Kadın hakları hareketinin öncü isimlerinden, Türkiye’de ikinci dalga feminizmin yaratıcılarından Şirin Tekeli 13 Haziran Salı günü hayatını kaybetti. Şirin Tekeli, Türkiye’de sosyal bilimler alanında önemli üretimleri ve akademik bir formasyonu olan biriydi. Burada uzun uzadıya biyografisini ele almayacağım ama şu önemli bilgileri vermek gerekiyor: Hukuk ve siyaset bilimi okudu, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Siyaset Bilimi Bölümü’nde asistan olarak çalıştı ve doçentlik tezini kadınların siyaset yaşamına katılımı üzerine yaptı. 1981 yılında YÖK’ün yürürlülüğe girmesiyle istifa etti ve bir daha üniversiteye dönmedi, hayatını çevirmenlik yaparak kazandı. 25 tane kitap çevirisi var, çoğunluğu kadın başlığında birçok değerli eseri Türkçeye çevirdi. Kendi yazdığı kitapları ve derlemeleri var. Ben de onun ölümünün ardından Şirin Tekeli’yi en iyi yansıtan eserini ele almalıyım diye düşündüm ve çeşitli dergilerde yayınlanan yazılarından oluşan ve son eseri olan Feminizmi Düşünmek’i yazmaya karar verdim. Yıllar sonra yeniden, önemli ve kendisinin de bizzat seçtiği yazılardan oluşan bir derleme kitap ‘Feminizmi Düşünmek’. Ocak 2017’de Bilgi Üniversitesi Yayınları’ndan basıldı. Şirin Tekeli’nin yaşamını, kattıklarını ve mücadelesini anlamak için bütünlüklü bir okuma yapma imkanı sağladığı için en iyi seçim olacağını düşündüm.

Şirin Tekeli ile 2000 yılında, üniversite öğrenimimin ilk yıllarında, tanışmıştım. O zaman ev arkadaşımla -bugünden baktığımda oldukça komik gelen- feminizmin ‘eksikli’ bir ideoloji olduğu ile ilgili yaptığım tartışmalardan sonra ev arkadaşımın kitaplığına dadanmıştım. Kitaplığındaki feminizmle ilgili kitaplarını ve eve giren Pazartesi dergisini gizlice okur, karşı yeni argümanlar geliştirmeye uğraşırdım. Şimdi bu itiraflarımı okusa çok güler diye düşünüyorum. İşte Şirin Tekeli’nin ‘Kadınlar İçin’ kitabını da ilk kez oradan okumuştum. Çeşitli dergilerde çıkan yazılarından oluşan bir derlemeydi. Sonrasında da yıllar içinde çoğunlukla yazılarından takip ettim ve okudum. Çeşitli açılardan eleştirilerim baki kalmakla beraber şunu söylemeliyim: Sadece feminist kadınlara değil, farklı birçok sol siyasi hareketten kadına da ilham veren yazılardı bunlar...

Şirin Tekeli’yi Türkiye’deki kadın hareketinin yaratıcılarından biri yapan şey akademik formasyonu olmakla birlikte, akademiye sıkışmayan ve doğrudan kadınların hayatlarını değiştirmeyi hedefleyen bir mücadeleyi kovalamasıdır. O nedenle çeşitli dergilerde yayınlanan yazılarının büyük çoğunluğu, kadın sorununa dair bir mücadele birikimi yaratmaya ve kadın hakları mücadelesinin arayışlarını içerir. Farklı yıllarda yayınlanan yazıların önemli bir kısmı kadın hakları mücadelesinin gündelik sorunlarına yanıt arayan bir nitelik taşır. İşte bu nedenle bu yazıların kadın mücadelesine teorik ve politik olarak önemli bir birikim kazandırdığını düşünüyorum.

Şirin Tekeli’nin kadın hareketinin öncüleri arasında olmasının nedeni sadece teorik ve politik katkıları değil aynı zamanda önemli bir aktivist olması… 1985'te Kadınlara Karşı Her Türlü Ayırımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi'nin uygulanması ve Medeni Kanun’un değişmesi için dilekçe kampanyasının başında yer aldı. 1987’deki Dayağa Karşı Yürüyüş ve 1989'da Mor İğne Kampanyası’nın örgütleyicilerindendi.  Mor Çatı Sığınağı Vakıfları ve Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı'nın, 1997 yılında kurulan KA-DER (Kadın Adayları Destekleme Derneği)’in kurucularındandı. Olması gerektiğini düşündüğü hareketin yaratılmasında, kadınların örgütlenmesinde her daim aktif bir rol oynadı.

Feminizmi Düşünmek kitabını okumak Şirin Tekeli’nin katkılarını okumanın yanında, Türkiye’de onun bizzat içinde olduğu feminist hareketin gelişimi ve tartışmalarını da tarihsel olarak takip edebilmeyi sağlıyor. Kitapta yazılar, 1980’ler,1990’lar, 2000’ler ve Kazete yazıları şeklinde kategorize edilmiş. Kitabın arkasında hangi yazının hangi tarihte ve hangi yayında yayınlandığını da gösteren faydalı bir dizin var. Ayrıca yazıların hepsi politik yazılardan oluşmuyor, edebiyat, sinema, sanat alanında kadın başlığına dair yaklaşımlardan tutun da, Şirin Tekeli’nin çok yönlü karakterini ve üretimlerini yansıtan sanat eleştirileri de yer alıyor. Kitapta ayrıca Toplum ve Bilim’de yayınlanan doçentlik tezinin özetini, farklı eylemlerde ve etkinliklerdeki konuşmalarını, bazı kitaplara yazdığı önsözleri de bulabilirsiniz.

Feminizmi Düşünmek kitabı ile ilgili Cumhuriyet gazetesine verdiği bir röportajda gazetecinin: “Yıllar önce bir konuşmanızdan çok etkilenmiş ve çok umutlanmıştım. Aynı umuda hâlâ sahip misiniz?” sorusuna şöyle yanıt veriyor Şirin Tekeli: “Umut, özellikle toplumu değiştirmeye çalışan, sol ve ilerici hareketlerin hepsi için elzemdir. Bir ucu ‘ütopya’ya kadar gitse de, sendikalizm, isçi sınıfı hareketleri ve sol partiler, özellikle kadın hareketi gibi gözlerden kaçırılmak istenen ama büyük kitleleri ilgilendiren eşitlik, özgürlük mücadelelerinin sürmesi için umut şarttır. Benim gibi yaşlı kadınlar için bile bu geçerlidir. Feminizmle ilgili kırk yıllık bir tarihe uzanan yazılarımı bu amaçla yeniden yayımladım.”

Türkiye’de Kadın Hakları mücadelesi ile ilgili önemli politik süreçleri takip etmeyi ve anlamayı sağlayan Feminizmi Düşünmek kitabı böyle bir umudun ve kadınlara olan inancın bir ürünü… Şirin Tekeli’yi kadın mücadelesi için de biz komünistler için de özel yapan bu. Ardında bıraktığı muazzam üretimi, aktivizmi, umudu, arayışçılığı ve mücadele azmi... Bir kadının bir kadına bırakabileceği en güzel şey mücadele azmi… Teşekkürler Şirin Tekeli…

KÜNYE: Feminizmi Düşünmek, Şirin Tekeli, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınlar, 2017, 520 sayfa.