimler ve eyalet hükümetleri borçlarını ödeyemeyip, yükümlülüklerini yerine getiremezler.

Merkez Bankası, Amerikan ekonomisini oluşturan Ponzi Sistemi’ni finansal yapıları desteklemek için para basmak suretiyle su yüzeyinde tutmayı öğrenmiştir. (Ponzi Oyunu ya da Ponzi Düzeni, (İngilizce: Ponzi Scheme), yatırımcılara kendi paralarından geri dönenle veya sonraki yatırımcılardan gelen paralarla ödemenin yapıldığı bir dolandırıcılık yöntemidir.) Merkez Bankası’nın sunmakta olduğu sözde faiz yükselmesi reel faiz yükselmesi değildir. Hatta değeri düşük gösterilen enflasyon oranları da faiz artışından daha yüksek değildir. Şayet borsa büyük bir zarar ortaya çıkmadan önce bazı senetleri satmaya kalkarsa, Merkez Bankası o zaman devreye girmekte ve S&P-Futures’i satın alarak hisse senedi kurlarını yukarı çekmektedir.

Normalde Merkez Bankası’nın bu kadar büyük miktarda para temini gerçekleştiriyor olması Amerikan Hükümeti’nin yüksek borçları hesaba katıldığında ve hatta yerel hükümetlerin, tüketicilerin ve firmaların borçları da bunlara eklendiğinde ABD Doları kurunun düşmesine sebebiyet vermelidir, ancak bu düşüş neden gerçekleşmemektedir?

Bunun üç nedeni vardır. İlk olarak diğer ülkelerin merkez bankaları da üç çeşit rezerv para birimi basmaktadırlar. Bunlar Japonya Merkez Bankası, Avrupa Merkez Bankası ve Bank of England’dır. Bu bankaların daimi para politikasını gevşetme girişimleri Amerikan Merkez Bankası’nın bastığı doları dengelemekte ve ABD Doları’nın değer kaybını önlemektedir.

İkinci neden; doların değerine yönelik bir şüphe oluştuğunda altın fiyatı yukarı çekilmektedir. Merkez Bankası veya değerli maden bankaları kısa süreli olarak altına dayalı karşılıksız vadeli işlem sözleşmelerini (Gold-Futures) piyasaya sürerler. Bu da altın fiyatının düşmesine yol açar. Bu durum hem Dave Kranzler tarafından hem de benim sayfamda ele alınan yazı başlıklarında birçok kez belgelenmiştir.

Üçüncü neden ise; büyük servet sahipleri, tekil şahıslar, emekli fonu sahipleri ve herkes kaybetmekten çok para kazanmak istemektedirler. Bu nedenle Ponzi Sistemi’ne dâhil olmaktadırlar.

Yukarıda Amerikan Merkez Bankası’nın politikasından hareketle açıkladığım gibi döviz kuru ve döviz piyasasında damping fiyatlarında satılabilen bir miktar dolar ile yüklendiği ölçüde dolar desteklemeye devam edemezse, Ponzi sistemi çökecektir. Bu nedenle Washington kendi hegemonyasını muhafaza etmeye karar vermiştir. Washington, Amerikan Ponzi Sistemi’ni destekleyen Japonya, Avrupa ve Birleşik Britanya Krallığı üzerindeki hegemonyadır. Bu ülkelerin merkez bankalarından biri doları desteklemeyi bırakır bırakmaz Amerikan Ponzi Sistemi de çökecektir. Şayet ABD’nin borçları ve menkul değerleri reel değerlere indirgenirse, ABD dünya güçleri liginde yer alamayabilecektir. Sonuç olarak ABD’nin önünde duran en olası gelecek ekonomik reform değil, savaştır.

Orjinal makale için tıklayın